De Windvaan. ledenblad van De Windvogel 1000 PALEN VOOR NEDERLAND. September 2012 Jaargang 16 nummer 3

De Windvaan ledenblad van De Windvogel

1000 PALEN VOOR NEDERLAND

September 2012 Jaargang 16 nummer 3

De Windvaan

september 2012 nr. 3

Colofon De Windvaan is een uitgave van De Windvogel, coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens. Het bestuur van de Windvogel: Dick van Elk, voorzitter

Puck van Leeuwen, tweede voorzitter Martien Vogelezang, secretaris / projecten Arnold Abbema, penningmeester Arie Wingelaar,

tweede penningmeester Martien Vogelezang, secretaris Danny Steenhorst, ledenwerving Wim van Heerde,

v.m. bestuur VCBW N-B Niek van Dam,

projecten en techniek Roderick Timmer,

energieprijzen Thomas Toussaint,

projecten Siward Zomer, projecten Molenaars: Harry van den Hooren Broos de Groot Arjan Boomars Vincent de Jong René van Mechelen Postadres: De Windvogel Postbus 2123 2800 BG Gouda Bezoekadres: Hanzeweg 4A 2803 MC Gouda tel. 0182-520443

Ledenadministratie: Jan Jennissen Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer Redactie Windvaan: Tim de Boer Carolien van der Graaf Arie Groenveld Bob Molenaar (eindredacteur) Redactieadres: Bob Molenaar Cannenburglaan 22 2532 AM Den Haag tel. 070 362 1542 e-mail: [email protected] Kopij voor De Windvaan Kopij kunt u sturen of e-mailen naar het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor plaatsing te weigeren en teksten in te korten.

Bezoek ook eens onze website: www.windvogel.nl

Foto voorpagina:

Zomaar een pittoreske windmolen in noordwest-Overijssel

2

De Windvaan


Inhoud: Van de redactie....................................................................................................4 Nieuws van de molenaars.................................................................................5-7 Terugblik op de ledenvergadering........................................................................8 Ons 1000 PalenPlan en Lezers schrijven............................................................9 Van de voorzitter...........................................................................................10-11 Back-up or back-out, That is the Question....................................................12-13 De kosten van windenergie anders bekeken................................................14-15 'Schaf belasting af op zelf opgewekte energie'..................................................16 Windmolens zijn geen gehaktmolens.................................................................16 Hoe beïnvloeden windmolens vleermuizen?......................................................17 Kamer steunt provinciale regie windenergie......................................................17 Boekrecensie......................................................................................................18

3

De Windvaan


Van de redactie Geachte lezers, Heeft de Windvogel er nu alwéér een nieuwe molen bij?, denkt u misschien als u de foto op de voorpagina ziet. Nee, dat is niet het geval. Tijdens mijn vakantie in noordwest-Overijssel fietste ik langs deze molen, en ik vond hem pittoresk genoeg om er een kiekje van te maken. Ik had gedacht er op internet meer informatie over te zullen vinden, maar dat bleek niet zo te zijn. Ondanks dat we geen nieuwe molen hebben aangeschaft hebben we als Windvogel absoluut niet stilgezeten. Zo waren we, met elf andere organisaties, betrokken bij de duurzame kieswijzer Klimaatkeuze.nl. Als deze Windvaan verschijnt zijn de verkiezingen inmiddels achter de rug en kan het bakkeleien over de coalitievorming weer gaan beginnen. Zou de nieuwe coalitie oren hebben naar ons 1000 PalenPlan? Op pagina 9 leest u wat dit inhoudt, en op pagina 8 leest u iets over de presentatie ervan. Op de pagina's 12 en 13 doet onze secretaris verslag van een interessante bijeenkomst van het Clingendael International Energy Programme en op pagina 18 bespreekt hij een positief stemmend boek. Verder in dit nummer, buiten de gewone rubrieken, veel nieuwtjes op duurzaamheidsgebied. Heeft u de redactie iets te melden? Bel, schrijf of mail ons! Met vriendelijke groeten, Bob Molenaar

Windvaan en - vlaag De Windvaan verschijnt driemaandelijks, en dat betekent in een actieve vereniging als de Windvogel dat niet al onze activiteiten daarin een plaats kunnen krijgen. Jammer? Abonneer u dan op onze maandelijkse nieuwsbrief de Windvlaag. Als uw e-mailadres bij ons bekend is, krijgt u deze in principe automatisch toegezonden (tenzij u heeft aangegeven dit niet te willen). Krijgt u de Windvlaag nog niet en wilt u die wel ontvangen, geef dit dan door via [email protected] Dit adres kunt u ook gebruiken als u de Windvaan niet meer op papier wilt ontvangen, maar digitaal.

