De Windvaan ledenblad van De Windvogel
Locatie algemene ledenvergadering
Juni 2007 jaargang 11 nummer 2
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Colofon: De Windvaan is een uitgave van: De Windvogel, coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens. Bestuur van De Windvogel: Dick van Elk voorzitter Ans van der Plaats vice-voorzitter Jaap Hoogendoorn secretaris / projecten Arnold Abbema penningmeester Danny Steenhorst PR Arie Groenveld PR Gijs Termeer PR Wim van Heerde Wim Kersten Molenaars: Harry van den Hooren Gilbert Vandenakker Broos de Groot Peter van Gemeren Jan Ockhorst Arjan Boomars Vincent de Jong René van Mechelen
Redactie: Arie Groenveld Arnout Verhulst Redactieadres: Arie Groenveld Grutto 11 2411 LP Bodegraven telefoon: 0172-612086 e-mail:
[email protected] Kopij voor De Windvaan Kopij kunt u sturen of e-mailen naar het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor plaatsing te weigeren en teksten in te korten. Bezoek ook eens de homepage van De Windvogel:
http://www.windvogel.nl
Secretariaat: Jaap Hoogendoorn Fazantendreef 6 2665 ET Bleiswijk tel.: (010) 5215953 Ledenadministratie: Jan Jennissen Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer
Foto voorblad: Eco-park “De kleine Aarde”, waar de algemene ledenvergadering van De Windvogel in juni plaats vond. Zie ook pagina 7.
2
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Inhoud: Van de redactie............................................................................ 4 Nieuws uit de vereniging.............................................................. 4 Evenementen .............................................................................. 4 Van de molenaars........................................................................ 5 Mededelingen .............................................................................. 7 Jaarvergadering De Windvogel in “De Kleine Aarde” ................. 7 Presentatie van de voorzitter op de alg. ledenvergadering ........ 8 Diverse artikelen .......................................................................... 11 Groene stroom is bij klanten uit de gratie .................................... 11 Biomassa uit bossen kan maximaal 2,3% van EU verzorgen ..... 12 Opwarmende atmosfeer compenseert afnemende invloed Golfstroom …12 Borstels maken windmolens stiller .............................................. 13 Marktwerking: voor wie eigenlijk?................................................ 13 Eerste elektrische auto op Nederlandse markt............................ 14 Stukje software maakt auto energiezuiniger................................ 15 Primeur: eerste in Nederland gebouwde waterstofauto in RAI ... 16 Dunne zonnecellen ...................................................................... 17 Energie moet binnen drie jaar splitsen ........................................ 17 Groen licht voor Engels windpark................................................ 18 Enthousiasme voor meer windmolens......................................... 18 Milieu schiet niets op met koolzaadolie ....................................... 19 Status windenergie op land ......................................................... 20 Minister Cramer wil meer windenergie ........................................ 20 Huidige stand techniek onvoldoende voor doelstelling kabinet... 21 3
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
VAN DE REDACTIE Geachte lezers, Over de relatie tussen de CO2concentratie in de atmosfeer en de opwarming van de aarde zijn de meeste wetenschappers het inmiddels wel eens. Zelfs president Bush heeft zich hiervan al laten overtuigen. Nu zijn er weer andere wetenschappers, die vinden dat we dat overschot aan CO2 dan maar moeten opslaan in oude (inmiddels) lege aardgasreservoirs zoals o.a. in Slochteren. Afgezien van de aanleg van een nieuw pijpleidingsysteem, de kosten om het CO2-gas bij verbrandingsprocessen te verzamelen en het potentiële gevaar van een ramp bij ontsnapping van het gas vind ik het een slecht idee. Het effect is natuurlijk wereldwijd marginaal en het zou weer een vrijbrief kunnen zijn om maar weer “raak te leven” door de mogelijke compensatie via emissierechten.
Is het geen veel beter idee om gewoon maar wat meer te bezuinigen op het energiegebruik? Er wordt wat energie verspild vandaag de dag. Enkele voorbeelden: - openstaande winkeldeuren ‘s winters in winkels - ’s avonds brandende verlichting in kantoren - overdadige straatverlichting - ’s nachts brandende tuinverlichting En wat te denken van auto- en motorraces? Er valt nog erg veel te bezuinigen. Indien u interessante artikelen hebt voor de volgende Windvaan, schroom dan niet de redactie daarvan in kennis te stellen via het emailadres:
[email protected] of door toezending hiervan aan de redactieadressen. Arie Groenveld
NIEUWS UIT DE VERENIGING Evenementen 8/10 oktober
Vakbeurs Energie 2007 Locatie: Brabanthallen ‘s Hertogenbosch
23 september Milieumarkt op Groene Zondag op 23 september (tevens autoloze zondag) van Stadsdeel Westerpark, gemeente Amsterdam; Wie stelt zich ook beschikbaar om er namens de Windvogel voor de milieubelangen op te komen (met onze PR-kar)? Neem hiervoor contact op met de redactie.
4
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
VAN DE MOLENAARS De Amstelvogel in Ouderkerk a/d Amstel
De Windvogel in Bodegraven
Ontvangen informatie van molenaar Arjan Boomars
Ontvangen informatie van molenaar Broos de Groot
Geproduceerde kWh’s maand 2006 2007 januari 349672 765006 februari 366399 388168 maart 476753 495274 april 347853 224333 mei 426683 364219 juni 180940 juli 152738 augustus 216185 september 242263 oktober 456431 november 592269 december 598454 totaal 4406640 2237000
Geproduceerde kWh’s maand 2006 2007 januari 3700 17950 februari 5550 5990 maart 7650 8130 april 7690 2200 mei 7960 6780 juni 2690 juli 1920 augustus 4840 september 2610 oktober 4800 november 7790 december 6390 Totaal 63590 41050
De Amstelvogel
De Windvogel
In maart waren er 57 netfouten (te hoge netspanning, waardoor de turbine om veiligheidsredenen besluit geen stroom aan het net te leveren). De spanning van de turbine moet namelijk net iets hoger zijn om energie aan het net te kunnen leveren. In totaal 12 uur niet geleverd. In april is daarom ter controle door Nuon een netspanningsmeter geplaatst. De opbrengsten waren in de maanden maart, april en mei resp. 121, 71 en 122% t.o.v. het gemiddelde.
