december COLOFON Nieuwsbrief nr. 79,november,december Nieuwsbrief nr 79

Nieuwsbrief nr 79

NIEUWSBRIEF VeM, centrum Vrouw en Milieu NR.79, november/december 2007 Inhoud ·

Redactioneel

·

Afscheid Eveline de Jong

·

Afscheid Rachel Heijne

·

Een afscheidsinterview met Rachel Heijne

·

Water in de Wijk

·

Bericht uit het netwerk

·

Verslag netwerkdag over Duurzaam Wonen

·

Verslag van een workshop

·

Gender mainstreaming van milieubeleid

·

Kort nieuws

·

Agenda

·

Activiteiten van VeM

COLOFON Nieuwsbrief nr. 79,november,december 2007 De nieuwsbrief van VeM verschijnt 3 keer per jaar. ISSN: 1569-4348

Oplage: 700 exemplaren (papieren versie)

Eindredactie: Rachel Heijne Coördinatie en redactie: Anneke Kuijk Kopij voor het volgende nummer inzenden vóór 20 januari 2008 Aanleveren per e-mail

Redactioneel Er gebeurt weer veel binnen VeM en dat kunt u ook zien aan deze nieuwsbrief. U vindt een verslag van de afgelopen netwerkdag die in het teken van duurzaam wonen stond. Op deze dag werd uitgebreid aandacht geschonken aan het fenomeen earthships. In deze nieuwsbrief is ook een voorbeeld opgenomen hoe VROM in een communicatie campagne speciale aandacht schenkt aan vrouwen. Het doel hiervan is om het klimaatbewustzijn en de medeverantwoordelijkheid voor klimaatvriendelijke bedrijfsvoering bij de melkveehouders te bevorderen. Verder vindt u weer een bericht uit het netwerk, en delen wij de leuke ervaringen die wij hebben met het project ‘Water in de wijk’ met u. Tot slot staat VeM intern voor nogal wat veranderingen. Voor mij is dit de laatste keer dat ik het redactioneel schrijf, vanaf 1 januari draag ik het stokje over aan mijn opvolger: Elke Wisseborn. Ook Hoda Hamdaoui, projectmedewerker, en Marileen Reinders, office manager, zullen VeM verlaten. Ik wil ze namens bestuur en medewerkers heel hartelijk bedanken en veel succes wensen met hun nieuwe activiteiten. In het bestuur vindt eveneens een aantal wisselingen plaats. Eveline de Jong en Marjon Krol, zullen ons verlaten. Er zijn inmiddels opvolgers gevonden, die

zich in de volgende nieuwsbrief aan u voorstellen. Dit zijn veel veranderingen, die een nieuwe frisse wind beloven. Ik ben heel benieuwd hoe VeM zich de komende tijd ontwikkelt en zal VeM zeker blijven volgen! Rachel Heijne, Directeur VeM

Afscheid Eveline de Jong Onze penningmeester, Eveline de Jong, zal met ingang van 1 januari vertrekken bij VeM. Haar twee zittingstermijnen zitten er dan op. Een woord van dank is hier op zijn plaats. Eveline is acht jaar lang een heel betrokken bestuurslid geweest en heeft veel werk verzet voor VeM. Tegelijkertijd hebben we in Marjan Terwij een waardig opvolger van Eveline gevonden, hierover (en over andere nieuwe bestuursleden) meer in de volgende nieuwsbrief. Eveline is een zeer ervaren bestuurslid en gericht op goede samenwerking en onderlinge verhoudingen binnen het bestuur. Tegelijkertijd is ze heerlijk praktisch en relativerend. Ze heeft in het begin veel geïnvesteerd om de financiële administratie zo in te richten als passend was voor de organisatie. Later heeft Eveline steeds meer afstand genomen en vervulde zij een toezichthoudende en ondersteunende functie. Naast haar financiële kennis heeft Eveline steeds haar tekstuele gevoel en ervaring ingezet. Dit resulteerde in kritische kanttekeningen in teksten en regelmatig opmerkingen over de website. Vaak kleine opmerkingen met een groot effect. Eveline was steeds erg nauw betrokken bij de ontwikkelingen in de organisatie. Begin 2000 toen VeM overging op een nieuwe naam en huisstijl. Maar ook in de afgelopen periode waarin VeM opnieuw bekeek wat haar missie en visie is en in welke richting de organisatie zich moest ontwikkelen. Eveline was hier steeds een kritische en betrokken persoon die staat voor haar ideeën.