4

De Windvaan


VERENIGINGSNIEUWS VAN DE MOLENAARS De Amstelvogel (Ouderkerk a/d Amstel)

De Windvogel (Bodegraven)

Ontvangen informatie van molenaar Arjan Boomars

Ontvangen informatie van molenaar Broos de Groot

Geproduceerde kWh’s maand januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal

2011 401.696 437.761 219.387 251.300 351.904 297.074 333.052 218.319 354.639 420.040 287.169 676.040 4.248.381

Geproduceerde kWh’s 2012 571.713 357.416 205.859 361.659 243.305 321.183 218.167 208.917

2.488.219

U

maand januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december

2011 5.257 7.232 4.008 3.710 5.056 4.573 4.809 3.344 4.676 6.266 2.496 14.148 65.575

totaal

2012 11.863 5.411 2.765 3.989 2.910 3.678 3.943 2.840

37.399

De Amstelvogel

De Windvogel

De junimaand was goed voor 140% van de verwachting. De molen heeft 3 uur stilgestaan wegens werkzaamheden van de KPN. In de maand juli was de beschikbaarheid maar 82,7% vanwege een 129 uur durende schoonmaakoperatie van de rotorbladen. De opbrengst was 94%. De maand augustus was met 117% ook niet slecht ondanks 26 uur schoonmaak.

De opbrengst over juni viel tegen ondanks 100% beschikbaarheid en 349 productie-uren. Ook juli was weer een echte zomermaand met 100% beschikbaarheid en 316 productie-uren. Augustus van hetzelfde laken en pak met een nog lagere gemiddelde windsnelheid, waardoor het aantal productie-uren niet boven de 251 kwam.

U

5

De Windvaan


De Volhouder (Halsteren)

De Gouwevogel (Gouda)

Ontvangen informatie van molenaar René van Mechelen

Ontvangen informatie van molenaar Harry van den Hooren

Geproduceerde kWh’s


maand januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal

2011 7.170 6.030 3.630 3.780 5.850 4.710 4.110 3.720 5.790 6.060 3.330 11.820 66.000

2012 9.180 4.320 4.958 5.550 3.000 5.820 4.380 3.030

40.238

U


2011 75.566 103.824 54.650 45.460 70.325 60.177 62.843 44.758 79.323 87.791 54.885 167.525 907.127

2012 131.926 66.790 34.145 69.966 42.487 71.147 52.349 39.372

508.182

De Volhouder

De Gouwevogel

Over de Volhouder zijn geen specifieke gegevens ontvangen. Wat betreft de opbrengsten kan worden gesignaleerd dat juni een positief resultaat bracht, juli gematigd was en augustus een magere opbrengst vertoonde.

Juni was met 136% opbrengst en 100% beschikbaarheid een zeer goede maand. Ook in de maand juli was de molen 100% beschikbaar en was de opbrengst met 103% redelijk. De maand augustus was niet alleen mager wat de wind betreft. Ook was er 95 uur storing met 1532 kWh geschat verlies, waardoor de beschikbaarheid slechts 87% was. De opbrengst was daardoor maar 84%.

6

De Windvaan


De Appelvogel (Zeewolde)

De Elzenvogel (Zeewolde)






2011 149.429 131.849 120.129 83.993 83.016 65.436 65.436 58.599 74.226 106.456 110.362 124.036 1.172.966

2012 179.337 85.258 58.120 86.449 66.789 81.504 55.649 45.228

658.334


2011 210.733 185.941 169.413 118.451 117.074 92.282 92.282 82.640 104.678 150.130 155.639 174.922 1.654.182

2012 236.272 134.132 81.987 135.315 98.694 117.667 84.825 71.069

959.961

De Appelvogel

De Elzenvogel

In juni was er een 27 uur durende computerstoring, waardoor de beschikbaarheid uitkwam op 96,2%. Juli bracht ondanks de 100% beschikbaarheid een matige opbrengst. In augustus was de molen ook 100% beschikbaar maar met een wat lager resultaat dan in juli.

Na wat rekenwerk heeft Harry de verwachtingswaarde vastgesteld. Juni bracht 127,7% op. In juli was er 8 uur onderhoud, hetgeen ten koste is gegaan van de beschikbaarheid. In augustus was er 6 uur onderhoud, waardoor er circa 656 kWh minder is geproduceerd.

U

7

De Windvaan


Terugblik op de ledenvergadering De Windvogel maakt enerverende tijden door, zoals op de ledenvergadering op 30 juni duidelijk bleek. Terwijl 'Nederland windland' zich maar traag ontwikkelt, groeide de Windvogel gestaag tot een vereniging met 2500 leden die samen zes turbines bezitten. Turbines die, met een gezamenlijke geschatte jaarproductie van 7 miljoen kWh, die leden van 'energie van eigen molens' voorzien. De Windvogel draait nu een jaar met het zelfleveringsmodel, in samenwerking met de kleinere groene energieleverancier ANODE. Dit best wel spectaculaire initiatief maakt het mogelijk energie te betrekken zonder energiebelasting af te dragen. Zo kunnen we windmolens exploiteren zonder subsidie. Op naar de tienduizend Arie Wingelaar, de nieuwe penningmeester, wist te melden dat het boekjaar 2011, ondanks matige windproductiecijfers, zeer positief kon worden afgesloten. Hoofdreden was een meer uitgesmeerde afschrijving van de turbines, gebaseerd op de praktijk. Door inleg van leden is er voldoende geld in kas om de aankoop van turbines mede te financieren. De ledenaanwas, door het zelfleveringsmodel en het zonnepanelenproject met Metdezon, loopt goed door maar we zijn nog niet aan het onszelf gestelde doel van 10.000 leden.