In maart was de opbrengst van de Windvogel-turbine niet onaardig dankzij een gemiddeld gemeten windsnelheid van 5 m/sec. In april was dit 3 m/sec. Samen met de bladvorming van omringende bomen resulteerde dit in slechts 2200 kWh, nog geen jaarverbruik van een gemiddeld gezin. De maand mei scoorde met een gemiddelde windsnelheid van 4 m/s duidelijk beter.
5
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
De Volhouder in Halsteren
De Gouwevogel in Gouda
Ontvangen informatie van molenaar René van Mechelen
Ontvangen informatie van molenaar Harry van den Hooren
Geproduceerde kWh’s maand 2006 2007 januari 3900 13050 februari 5670 7050 maart 6690 8790 april 4950 2550 mei 6720 juni 1590 juli 1800 augustus 3840 september 2520 oktober 4860 november 7740 december 12240 totaal 62520 31440
Geproduceerde kWh’s maand 2006 2007 januari 62800 211353 februari 81029 78261 maart 107521 103769 april 78013 32712 mei 95233 78453 juni 29879 juli 26059 augustus 46049 september 39068 oktober 80298 november 106534 december 153176 totaal 905659 504548
De Volhouder
De Gouwevogel
Het beeld van de opbrengsten over de maanden maart en april was conform de andere windturbines. Over de maand mei is nog geen informatie ontvangen.
In maart is er onderhoud gepleegd op de 9e en er was ook een defecte zekering op de 20e met een berekend verlies van 800kWh. In april was de turbine 100% beschikbaar, maar door weinig wind was de opbrengst 47% van de verwachting. In mei was de turbine vanwege onderhoud aan de GSM-antenne voor 99,2% beschikbaar.
6
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Mededelingen Jaarvergadering De Windvogel in “De Kleine Aarde“
Ingang eco-park “De kleine aarde”
De wat zuidelijk gelegen locatie van “De Kleine Aarde” in Boxtel bleek geen belemmering voor veel Windvogel-leden om de algemene ledenvergadering bij te wonen. Het ECO-park was dan ook een uitgelezen plek voor het organiseren van een bijeenkomst van een vereniging, die de productie van duurzame energie als doelstelling heeft.
de exploitatie ervan en het inefficiënte gebruik. Wat mij opviel was dat hij aangaf dat het huidige mondiaal gebruik van aardolie in 1 jaar er een miljoen jaar over heeft gedaan om zich te vormen. Bij aardgas is die verhouding van 1 : 3 miljoen en bij steenkool is dat 1 : 60.000. Gezien vanuit de wereldvoorraad aan energiebronnen is het verontrustend dat bij het huidige verbruik van olie er nog wel nieuwe oliebronnen worden gevonden, maar dat deze steeds moeilijker exploiteerbaar zijn. Ondanks de voorgenomen inspanningen om het verbruik van fossiele brandstoffen terug te dringen is er wereldwijd nog steeds een stijgende lijn in het verbruik en daarmee ook in de CO2-uitstoot. De heer Reijnders gaf verder aan dat
Na de opening hield onze voorzitter Dick van Elk een presentatie over de hoeveelheden zonne-energie die nog onbenut de aardbodem treffen. Zie het artikel hieronder. Hierna kwam een aantal huishoudelijke punten aan de orde, waarna Prof. Lucas Reijnders een presentatie gaf over de hoeveelheid nog beschikbare fossiele energiebronnen,
Presentatie door Prof. Lucas Reijnders
7
De Windvaan er voor de militaire bescherming van olietransporten nog een bedrag van tien tot vijftig dollar aan de prijs van een vat olie zou moeten worden toegevoegd. Hierna was er een presentatie van
Presentatie door Jan Juffermans
Jan Juffermans van “De Kleine Aarde” over de mondiale voetafdruk, waarbij alle mogelijke verbruiken van zowel voedsel als energie via een model worden omgerekend tot hectare bouwland. Ook wordt gekeken naar de beschikbare hoeveelheden. Mondiaal blijkt dat we inmiddels meer verbruiken dan er beschikbaar is. Oftewel we zijn aan het interen.
juni 2007 nr. 2 Een belangrijke rol hierbij speelt de toename van de wereldbevolking, die in een periode van 50 jaar is gestegen van 2,2 miljard naar 6,5 miljard mensen. De gemiddelde Nederlander komt op
Er was ruime belangstelling
een persoonlijke voetafdruk van 4,4 ha, die van een Noord-Amerikaan op 9,5 en die van de bewoners in zuidoost Azië op 1,4. Het moge duidelijk zijn dat we onze energie- en consumptiepatroon aanzienlijk moeten bijstellen om de aarde leefbaar te houden. Arie Groenveld
Presentatie van de voorzitter op de algemene ledenvergadering Lieve mensen, U kent mij als iemand die uitgaat van eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht. Maar deze keer wil ik beginnen bij “de anderen”, de traditionele energiesector. Onze eigen kracht
komt er daarna wellicht nog beter door aan het licht. Luister en huiver in eerste instantie, maar in tweede instantie komt het allemaal toch goed.