Eveline, bedankt voor je enorme inzet en we wensen je heel veel geluk en succes met de dingen die je nu gaat doen! Namens medewerkers en bestuur van VeM, Margreet Hofstede, voorzitter Rachel Heijne, directeur

Afscheid Rachel Heijne Op 1 januari zal Rachel Heijne niet meer de directeur van VeM zijn. Het zal wennen zijn voor iedereen: de medewerkers, het bestuur, de regelmatige bezoekers van de netwerkdagen en, denken we, ook voor Rachel zelf. Rachel is in september 1999 in dienst gekomen bij wat toen nog Milieukwartet heette. De stichting was net begonnen aan een omslag van een club van voorlichters en vrijwilligers naar een kleine en flexibele organisatie die subsidies weet te verwerven om via trainingen en het netwerk haar eigen specifieke doelgroep, vrouwen in alle sociale lagen, te bereiken. Het 20-jarige jubileum van VeM in 2004 was aanleiding om het begrip gender mainstreaming in milieuvraagstukken onder de aandacht te brengen en wordt kennisverspreiding over het milieu nu ingezet in het kader van diversiteit. Rachel heeft gedurende acht jaar aan het roer gestaan en heeft op haar eigen, enthousiaste en inspirerende manier de organisatie weten helpen te ontwikkelen naar wat deze nu is: een slagvaardige club met naamsbekendheid en geloofwaardigheid en een eigen plek in de milieuwereld.

Bijzonder aan Rachel vinden wij dat zij in iedere verandering of tegenvaller een kans zag. Zij gaf nooit op, maar stelde voorstellen en ideeën zo bij dat er nieuwe mogelijkheden ontstonden. Rachel, heel erg bedankt voor je inzet en betrokkenheid. We wensen je veel succes, verdieping en inspiratie in je nieuwe werkkring. Je gaat weliswaar weg, maar wat jij in gang hebt gezet, blijft...We rekenen er op dat we je nog vaak zullen tegenkomen. Elke Wisseborn wordt per 1 januari as onze nieuwe directeur. We heten haar welkom. We hebben er alle vertrouwen in dat Elke VeM kan helpen verstevigen en verder uitbouwen. Zij zal zichzelf in de volgende nieuwsbrief voorstellen. Het bestuur van VeM

Een afscheidsinterview met Rachel Heijne Hoelang heb je bij VeM gewerkt? Acht jaar… Ik ben gestart als beleidsmedewerker, een functieomschrijving die al snel niet meer paste, omdat de aard van het werk veranderde. De functie ‘coördinator’ paste beter bij de werkzaamheden, het coördineren van een klein bureau, met twee medewerkers. Er kwam al snel een tweede administratieve kracht bij. En vervolgens, toen er meer projecten binnen werden gehaald, nog twee projectmedewerkers. In het begin heb ik me nog veel bezig gehouden met het ontwikkelen en organiseren van trainingen. De eerste training die ik organiseerde was Milieucommunicatie. Trainingen die ik heb ontwikkeld zijn: argumenteren en onderhandelen, wervend schrijven en persoonlijke strategie. Bij het groeien van het kantoor werden die werkzaamheden doorgegeven aan de projectmedewerkers. Ik ben me toen meer gaan richten op

projectontwikkeling en –acquisitie. Toen het bestuur meer op afstand ging functioneren en daarmee meer verantwoordelijkheid bij mij kwam te liggen, ben ik directeur geworden. Is VeM veel veranderd? VeM is in die periode behoorlijk veranderd. Allereerst werden het soort activiteiten anders. Toen ik begon werd net een omslag gemaakt van inhoudelijke trainingen naar vaardigheidstrainingen. De ‘empowerment’ van vrouwen stond hoog in het vaandel. Het opzetten van het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’ paste daar goed in. Zoals vaak gebeurd bij een omslag, gaat dat heel radicaal, we waren zodanig gericht op het trainen van vaardigheden dat we regelmatig de vraag kregen ’Wat is de link nog met milieu?’ Die kanttekening hebben we ons aangetrokken en hebben we vertaald in het ontwikkelen van trainingen met een inhoudelijke component, zoals ‘Invloed op duurzaam waterbeleid’. Het thema ‘milieu’ moest niet uit het oog verloren worden. Wat ook echt anders is aan VeM, is de huidige missie met de verschillende pijlers. VeM ondersteunt vrouwen die actief zijn op het gebied van milieu, stimuleert vrouwen om invloedrijke posities te bekleden, betrekt nieuwe groepen vrouwen bij milieuzaken en maakt dat het bij milieubeleid belangrijk is om rekening te houden met de belangen van vrouwen. Ik vind het goed dat er naast het stimuleren en ondersteunen van vrouwen nu ook meer aandacht is voor belangen van vrouwen bij beleidsontwikkeling. Met name het betrekken van nieuwe groepen vrouwen is een onderdeel dat mij erg ligt. Toen ik bij VeM startte viel het mij op dat het een hele witte organisatie was. Ik vroeg mij af hoe het kwam dat wij grote groepen vrouwen, waar onder allochtone vrouwen, niet bereikten. Ik ben daar in 2000 al mee begonnen en heb dit steeds verder uitgebouwd en ontwikkeld. Nu is het een belangrijk onderdeel van VeM en vormt het een van die pijlers! Inmiddels hebben we verschillende succesvolle projecten rondom dit thema uitgevoerd en heeft VeM expertise opgebouwd over het bereiken van uiteenlopende groepen vrouwen, de thema’s die hen aanspreken en succesvolle methoden. Binnenkort verschijnt de brochure over dit onderwerp! Waar ben je trots op?