Een goedgevulde zaal

Niet alleen exploiteren we zelf molens, we nemen ook deel in diverse projecten. Op dit moment wel vijftig, wat heel moeizaam gaat en de vrijwilligers veel energie kost. Bijvoorbeeld als, zoals onlangs in de provincie Zuid-Holland gebeurde, na tien jaar brainstormen locaties geschrapt worden. Duizend palen Het besef dat het anders moet blijkt nog lang niet overal te zijn doorgedrongen. Om aan deze problematiek wat te gaan doen presenteerde Dick van Elk ter vergadering zijn 1000 PalenPlan, waarover op de volgende pagina meer. In reactie op het plan van Van Elk deed Bram van Noort van windturbine-fabrikant Enercon een toezegging: als zij slechts een zevende van deze omvangrijke opdracht (1000MW) zouden mogen uitvoeren, zal Enercon in Nederland een fabrieksvestiging openen met hoogwaardige werkgelegenheid voor vaklieden.

8

De Windvaan

Ons 1000 PalenPlan 1000 grote turbines in Nederland kunnen volstaan om te voorzien in de elektriciteitsvraag van alle huishoudens. Het aandeel duurzame energie wordt hiermee opgevoerd van van 5 tot 23%. Hiermee sluiten we aan bij de wens van de 90% van de Nederlanders die duurzame energie wil. In vele gemeenten en regio's komen initiatieven van de grond van mensen die zelf duurzame energie willen organiseren omdat de grote energiebedrijven en overheden dat (nog) niet oppakken. Het lijkt futuristisch, maar met ons 1000 Palenplan willen wij gemeenten en provincies wijzen op de mogelijkheden die windenergie biedt. Laat elke stad of dorp zijn eigen dorpsmolen krijgen! Lees meer over het 1000 PalenPlan op www.windvogel.nl

Lezers schrijven Op de argumentenlijst Waarom windenergie in de Windvaan van juni 2012 werd gereageerd door Roland Valckenborg, die een verklaring vroeg over de vergelijking van de opbrengst van een 3 MW windturbine met 20 ha zonnepanelen.

september 2012 nr. 3 een oppervlak van 1 m2 en een vermogen van 130 Wp, kan in Nederland per jaar ongeveer 0,8 x 130 kWh = 104 kWh produceren. Voor de productie van 7.500.000 kWh zijn dus 7.500.000/104 panelen nodig, hetgeen neerkomt op 72.115 panelen. Deze panelen zouden, op een lange rij geplaatst, ongeveer 72.115 m2 aan ruimte in beslag nemen, hetgeen maar 1/3 is van de in het artikel genoemde 20 hectare. In de praktijk zullen de panelen echter in rijen achter elkaar worden geplaatst. Om schaduwwerking te minimaliseren moeten de rijen een bepaalde afstand ten opzichte van elkaar hebben. Zoals te lezen is op www.sbr.nl/producten/infobladen/pla atsing-van-pv-panelen-op-platte-daken dient bij plaatsing van de panelen onder een hoek van 30 graden een afstand van 2,9 maal de lengte van de panelen in acht te worden genomen. Hierdoor wordt het oppervlak dat benodigd is voor genoemde productie gelijk aan 2,9 x 72.115 m2 = 20,9 ha. Arie Groenveld Panelen in rijen achter elkaar

Terecht stelt hij dat een 3 MW windturbine op een goede locatie circa 7500 MWh per jaar produceert. Dezelfde productie kan gehaald worden met 70.000 m2 polychristallijn panelen van Nederlandse bodem (Victron Energy). Dit paneel, met 9

De Windvaan

Van de voorzitter Deze keer gaat het over rechtspreken. We hebben van twee woorden, recht en spreken, één woord gemaakt. En natuurlijk gaat het ook over duurzame energie. Zelflevering dus. Voor ons, de leden van De Windvogel, een uitgemaakte zaak. Voor de rest van Nederland ook steeds meer. Voor het bestuur van dit land - de regering en haar ambtenaren - nog niet. In deze verkiezingstijd hebben de politici hun handen vol aan het overtuigen van de kiezers toch vooral hém of háár te stemmen. Wanneer je de verkiezingsdebatten volgt op televisie (ver-kijker!) dan lijkt het nog maar over één ding te gaan: geld! Daar gaat het m.i. nou net niet om: geld is een middel dat afhandelen van zakelijke transacties vereenvoudigt. Het gaat om de inrichting van de samenleving en hoe je daarbij de transacties regelt met elkaar. Liefst zo eerlijk mogelijk natuurlijk. Rechtvaardig, om een oud woord te gebruiken. In een vrij statische samenleving, zoals tot de tweede helft van de vorige eeuw, is dat nog tamelijk overzichtelijk. De veranderingen van de laatste vijftig jaar maken het er voor het rechtspreken en de rechtsprekers in deze wereld niet eenvoudiger