8
De Windvaan
Presentatie door voorzitter Dick van Elk
Vorige week was er een voorlichtingsavond over energie en, hoe kan het anders, over duurzaamheid. Rein Willems, u weet wel, van de Koninklijke en inmiddels ook senator voor het CDA, vertelde er over de toekomst: we hoeven ons geen zorgen te maken over onze energie! Er is genoeg olie. Dank zij de prijsstijgingen wordt het rendabel om de teerzanden te gaan ontwikkelen en daarna, alweer dankzij de prijsstijgingen, kunnen we zelfs rendabel de laatste druppel olie uit de rotsen persen. Dat is een hele stap vooruit. Vroeger kwam er dankzij Mozes water uit de rots, over een poosje dankzij Shell c.s. olie! Nu zijn sprookjes voor kinderen, daarmee leer je ze het echte leven beter begrijpen. Maar dat grote mensen in sprookjes geloven houd je toch niet voor mogelijk. Want het verhaal van Rein Willems is een sprookje. In 1998 deed onze overheid aan toekomstverkenning: hoe Nederland er in 2050 uit zou kunnen
juni 2007 nr. 2 c.q. moeten zien? Ik mocht, mede namens u, meedoen in een werkgroep die sprak over energie. Shell presenteerde daarin een scenario waarin de oliepiek, het moment waarop de productie van olie haar hoogtepunt zou bereiken, wellicht al in 2006 bereikt zou worden. Dankzij de verminderde economische groei in het begin van deze eeuw, zeker in Nederland, is dat moment wat opgeschoven. Maar niet tientallen jaren. En dan nu opeens voor minstens nog 200 jaar betaalbare olie genoeg? Sprookjes! Waarom vertelt Shell – en andere oliemaatschappijen – ons dit verhaal? Vanwege hun belang! Het scenario van 1998 was gericht op het krijgen van ondersteuning bij het zoeken naar nieuwe bronnen, onze economie zou immers in gevaar komen wanneer er onvoldoende olie was. Het verhaal van 2007 is er gericht op het verkrijgen van ondersteuning om de milieueffecten te neutraliseren. Hoewel: de vervuiler zou tocht betalen? Vanuit het beperkte belang van Shell gezien is het allemaal legitiem overigens. Maar waarom geloven wij massaal die sprookjes? Waarom roept niemand: ja leuk allemaal, maar houd eens op met je wel begrepen eigenbelang verhaaltjes. Je bent meer dan honderd jaar leuk bezig geweest maar nu is het genoeg. Je gaat je echt op een economisch en maatschappelijk verantwoorde manier met energie bezig houden of je heft jezelf maar op; wij doen niet meer mee . . . Wij zijn te groot voor sprookjes. Wat is het echte verhaal? Wanneer de exploitatie van olie duurder wordt omdat het vinden en winnen ervan 9
De Windvaan steeds moeilijker wordt, zal de prijs van olie hoger worden dan die van b.v. windenergie. En dat staat binnenkort te gebeuren. Olie uit teerzand is in de toekomst alleen rendabel te exploiteren wanneer de energieprijs aanzienlijk hoger wordt dan die van windenergie. Om dat te voorkomen wordt er om het hardst geroepen dat er veel te weinig duurzame energie beschikbaar is en dat we dus door moeten gaan met het verstoken van fossiele brandstoffen. Sprookjes! Weet u hoelang de zon er over doet om onze dagelijkse portie energie af te leveren? 33 seconden! In 3½ uur is het hele jaarverbruik geleverd. We hoeven er niet naar op zoek. We hoeven het niet op te graven. Er zijn geen vervelende reststoffen die we weer moeten begraven. We moeten alleen maar onze natuurlijke hulpbronnen verantwoord gebruiken. Waarom zullen we moeilijk doen. Slechts 7-9% van een jaar zonne-energie is in de afgelopen paar honderd miljoen jaar dat er organismen op aarde bestaan omgezet in fossiele brandstoffen. Minder dan 10% van wat we ieder jaar krijgen aangeleverd! Ons energieprobleem bestaat niet! Het is een cultuur- en belangenprobleem. En omdat wij van en voor het algemeen belang zijn, gaan wij dat beperkte private belang doorbreken: met windmolens! Ik laat u in vertrouwen – en dat geldt met name voor de aanwezige pers een presentatie zien die a.s. woensdag in de commissie Ruimtelijke Ordening van Zoetermeer wordt be-
juni 2007 nr. 2 sproken. Zoetermeer doet het! Dankzij De Windvogel! Waarin een kleine vereniging groot kan zijn. Wij hebben een ander verhaal. Een veel beter verhaal dan de bestaande energiesector. Wij hebben geen door anderen betaalde netverzwaring nodig omdat we allemaal grootschalige centrales aan groot open water willen bouwen vanwege de koeling. Grootschalige opwekking is trouwens sowieso niet verantwoord, zeker niet wanneer je de warmte niet kunt gebruiken zoals in Noord Nederland. Dan is het overall energetisch rendement van je brandstof minder dan 50%! En wie gooit nou de helft weg van je dure en schaarse grondstoffen? Dat doe je toch niet als weldenkend mens? Wij hoeven zelfs geen subsidie! We willen alleen maar rustig in ons eigen Duurzame Energie Volkstuintje voor onze eigen rekening en ons eigen risico onze eigen elektriciteit oogsten van onze eigen windmolens! Niks moeilijk! Niks duur! Niks onmogelijk! We bewijzen het ondertussen al bijna vijftien jaar. Klinkt het sprookjesachtig? Prima, dan leer je het echte leven beter te begrijpen! En in het echte leven gaat niet om energie of geld, maar om echt leven! Maar dat wist u allemaal allang, anders was u hier niet gekomen. Ik wens u een goede jaarvergadering, binnen en buiten, en een voorbeeldig en gelukkig leven, hier en nu, en overal en altijd. Dick van Elk, 2 juni 2007