Ik ben trots op het feit dat ik het voor elkaar heb gekregen dat VeM door kon zonder programmasubsidie. Het wegvallen van die programmasubsidie, een belangrijke financiële basis, was een lastige periode. Toch is het gelukt om VeM financieel gezond te houden, door het ontwikkelen van uiteenlopende projecten, het benaderen van uiteenlopende financiers en het opzetten van samenwerkingsverbanden met andere organisaties. Verder ben ik er trots op dat het is gelukt nieuwe doelgroepen bij het werk van VeM te betrekken. Tot slot ben ik blij dat VeM wordt gezien als een professionele deskundige organisatie die er toe doet. In mijn ogen is VeM uitgegroeid tot een leuke, gezonde, bruisende organisatie. Ben je daarvoor ook aangenomen, om de organisatie ‘bruisender’ te maken? Bij mijn start ging het voornamelijk om de omslag van inhoudelijke trainingen naar vaardigheden vorm te geven. Het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’ werd toen opgericht. Volgens mij was toen ook het streven meer jonge vrouwen bij VeM te betrekken. Dus ja, misschien was mijn opdracht wel het bruisend maken van de organisatie. En nu is het tijd voor iets nieuws? Ja, mijn ‘ding’ is klaar. Het is tijd voor nieuwe ideeën, een ander netwerk, een andere insteek, een nieuwe impuls zowel voor VeM als voor mijzelf. Ik heb het volste vertrouwen in mijn opvolger en laat VeM met een gerust hart achter. Wat wil je meegeven aan de nieuwe directeur? Doe wat je ligt! Put uit je eigen kracht, geef er een draai aan die bij je past. Wat vond je inspirerend? Inspirerend… tja… Ik denk als eerste aan het gezamenlijk sparren met de medewerkers en het bestuur. Samen projecten verzinnen, een goede aanpak bedenken. Dat speelt voor iedereen wel een belangrijke rol, heb ik het idee. Samen brainstormen levert veel op. Als ik vast zat achter mijn computer, vroeg ik of aanwezige medewerkers even een momentje hadden. Dan dachten we gezamenlijk hardop na over het stuk of het

project dat geschreven moest worden. Door zo’n brainstormsessie viel alles op z’n plek en ontstond er een heel consistent, gedegen basis die ervoor zorgde dat je daarna weer als een speer door kon met je werk. Een grote kracht van VeM is dat zij medewerkers de kans biedt nieuwe projecten te ontwikkelen en nieuwe ideeën vorm te geven. Dit biedt zowel de medewerkers als de organisatie volop de gelegenheid zich te ontwikkelen. Daarnaast vond ik de dames uit het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’ altijd erg inspirerend. Niet alle thema’s waar ze mee bezig zijn, liggen me, maar ik vond het altijd bijzonder motiverend om te zien dat er een enorme diversiteit aan activiteiten is bij die vrouwen. En het enthousiasme waar ze mee aan de slag gaan, hoe capabel ze zijn, hoeveel kennis en ervaring ze hebben en hoe ze die inzetten voor hun ideeën. Wat ga je missen? De medewerkers en het bestuur. Het prettige contact onderling. En de netwerkdagen. Ook al zal ik zeker nog verschijnen op netwerkdagen, het zal toch anders zijn. Niet meer in functie van directeur van VeM, maar als participant. En dat is toch een verschil. In mijn functie als directeur had ik toch altijd het gevoel van ‘mijn club’. Wat is de grootste uitdaging van je nieuwe baan? Diversiteit heeft ook bij de Vereniging van Milieuprofessionals (VVM) mijn aandacht. Ik wil een breed publiek betrekken bij de debatten, en zo het debat verrijken. Dat past ook goed bij de VVM, juist het organiseren van een levendig debat waar een onderwerp van verschillende kanten wordt belicht, is kenmerkend voor de VVM. Vervolgens vind ik het belangrijk dat de resultaten van zo’n debat naar buiten worden gebracht. Verder heeft de vertegenwoordiging en inbreng van vrouwen binnen de organisatie mijn aandacht. Feitelijk ga je je werk bij VeM al deed, gewoon ergens anders weer opnieuw opzetten? Ja, daar komt het wel op neer. Ik ga ergens anders ‘mijn ding’ doen.