september 2012 nr. 3 op. We vinden het enerzijds heel normaal om grenzen te overschrijden in de reële wereld en, nog veel meer, in de virtuele wereld. Anderzijds zoeken velen de 'bescherming' van de kleine, overzichtelijke en beheersbare van de 'wereld van gisteren'. Gelukkig (voor sommigen helaas) leven we in de wereld van vandaag en moeten we in dèze wereld de samenleving vormgeven. Wat gisteren nog recht leek, blijkt vandaag krom te zijn. De fantastische mogelijkheden van fossiele energie zijn er nog steeds. Maar er is een keerzijde aan de medaille: de nadelen van het gebruik zijn nog veel 'fantastischer'. En het meest 'fantastische' is onze economische kijk op de zaak. Wat bedrijven verdienen noemen we winst, positief, de lusten. De kosten die gemaakt worden om de later herkende negatieve effecten op te lossen, de negatieve kant, de lasten, moeten we dikwijls als samenleving betalen. Dat is allerminst recht-vaardig. Positief en negatief bij elkaar opgeteld noemen we economische groei. Dat is gewoon krom! Hoewel we nog steeds niets hebben gehoord van de belastinginspecteur, zal de rechter zich moeten gaan buigen over zelflevering. Allereerst het woord: het is óns woord. Wij hebben zelflevering uitgevonden. Wìj hebben het begrip gemunt. De betekenis is dat we zelf producent én consument zijn, één en dezelfde persoon derhalve, waarbij de levering van een product of dienst niet door 10

De Windvaan een derde plaatsvindt. We doen alles zelf. Zelflevering dus. Op deze nieuwe situatie worden oude regels toegepast. En dat is krom. Zo verwordt een goede zaak tot een semantisch-juridisch woordenspel. Levering, aflevering, zelflevering. Het eenvoudigst zou zijn om de wet aan te vullen en/of te wijzigen naar de nieuwe situatie. Dan kun je recht doen aan de nieuwe omstandigheden en hoef je niet krom te praten om iets nieuws in oud recht persen. Gelukkig daagt er verandering. De discussie is overal losgebarsten en heeft geleid tot een veelheid aan initiatieven. In meer dan de helft van de gemeenten in Nederland zijn cooperaties van burgers opgericht of in oprichting (lees hierover veel meer in lerenvoorduurzameontwikkeling.nl/sites/default/files/downloads/e ssay_energieke_bottomup_in_lage_l anden__schwencke_21082012_final.pdf ). Er zijn verschillende koepelorganisaties actief. ODE heeft zelflevering en het 1.000 palen plan overgenomen. De wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid heeft een rapport uitgebracht: Vertrouwen in burgers (www.wrr.nl/fileadmin/nl/publicaties/ PDF-Rapporten/Vertrouwen_in_burgers.pdf ). Kortom: er is geweldig veel aan de gang. En De Windvogel heeft daar geweldig veel aan bijgedragen of is zelfs koploper geweest.

september 2012 nr. 3 De meest overtuigende verandering vindt in de politieke arena plaats. Daar is decentrale duurzame energievoorziening (nog?) geen inzet van de verkiezingen, maar als er op dit moment een verkiezingsbijeenkomst plaatsvindt rond het thema duurzaamheid vallen drie zaken op: 1. er zijn veel mensen; het onderwerp leeft 2. politici putten zich uit in argumenten vóór decentrale energieopwekking door burgers; 3. er is op dit moment een kamermeerderheid voor deze nieuwe vorm van nog niet wettelijk geregelde energievoorziening (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/dossier/33000 -I/kst-33000-XIII-69.html) De rechter zal ongetwijfeld te zijner tijd rechtspreken. Maar misschien is dat niet meer nodig. De Kamer kan de wetgeving (laten) vernieuwen. Laat ze dat snel doen, dan is de rechter niet meer nodig. En heeft de samenleving er twee zaken bij: een beter milieu en een kamer waarin het niet gaat om 'houden wat je hebt' maar rechtvaardig delen. Om te beginnen in Nederland, want daar liggen de grenzen van hun jurisdictie. Maar met de intentie om dat uit te breiden naar wereldwijd, daar liggen de uitdagingen. Dick van Elk

Voordelig zonnepanelen inkopen Als lid van de Windvogel kunt u nog steeds gebruikmaken van onze actie om met korting zonnepanelen aan te schaffen. Zie www.windvogel.nl. 11

