De Windvaan ledenblad van De Windvogel
De nieuwe PR-ijscokar, zie ook pagina 11
Toch een prijs voor zuinige energiegebruikers, zie pag. 8, “Belangrijker dan duurzaam”
Maart 2005 jaargang 9 nummer 1
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Colofon: De Windvaan is een uitgave van: De Windvogel, coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens. Bestuur van De Windvogel: Dick van Elk voorzitter Ans van der Plaats vice-voorzitter Jaap Hoogendoorn secretaris / projecten Arnold Abbema penningmeester Albert-Jan Wagensveld techniek Broos de Groot techniek Arie Groenveld PR Molenaars: Harry van den Hooren Gilbert Vandenakker Albert-Jan Wagensveld Broos de Groot Peter van Gemeren Jan Ockhorst Carel Willem de Visser
Redactie: Arie Groenveld Arnout Verhulst Redactieadres: Arie Groenveld Grutto 11 2411 LP Bodegraven telefoon: 0172-612086 e-mail:
[email protected] Kopij voor De Windvaan Kopij kunt u sturen of e-mailen naar het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor plaatsing te weigeren en teksten in te korten. Bezoek ook eens de homepage van De Windvogel:
http://www.windvogel.nl
Secretariaat: Jaap Hoogendoorn Fazantendreef 6 2665 ET Bleiswijk tel.: (010) 5215953 Ledenadministratie: Jan Jennissen Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer
Foto voorblad: Foto van de ijscokar, die voor PRdoeleinden kan worden ingezet
2
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Inhoud: Van de redactie............................................................................ 4 Mededelingen/evenementen ....................................................... 4 Algemene ledenvergadering........................................................ 5 Van de molenaars........................................................................ 6 Van de penningmeester............................................................... 8 Nog belangrijker dan duurzaam .................................................. 8 Voortgang project Amstelvogel.................................................... 9 Projecten rond Waddinxveen (3) ................................................. 9 Duurzame energie en ijsjes ......................................................... 11 Diverse artikelen .......................................................................... 12 Geen land zonder waterbouwers................................................. 12 Politiek gevecht om tien miljard ................................................... 14 Rapport: temperatuurstijging dreigt kritieke punt te naderen ...... 15 ‘Kyoto’ vrij geruisloos in werking.................................................. 16 Kabinet wil Borssele openhouden .............................................. 17 Niet weer kernenergie.................................................................. 18 Duitsland nummer één met windenergie ..................................... 20 De wokkelvormige turbine: de Windside ..................................... 20 Problemen met de Turby ............................................................. 21
3
VAN DE REDACTIE Geachte lezers, In de vorige Windvaan heb ik mijn zorg uitgesproken over de vercommercialisering van energie met de daarbij behorende omissie van de energiemaatschappijen om het gebruik hiervan te beperken. De penningmeester heeft hier op een creatieve manier zijn gedachten over laten gaan door een prijs beschikbaar te stellen voor Windvogelleden, die in dat opzicht baanbrekend werk hebben verricht. Zie verder in deze Windvaan. Naast informatie over de projecten
wordt in deze Windvaan aandacht besteed aan het Kyoto-protocol en de effecten van de opwarming van de aarde. Indien u interessante artikelen hebt voor de volgende Windvaan, schroom dan niet de redactie daarvan in kennis te stellen via het emailadres:
[email protected] of door toezending hiervan aan de redactieadressen. Arie Groenveld
NIEUWS UIT DE VERENIGING Mededelingen/evenementen Heden – 24 april
Koetshuis Weizigt, Van Baerlestraat 30, Dordrecht Open di t/m zo, 13.00-16.30. Toegang is gratis. Kijk- en ontdekexpositie “Hé krachtpatser! Hoe kom je eigenlijk aan je energie?” Het hoe en waarom van duurzame energie ontdekken.
De tentoonstelling sluit aan bij het project “Met energie”, waarin overheid, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven gezamenlijk de schouders zetten onder het probleem klimaatverandering. Een alternatief voor fossiele brandstoffen is duurzame energie. De meest bekende toepassingen zoals zonne-energie, warmtepompen, windenergie, waterkracht en bio-energie worden in deze expositie op een speelse wijze uitgelegd. Bezoekers gaan een huis binnen waarin zij kennismaken met energiegebruik in de woning, zoals zonneboilers, zonnepanelen, e.d.
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Algemene ledenvergadering Windvogel zaterdag 28 mei in Ouderkerk a/d Amstel Op zaterdag 28 mei a.s. wordt de algemene ledenvergadering gehouden. Locatie: Gezellenhuis, Ronde Hoep Oost 29, 1191 KC Ouderkerk a/d Amstel. Tijd: van 10.00 uur tot 13.00 uur
Routebeschrijving: Komende vanaf de A9 neemt u de afslag naar Ouderkerk, waarna u via de Burgemeester Boersweg (1) uitkomt op de Oranjebaan (2). Ga na het passeren van de Amstelbrug meteen rechtsaf in de Dorpsstraat (3), Daarna rechtsaf de Kerkstraat (4) in waarna u een smal bruggetje passeert. Ga daarna linksaf, waarna u na ca 150 meter aan uw rechterhand het Gezellenhuis aantreft. Er is parkeergelegenheid naast het Gezellenhuis. Openbaar vervoer: Op zaterdagen gaat er vanaf het treinstation Bijlmer Amsterdam om 9:33 een bus 175 van Connexxion richting Haarlem. Indien men uitstapt bij Brug/Hoger Einde in Ouderkerk a/d Amstel is het nog ca 15 minuten lopen door de Dorpsstraat, Kerkstraat en een klein stukje RondeHoep Oost.