Wil je zelf nog iets kwijt? Ja, ik wil het bestuur en de medewerkers heel erg bedanken voor het vertrouwen. In moeilijke perioden heb ik me altijd gesteund gevoeld. VeM was een veilige haven waarin ik mezelf kon ontwikkelen, waardoor ik nu een volgende stap kan maken. Anneke Kuijk Projectmedewerker VeM

Water in de wijk In de vorige nieuwsbrief heeft u kunnen lezen over het project ‘Water in de wijk’ in de gemeente Arnhem. In opdracht van de gemeente bezoekt VeM – veelal – allochtone groepen om hun bewust te maken van de invloed die zij zelf op het water in hun buurt hebben. Inmiddels is de eerste bijeenkomst geweest. Via een interactief vraag- en antwoordspel dat is ontwikkeld door SME Advies komen veel onderwerpen die met waterkwaliteit te maken hebben aan de orde. Zo heeft de hele wijk Malburgen, waar de bijeenkomsten gehouden worden, een gescheiden rioleringssysteem. Dit betekent dat het regenwater direct geloosd wordt op de sloten en vijvers, terwijl het rioolwater natuurlijk naar de waterzuivering gaat. Lang niet alle bewoners weten dit, terwijl dat toch van belang is, want bij een gescheiden systeem kan je bijvoorbeeld niet je emmertje sop op straat leeg gooien en is het ook beter als je de auto niet op straat wast. Door het gebruikte vragenspel komen de tongen van de deelnemers behoorlijk los. En dat is nu precies de bedoeling. De bewoners praten met elkaar over de onderwerpen, leren van elkaar en leren ook dingen over water en het milieu waar ze nog nooit bij stil gestaan hebben.

Maar ook voor de gemeente Arnhem is het leerzaam. Zo vroeg één van de deelnemers waarom de gemeente overal bordjes heeft staan met de aanwijzing om de honden hun behoefte in de goot te laten doen, terwijl dit bij een gescheiden rioleringssysteem helemaal niet goed is. Al met al was het een geanimeerde bijeenkomst. Dit jaar en begin volgend jaar zijn er meer bijeenkomsten in Arnhem. Cora van der Waal Projectmedewerker VeM

Bericht uit het netwerk Waarom ben ik lid van het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’ van VeM? Ik run al 12 jaar een eigen milieuadviesbureau, MIMA, wat staat voor Milieu Management. Tussendoor heb ik wel banen in loondienst gehad, want altijd alles alleen doen is ook niet alles. Ik plan graag en hou nieuwe ontwikkelingen in de milieuhoek bij, dus ik kan makkelijk terugvallen op mijn eigen bureau. Hieronder een greep uit de dingen waar ik nu mee bezig ben. Afgelopen jaar ben ik naar Indonesië geweest. Via de University Gadja Mada (UGM) van Yogyakarta kwam ik een geweldig geitenproject tegen. Vanaf 1999 zijn ze daar bezig met boerengroepen, die zo’n tien geiten of schapen per persoon in bruikleen krijgen. Dit zijn vaak vrouwen, omdat de mannen elders werken. Als ze een lam van twee maanden gezond terug kunnen geven of iemand anders aandragen voor het project dan