De Windvaan


Back-up or Back-out, That is the Question Het Clingendael International Energy Programme (CIEP) voltooide onlangs zijn studie Wind and Gas: Back-up or Back-out, That is the Question. Ter gelegenheid hiervan organiseerde de CIEP een informatie- en discussiemiddag. Ons bestuurslid Martien Vogelezang was erbij aanwezig en doet verslag. De Nederlandse energiemarkt kent als voornaamste bronnen kolen en gas, daarnaast spelen de geïmporteerde bronnen hydro en nucleair een kleinere rol en sinds kort doet op behoorlijke schaal ook wind mee. De energiemarkt is ingericht op het doel een optimale hoeveelheid energie op het net te zetten tegen de laagste prijs. Omdat daar sinds een aantal jaren het doel van terugdringen van de CO2-emissie bijgekomen is, kreeg windenergie de mogelijkheid bij voorrang te leveren aan het net als er windaanbod is. In de praktijk worden dan de gascentrales op een laag pitje gezet en draaien kolencentrales gewoon door. Maar kolen stoten bij een gelijke elektriciteitsproductie 30% meer CO2 uit dan uit gascentrales. Ook de uitstoot van SO2 en NOx ligt hoger, het koelwater belast de Noordzee en er is zwaar transport van kolen uit de mijnen naar de stookplaats nodig. Allemaal niet bevorderlijk voor het voldoen aan milieunormen. Daarbij komt nog het economische aspect dat het rendement van de gascentrale vermindert als deze op 'back-out' gezet wordt. Haar efficiency neemt over een heel jaar genomen af. Kan dat nou niet anders? Dat is heel lastig. Enerzijds omdat een kolencentrale niet snel hoger of lager gezet kan worden, anderzijds omdat (de ruim voorradige) kolen goedkoper zijn dan aardgas. Maar het bijschakelen van een gascentrale zou een veel betere backup-capaciteit zijn om een plotselinge windterugval op te vangen. De studie toont aan dat wind-op-land in combinatie met gas 70% minder CO2 uitstoot dan kolencentrales. Emissierechten vijf keer duurder Een omschakeling naar het back-uppen naar gascentrales zal pas binnen bereik liggen als de kosten van CO2-emissierechten meer dan vervijfvoudigd worden. Hiertoe is echt een politieke ingreep nodig die voor de industrie van ons land (en voor Europa) kostenverhogend uitpakt: extra belasting van kolen of CO2. Verschillende politieke partijen hebben dit ook in het verkiezingsprogramma opgenomen. De vraag blijft of het landsbestuur bestand is tegen de dreigende lobby van de zware en de energie-intensieve industrie. Een andere vraag is hoe we het alternatief in de vorm van de (CO2-arme) kernenergie buiten de deur houden. Aanvullende eisen van de overheid aan energiecentrales zouden het kunnen regelen: voorrang voor zonne- en windenergie en een verplichte snelle regeling op de elektriciteitsproductie van andere centrales. Op die manier zouden zon en 12

De Windvaan


wind met een onderling doorgekoppeld vermogen van 100GW voor NW-Europa in ruim 40% van de jaarlijkse energievoorziening kunnen voorzien. Weliswaar met toch nog een 80% backup van gascentrales: tenslotte komt het voor dat het én niet waait en dat de zon niet schijnt. Opslag van energie Om deze situatie dichterbij te brengen zal de opslag van elektrische energie echt doorontwikkeld moeten worden. Daar is nu in Nederland nog geen sprake van. Reeds mogelijk is het oppompen van water in hydrocentrales bij een overschot van wind- of zonne-energie. Voor de toekomst zal gezocht worden in efficiënte accusystemen zoals die nu bedacht worden voor de auto-industrie. Gecombineerd met een slim elektriciteitsnetwerk met terugkoppeling van informatie en aansturing van verbruiks- en opslagsystemen kunnen we een superefficiente energiehuishouding opbouwen. Dan kunnen we de door de natuur gegeven en gratis zon- en wind-energie ten volle benutten. In de aansluitende discussie werden nog vragen gesteld. Opvallende vraag van de echte anti-wind lobbyisten: Brengt een windturbine wel ooit de energie voor zijn eigen productie op? Ik wist niet veel meer dan dat een half jaar windenergie voldoende is maar heb het toch thuis maar even nagezocht. En het zit zo: De levenscyclus van een windturbine Een windturbine levert in twintig jaar twintig maal de verbruikte energie voor zijn gehele levenscyclus inclusief zijn sloop op. Zo komt een LCA-berekening voor een VESTAS-90 windturbine in Denemarken (te vinden op www.infra.kth.se/ fms/utbildning/lca/projects 2006/Group 07 (Wind turbine).pdf) voor de energie die nodig is voor productie, opbouw, onderhoud en sloop/recycling, op 7795MWh uit. Afgezet tegen een productie over de gehele leeftijd van 20 jaar van 157800MWh geeft dat een effectiviteit N van 20,24. De terugverdientijd voor de productie en opbouw is een half jaar. In het volgende halfjaar wordt de energie geleverd die nodig is voor de volgende twintig jaar, het onderhoud en de ontmanteling/sloop. Windturbines zijn samengesteld uit de metalen staal en koper, kunststof voor de wieken en kabelisolatie, en een betonnen funderingsconstructie. De Deense LCA-studie vergelijkt windmolens met kolencentrales op de volgende punten (de percentages geven de weegfactor aan): carcinogene stoffen: 7,9%, organisch vluchtig: 6,1%, anorgan. vluchtig: 8,7%, klimaatveranderend: 1%, straling: 19%, ecolog. toxisch: 25%, verzuring-vermesting: 3,7% , landgebruik: 3,1%, mineralen: 77,8% en fossiel brandstoffengebruik: 8,3%. Op alle terreinen is een windturbine behoorlijk veel minder vervuilend dan een kolencentrale. Maar dat voelden we natuurlijk al op onze klompjes aan. Martien Vogelezang 13