5
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
VAN DE MOLENAARS De Amstelmolen te Ouderkerk a/d Amstel
De Windvogel te Bodegraven
Ontvangen informatie van molenaar Carel Willem de Visser
Ontvangen informatie van molenaar Broos de Groot
Geproduceerde kWh’s maand 2004 2005 januari 12835 18952 februari 13641 7793 maart 8136 april 6596 mei 4328 juni 7484 juli 5099 augustus 5611 september 9933 oktober 8792 november 5413 december 6754 totaal 94622
Geproduceerde kWh’s maand 2004 2005 januari 6130 15990 februari 9580 7920 maart 4870 april 4300 mei 3060 juni 6100 juli 4660 augustus 3880 september 7230 oktober 4794 november 5890 december 6090 Totaal 66584
De Amstelmolen
De Windvogel
In december constateerde de firma Bettink enkele kleine wieltanduitbraken aan het grote wiel in de tandwielkast. In het jaar 2004 bleek de beschikbaarheid iets meer dan 99%.
De opbrengst van december 2004 viel tegen, maar de maand januari gaf eindelijk weer eens een ouderwets goede opbrengst.
De Amstelmolen was op 16 januari 12½ jaar in bedrijf en heeft per jaar gemiddeld 103602 kWh per jaar geproduceerd.
In februari zijn er in de Windvogel nieuwe meters geplaatst, waardoor Eneco deze op afstand kan aflezen, maar de molenaar niet meer. Lokale aflezing kan uiteraard nog wel.
6
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
De Ooievaar in Den Haag
De Gouwevogel te Gouda
Ontvangen informatie van molenaar Peter van Gemeren
Ontvangen informatie van molenaar Harry van den Hooren
Geproduceerde kWh’s maand 2004 2005 januari 15150 21580 februari 16850 8630 maart 10140 april 7760 mei 4740 juni 7050 juli 5520 augustus 7930 september 13810 oktober 11240 november 6310 december 9910 totaal 116410
Geproduceerde kWh’s maand 2004 2005 januari 124107 171505 februari 131444 65778 maart 93818 april 57214 mei 33780 juni 58912 juli 49054 augustus 58148 september 52027 oktober 93776 november 56799 december 73086 totaal 882165
De Ooievaar
De Gouwevogel
Na een beschikbaarheid van 100% in de maanden december en januari was deze in februari 94%. De turbine was op 9 en 10 februari in storing wegens een te hoge generatortemperatuur. Inmiddels heeft zich in het weekend van 12 maart kortsluiting voorgedaan, waardoor de turbine minimaal het hele weekend niet in bedrijf zal zijn. Hopelijk is deze storing na het weekend snel verholpen.
Na een slechte novembermaand heeft ook december niet datgene opgeleverd wat mocht worden verwacht. Op 28 december werd de turbine automatisch gestopt na de melding “ijsvorming”. De maand januari maakte weer veel goed. De meeropbrengst hiervan werd al weer tenietgedaan door een slechte februarimaand, waarin ook een van de omvormers een defect vertoonde en er hierdoor ca 7500 kWh verloren is gegaan.
7
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Uit de vereniging Van de penningmeester Begin maart is de jaarrekening over het vorige jaar nog niet gereed, maar er wordt aan gewerkt. Het ziet er ondanks de magere windcijfers niet al te somber uit, zodat er weer een rentevergoeding over de leningen mag worden verwacht. De in de vorige WINDVAAN aangekondigde uitnodiging aan de leden om aan de coöperatie een lening te verstrekken of een eerdere lening te verhogen is nog niet de deur uit, omdat wij u daarbij tegelijk onze nieuwe folder willen presenteren. Maar in de maand april zal de uitnodiging u waarschijnlijk wel bereiken. De nieuwe folder is eerst voor uw informatie, maar meer nog om iemand anders ook lid te maken. Maak daar hartelijk gebruik van! U kunt altijd meer folders aanvragen.
Inmiddels heeft een aantal leden alvast een bedrag overgemaakt (postbank 370158). Wilt u wel altijd uw lidnummer vermelden? Met de onderhandelingen over de vergoeding voor geproduceerde elektriciteit van de nieuw te bouwen molen hebben we ook de tarieven voor de andere molens kunnen verbeteren. Voorts is inmiddels een financiering voor de Amstelvogel tegen zeer bevredigende voorwaarden afgesloten. Tenslotte doe ik nogmaals een oproep voor een beheerder van onze verzekeringsportefeuille. Wie van de leden meldt zich aan? Arnold Abbema
Nog belangrijker dan duurzaam Het redactionele artikel van de vorige WINDVAAN heeft mij aan het denken gezet. Onze hoofdredacteur schreef, naar aanleiding van de Eneco-prijs voor de mooiste kerstverlichting, dat hij het uitloven van een prijs voor de zuinigste energieverbruiker nog niet zag gebeuren. Ik dacht: Waarom eigenlijk niet en waarom doen wij dat dan niet? Ik heb dit in het bestuur gebracht. En
natuurlijk zijn er vele mitsen en maren en onvergelijkbare situaties, maar een stimulans voor energiebesparing moet ergens vandaan komen! Daarom looft onze coöperatie een prijs uit voor de gerealiseerde besparing op elektriciteit bij huishoudelijk gebruik. Onder overlegging van twee achtereenvolgende jaarnota’s (de oudste niet ouder dan over 2001) van het energiebedrijf kunt u uw bespa8
De Windvaan ring aanmelden. Het wordt zeer op prijs gesteld als u daarbij een toelichting kunt geven. (Mag maar hoeft niet in dichtvorm.) Omdat een lagere nota diverse oorzaken kan hebben wordt de inzending door een jury beoordeeld. Het maakt namelijk wel verschil of de oorzaak is gelegen in het aanbrengen van zonnepanelen, de beëindiging van een hennepkwekerij, of het huis uit sturen van de kinderen, of wat dan ook, hoewel er toch in al deze gevallen een besparing mag wor-