10
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Diverse artikelen Groene stroom is bij klanten uit de gratie Groene stroom is het afgelopen jaar uit de gratie geraakt. Consumenten kiezen weer vaker voor elektriciteit opgewekt met vervuilende kolen of gas. Van de drie grote energiebedrijven in Nederland zag Nuon het aantal klanten voor groene stroom met ruim 10 procent afnemen naar ongeveer 400 duizend, zo maakte het energiebedrijf maandag bekend. Ook bij Eneco is sprake van een ‘dalende trend’. ‘Er is minder reclame gemaakt voor energie opgewekt met duurzame bronnen als wind, water, biomassa en zon’, zegt topman Ludo van Halderen van Nuon. Daar komt bij dat de fiscale steun voor groene stroom in de afgelopen jaren drastisch is veranderd, waardoor het prijsvoordeel van groene stroom is afgenomen. De vijftigduizend klanten die bij Nuon stopten met groene stroom zijn bijna allemaal overgestapt op een contract waarbij de prijzen voor een periode
van een tot drie jaar vastliggen. Eneco bevestigt dat klanten wegens het geringe prijsvoordeel en de afgenomen marketing afstappen van groene stroom. Essent spreekt van een stabilisatie, maar presenteert pas in maart nieuwe cijfers. Oxxio en Greenchoice, die louter groene stroom verkopen, begrijpen niets van de afgenomen reclame voor groene stroom. Volkskrant, 28-2-2006
Biomassa uit bossen kan maximaal 2,3% totale EU energieconsumptie verzorgen Uit kapafval en extra oogst van hout uit het bos van de 25 Europese lidstaten kan zo'n 43 miljoen ton olieequivalenten worden verkregen. Dit is ongeveer de helft van de totale Nederlandse energieconsumptie, maar slechts 2,3% van de totale EUenergieconsumptie. Dat blijkt uit een studie van Alterra samen met het European Forest Institute in opdracht van het European Environment
Agency. De Europese Commissie lanceerde op 10 januari een ambitieus plan om de energievoorziening in Europa drastisch te veranderen. Naast vermindering van het gebruik van energie staan alternatieve bronnen van energie hoog op de agenda. Tenminste 20% van de energievoorziening moet uit hernieuwbare bronnen komen in de toekomst. Biomassa zal 11
De Windvaan hiervan een belangrijk deel voor zijn rekening moeten nemen. Recentelijk heeft Alterra samen met het European Forest Institute de realistisch te oogsten extra hoeveelheid biomassa voor bio-energie uit het bestaande Europese bos gekwantificeerd. Hierbij is rekening gehouden met de huidige oogst van hout voor de traditionele bosbouwindustrie en
juni 2007 nr. 2 diverse beperkingen zoals biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid en kwetsbare bodems. De studie geeft aan dat uit kapafval en extra oogst van hout uit het bos van de 25 Europese lidstaten zo'n 43 miljoen ton olie-equivalenten verkregen kan worden. Dit is slechts 2,3% van de totale EU energieconsumptie. Alterra - Wageningen UR, 15/01/06
Opwarmende atmosfeer compenseert de afnemende invloed van de Golfstroom De belangrijkste uitkomsten van het onderzoek dat het VN-klimaatpanel vrijdag in Parijs presenteerde. * De hoeveelheid kooldioxide is toegenomen van 280 deeltjes per miljoen (voor de Industriële Revolutie) tot 379 in 2005. Dat is het hoogste in zeker 650 duizend jaar, blijkt uit ijskernen. * De concentratie methaan, een ander belangrijk broeikasgas, is gestegen van 715 naar 1774 deeltjes per miljard. Ook een record. * Tussen 1993 en 2003 is de zeespiegel volgens satellietmetingen met 3,1 centimeter gestegen. Dat is anderhalf keer zo snel als gemiddeld in de periode tussen 1961 en 2003. * Westenwinden op gematigde breedtegraden (zoals in Nederland) zijn toegenomen sinds de jaren zestig. * In sommige scenario’s zal in de tweede helft van deze eeuw het noordpoolijs ’s zomers nagenoeg verdwenen zijn.
* Het is zeer waarschijnlijk dat hittegolven en zware neerslag steeds vaker zullen voorkomen. * Het is waarschijnlijk dat tropische cyclonen heftiger worden. * Toename van de neerslag is zeer waarschijnlijk op de hogere breedtegraden. Subtropische gebieden worden waarschijnlijk droger (tot 20 procent). * Gebaseerd op de huidige modellen is het zeer waarschijnlijk dat de warme golfstroom trager wordt (naar schatting 25 procent). Daarmee wordt minder warmte naar het noorden getransporteerd. Toch zal Europa niet afkoelen, omdat de opwarming van de atmosfeer sterker is. * Ook als de concentraties broeikasgassen in 2100 worden gestabiliseerd, zal de stijging van de zeespiegel nog eeuwen doorgaan, door vertraagde uitzetting van het oceaanwater. Volkskrant, 6-2-2007
12
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Borstels maken windmolens stiller MARKNESSE - Borstels op de uiteinden van de bladen van windturbines verminderen het lawaai van de molens voor de helft. Deze ontdekking maakte onderzoeker Stefan Oerlemans van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) in Marknesse woensdag bekend. Bij een uil zorgen donsveertjes aan de achterrand van de vleugels voor een stille vlucht. Dit inspireerde Oerlemans voor zijn idee met de borstels. Het NLR is sinds drie jaar bezig met een Europees project om windmolens minder geluid te laten produceren, zonder dat het energie kost.