krijgen ze een geit in eigendom. Er zijn nu meerdere groepen van 30 boeren, die gemiddeld 25 geiten per persoon in eigendom hebben. Vanuit het project krijgen ze voorlichting over het houden van de geiten. Indonesië is heel vochtig, daardoor zijn er ook veel ziektes en wormen. Er is wel voer genoeg. Het beste is om gebruik te maken van bamboehokjes en het gras eerst te drogen. Bij droog weer kunnen ze wel naar buiten om gehoed worden. Dit gebeurt meestal door de kinderen. Via de saté kambing is er een afzetmarkt (kambing = geit). Op deze manier bouwen de vrouwen een eigen gezinsinkomen op, kinderen kunnen naar school. Nu wil de UGM er meer onderzoek naar gaan doen om dit systeem op grotere schaal te kunnen inzetten. Ik heb hier de leerstoel Small Ruminants (= herkauwers) van de WUR in Wageningen bij kunnen betrekken. Omdat de oorspronkelijke aanvrager zich terugtrok, is er eind oktober een eigen stichting EE&WS (Environmental Education en World Sustainability) opgericht, die nu als aanvrager functioneert van de subsidies. Verder heb ik samen met Jettie van den Houdt, ook netwerklid, een cursus MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) op de rol staan op 18 januari en 1 februari 2008. Voor nadere informatie kun je het beste even contact opnemen per mail. Op dit moment wil ik lid worden van de commissie Duurzame Ontwikkeling van de Nederlandse Vrouwenraad (NVR). In 2005 heb ik namens Aqua for All meegewerkt aan een symposium samen met de NVR, toen ben ik al in contact gekomen met deze commissie. Toen had ik het nog te druk met andere dingen, maar nu heb ik er wel tijd voor. Ik ben naast het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’ ook lid de VVAO (Vereniging van Vrouwen met een hogere Opleiding), VWI (Vrouwennetwerk Wageningse Ingenieurs), en NBvP, Vrouwen van Nu. Hoewel ik tijdens mijn studie wel in de vrouwengeschiedenisgroep heb gezeten, ben ik niet zo politiek feministisch actief. Brood op de plank voor mezelf en het boerenproject in Indonesië vind ik belangrijker en leuker. En, net als in Indonesië, zijn het in Nederland toch de vrouwen die de belangrijkste rol vervullen in de ontwikkeling naar een nieuwe duurzamere samenleving! En daarom ben ik lid van het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’ van VeM. Monique Zwetsloot

Netwerklid [email protected]

Verslag netwerkdag over Duurzaam Wonen Allereerst wil ik VeM bedanken voor het gastvrij onthaal op de netwerkdag. De sfeer was geweldig. Ik had mijn lezing, op de introductie, het interview met Michael Reynolds en enkele trefwoorden na, open gelaten en vertrouwde erop dat verdere inspiratie tijdens de lezing zelf zou komen, wat goed uitpakte. Het interview met Michael Reynolds staat trouwens ook op de OWAZE website, www.owaze.nl/pdf/guardian.pdf. Na de introductie volgde een workshop. Normaal kies ik voor mijn workshops een thema wat direct met de earthshippraktijk te maken heeft, maar deze keer heb ik een thema gekozen dat aansluit bij de bestaande bouwpraktijk, namelijk hoe maken we huizenblokken leefbaarder door op de binnenterreinen – al dan niet met behulp van earthshiptechnieken - ontmoetingsplekken te creëren. Ik zag tijdens de workshop enthousiaste, geanimeerde gezichten, iedereen deed mee en kwam los, een teken dat het goed werd opgepakt. Verderop kunt u een beknopt verslag van de uitkomsten van één van de groepen lezen. De Kersentuin, waar de netwerkdag plaatsvond, was een bijzondere ervaring en de rondleiding door de wijk deed mijn aardschippershart deugd. Een mooi staaltje bewonersinitiatief en leerzaam wat betreft inspraak- en subsidieprocedures, waar onze gids, een bewoner, duidelijk ervaring mee had. De earthship elementen ‘hergebruik’ en ‘zelfbouw’ kwamen er wat bekaaid van af, maar dat komt volgend jaar in Zwolle allemaal goed. In april hopen we daar met de bouw van Neerlands eerste echte earthship te beginnen. Ik hoop dat het filmpje in mijn introductie over een OWAZE bouwreis naar Schotland reden genoeg is om via VeM vrijwilligers te kunnen werven om aan de bouw van de "starterswoning van de toekomst" mee te helpen.

De film over ecodorpen (Ecovillage Pioneers) wereldwijd toonde nog eens aan dat zelfs in landen waar er meer ruimte en minder regelgeving dan in Nederland is de ecopionier en alternatieve doe-het-zelver met scheve ogen bekeken wordt door de "normale" burgerij en er veel tijd voor nodig is om vertrouwen te wekken van de overheid. Naast een rondleiding door de Kersentuin en de filmvertoning waren er ook nog workshops over ‘groen tuinieren’ en ‘Aquamarijn natuurverf’, waardoor er een gevarieerd aanbod ontstond. Last but not least heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de tafel met informatiemateriaal, waar ik het nodige interessante leesvoer verzameld heb om de lege uurtjes in het openbaar vervoer mee te vullen. Theo Lalleman www.owaze.nl

Verslag van een Workshop ‘Het leefbaarder maken van binnenterreinen’ Onze groep is uitgegaan van een nieuw te bouwen project, waar een gezamenlijke tuin wordt aangelegd, dit in de overtuiging dat het uitstraling zal hebben en ook als voorbeeld kan dienen voor bestaande huizenblokken. Er is allereerst een kartrekker nodig, dit kan natuurlijk ook een groepje enthousiastelingen zijn. Er dient veelvuldig overleg plaats te vinden tussen de beoogde bewoners, de woningcorporatie en de overheid. Communicatie over en weer is zeer belangrijk. Uitgangspunt is dat de gezamenlijke tuin een meerwaarde heeft voor de individuen.