maart 2005 nr. 1 den verwacht. En daar gaat het om! BESPAAR OP ENERGIE. Een beetje een ludiek idee met een serieuze ondertoon. Zo is deze competitie bedoeld. Ik hoop dat u het ook zo zult opvatten. Uw inzendingen graag vóór 30 september 2005 naar Vossestaart 14, 2411 ML Bodegraven of e-mailen naar:
[email protected] Arnold Abbema
Voortgang project Amstelvogel Zoals in de vorige Windvaan is vermeld dat door B en W van OuderAmstel op 7 december j.l. de bouwvergunning voor de Amstelvogel is verleend. In de hierna volgende periode van 6 weken bestond de mogelijkheid om bezwaarschriften in te dienen tegen de bouw. Aangezien er van deze mogelijkheid geen gebruik is gemaakt, is de verleende bouwvergunning nu definitief en wordt er voortvarend doorgewerkt aan het project, waarin nog een flink aantal hobbels moet worden genomen. Zo dient er o.a. voor het watervrij maken
van de bouwput, waarin de fundering moet worden gestort, een grondwateronttrekkingsvergunning te worden aangevraagd. Ook moeten er allerlei activiteiten worden ontplooid om de toegangswegen naar de bouwplaats toegankelijk te maken voor zwaar materieel en dient er tijdelijk een secundaire afrit vanaf de A2/A9-afrit te worden aangelegd. Kortom het heeft heel wat voeten in de aarde. Arie Groenveld
Projecten rond Waddinxveen (3) Al eerder is in de Windvaan bericht over mogelijke windturbine projecten bij Waddinxveen. Op twee bedrijventerreinen zijn locaties waar windturbines geplaatst kunnen worden. Deze locaties hebben de naam Distri-
park en Gouwepark. Beiden zijn voorkeurlocaties van het regionale windconvenant. In een persbericht van het Gouwepark van 10 februari j.l. stond dat op 14 februari 2005 een begin gemaakt 9
De Windvaan is met het bouwrijp maken van de eerste fase van het bedrijvenpark. Natuurlijk was het uw redacteur van De Windvaan niet ontgaan dat er verhoogde activiteiten waren op het Gouwepark en werd er een afspraak gemaakt met de directeur van het bedrijvenpark, de heer van Splunderen, om een eerder overleg te vervolgen over plaatsing van windturbines door de Windvogel. Dit vervolgoverleg vond plaats op 14 februari. Aan de directeur is weer benadrukt dat de Windvogel en haar werkmaatschappij Stroomversnelling windturbines willen en kunnen plaatsen op het Gouwepark. De heer van Splunderen memoreerde dat hij de Windvogel al jaren kende als belangstellende voor deze plaatsing, er zijn echter nu meerdere gegadigden. Ook in het Dagelijks- en het Algemene bestuur van het Gouwepark is
Locatie Gouwepark te Gouda
maart 2005 nr. 1 het onderwerp windturbines aan de orde geweest. Op de strook grond langs de A20 (Gouda–Rotterdam) kunnen drie windturbines geplaatst worden van elk 2 MW. De directeur vertelde mij dat het niet in het voornemen van het bedrijvenschap lag om de exploitatie geheel of gedeeltelijk zelf te doen, en dat degene die de beste prijs (in de vorm van huur en opstalrecht) voor de grond betaalde de meeste kans van gunning zou maken. De drie geplande 2 MW turbines hebben ieder een betonnen fundering met een diameter van 15 meter welke onderheid wordt met zestien palen van 30 meter lengte. De aanleg van vier meter brede wegen naar de drie locaties, welke geschikt zijn voor zwaar transport met een aslast van 12 ton, worden door het Gouwepark gerealiseerd. Naast De Windvogel hebben ook Eneco en Nuon belangstelling getoond. Op mijn vraag of er ook contact is met het Distripark, het aangrenzende bedrijventerrein in Waddinxveen gelegen langs de A12 (Gouda-Den Haag), werd bevestigend geantwoord. Gouwepark heeft met het Distripark afgesproken dat conform het regionaal windconvenant er voor één type turbine zal worden gekozen: er zullen 2 MW turbines met ashoogte van 80 tot 90 meter komen. Op het Gouwepark dus drie en op het Distripark drie of meer. Hoewel wij reeds jaren geleden met het Distripark gesproken hebben over plaatsing van windturbines en ettelijke malen tevergeefs getracht 10
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
hebben om tot goede afspraken te komen, bleek recent uit betrouwbare bron dat het Distripark nu in overleg is met Eneco. Hoewel kapitaalkrachtige en grote energiebedrijven in het spel zijn, zal
De Windvogel blijven ijveren om de projecten rond Waddinxveen geheel of gedeeltelijk door Stroomversnelling te laten uitvoeren. Arnout Verhulst
Duurzame energie en ijsjes Bij “de Windvogel”, een windmolencoöperatie, is onlangs een jarenlang bestaande wens in vervulling gegaan. Het bestuur is al lange tijd op zoek naar een hulpmiddel, waarmee diverse vormen van duurzame energie tijdens informatiemarkten, braderiën, etc. aan het publiek kunnen worden getoond. Na vele ideeën en lang zoeken naar financiële middelen beschikt de PR-afdeling van “de Windvogel” sinds kort over een bijzonder vehikel met productiemiddelen voor schone elektriciteit aan boord. Dit voertuig laat zich het beste vergelijken met een ouderwetse ijscokar voorzien van zonnepanelen en een kleine windturbine (zie foto).