Een andere vorm van de rotorbladen werd als eerste oplossing bedacht, maar daarvoor moeten alle bladen worden vervangen. De borstels kunnen makkelijker worden toegepast. Wanneer de eerste molens met borstels te zien zijn, is nog niet bekend. De Telegraaf, 3-1-2007
Marktwerking: voor wie eigenlijk? Eind twintigste eeuw is de consument beloofd dat hij door liberalisering van de energiesector en de hierdoor beoogde marktwerking minder voor gas en licht zou hoeven te betalen. Als we nu zo’n 15 jaar verder de balans opmaken, blijkt dat deze liberalisering althans voor de consument een negatief effect heeft gehad. Als u in 1992 aan elektrische energie 3000 kWh (1500 dag +1500 nacht) zou hebben verbruikt betaalde u aan uw lokaal energiebedrijf € 311 met de volgende verdeling van kosten: energie 65%, vastrecht 19% en belasting 16%. Bij datzelfde jaargebruik in 2006 was de rekening bij Eneco € 492. Hiervan ging 40% van de rekening naar de energiedistributeur, 32% naar de netbeheerder en 28% naar de belastingen. Anders opgesplitst is dat: variabel 51%, vast 21% en belasting 28%. De prijsverhoging komt voor de consument neer op een gemiddelde
prijsstijging van 3,4% per jaar. De energieprijs is relatief lager geworden, maar de vastrechtkosten zijn gestegen. Zou dat de reden zijn dat de drie grote energiereuzen in Nederland (Essent, Nuon en Eneco) zich gemakkelijk staande kunnen houden in de concurrentiestrijd bij de verkoop van gas en elektriciteit? Het bezit en exploitatie van de energienetten staat een eerlijke concurrentiestrijd in de weg. Het vorige kabinet heeft hierbij een handje geholpen door de voorgenomen opsplitsing van deze bedrijven in een beheer- en energiepoot niet te laten 13
De Windvaan doorgaan. (Gelukkig denkt de huidige minister van EZ Maria van der Hoeven daar anders over.) In plaats hiervan is een situatie ontstaan, waarin deze bedrijven zich als monopolist gedragen. Kleinere energiebedrijven worden opgekocht en de fusie van Nuon en Essent is aanstaande. Na de privatisering is men driftig gaan adverteren voor een product, waarvan de leverancier geen invloed heeft op de kwaliteit. Deze wordt immers bepaald door de netbeheerder, waarin de consument nou juist geen
juni 2007 nr. 2 keuzevrijheid heeft. Wel werd er veel geld uitgegeven aan reclamespotjes en sponsoring (o.a. van voetbalclubs), welke uiteraard aan de consument worden doorberekend. Kortom: de consument is er door marktwerking niet op vooruitgegaan. Wie wel geprofiteerd hebben van de marktwerking zijn de voorzitters van de Raad van Bestuur van de energiebedrijven, aan wie marktconforme salarissen en bonussen worden betaald. Arie Groenveld
Eerste elektrische auto op Nederlandse markt AMSTERDAM - Hij heeft een stopcontact, maar gelukkig geen verlengsnoer. Sinds vandaag rijdt de eerste volledig op elektriciteit aangedreven auto over de Nederlandse wegen. Het is een kwestie van de stekker in het stopcontact steken. De auto heeft op de bumper een stekkerdoos zitten waarmee het voertuig zo op het elektriciteitsnet is aan te sluiten. De nieuwe auto, oftewel een Plug-in Hybride Elektrisch Voertuig (PHEV), is een omgebouwde Toyota Prius. ‘We hebben voor deze auto gekozen omdat het de best verkochte hybride wagen is’, zegt Sjef Peeraers, woordvoerder van Ecordis, het bedrijf dat de wagen op de markt brengt. De Prius is een gewone hybride en rijdt tegelijkertijd op een verbrandings- en een elektrische motor. Hierbij laadt de benzinemotor de accu op. Een PEHV kan daarentegen louter op elektriciteit rijden. ‘Je hebt
een standaard 220 volt-stekker nodig. Die wordt aangesloten op de in de kofferbak aanwezige lithiumijzerfosfaat batterij. Dat is een nieuw ontwikkelde extra grote batterij’, aldus Peeraers. Het voertuig kan met een opgeladen accu circa 45 kilometer afleggen. Daarna moet hij weer aan het net. ‘Het blijkt dat een automobilist per dag gemiddeld zo’n 50 kilometer rijdt. Met een PHEV kun je dus je uitstoot praktisch tot nul reduceren. Aangezien die 50 kilometer per dag vooral in de bebouwde kom wordt afgelegd, is dat een groot voordeel voor de binnensteden’, zegt Peeraers. Met een standaard-oplader is de milieuvriendelijke batterij na zo’n vijf uur weer vol. Er zijn ook mogelijkheden om de accu in een half uur op te laden, maar de benodigde apparatuur hiervoor is nog niet direct leverbaar. Peeraers: ‘De auto kan ook functio14
De Windvaan neren als een opslag, een elektrische noodvoorziening voor thuis. De accu levert 9 kilowattuur. Dat is ongeveer acht uur stroomverbruik voor een gemiddeld huishouden.’ Ecordis introduceert de wagens op het Europese vasteland. In Groot-
juni 2007 nr. 2 Brittannië en de Verenigde Staten, de landen waaruit de gebruikte techniek afkomstig is, rijden respectievelijk drie en vijftien van een zelfde soort Plug-ins. Volkskrant, 10-3-2007
Stukje software maakt auto energiezuiniger Een auto verspilt bijna continu energie. Of hij nou in zijn eerste, tweede of hogere versnelling zit, bij maar één stand van het gaspedaal wordt het optimale rendement bereikt. Een beetje meer of minder gas geven zorgt al voor een flink energieverlies. Ir. John Kessels heeft een manier ontworpen waarbij energie wordt bespaard door de auto vaker op zijn maximale rendement te laten lopen. Met een geringe aanpassing kan 2,6% aan brandstof bespaard worden. Kessels promoveert woensdag 14 februari 2007 aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Autofabrikanten liggen zwaar onder gen in een accu middels de elektrovuur om het brandstofverbruik te motor. Omgekeerd kan de accu extra verminderen. Om de Kyotovermogen leveren als de auto meer doelstellingen te halen, hebben de energie nodig heeft dan de verbranautofabrikanten in Europa afgesprodingsmotor kan leveren bij optimale ken een maximale CO2-uitstoot te haverbranding. Hybride voertuigen kunlen van 140 gr/km voor hun hele wanen op deze wijze tot wel meer dan genpark in 2008. Deze gereduceerde 25% brandstof besparen. CO2-uitstoot wordt door veel autofabrikanten nog niet gehaald, waaronElektrische energiesystemen