De Windvaan


Energie in de media De kosten van windenergie anders bekeken Windenergie is voor de overheid niet duurder dan fossiele en nucleaire energie en levert op den duur zelfs meer op, betoogt Geert Bosch (Directeur van Bosch & van Rijn, gespecialiseerd in advisering over duurzame energie). In een artikel op internet (www.provincie.drenthe.nl/onderwerpen/natuurmilieu/ windenergie/veelgestelde-vragen/draaien-windturbines) stelt Bosch dat er, bij de huidige CDE-subsidieregeling voor windenergie, per kWh geleverde windenergie een prijs wordt gegarandeerd van 9,6 cent. Als de verkoopprijs van de geleverde stroom lager ligt, past de overheid het verschil bij. Hierdoor wordt momenteel per kWh door de overheid ongeveer 3,6 cent aan subsidie bijgedragen. Tegenover deze subsidie staan inkomsten die de consument aan energiebelasting en BTW betaalt. In zijn berekening komt hij hierbij op 5,2 cent aan belastinginkomsten per kWh, waardoor er effectief aan een kWh 1,6 cent wordt verdiend. Doordat de marktwaarde van energie een stijgende lijn vertoont, zal de subsidie afnemen en zullen de inkomsten voor de overheid per kWh hoger worden. Aan de andere kant wordt gesteld dat er geen subsidie wordt verstrekt voor fossiel opgewekte energie. Maar de opwekking daarvan brengt onzichtbare kosten met zich mee, zoals in verband met luchtverontreiniging, radioactieve straling, opwarming van het klimaat en oppervlaktewater, ongelukken bij de winning, e.d. Deze kosten worden nu geschat op 3 cent per kWh, maar verwacht wordt dat deze op termijn zullen stijgen. Als je dat afzet tegen de dalende subsidie van windenergie, wordt windenergie voor de overheid op termijn rendabeler dan fossiel en met kerncentrales opgewekte energie. De conclusie van zijn verhaal is dan ook dat stopzetting van de ontwikkeling van de geplande 4000 MW aan windenergie ons een jaarlijkse kostenpost van 264 miljoen aan onzichtbare kosten oplevert. 'Wind op land' goede tweede In reactie op dit artikel vergeleek Geurt van de Kerk, voorzitter van de Sustainable Society Foundation (www.ssfindex.com) in het februarinummer van Milieu de door drie instanties berekende kosten van de opwekking van elektriciteit met elkaar. Het gaat om berekeningen van het de Amerikaanse Energy Information Administration (EIA), het Wirtschaftverband Windkraftwerke (WVW) en CE Delft/Ecofys.

14

De Windvaan

september 2012 nr. 3 WVW-studie

Eurocent per kWh kolen + CCS Gas + CCS aardgas STEG nucleair wind op land wind op zee biomassa Kolen + 50% bio zonneenergie

EIA-studie

CE/Ecofys-studie

productiekosten

externe kosten

totaal

productiekosten

externe productie kosten totaal kosten

9,8

2,3

12,1

9,7

2,3

12

11,2

1,5

12,7

6,3

1,5

7,8

externe kosten

totaal

8

2,3

10,3

6,5

1,5

8

11,6

2,7

14,3

8,1

2,7

10,8

8,5

2,7

11,2

7,3

0

7,3

6,9

0

6,9

8,7

0

8,7

9,2

0

9,2

17,3

0

17,3

13,4

0

13,4

9,2

0,5

9,7

8

0,5

8,5 8,2

1,5

9,7

33,8

0

33,8

15

0

-

15

(CCS = CO2-afvang + opslag)

Geen van de studies houdt rekening met de verwachte stijging van de kosten van fossiel opgewekte energie, in tegenstelling tot die van duurzaam opgewekte energie. Het ECN heeft berekend dat de kosten van 1 kWh zonne-energie in 2012 op 21,3 cent zullen uitkomen. Uit de tabel kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Wind op land blijkt zonder subsidie vrijwel de voordeligste vorm van energieopwekking. Alleen opwekking in een aardgas/STEG-centrale is iets voordeliger. Biomassa komt op de tweede plaats, afgezien van de vraag hoe duurzaam biomassa in werkelijkheid is. Verder valt op dat de berekende kosten van wind op zee nogal ver uit elkaar liggen. Dat ze hoger zijn dan wind op land heeft deels te maken met de infrastructuur op zee, die daarin is doorberekend. Een belangrijke aanbeveling in het artikel is om ook voor Nederland een studie te maken van de kosten van de diverse vormen van energieopwekking. Momenteel wordt er maar wat geroepen. Ook wordt aanbevolen om gezien de lagere kosten van hernieuwbare energiebronnen hierop meer in te zetten. En er zou wellicht nog wat extra subsidie kunnen worden uitgegeven om zonne-energie wat meer te promoten. Arie Groenveld 15