koeling, hulpaandrijving, verlichting en lichtkrant is afkomstig uit accu’s, die kunnen worden opgeladen met uit wind of zonlicht verkregen elektriciteit. De totale elektrische installatie is zodanig gedimensioneerd, dat met volle accu’s en een beetje mooi weer een hele dag, onafhankelijk van het lichtnet, met de ijscokar kan worden gewerkt. Laadstromen van de met wind of zonlicht opgewekte elektriciteit zijn zichtbaar m.b.v. meters. Dit is ook het geval bij de totale stroom van de gebruikte elektriciteit door lichtkrant, koeling, etc. Op deze wijze kan het
Samen met de THRijswijk en de leverancier van het PRvehicle is het idee van de ijscokar uitgewerkt en gerealiseerd met een financiële bijdrage uit het door ENECO energie beheerde MAP-fonds. De energie voor 11
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
samenspel tussen opwekking en gebruik van energie worden gedemonstreerd. Met de vrij programmeerbare lichtkrant zal vooral het nut en de noodzaak van duurzame energie
worden benadrukt. IJsjes gekoeld met duurzame energie smaken immers het lekkerst !! Bert Postma
Diverse Artikelen Geen land zonder waterbouwers De schrijver van dit artikel is ruim dertig jaar werkzaam in de wereld van de waterbouw, hij heeft op verzoek van de redactie geschreven op persoonlijke titel. Het gevaar van het water voor West-Nederland wordt zonder ingrijpende maatregelen door de voorspelde klimaatverandering beangstigend groot. Waterbouwers én windturbinebouwers zijn nodig bij het uitvoeren van deze maatregelen! Het leven in de delta van grote rivieren is fascinerend. De delta’s van moeder aarde bieden een prachtige natuur en veel vruchtbare grond. Het is niet voor niets dat veel economische centra van de wereld te vinden zijn in de delta’s van de grote rivieren. Dat geldt ook voor de Lage Landen langs de Noordzee. De combinatie van havens en rivieren in onze Rijn-Scheldedelta hebben in de loop der eeuwen in Nederland tot grote economische activiteiten geleid. De main-port ontwikkeling van Rotterdam en Schiphol zijn daarvan een duidelijk voorbeeld. Maar het leven in een delta van rivieren is ook riskant. Enerzijds is het water letterlijk en figuurlijk onze bron van leven, maar anderzijds is het water ook de grootste bedreiger van ons leven. Zowel het rivierwater, als het water uit zee
vormt permanent een potentiële bedreiging. Nederlanders hebben in de loop der eeuwen leren omgaan met deze bedreiging. Het bouwen met de elementen Water, Zand en Stenen zit ons daardoor in de genen! Niet voor niets hebben Nederlanders een wereldberoemde reputatie opgebouwd als Waterbouwers. Wij hebben leren leven met het water, maar ook leren bouwen met water, zand en stenen. Mede daardoor kunnen we als samenleving veilig wonen, werken en recreëren achter dijken en duinen. Dat dit permanent aandacht vraagt van beleidsmakers, waterbeheerders en waterbouwers wordt de laatste jaren steeds duidelijker. Een moderne samenleving als Nederland kan slechts blijven voortbestaan als er maximale bescherming is tegen overstromingen. Met hun 12
De Windvaan technologische kennis kunnen waterbouwkundigen voorzien in die maatschappelijke basisbehoefte. De dreigingen van de factor water nemen echter steeds ernstiger vormen aan. We onderkennen daarbij een viertal risicogebieden, dat "het Hollandse huis” bedreigt: - De dreiging “aan de voordeur”, veroorzaakt door de stijgende zeespiegel. - De dreiging “aan de achterdeur”, veroorzaakt door plotseling optredende extreem hoge rivierafvoeren. - De dreiging van “het lekkende dak”, veroorzaakt door plaatselijk optredende grotere hoeveelheden neerslag. - De dreiging van “de zakkende vloer”, veroorzaakt door het voortdurend leeg pompen van onze polders, waardoor het veen steeds verder inklinkt. Dat de genoemde aspecten één gezamenlijke basis hebben lijkt steeds duidelijker te worden: de klimaatverandering. Het is van groot belang dat de publieke opinie zich realiseert dat het goede leven in de delta, risico's met zich mee brengt. Risico's die geminimaliseerd kunnen worden, als daarvoor van overheidswege voldoende financiële middelen beschikbaar komen. Dankzij de technologische ontwikkelingen die de waterbouwkunde heeft doorgemaakt, zijn waterbouwers in staat om met technisch steeds slim-
maart 2005 nr. 1 mere oplossingen de dreigingen het hoofd te bieden. Door de schaalvergroting van het baggermaterieel zijn de baggerbedrijven niet alleen in staat om het benodigde zand steeds dieper uit zee te winnen, maar ze kunnen daardoor ook steeds grotere hoeveelheden zand in één keer opspuiten. Na de Zuiderzeewerken en de Deltawerken hebben Nederlandse waterbouwers vooral elders in de wereld van zich doen spreken. Zo zijn er op vele plaatsen in de wereld grootschalige landaanwinningprojecten uitgevoerd, zoals het nieuwe vliegveld in zee bij Hong Kong of de Palmvormige eilanden in de Verenigde Arabische Emiraten. Maar er is ook een grote bijdrage geleverd aan de bouw van dijken langs rivieren en verschillende vormen van kustverdediging. Overigens zijn sommige waterbouwbedrijven ook betrokken bij de ontwikkeling van windmolenparken in de Noordzee. Om ook in de toekomst voldoende deskundigheid op het gebied van de waterbouw te behouden, besteedt de waterbouwbranche veel aandacht aan de instandhouding van het waterbouwonderwijs op mbo-, hbo- en op academisch niveau. De wijze waarop we in Nederland de waterbouw-kennisinfrastructuur hebben ingericht is uniek in de wereld. Gezien de geschetste ontwikkelingen zal in de komende jaren de behoefte aan deskundige waterbouwers steeds groter worden! Daarom geldt specifiek voor de Lage Landen bij de zee: Géén land, zonder waterbouwers! Simon Hoek 13