der Ford. Dit bedrijf is dan ook naarKessels onderzocht wat de winst kon stig op zoek om haar auto’s nog zuizijn zonder dat er geavanceerde hyniger te maken. bride technologie aan te pas komt. Bij overtollig vermogen zou dan de accu extra opgeladen kunnen worHybride auto’s Een manier om het energieverbruik den. Daarnaast zou de dynamo, die van auto’s te beperken is met zogenodig is om de accu op te laden, bij naamde hybride auto’s. Hierbij kan hogere vermogens kunnen uitschade verbrandingsmotor zuiniger workelen, wat ook tot energiebesparing den door de aanwezigheid van een kan leiden. Ook kan de auto elektweede vermogensbron: de elektrotrisch remmen, waarbij de remenermotor. Als het ideale vermogen van gie in de accu wordt opgeslagen. Tot de verbrandingsmotor hoger ligt dan slot bestaat de mogelijkheid om elekhet gevraagde rijvermogen, kan de trische energiesystemen bij hoge overtollige energie worden opgeslavermogens deels uit te schakelen, 15
De Windvaan zoals bijvoorbeeld de achterruitverwarming of stoelverwarming. Stukje software Met zijn nieuwe methode kan Kessels een totale energiebesparing van 2,6% realiseren. Daarbij hoeven nagenoeg geen onderdelen van de auto aangepast of vervangen worden. Alleen het uploaden van een stukje software en het plaatsen van één ex-
juni 2007 nr. 2 tra kabeltje volstaat. Als de motor ook op gezette tijden uitgeschakeld zou kunnen worden, kan deze besparing oplopen naar 5 tot 6%. Dit vraagt echter om significante wijzigingen in het voertuig, zoals het plaatsen van een zwaardere startmotor en het installeren van een automatische versnellingsbak. Bron: http://w3.tue.nl, 7-2-2007
Primeur: eerste in Nederland gebouwde waterstofauto op de AutoRAI! Tijdens de AutoRAI laat ECN de eerste in Nederland gebouwde waterstofauto zien. Deze door ECN ontwikkelde en gebouwde HydroGEM is geruisloos en zeer schoon. Daardoor kan deze mini-wagen worden gebruikt op stations, natuurgebieden en distributiecentra. Maar bijvoorbeeld ook het intern vervoer in ziekenhuizen of vliegvelden. De brandstofcel heeft zoveel vermogen dat het mogelijk is met een stopcontact verschillende elektrische apparaten aan te sluiten. Samen met het laadvermogen van 200 kg is de HydroGEM ook geschikt als servicewagen voor bv. onderhoudsdiensten of als cateringwagen bij evenementen. Frank de Bruijn, manager van de ECN-unit Waterstof en Schoon Fossiel: 'Wij willen met de HydroGEM aantonen dat de door ECN ontwikkelde brandstofceltechnologie zich bewijst in de praktijk'. ECN ziet de eerste toepassingen van waterstoftechnologie in de vervoerssector vooral bij bedrijfswagens voor intern transport op bedrijventerreinen en andere grootschalige complexen. De waterstofauto rijdt sinds afgelopen zomer op het ECN terrein, en zal binnenkort door de ECN Facilitaire Dienst dagelijks gebruikt worden voor de catering. Daarmee is de Hydrogem tevens het eerste waterstof bedrijfsvoertuig in Nederland in operationele dienst. vermogen van 200 kg en de snelheid HydroGEM In zijn oorspronkelijke uitvoering is de is elektronisch begrensd tot 40 GEM-car van DaimlerChrysler voorkm/uur. Het door ECN ontwikkelde zien van accu's. Hierdoor is de actiesysteem bevat een 5 kWe brandstofradius beperkt (48 km) en duurt het cel, welke gebruikt wordt in combinacirca acht uur, voordat de accuwagen tie met het oorspronkelijke accupakweer is opgeladen. De HydroGEM, ket van 6.5 kWh. De PEMdie op waterstof rijdt, kan daarentebrandstofcel en het waterstofsysteem gen snel worden bijgetankt; heeft een zijn volledig bij ECN ontwikkeld. De actieradius van 200 km, een laadwaterstof is op een druk van 200 bar 16
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
opgeslagen in een 76 literbrandstoftank. Een tankbeurt duurt maximaal 10 minuten. Onlangs is op het ECN-terrein in Petten door staatssecretaris Van Geel het ECNWaterstofTankstation in gebruik genomen om de HydroGEM en andere toekomstige waterstofvoertuigen van waterstof te voorzien. De HydroGEM is gebouwd door de ECN-unit Waterstof & Schoon Fossiel in samenwerking Engineering & Services, de technische ondersteunings- en ontwikkelingsgroep van ECN.
Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) ECN is één van de toonaangevende onderzoeksinstituten in Europa op het gebied van waterstof en andere vormen van duurzame energie. De unit Waterstof & Schoon Fossiel heeft onder meer als doel nieuwe brandstofceltechnologie te ontwikkelen die leidt tot verdere prestatieverbetering, kostenreductie en levensduur van brandstofcellen voor mobiele en stationaire toepassingen. Bron: www.ecn.nl, 19-03-2007
Dunne zonnecellen Shell en bouwmaterialen- en glasproducent Saint-Gobain richten samen het bedrijf Avancis op dat in de Duitse stad Torgau dunne-film zonnecellen gaat maken. Het gaat om zogeheten CIS-cellen, gemaakt uit een legering van koper, indium en diselenide. Dit mengsel wordt in een heel dunne laag op glasplaten aangebracht. De CIS-solartechnologie maakt geen gebruik van zuiver silicium dat tot nu toe het standaardmateriaal was voor de productie van zon-
necellen. Door capaciteitstekort bij 'siliciumbakkers' is wereldwijd de prijs van zuiver silicium (dat ook wordt gebruikt voor de productie van halfgeleiders) de laatste jaren enorm gestegen. CIS-zonnecellen zijn veel eenvoudiger en goedkoper te maken dan siliciumcellen. Bovendien lijkt de CIS-technologie meer ruimte te bieden voor toekomstige kostenverlaging en rendementsverhoging. Bron: http://www.shell-in-nederland.nl
Energie moet binnen drie jaar splitsen DEN HAAG - De energiebedrijven Nuon, Essent, Delta en Eneco krijgen tweeëneenhalf jaar de tijd om de netwerken af te splitsen van de rest van de onderneming. Minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken heeft de Twee-
de Kamer hierover donderdag geschreven. Van de Hoeven schreef dat het “groepsverbod'' op 1 augustus van dit jaar in werking treedt. De CDA-bewindsvrouw beloofde op 3 april dat ze snel met dit besluit zou komen. De Tweede Kamer nam vorig 17