In de tuin dienen functies als vrije tijd, een zitplek, een groentetuin, dieren, een kinderspeelplaats (niet de geijkte speeltoestellen, maar zand en water en eventueel ‘bouwmateriaal’), eten, een vaste barbecue en een podium (bij voorkeur overdekt) gecombineerd te worden. Er dienen goede afspraken gemaakt te worden over onderhoud en gebruik. De inrichting van de gezamenlijke tuin dient veilig, functioneel, esthetisch verantwoord te zijn en met respect voor privacy. Voor dat laatste bedacht de groep de volgende oplossing. Er komt bij ieder huis een klein stukje ‘eigen’ terrein, dat wordt afgesloten met een muurtje, opgebouwd via de earthship-methode (oude autobanden met leem bedekt. Eventueel versierd met flessen, blikjes) De muurtjes krijgen een grillige vorm, denk aan Gaudi. Aan de kant van de gezamenlijke tuin kunnen de muurtjes gebruikt worden om er banken tegenaan te maken. Anny Kuijk Woordvoerder van de workshop

Gender mainstreaming van milieubeleid Gender mainstreaming, blijft een lastig onderwerp. Het roept bij veel mensen weerstand en zeker vragen op. Toch zijn er mensen die de meerwaarde er van inzien. VeM wil die ‘good practices’ graag verzamelen. In dit stukje een voorbeeld, waarvan de uiteindelijke resultaten nog moeten blijken, maar waar de inzet van vrouwen essentieel lijkt. Marten Koen, werkzaam als coördinator niet-CO2-broeikasgassen binnen het programma Nationaal Klimaatbeleid bij VROM heeft goede ideeën over het betrekken van vrouwen bij het ontwikkelen van beleid, zoals blijkt uit het volgende stuk. Bij een project gericht op melkveehouders worden aanzienlijke inspanningen gevraagd om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

In november 2007 is een communicatiecampagne gestart om het klimaatbewustzijn en de medeverantwoordelijkheid van de sector te bevorderen, waarbij opties voor klimaatvriendelijke bedrijfsvoering in groepen boeren worden besproken en in de praktijk gebracht. Winteravondlezingen passen goed binnen de agrarische praktijk. Op zijn minst één van de geplande winteravondlezingen richt zich uitsluitend op vrouwen (van melkveehouders). Hiervoor is gekozen, omdat in de landbouwkundige praktijk al lang bekend is dat vrouwen bovengemiddeld zijn gericht op maatschappelijke ontwikkelingen, waarop landbouwbedrijven kunnen en/of moeten inspelen. De betreffende bijeenkomst is in een communicatieproject opgenomen en zal in de winter 2007/2008 plaats vinden. De meerwaarde van deze aanpak en het uiteindelijke resultaat moeten nog blijken, omdat de bijeenkomst nog plaats moet vinden, maar we hebben er veel vertrouwen in. Er zijn vele sectoren waarin vrouwen specifieke rollen vervullen (bijv. bij thema's betreffende zorg, onderwijs, schuldsanering enz.). Het lijkt me belangrijk dat er sectoroverstijgend aandacht aan een dergelijke genderaanpak wordt geschonken. De aanpak zou versterkt worden, als een dergelijke aanpak ook goed geëvalueerd wordt. Marten Koen Coördinator niet-CO2-broeikasgassen Nationaal Klimaatbeleid, VROM

KORT NIEUWS

Ecoboek Een nieuwe site waar eco-boeken op verzameld staan. Van beroemde ‘cradle-to-cradle’ tot en met boeken over eco-management. Alle ecoboeken op één site! www.ecoboek.nl

I teach the future! Op vrijdagmiddag 14 december is er een bijeenkomst van Duurzame PABO op de Marnix Academie in Utrecht. Duurzame ontwikkeling op de basisschool, en de kansen die dat biedt voor pabodocenten, -studenten en -bestuurders, staan centraal. Naast verschillende sprekers zal er een gevarieerd aanbod workshops zijn en wordt een boek gepresenteerd met handvaten voor duurzame ontwikkelingen op de pabo. U kunt zich aanmelden door een e-mail te sturen naar [email protected] Meer informatie via www.duurzamepabo.nl

De Derde Kamer De Derde Kamer is een parlement waar Nederlanders en mensen uit ontwikkelingslanden samen voorstellen bedenken om het beleid voor internationale samenwerking te verbeteren en debatteren ze met politici uit de Tweede Kamer. De Derde Kamer zal in 2008 niet in februari worden geïnstalleerd, maar pas in september. Het nieuwe zittingsjaar loopt dus van september tot juni. Aanmelden voor De Derde Kamer 2008 kan vanaf februari 2008. www.dederdekamer.org