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Politiek gevecht om tien miljard Lobby van energiebedrijven opgevoerd aan vooravond kamerdebat Gevestigde stroomreuzen hekelen de plannen van minister Brinkhorst om de bedrijven op te knippen. Ook vanuit de provincie klinkt kritiek op de voornemens. Het rapport over de juridische voetangels bij splitsing van stroombedrijven komt op een uitgekiend moment. Volgende week woensdag debatteert de Tweede Kamer over de plannen van minister Brinkhorst (Economische Zaken) om energiebedrijven als Nuon, Essent en Eneco op te knippen. Deze gevestigde stroombedrijven, die fel tegen de plannen zijn, doen met het rapport een ultiem beroep op de Kamerleden om de plannen te verwerpen. Het is niet de eerste keer dat het ongenoegen van de stroombedrijven klinkt. Drieduizend werknemers van de energiebedrijven stonden begin november op het Haagse Malieveld omdat ze vrezen voor hun baan. Een brief van een Amerikaanse consultant waarschuwde daarna voor de vergaande financiële consequenties als door de splitsingsplannen oude leasecontracten herzien moeten worden. En branchevereniging Energiened zocht met een alternatief plan deze week nadrukkelijk het overleg met de minister om een splitsing te kunnen afwenden. Tevergeefs, zo bleek. Voorstanders van splitsing zijn er ook; hun geluid klinkt alleen iets minder luid. Nieuwkomers als Green-
choice en Energiebedrijf.com, maar ook een buitenlandse reus als Electrabel, steunen splitsing. De belangenbehartigers van stroomgebruikers, zoals MKB Nederland en de Consumentenbond vinden splitsing ook geen punt. Dat de gevestigde energiebedrijven luider hoorbaar zijn, houdt vooral verband met hun grote belangen. Als het netwerk van stroomdraden en gaspijpleidingen losgeweekt wordt van de commerciële tak, raken deze bedrijven een stabiele inkomstenstroom kwijt. De waarde van de netten, zo'n tien miljard euro, geeft de bedrijven nu ook enige massa. Zonder netbedrijf zijn partijen als Nuon en Essent een eenvoudige prooi voor buitenlandse bedrijven. De lobbyende energiebedrijven krijgen bovendien steun uit onverwachte hoek. Op de provincie- en gemeentehuizen in het land hebben veel lokale politici zich uitgesproken tegen de splitsingsplannen. Deze lokale overheden zijn tevens aandeelhouders in de stroombedrijven en willen vooral dat hun aandelen bij verkoop geld opleveren. In Gelderland, Overijssel, Noord-Holland en NoordBrabant hebben Provinciale Staten zich de afgelopen maanden Inge14
De Windvaan sproken tegen de plannen van Brinkhorst. Friesland, dat graag snel van zijn belang in Nuon af wil om de treinverbinding naar Noord-Nederland te kunnen betalen, steunt Brinkhorst wel. De provinciale weerzin heeft twee componenten. Ten eerste kunnen de aandeelhouders hun belangen pas later verzilveren, omdat de netbedrijven voorlopig in overheidshanden moeten blijven. Ten tweede denken de overheden dat de splitsing hun aandelen minder waard maakt. De druk uit de provincie, het gemor van de stroombedrijven en nu ook de juridische voetangels maken vooral de positie van de WD interessant. De grootste regeringspartij CDA heeft na eigen onderzoek al afstand genomen van de rigide opvatting om snel tot splitsing over te gaan. De PvdA lijkt als bedenker van de splitsingsplannen niet snel Brinkhorst te laten vallen. Vandaar dat de stroombedrijven vooral op de VVD zullen inpraten. Voors en tegens van splitsen VOOR: • Door splitsing van energiebedrijven onstaat er volledig onafhankelijk beheer over de stroom- en gasnetwerken. Dit is volgens minister Brinkhorst nodig voor het publieke belang.
maart 2005 nr. 1 • Splitsing garandeert ook transparantie op de markt. Vooral nieuwe energiebedrijven krijgen daardoor een eerlijker kans. • Kruissubsidiëring is geheel onmogelijk. Een energiebedrijf kan zijn inkomsten uit de netwerken niet langer gebruiken om commerciële activiteiten te betalen. • Nederland geeft het voorbeeld voor hoe in de rest van Europa de netbedrijven losgekoppeld moeten worden. TEGEN: • Met splitsing wordt een probleem aangepakt dat al is opgelost, menen de energiebedrijven. Een toezichthouder dwingt onafhankelijkheid, transparantie en eerlijke prijsvorming af. • Splitsing zal leiden tot extra lasten voor administratie en IT. Nuon becijfert de kosten op 70 tot 170 euro per jaar voor een doorsnee consument. • Door splitsing komen de Nederlandse bedrijven sneller in handen van buitenlandse. • Door het onzekere ondernemingsklimaat worden er minder centrales gebouwd. De kans op lichtuitval neemt toe, zeggen de bedrijven. Xander van Uffelen, Volkskrant, 3-12-2004
Rapport: temperatuurstijging dreigt kritieke punt te naderen LONDEN - De wereldwijde temperatuurstijging dreigt het kritieke punt te naderen waarna een daling niet meer mogelijk is. Droogte en mislukkende oogsten dreigen structurele verschijnselen te worden, evenals de stijging van de zeespiegel. Een onafhankelijke klimaatcommissie heeft hiervoor maandag gewaarschuwd. 15