De Windvaan


'Schaf belasting af op zelf opgewekte energie' Het heffen van belasting op zelf opgewekte energie voor eigen gebruik moet zo snel mogelijk worden afgeschaft, vindt een alliantie van twaalf maatschappelijke organisaties. Hierin zijn onder meer vertegenwoordigd natuur- en milieuorganisaties, de VNG, de Woonbond en corporatiekoepel Aedes. In een oproep aan demissionair minister Verhagen (Economische Zaken) spoorden zij bestuurlijk en politiek Den Haag aan om ruim baan te geven aan lokale duurzame energie. De eisen die gesteld worden aan een leveringsvergunning voor lokale collectieve energieleveranciers zijn nu onnodig zwaar en complex. Maar ook de btw-heffing op zelf opgewekte energie vindt de alliantie ongewenst. De visie-ontwikkeling blijft achter bij de maatschappelijke ontwikkelingen, waar verbruikers ‘prosumer’ worden, producer en consumer tegelijkertijd. De grote energiebedrijven zullen veel meer dienstverlenend gaan werken en schommelingen in vraag en aanbod opvangen. (Bron: www.binnenlandsbestuur.nl)

'Geen energiebelasting over zelfopgewekte stroom' Een meerderheid van de Nederlanders vindt het oneerlijk dat huiseigenaren met zonnepanelen op hun dak veel voordeliger uit zijn dan huurders. Anders dan woningeigenaren moeten huurders die (alleen of met anderen) zonnepanelen installeren, over de opgewekte stroom gewoon energiebelasting en BTW betalen. Voor aan het net geleverde energie ontvangen ze een schamele 5 tot 10 cent per kWh. Tweederde van de Nederlanders vindt dat de belastingvrijstelling ook voor groepen bewoners in flats of buurten zou moeten gelden, blijkt uit recent onderzoek van onderzoeksbureau Ipsos Synovate in opdracht van Eneco. Ruim de helft van de Nederlanders wil graag zonnepanelen op het (al dan niet gemeenschappelijke) dak; bij bewoners van huurwoningen zonder eigen dak gaat het zelfs om zes op de tien. (Bron: iNSnet)

Windmolens zijn geen gehaktmolens Tegenstanders van windturbines zijn er doorgaans als de kippen bij om het verlies van vogellevens ten gevolge van botsingen met molens als argument in te zetten. Ten onrechte, vindt energiedeskundige Mike Barnard. Bij menige molen zul je geen enkele dode vogel aantreffen. Sterker nog, vogelliefhebbers zouden voor de bouw van veel meer windmolens moeten pleiten, aldus Barnard. De vogelsterfte als gevolg van fossiele energie is vele maken groter. Alle fossiele-energiecentrales 16

De Windvaan


vervangen door windparken zou per jaar 70 miljoen vogellevens sparen. Barnard baseert zijn conclusies op een serie door anderen verrichte onderzoeken, die hij op een rij zet en op de website RenewEconomy de revue laat passeren. Aanzienlijk grotere vogeldoders dan windmolens worden geïdentificeerd in de Sibley Guides (www.sibleyguides.com/conservation/causes-of-bird-mortality). Jaarlijks sterven naar schatting 100 miljoen of meer vogels door tegen ramen te vliegen, katten zijn goed voor 500 miljoen dode vogels per jaar, hoogspanningsdraden voor 174 miljoen, pesticiden voor minstens 74 miljoen en auto's voor 60 miljoen. Windmolens kosten, wereldwijd, waarschijnlijk 150.000 vogellevens.

Hoe beïnvloeden windmolens vleermuizen? Voor het eerst wordt in Nederland onderzoek gedaan naar het vlieggedrag van vleermuissoorten boven een bosgebied en de effecten van windturbines hierop. Aanleiding is het voornemen van de gemeente Wieringermeer om enkele windturbines in het Robbenoordbos te plaatsen. Het Robbenoordbos ligt aan het begin van de Afsluitdijk in West-Friesland. In het najaar trekken hier veel vleermuizen langs op weg naar de overwinteringslocaties. Op een zendmast in het Robbenoordbos zijn begin augustus twee zogenaamde batdetectors geplaatst, die vliegbewegingen van verschillende soorten vleermuizen kunnen detecteren. De uitkomsten worden in november verwacht. En ook lager bij de grond vindt onderzoek plaats. Op weg naar hun overwinteringslocaties baltsen de mannetjesvleermuizen. Ze lokken vrouwtjes om met ze te paren in een gebouw, een boomholte of een vleermuiskast. In het bos hangen veel vleermuiskasten, die door mannetjesvleermuizen goed gebruikt worden. Zoogdieronderzoekers bestuderen hier hun voortplantingsgedrag.