Studiemiddag Water en Gezondheid Met als ondertitel ‘kennis delen en verantwoordelijkheid nemen' organiseren het Platform Gezondheid en Milieu, VeM, centrum Vrouw en Milieu en het Nederlands watermuseum te Arnhem een studiemiddag over stoffen in het water die er niet zo makkelijk uit te halen zijn, zoals resten van geneesmiddelen, bestrijdingsmiddelen en insecticiden. Er zijn o.a. sprekers van VROM, Organon BioSciences en een waterschap. Bovendien wordt aandacht besteed aan 2008, het Jaar van de Sanitatie. Datum: 17 december 2007

Locatie: Nederlands Watermuseum te Arnhem Voor meer informatie, Lies Visscher, tel 0315-341052, www.gezondheidenmilieu.nl of www.vrouwenmilieu.nl. Duurzame producten en diensten op een rij De Duurzame Database is een inkoophulp voor inkopers en een marktplaats voor aanbieders van duurzame producten en diensten. Het overzicht van duurzame producten en diensten voor de professionele markt maakt zowel het niveau van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) van de organisatie inzichtelijk, als de duurzame kenmerken van de producten. www.duurzamedatabase.nl

Slotbijeenkomst KleurenKapitaal Zeventien organisaties, waaronder VeM, hebben de krachten gebundeld in KleurenKapitaal. Dit programma heeft de ambitie om zo veel mogelijk mensen van verschillende culturen in Zuid-Holland te betrekken bij de thema’s natuur, milieu en duurzame ontwikkeling. KleurenKapitaal is tot stand gekomen op initiatief van het IVN Consulentschap Zuid-Holland. KleurenKapitaal loopt eind 2007 af. Op 7 februari 2008 is de feestelijke afsluiting. Tijdens deze bijeenkomst staan de belangrijkste uitkomsten en leerpunten van het programma centraal en wordt het boek ‘De Kleur van Duurzaamheid’ gepresenteerd. In dit handboek voor intercultureel werken op het gebied van duurzaamheid staan o.a. de ervaringen van KleurenKapitaal. Meer informatie: Marjon Vlug, [email protected]. Zie ook www.kleurenkapitaal.nl

Informatiemiddag Vereniging Wederzijds

Op 12 januari is er een informatiemiddag gepland van de vereniging Wederzijds. Wederzijds organiseert reizen naar Brazilië, Indonesië, India en Tanzania. Bij het bezoek van projecten staat het contact met de bevolking centraal. Reisleiders zullen de reizen in 2008 toelichten en over hun ervaringen vertellen. De middag vindt vanaf 13.00u plaats in Zalencentrum 'De Kargadoor' en is gratis te bezoeken. Meer informatie via www.wederzijds.com

Investeer duurzaam in Afrika met je eigen microkrediet Op 15 november 2007 is de website van FairSpirit microkrediet van start gegaan met de wedstrijd "Investeer in Afrika". Tal van kleine ondernemers in ontwikkelingslanden hebben goede plannen om een bedrijfje te beginnen of uit te breiden. Jij kunt ze nu op weg helpen met een microkrediet. De wedstrijd gaat 10 januari van start. Je inschrijving wordt definitief zodra je 200 euro hebt overgemaakt op de rekening van FairSpirit. Die 200 euro is een lening, geen gift! De ondernemers aan wie je het uitleent betalen je het geld na verloop van tijd weer terug. Meld je nu aan met het inschrijfformulier op de website www.fairspirit.nl

AGENDA 14 december I teach the future, netwerkbijeenkomst Duurzame Pabo. Zie Kort nieuws 17 december Studiemiddag Water en Gezondheid. Zie Kort nieuws

12 januari Informatiemiddag Vereniging Wederzijds. Zie Kort nieuws 14 januari Themacyclus Milieu Dordrecht, Kleding en Milieu. Zie Activiteiten VeM 29 januari Themacyclus Milieu Dordrecht, Samen verder met milieu. Zie Activiteiten VeM 7 februari Slotbijeenkomst KleurenKapitaal. Zie Kort nieuws 4 maart Themacyclus Milieu Apeldoorn,Voeding en Milieu. Zie Activiteiten VeM 1 april Start training Wervend schrijven. Zie activiteiten VeM 4 april Start training Argumenteren en onderhandelen. Zie activiteiten VeM 27 juni Netwerkdag VeM. Zie activiteiten VeM