De Windvaan
In het rapport Meeting the Climate Challenge worden de acht geïndustrialiseerde landen, verenigd in de G8, opgeroepen de uitstoot van koolstofhoudende gassen drastisch te verminderen, het onderzoek naar groene technologie te verdubbelen en samen met India en China verder te werken aan de uitbouw van het Verdrag van Kyoto. "Er tikt een ecologische tijdbom", zegt Stephen Byers, die samen met de Amerikaanse Republikeinse senator Olympia Snowe de commissie voorzat. "De wereldleiders moeten erkennen dat de klimaatverandering het grootste lange-termijnprobleem is waarmee de planeet wordt geconfronteerd." Het rapport van het Britse Institute for Public Policy Research, het Amerikaanse Center for American Progress en het Australische The Australia Institute wordt gepubliceerd op het moment dat de Britse premier Tony Blair de voorzittershamer van de G8 in handen krijgt. Blair heeft beloofd tijdens zijn termijn als voorzitter de problematiek van klimaatverande-
maart 2005 nr. 1
ring prioriteit te geven. Byers zegt dat het voor Blair cruciaal is de steun van de Verenigde Staten voor zijn plannen te krijgen. De Amerikaanse president George Bush heeft tot dusver het Verdrag van Kyoto afgewezen met het argument dat het schadelijk is voor de Amerikaanse economie. Volgens het rapport zijn dringende maatregelen nodig om te voorkomen dat de gemiddelde mondiale temperatuur met meer dan twee graden Celsius stijgt boven het niveau van 1750, het jaar waarop de industriële revolutie en de uitstoot van koolstofdioxide begonnen. Boven de twee graden Celsius " stijgt het risico voor menselijke gemeenschappen en ecosystemen aanzienlijk", aldus de opstellers van het rapport. Zij waarschuwen voor "abrupte, versnelde, niet langer te beheersen klimaatveranderingen". Voortekenen hiervan zijn het smelten van de ijskap in Groenland en het westen van Antarctica, en het verdwijnen van de warme golfstroom. De Telegraaf, 25-1-2005
'Kyoto' vrij geruisloos in werking DEN HAAG - Ruim zeven jaar na afsluiting van moeizame onderhandelingen treedt woensdag officieel het Kyoto-klimaatprotocol in werking. Een historische gebeurtenis in de ogen van Nederlandse klimaatdeskundigen, die in Nederland vrij geruisloos lijkt voorbij te gaan. Het Kyoto-Protocol, naar de Japanse stad waar eind 1997 een reguliere VN-milieutop plaatsvond, voorziet in bindende afspraken voor de geïndustrialiseerde landen om de uitstoot van
schadelijke broeikasgassen terug te dringen. Tussen 2008 en 2012 moet die met gemiddeld 5 procent omlaag ten opzichte van het niveau van 1990. 16
De Windvaan Uitgesplitst naar de deelnemende landen ligt dat reductiedoel voor Nederland op 6 procent. De Verenigde Staten, de grootste individuele 'vervuiler', moesten 7 procent terug, maar onder president Bush haakte Washington in 2001 af. Die vond de afspraken te duur. Van Geel valt de Amerikanen niet meer zo hard af. Hij prijst verscheidene staten zoals Californië die al langer aan emissiehandel tegen de uitstoot van broeikasgassen doen. Washington wil niet aan harde, juridisch afdwingbare doelstellingen. "Jammer", vindt Van Geel. Nederland begint dit jaar met emissiehandel. Zo'n tweehonderd bedrijven, in de industriële en elektriciteitssector variërend van staalconcern Corus, Shell-raffinaderijen, elektriciteitscentrales tot chemiebedrijf Dow Benelux, doen mee aan het verplichte systeem. De overheid heeft aangegeven hoeveel broeikasgassen zij mogen uitstoten. De bedrijven kunnen die onderling, ook binnen de EU, verhandelen. Een energie-efficiënt bedrijf krijgt meer rechten die hij kan verkopen. Dat kan leiden tot levendige handel, al dan niet via makelaars en andere tussenpersonen, die aantrekkelijk genoeg kan zijn voor effecten-
maart 2005 nr. 1 beurzen. Hoofd milieuzaken Klerken van de werkgeversorganisatie VNO-NCW klaagt wel over de bureaucratische rompslomp. Bedrijven moeten vergunningen aanvragen, een monitoringsprotocol laten goedkeuren en staan onder controle van de Nederlandse Emissieuautoriteit, die een soort boekhouding bijhoudt. Na drie jaar komt daar externe accountantscontrole bij. Als de boekhouding niet klopt, volgen zware boetes. "De NEa kan tot 40 euro per ton aan boete opleggen, terwijl een ton vieze lucht nu onder tien euro kost", aldus Klerken. Hij betreurt het verder dat niet alle grote landen meedoen aan emissiehandel. Behalve de VS doelt hij op China en India die als opkomende ontwikkelingslanden een Kyotovrijstelling hebben. Klerken wil overigens daarom ook niet aan harde streefpercentages voor na 2012. Landen als China en India zien daar niets in, omdat ze zich economisch verder willen ontwikkelen. "Je moet het juist in technologie zoeken en een wereldwijde coalitie proberen te vormen", aldus Klerken. " Technologie staat dichterbij de manier van werken van bedrijven." De Telegraaf, 26-2-2005
Kabinet wil Borssele openhouden Het kabinet wil de kerncentrale in Borssele langer openhouden. Ook een toekomstig gebruik van 'schone' nucleaire energie moet bespreekbaar zijn. Coalitiepartner D66 ligt echter dwars.