Kamer steunt provinciale regie windenergie Vanwege de invloed van grootschalige windparken op leefomgeving en landschap en het belang van een goede afstemming met ander ruimtegebruik(ers), werkt het Rijk aan de Structuurvisie Windenergie op Land. Uitgangspunt is dat grootschalige windparken worden geconcentreerd in een beperkt aantal windrijke gebieden en in landschappen waar windmolens goed passen, zoals havenen industriegebieden, grootschalige landbouwgebieden en langs (spoor)wegen. Dat de regering aan zo'n visie werkt, wil niet zeggen dat ze ook een regierol gaat vervullen. De Tweede Kamer wenst uitdrukkelijk dat provinciale ruimtelijke kaders leidend zijn. Dat betekent concreet dat er alleen windmolens geplaatst kunnen worden als die passen in de ruimtelijke plannen van de desbetreffende provincie. Lopende projecten in het kader van de Rijkscoördinatieregeling in gebieden waar provincies geen windenergie willen, worden stilgelegd. (Bron: Interprovinciaal Overleg) 17

De Windvaan


Boekrecensie: Tien technologieën voor energie en klimaat De schrijver van dit boek is de bekende Engelse auteur, programmamaker en columnist Chris Goodall. Hij weet op overtuigende wijze de stand van zaken te beschrijven rond de technische mogelijkheden en kansen die kunnen leiden naar een beter klimaat en milieu. Het boek bevat tien hoofdstukken over onderwerpen als het opvangen van wind, zonne-energie, elektriciteit uit oceanen, super-efficiënte woningen, elektrische auto's en andere motorbrandstoffen en het opvangen of isoleren van koolstofdioxide. Het boek geeft antwoord op vragen als de volgende: Kunnen grote zonneparken in de Sahara genoeg elektriciteit voor heel Europa leveren? Is het echt mogelijk benzine te maken van hout en riet? Kan het begraven van houtskool een oplossing zijn voor klimaatverandering? En kan groene energie ons helpen om de wereldeconomie weer nieuw leven in te blazen? Goodall laat zien dat de weg vooruit niet makkelijk is, maar dat we de technieken hebben en aan het ontwikkelen zijn om klimaatverandering aan te kunnen pakken. Het boek is uit het Engels vertaald en daar alweer een paar jaar uit. Voor de recensent van het Technisch Weekblad maakte dit het alleen maar interessanter om het boek te lezen, omdat blijkt dat een aantal van Goodalls voorspellingen al is uitgekomen. Zijn optimisme bleek na lezing flink toegenomen te zijn, want opeens lijkt het niet meer dan een kwestie van wilskracht om massaal over te schakelen op duurzame energie. Het boek is niet van de mooie plaatjes en layout (de foto's en tekeningen zijn in zwart-wit), maar biedt veel informatie over energie en klimaat in begrijpelijke taal. Bevat een samenvatting en een register. Chris Goodall: Tien technologieën voor energie en klimaat 312 Pagina's. Prijs € 29,95 Uitg. AnkhHermes, Utrecht, 2012

18

De Windvaan


Wilt u leven van de wind? Word lid! Vul onderstaande bon in en stuur deze op De Windvogel investeert met geld van haar leden in duurzame, schone energie. Momenteel beheert deze coöperatieve windmolenvereniging - één van de twintig in Nederland - zes windmolens: één in Ouderkerk a/d Amstel, één aan de A12 nabij het wegrestaurant in Bodegraven, één op het terrein van het Hoogheemraadschap te Halsteren, één aan de Goudkade in Gouda en twee molens in Zeewolde. We zijn altijd op zoek naar plekken waar we meer molens kunnen plaatsen. En daarvoor uiteraard ook naar meer leden! Help mee aan de groei van duurzame energie. Investeer mee in een molen! Stuur onderstaande coupon naar de ledenadministratie van De Windvogel, Graaf Janstraat 219, 2713 CL Zoetermeer.

Ja, ik vind duurzame energie belangrijk Ο

Ik geef mij op als lid of donateur van de Windvogel en stort op INGbankrekening 37 01 58 t.n.v. de Windvogel te Reeuwijk een bedrag van: Lid:

Inleg Lening...... X € 50,-

€ 50,€. ..........,-

Totaal

€...........,-

U

U

Naam:......................................................................................... Straat:......................................................................................... Postcode:..........................................Plaats:.............................. Telefoonnummer:....................................................................... E-mailadres: ..............................................................................

Ο

Ik wil eerst meer informatie ontvangen 19

De Windvaan


Nederland duurzaam voor iedereen

Dit verenigingsblad is vervaardigd door:

De Windvogel Ledenadministratie: Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer Tel. 079 - 3168652

Secretariaat: De Windvogel Postbus 2123 2800 BG Gouda

Dit blad is gedrukt op papier dat is vervaardigd volgens de nieuwste, minst milieubelastende productiemethode, waarbij de kwaliteit een belangrijke plaats inneemt.

20

De Windvaan. ledenblad van De Windvogel 1000 PALEN VOOR NEDERLAND. September 2012 Jaargang 16 nummer 3

Recommend Documents