De Windvaan jaar de zogeheten splitsingswet aan. Die wet bepaalt dat de energiebedrijven kunnen worden opgedeeld in een publiek deel dat de netwerken
juni 2007 nr. 2 beheert en een commercieel deel dat de energie levert. AD, donderdag 07 juni 2007
Groen licht voor Engels windpark De Britse regering heeft het officiële groene licht gegeven voor wat ’s werelds grootste offshore windpark zal worden, de London Array. Het gaat om een park in de monding van de Theems, 20 kilometer uit de kustlijn van Kent en Essex. Volgens plan wordt het park in twee delen gebouwd en krijgt het in totaal 341 turbines met een gezamenlijke capaciteit van 1.000MW. London Array zal
in een jaar net zoveel elektriciteit leveren als 750.000 modale Britse woningen gebruiken. Door de grondstof wind te gebruiken wordt bijna 2 miljoen ton CO2-emissie uitgespaard. Het London Array project is eigendom van een consortium van drie bedrijven, Shell WindEnergy, E-On en CORE. Bron: “Ambassadeur”, Shell Nederland
Enthousiasme voor meer windmolens Zoetermeer - Zeven grote windturbines kunnen over twee jaar de elektriciteit voor eenvijfde van alle Zoetermeerse huishoudens opwekken. Om alle Zoetermeerse huishoudens van deze duurzame energie te voorzien zijn 25 à 35 turbines nodig. Dick van Elk van De Windvogel, een coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens, zei dat woensdagavond in de commissie ‘ruimte’ van de gemeenteraad. Zijn oproep om massaal over te gaan op windenergie, werd enthousiast ontvangen. Volgens Van Elk moet de lokale politiek zich twee vragen stellen. Is ze bereid ruimte beschikbaar te stellen voor deze windmolens, die ongeveer net zo groot zijn als die van Siemens langs de A12 maar wel een grotere kop hebben? En: is ze bereid
een eigen energiebedrijf op te richten voor Zoetermeerders? Want de productie en consumptie van de op deze wijze opgewekte stroom zou, aldus Van Elk, een puur Zoetermeerse aangelegenheid blijven. Voor de bouw van de turbines zou Zoetermeer niets hoeven te betalen. Van Elk: „Voor die stroom betalen burgers iets meer of evenveel als nu. Maar daartegenover staat wel een forse vermindering van de CO2uitstoot die gepaard gaat met de huidige manier van stroom opwekken.” Het onderwerp was op verzoek van GroenLinks op de agenda gezet. Over enige tijd komt het opnieuw aan de orde, dan in de gemeenteraad. AD, 7 juni 2007
18
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Milieu schiet niets op met koolzaadolie LONDEN - Liefhebbers van de meestal zo groene Engelse countryside kunnen binnenkort opgelucht ademhalen. Dan is het koolzaad uitgebloeid, dat elk jaar – tot ergernis van de puristen – een groter deel van het glooiende landschap in beslag neemt. In de afgelopen weken kleurde Engeland geler dan ooit. Wie de snelweg A1 nam richting het noorden, wist zich tijdens de 450 kilometer naar het Noord-Engelse Newcastle voortdurend omringd door koolzaad. Het gewas is populair bij Engelse boeren, omdat de afzet geen enkel probleem is. De meeste Britse koolzaadolie gaat richting Duitsland, waar het uiteindelijk als biodiesel aan automobilisten wordt verkocht. De Britse productie steeg afgelopen jaar met 17 procent, en dit jaar wordt wederom een forse groei voorzien. Elders in Europa stijgt het koolzaadareaal eveneens spectaculair. De naar schatting 6,2 miljoen hectare, ofwel een miljoen hectare meer dan vorig jaar, zal naar verwachting 19 miljoen ton aan oogst opleveren. Frankrijk en Duitsland zijn samen goed voor de helft van deze opbrengst, de Britten nemen intussen ruim 10 procent van het Europese totaal voor hun rekening. Vanuit economisch oogpunt loont het dus om uit de uitbundig bloeiende plant zogeheten puur plantaardige olie te winnen, mede dankzij subsidies. Maar voor het milieu lijkt de productie van koolzaad, dat juist op dit vlak veelvuldig is bejubeld, een
tamelijk zinloze exercitie. Onlangs verscheen een onderzoek in het tijdschrift Chemistry & Industry waaruit blijkt dat biodiesel per saldo vrijwel net zo belastend – en mogelijk zelfs schadelijker – is als gewone diesel, waar het de uitstoot van CO2 betreft. Tijdens de groei onttrekt koolzaad net als een boom CO2 aan de atmosfeer, maar dit effect wordt teniet gedaan door andere factoren zoals het gebruik van kunstmest. Het belangrijkste gevolg van de verbouw van koolzaad is de uitstoot van lachgas, dat als broeikasgas driehonderdmaal effectiever is dan CO2. Ook eerdere studies zaaiden al twijfel over de milieuverdiensten van koolzaad. Als in plaats van koolzaad nieuwe bomen zouden worden aangeplant, zou de uiteindelijke CO2uitstoot afkomstig van diesel beperkt blijven tot eenderde van de huidige CO2-uitstoot. De bevindingen lijken alarmerend, omdat ze het EU-beleid voor duurzame energie ondermijnen. De komende jaren moet autobrandstof voor minstens 5,75 procent uit biobrandstof bestaan. Maar de belangrijkste bijdrage komt hierbij tot dusver van koolzaadolie. Volgens analisten van de Londense firma KBC Peel Hunt ligt de kostprijs van deze biodiesel 3 cent per liter hoger dan diesel en dan zijn alle landbouwsubsidies al meegerekend. Dit alles doet denken aan de ethanolgekte die zich in de VS openbaart, de tweede biobrandstof waaraan een luchtje zit. 19
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Dankzij subsidies van de overheid schieten de ethanolraffinaderijen in de VS als paddestoelen uit de grond. Maar omdat als grondstof mais wordt gebruikt, is de milieuwinst miniem. Ethanol uit suikerriet is een stuk efficiënter te maken en de brandstofpro-
ductie uit gras- en houtsoorten lijkt ook veelbelovend. Het groene gebaar van de regering-Bush wordt dan ook uitgelegd als cadeautje aan de maisboeren; op de maisethanol zit 13,5 dollarcent subsidie per liter. Volkskrant, 22-5-2007
Status windenergie op landlocaties provincie groningen friesland drenthe overijsel gelderland utrecht noord-holland zuid-holland zeeland noord-brabant limburg flevoland totaal op land
Mwatt 136 134 1 6 12 6 240 211 109 39 6 588 1488