Premier Balkenende moest er dinsdag aan te pas komen om problemen in de coalitie te vermijden. Hij sprak met de betrokken bewindslieden en gaf het parool: het kabinet houdt zich vooralsnog aan het regeerakkoord, 17
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
dat voorziet in de sluiting van Borssele in 2013. Maar de discussie is geopend. De linkse oppositiepartijen willen volgende week een spoeddebat. Eerder op de dag had staatssecretaris van Milieubeheer Van Geel (CDA) onverwacht de mogelijkheid geopperd Borssele langer open te houden, mits de coalitiepartners in de Tweede Kamer dat willen. Van Geel vindt dat de honderden miljoenen euro's die nodig zijn om Borssele te sluiten beter kunnen worden ingezet om duurzame energie te stimuleren. Ook sluit Van Geel zich aan bij het pleidooi van minister van Buitenlandse Zaken Bot, die in een toespraak stelde dat Nederland 'de mogelijkheid van schone kernenergie moet openhouden'. Wegens de luchtvervuiling en de klimaatverandering moet de discussie 'zonder dogma's' worden gevoerd, aldus Van Geel. Hij werd bijgevallen door D66minister Brinkhorst van Economische Zaken, die over energiebeleid gaat en vanuit Singapore verheugd reageerde. Brinkhorst deelt de 'voortreffelijke analyse' van Bot en looft de 'verstandige woorden' van staatssecretaris Van Geel.
'De toename van het energieverbruik, vooral in Azië, en de milieu-effecten betekenen dat we alle opties opnieuw moeten overwegen.' Hij wil wel een veel groter accent op energiebesparing. Beslissend is nu de reactie van de regeringspartijen in de Tweede Kamer. De VVD pleit al jaren voor het openhouden van Borssele. Het CDA wil op een open manier kijken naar de voors en tegens, zegt fractielid Spies. Ook zij wijst op de klimaatverandering en de energievraag in de wereld. Alleen de D66-fractie wil strikt vasthouden aan het regeerakkoord en Borssele in 2013 sluiten. 'Er is heel lang gepraat over Borssele en een besluit is genomen', zegt TweedeKamerlid Van der Ham. 'Iedereen is het er over eens dat kernenergie niet de toekomst heeft.' Van der Ham vindt het oprakelen van de discussie over het openhouden van Borssele een verspilling van energie. 'Van Geel moet zich concentreren op de hoofdzaak, de uitbreiding van duurzame energie. Hij kan vandaag nog maatregelen nemen.' Volkskrant, 16-02-2005
Niet weer kernenergie Het huidige kabinet heeft in zijn streven naar bezuiniging een groot aantal subsidies die gericht waren op energiebezuiniging en de productie van duurzame energie teruggedraaid. Als we de afspraken van het Kyotoprotocol willen nakomen moet er in 2012 zes procent minder CO2 worden uitgestoten dan in 1990. Met de wetenschap dat we nu al meer CO2 produceren dan in 1990 zal dat een uiterst moeilijke opgave worden. Dus wordt er overwogen om de kerncentrale in Borssele maar te handhaven, want deze produceert immers geen CO2. 18
De Windvaan Is kernenergie een oplossing? Op het eerste gezicht lijkt dat een oplossing. Immers er komt geen CO2 vrij bij kernsplitsing. Weliswaar wordt er bij de winning en productie van uranium fossiele energie gebruikt, maar de hoeveelheid vrijkomende CO2 is relatief gering. Wil Nederland de doelstelling van zes procent met kernenergie halen, dan zouden er in 2012 nog minimaal vier extra kerncentrales van het formaat Borssele in Nederland nodig zijn en zouden er in Europa voor de gehele EUdoelstelling nog zo’n zeventig nodig zijn. Er gaat dan helaas tijd en geld verloren, welke hadden kunnen worden besteed aan de ontwikkeling van duurzame energie. Kernenergie is niet duurzaam Momenteel wordt wereldwijd 16% van de hoeveelheid elektrische energie opgewekt met kerncentrales. Hiervoor wordt jaarlijks 67 ton uraniumerts aangesproken. In dit tempo doorgaand wordt de geschatte wereldvoorraad in ca 50 jaar aangesproken. Indien wereldwijd alle elektrische energie door kerncentrales (even afgezien van de bouwtijd) wordt geleverd dan is de wereldvoorraad uraniumerts binnen tien jaar op. Kernenergie is niet goedkoop Regelmatig is ons voorgehouden, dat kernenergie goedkoop zou zijn. De huidige kostprijs van elektriciteit uit kerncentrales is vijf à zeven eurocent per kilowattuur. Dat is twee tot vier zo hoog als de prijs van de stroom, die wordt opgewekt door een kolencentrale. Hierbij is de zeer hoge prijs van de
maart 2005 nr. 1 ontmanteling van afgeschreven kerncentrales niet inbegrepen en ook niet de kosten van de opslag van het kernafval op lange termijn. Opslag van kernafval is een groot probleem Kernafval blijft nog ca 240 duizend jaar gevaarlijk. Een poging in de VS om kernafval op te slaan in bunkers onder de Yucca Mountain in Nevada stuitte op protest van de bevolking. Verder moet het opzadelen van volgende generaties met problemen die nu worden gecreëerd zoveel mogelijk worden voorkomen. Kernafval is een grondstof voor wapens Naarmate er meer kernafval moet worden beheerd zullen de beheersproblemen toenemen. Hoewel het in 1970 ontstane non-proliferatieverdrag moet toezien op het vreedzaam gebruik van kernenergie, lopen civiel en militair gebruik geregeld door elkaar. Indien de kernafvalstoffen terechtkomen in onbevoegde handen (terroristen) of dictatoriale regimes zijn de gevolgen onvoorspelbaar. Wat zijn de consequenties van het openhouden van Borssele? Borssele levert ruwweg 4% van de stroombehoefte in Nederland. Dat voorkomt per jaar een CO2-uitstoot van 1,4 miljoen ton vergeleken met deze productie door een gascentrale. Daar de huidige stroomproductie in Nederland maar een kwart beslaat van het energieverbruik (de rest wordt gebruikt in transport, verwarming, landbouw en industrie) heeft het aanhouden van de Borssele19