M.M.V. Deze nieuwsbrief is gemaakt met bijdragen van Rachel Heijne, Anneke Kuijk, Cora van der Waal, Margreet Hofstede, Monique Zwetsloot, Theo Lalleman, Anny Kuijk, Marten Koen. Verder heeft de nieuwsbrief inspiratie gehaald uit o.a. de volgende tijdschriften en nieuwsbrieven: Milieudefensie, Kleine Aarde, ZOZ, FORUM Magazine, Contrast, Terra, AktieAgenda, E-Quality, DO-Koerier e.v.a. De volgende nieuwsbrief verschijnt in januari/februari 2008. Kopij kunt u aanleveren voor 20 januari via redactie#vrouwenmilieu.nl Of per post: VeM redactie nieuwsbrief Predikherenkerkhof 13, 3512 TJ Utrecht

Activiteiten van VeM Trainingen Wervend schrijven In deze vierdaagse training wordt gewerkt aan het helder, beknopt, wervend en in hedendaags Nederlands schrijven. Er worden verschillende tekstsoorten behandeld. Tussen de trainingsdagen werken de deelnemers aan een aantal schrijfopdrachten. De trainer geeft daarbij intensieve persoonlijke begeleiding. Data 2008: 1 en 22 april, 20 mei en 10 juni 2008. Kosten: € 750,-

Argumenteren en onderhandelen In deze praktische driedaagse training wordt gewerkt aan het opzetten van een consistente en overtuigende argumentatie. Bovendien leert u onderhandelingen in te zetten. Verder komen communicatieve vaardigheden aan bod die van belang zijn bij argumenteren en onderhandelen. Data 2008: 4 april, 18 april en 25 april 2008 Kosten: € 600,-

Workshop Duurzaam netwerken Uitvoeren van activiteiten kun je niet alleen, netwerken is een essentiële vaardigheid. Tijdens deze eendaagse workshop wordt er o.a. een analyse gemaakt van het eigen netwerk, is er ruimte voor praktijkvoorbeelden en kan men oefenen met netwerken in verschillende settings. Na afloop van de workshop zijn de deelnemers beter in staat hun netwerk in te zetten voor het bereiken van hun doelstelling op gebied van duurzaamheid en hebben ze concrete handvatten om aan de slag te gaan. Datum 2008: wordt nog bekend gemaakt Kosten: € 250,N.B. Leden van het netwerk 'Vrouwen en Duurzaamheid' ontvangen 5% korting op de activiteiten tegen kostprijs.

Netwerkdagen 2008 VeM organiseert tweemaal per jaar, in juni en november, een landelijke netwerkdag voor het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’. In 2008 zijn de dagen gepland op:

27 juni Het thema is nog onbekend, maar de dag vindt plaats in de Kargadoor te Utrecht 21 november Thema en locatie nog onbekend Kosten: Voor netwerkleden is deze dag gratis, niet-leden betalen € 17,50 (inclusief lunch) Aanmelden kan via akuijk#vrouwenmilieu.nl

Themacyclus Milieu De Themacyclus Milieu is een succes! De reeks bijeenkomsten zijn in meerdere steden gepland. In de volgende steden staat de themacyclus op het programma. Dordrecht In Dordrecht staan de volgende bijeenkomsten gepland: Religie en milieu Dinsdag 11 december, 9.00u -12.00u Kleding en milieu Donderdag 14 januari, 9.00u -12.00u Multiculturele (milieu)projecten en netwerkcafé Dinsdag 29 januari, 9.00u -12.00u De toegang is gratis. Aanmelding Aanmelden is verplicht en kan via Zohreh Soltani,

z.soltani#pad.dwo.nl tel nr: 078- 6481888 Na aanmelding ontvangt u informatie over de locatie.

Apeldoorn In Apeldoorn staan de volgende bijeenkomsten gepland: Voeding en milieu Dinsdag 4 maart, 9.00u -12.00u Verzorging en milieu Dinsdag 11 maart, 9.00u -12.00u Schoonmaakmiddelen en milieu Dinsdag 18 maart, 9.00u -12.00u Leefbaarheid in de wijk en acties Dinsdag 25 maart, 9.00u -16.00u De toegang is gratis. Aanmelding Aanmelden is verplicht en kan via Khadija Ben Azzouz, kbenazzouz#wisselwerk.nu Na aanmelding ontvangt u informatie over de locatie. Tilburg De data in Tilburg liggen nog niet vast, de bijeenkomsten zullen verspreid plaatsvinden tussen januari en mei 2008. Aanmelden kan via Leyla Bozdag, leyla#cbvtilburg.nl

Het bestuur en de medewerkers van VeM wensen u fijne feestdagen en een kleurrijk en duurzaam 2008!

VeM, centrum Vrouw en Milieu Predikherenkerkhof 13, 3512 TJ Utrecht T: 030-232 17 26 @: [email protected] www.vrouwenmilieu.nl