In bijgaande tabel is een overzicht gemaakt van de eind 2006 aanwezige windenergiecapaciteit op land. Inmiddels is het totaal al circa 1500 Megawatt, goed voor een jaarlijkse productie van 3 TWh, oftewel 2,7% van het totale Nederlandse elektriciteitsverbruik. Op zee staat inmiddels een windpark met een capaciteit van 108 MWatt. Arie Groenveld
Minister Cramer wil meer windenergie Minister Jacqueline Cramer wil een plan voor Landelijk Uitwerking Windenergie opstellen. Hierin geeft zij aan welke maatregelen noodzakelijk zijn om de productiecapaciteit van windturbines te verdubbelen. Vandaag de eerste Europese windenergiedag heeft de minister het advies 'Windturbines in het Nederlandse landschap' in ontvangst genomen uit de handen van Rijksadviseur Landschap de heer Dirk Sijmons. In haar reactie heeft Minister Cramer benadrukt dat zij meer gebruik wil maken van duurzame energie om de doelstelling, 20% van de totale energieproductie duurzaam in 2020, te halen. Zij wil dat de capaciteit windenergie op het land verdubbelt, van 1500 Megawatt naar 3000. Zo mo-
gelijk aan het eind van deze kabinetsperiode. Dit betekent dat er ongeveer 500 nieuwe grote windturbines bijkomen. Ruimtelijke inpassing van windturbines is volgens minister Cramer een belangrijke opgave. Zij wil daarom binnen een half jaar in kaart hebben 20
De Windvaan gebracht welke landschappen geschikt zijn om de zeer grote nieuwste typen windturbines te plaatsen. Daarnaast wil zij samen met de ministers van Economische Zaken en Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit zich inzetten om via onder meer de Milieuvriendelijke Electriciteits Productie (MEP)-subsidie een investeringsklimaat voor windenergie scheppen. De Landelijke Uitwerking Ruimte voor Windenergie is een instrument om
juni 2007 nr. 2 inzicht te krijgen in welke extra beleidsinspanningen van het Rijk en provincie noodzakelijk zijn om het huidige plaatsingstempo te verdubbelen. De rijksoverheid zal in 2012 klimaatneutraal zijn. Dat gebeurt zoveel mogelijk via energiebesparing en de inkoop van duurzame energie. De rijksoverheid zal op deze terreinen een voorbeeldfunctie vervullen en de samenwerking met provincies en gemeenten zoeken. Bron: www.vrom.nl, 15-06-2007
Huidige stand techniek onvoldoende om energiedoelstellingen Kabinet te realiseren Het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) zegt in haar zojuist verschenen jaarverslag dat de huidige stand van de techniek onvoldoende is om de hoge energiedoelstellingen van het nieuwe kabinet op een betaalbare wijze te realiseren. Meer kennis moet worden opgebouwd en de introductie van nieuwe technologieën moeten versneld worden gerealiseerd. Om een effectieve energietransitie mogelijk te maken is het belangrijk dat nieuwe technologieën en geheel nieuwe systeembenaderingen ontwikkeld en toegepast worden. Voor de periode 2007 - 2011 heeft de ECN-directie een nieuw strategieplan opgesteld waarin ECN nog meer grensverleggend onderzoek verricht met een grote invloed op de energietransitie. Ton Hoff, directievoorzitter ECN ziet bij het opmaken van de balans over de afgelopen vier jaar het maatschappelijke belang van het werk van ECN alleen maar toenemen. "Er zijn veel problemen die cirkelen rondom energie, deze zijn samen te vatten in voorzieningszekerheid, klimaatverandering en duurzaamheid. Alleen een transitie naar een schone, betrouwbare en betaalbare energievoorziening geeft daarvoor een oplossing." Zo’n transitie schept grote kansen, met name ook voor het be-
drijfsleven. De afgelopen vier jaar zijn succesvolle jaren geweest voor ECN, met vele aansprekende wetenschappelijke en technische resultaten. Zoals bijvoorbeeld de toepassing van de Olga-technologie voor teerverwijdering bij het vergassen van biomassa, de auto voorgedreven op waterstof, rendementsverbetering en kostenverlaging van de zonneceltechnologie en nieuwe technologie voor verhoging van de opbrengst van windparken. Bron: www.ecn.nl, 18-06-2007
21
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Lid worden? Vul onderstaande bon in en stuur deze op De coöperatieve windmolenvereniging De Windvogel biedt de mogelijkheid om met gelden van haar leden te investeren in duurzame energie. De Windvogel, één van de twintig coöperatieve windmolenverenigingen, heeft in eigen beheer vier windmolens ingezet voor de productie van schone elektriciteit. Eén molen staat in Ouderkerk a/d Amstel, één aan de A-12 nabij het wegrestaurant in Bodegraven, één op het terrein van het Hoogheemraadschap te Halsteren en de vierde molen staat aan de Goudkade in Gouda. Andere nieuwe locaties zijn in onderzoek voor plaatsing van molens. Hiervoor zijn veel nieuwe leden nodig. Help mee aan de groei van duurzame energie. Investeer mee in een molen. Stuur onderstaande coupon naar de ledenadministratie van De Windvogel, p.a.: Graaf Janstraat 219, 2713 CL Zoetermeer.
LEVEN VAN DE WIND Ja, ik vind duurzame energie belangrijk
Ο
Ik geef mij op als lid of donateur van de windmolenvereniging en stort op postbankrekening 37 01 58 t.n.v. De Windvogel te Reeuwijk een bedrag van: Lid:
Inleg Lening...... X € 50,-
€ 50,€...........,-
Totaal
€...........,-
Naam:......................................................................................... Straat:......................................................................................... Postcode:..........................................Plaats:.............................. Telefoonnummer:....................................................................... E-mailadres: ..............................................................................
Ο
Ik wil eerst meer informatie ontvangen 22
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
Dit verenigingsblad is vervaardigd door:
23
De Windvaan
juni 2007 nr. 2
De Windvogel Ledenadministratie: Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer Tel. 079 – 3168652
Secretariaat: Fazantendreef 6 2665 ET Bleiswijk Tel. 010 - 5215953
Dit boekje is gemaakt met papier dat is vervaardigd volgens de nieuwste, minst milieubelastende productiemethode, waarbij de kwaliteit een belangrijke plaats inneemt.
24