De Windvaan centrale maar een gering effect op de totale CO2-uitstoot in Nederland. Een van de argumenten van de staatssecretaris Van Geel om Borssele open te houden is dat er bij sluiting aan de eigenaar een afkoopsom van enkele miljoenen moet worden
maart 2005 nr. 1 betaald. Deze miljoenen zouden volgens Van Geel ook aan alternatieve energie en energiebesparing kunnen worden besteed. Bron: de Kennisbijlage van de Volkskrant van 19-2-2005. Arie Groenveld
Duitsland nummer één met windenergie BERLIJN - De productie van windenergie in Duitsland blijft toenemen. De hoeveelheid energie die werd opgewekt uit wind bedroeg vorig jaar 5,8% van de totale hoeveelheid stroom. Daarmee is Duitsland koploper in de wereld, zo blijkt uit cijfers van het Duitse instituut voor windenergie. In 2004 telde Duitsland
meer dan 16.500 windmolenlocaties met een gezamenlijk vermogen van 16.629 megawatt. Na Duitsland wekken Spanje en Denemarken de grootste hoeveelheden windenergie op. In Nederland is deze energie goed voor ongeveer 1% van de totale hoeveelheid elektriciteit. Financieel Dagblad, 25-01-2005
De wokkelvormige turbine: de Windside Een van onze leden stuurde bijgaande montagefoto, waarop een aantal verticale windturbines van het type Windside met verticale as op de afsluitdijk is gemonteerd. Hoewel deze geluidsarme turbines zeer betrouwbaar zijn en minder horizonverstoring teweegbrengen, zijn ze niet bijzonder geschikt voor koppeling aan het lichtnet met als doel om een substantiële bijdrage te leveren aan de energievoorziening. Uit de gegevens op de website: http://www.set.nl/ is af te leiden, dat ze zeer geschikt zijn voor het opladen van accubatterijen en als autonome eenheden in de energiebehoefte kunnen voorzien in afgelegen
gebieden, waar een lichtnet ontbreekt. De 6 modellen variëren bij een gemiddelde windsnelheid van 7 m/sec in vermogen van 7 watt tot 3 kilowatt en geven daarbij een jaar lijkse opbrengst van 50 kWh tot 30.000 kWh. Ter vergelijking: een
20
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Opbrengsten van de verschillende Windside-modellen Model Ws-0,15 Ws-0,30 Ws-2 Ws-4 Ws-30 Ws-75
Gem. windsnelheid
3m/sec
5m/sec
8 17 86 172 1290 3225
Enercon E-70 van 2 megawatt levert met een jaaropbrengst van 4.000.000 kWh het 120-voudige van het grootste model.
25 60 301 602 4532 11283
7,5 m/sec 60 120 800 1700 12000 32000
10 m/sec 129 258 1720 3440 25800 64500
kWh/jaar kWh/jaar kWh/jaar kWh/jaar kWh/jaar kWh/jaar
Bovendien dienen de turbines voor een goede opbrengst op een behoorlijk hoge mast te worden gemonteerd. Arie Groenveld
Problemen met de Turby Door universitair onderzoek is aangetoond, dat de Turby-windturbine moeilijk aan het lichtnet koppelbaar is. De omvormers t.b.v. de netkoppeling kunnen het dynamische gedrag niet bijhouden. De Turby’s zouden bij uitstek geschikt zijn om te plaatsen in een bebouwde omgeving op daken van huizen of kantoren, maar door
het turbulente gedrag van de wind in een dergelijke omgeving kan het toerental van een Turby heel snel variëren. Grote molens hebben door de grote massa van de wieken en de rotor vanwege het vliegwieleffect daar minder hinder van. Arie Groenveld
21
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Lid worden? Vul onderstaande bon in en stuur deze op De coöperatieve windmolenvereniging De Windvogel biedt de mogelijkheid om met gelden van haar leden te investeren in duurzame energie. De Windvogel, één van de twintig coöperatieve windmolenverenigingen, heeft in eigen beheer vier windmolens ingezet voor de productie van schone elektriciteit. Eén molen staat in Ouderkerk a/d Amstel, één aan de A-12 nabij het wegrestaurant in Bodegraven, één aan de Oorberlaan, zuid-westzijde van Den Haag en de vierde molen staat aan de Goudkade in Gouda. Andere nieuwe locaties zijn in onderzoek voor plaatsing van molens. Hiervoor zijn veel nieuwe leden nodig. Help mee aan de groei van duurzame energie. Investeer mee in een molen. Stuur onderstaande coupon naar de ledenadministratie van De Windvogel, p.a.: Graaf Janstraat 219, 2713 CL Zoetermeer.
LEVEN VAN DE WIND Ja, ik vind duurzame energie belangrijk
Ο
Ik geef mij op als lid of donateur van de windmolenvereniging en stort op postbankrekening 37 01 58 t.n.v. De Windvogel te Reeuwijk een bedrag van: Lid:
Inleg Lening...... X € 50,-
€ 50,€...........,-
Totaal
€...........,-
Naam:................................................................................. Straat:............................................................................... Postcode:..........................................Plaats:............................ Telefoonnummer:.......................................................................
Ο
Ik wil eerst meer informatie ontvangen. 22
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
Dit verenigingsblad is vervaardigd door:
23
De Windvaan
maart 2005 nr. 1
De Windvogel Ledenadministratie: Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer Tel. 079 – 3168652
Secretariaat: Fazantendreef 6 2665 ET Bleiswijk Tel. 010 - 5215953
Dit boekje is gemaakt met papier dat is vervaardigd volgens de nieuwste, minst milieubelastende productiemethode, waarbij de kwaliteit een belangrijke plaats inneemt.
24
