De Windvaan ledenblad van De Windvogel
De Gouwevogel krijgt een antenne
Maart 2006 jaargang 10 nummer 1
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Colofon: De Windvaan is een uitgave van: De Windvogel, coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens. Bestuur van De Windvogel: Dick van Elk voorzitter Ans van der Plaats vice-voorzitter Jaap Hoogendoorn secretaris / projecten Arnold Abbema penningmeester Albert-Jan Wagensveld techniek Broos de Groot techniek Arie Groenveld Gijs Termeer PR Molenaars: Harry van den Hooren Gilbert Vandenakker Albert-Jan Wagensveld Broos de Groot Peter van Gemeren Jan Ockhorst Arjan Boomars Vincent de Jong Secretariaat: Jaap Hoogendoorn Fazantendreef 6 2665 ET Bleiswijk tel.: (010) 5215953 Ledenadministratie: Jan Jennissen Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer
Redactie: Arie Groenveld Arnout Verhulst Redactieadres: Arie Groenveld Grutto 11 2411 LP Bodegraven telefoon: 0172-612086 e-mail:
[email protected] Kopij voor De Windvaan Kopij kunt u sturen of e-mailen naar het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor plaatsing te weigeren en teksten in te korten. Bezoek ook eens de homepage van De Windvogel:
http://www.windvogel.nl
Foto voorblad: De Gouwevogel is sinds kort drager van een antenne. Zie ook pagina 7.
2
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Inhoud: Van de redactie............................................................................ 4 Nieuws uit de vereniging.............................................................. 4 Van de molenaars........................................................................ 5 Nieuws van de Amstelvogel......................................................... 7 Antenne aan de Gouwevogel ...................................................... 7 Van de penningmeester............................................................... 8 Jeugdlidmaatschap...................................................................... 8 Projecten rond Waddinxveen (6) ................................................. 10 Aantal leden................................................................................. 10 Vliegers op zee wekken misschien net zoveel energie op als windmolens 11 Stichting GEZEN: grootschalige exploitatie zonne-energie......... 12 Nog nooit zoveel broeikasgas in de atmosfeer............................ 13 Groene stroom is bij klanten uit de gratie .................................... 13 Vanaf 2000 ging de gasrekening met 85 procent omhoog.......... 14 Uit Nieuwsbrief Windenergie, Provincie Zuid-Holland................. 15 Stroomsector aarzelt over atoomenergie .................................... 16 Duurder tanken voor het milieu .................................................. 18 Nederland 27ste op internationale milieulijst .............................. 18 Toch windturbines bij waddengebied? ........................................ 19 Provincie Zuid-Holland wil heel kalmpjes verder ......................... 20 Misstanden over kansen kernenergie.......................................... 20 3
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
VAN DE REDACTIE Geachte lezers, “Hoge elektriciteitsprijs doet Nuon, Essent en Eneco goed”, lees ik in de Volkskrant van 16 maart. Ook forse kostenbesparingen hebben hieraan bijgedragen. Is het daarom dat de provincies en gemeenten, die de grootaandeelhouders zijn van deze bedrijven zich niet kritisch opstellen m.b.t. de salarissen en bonussen van de topbestuurders? Kennelijk is het verantwoord omgaan met de betaalbaarheid van onze nutsvoorzieningen van ondergeschikt belang aan de winsten en daaraan gerelateerde dividendinkomsten voor deze
overheden. De burgers moeten geconfronteerd met de hogere energierekening maar zien rond te komen, waarbij het kabinet bij de gratie Gods een eenmalig bedrag van € 50 kan missen voor de laagstbetaalden. Indien u interessante artikelen hebt voor de volgende Windvaan, schroom dan niet de redactie daarvan in kennis te stellen via het emailadres:
[email protected] of door toezending hiervan aan de redactieadressen. Arie Groenveld
NIEUWS UIT DE VERENIGING Mededelingen Jaarvergadering De algemene ledenvergadering van de Windvogel is voorlopig gepland op zaterdag 17 juni a.s. De gegevens over locatie, tijdstip en agenda zullen in de Windvaan van juni worden geplaatst.
Energie+ Wellicht hebt u een exemplaar van het blad Energie+ ontvangen. Als bestuur zijn we zeer terughoudend in het verstrekken van adresinformatie. De etiketten zijn door ons op verzoek van de uitgever verstrekt na de uitdrukkelijke verklaring dat de adresinformatie niet zou worden gekopieerd.
Conferentie van Energie-Cités op 23 en 24 maart Op 23 en 24 maart is er een 2-daagse internationale conferentie van EnergieCités op 23 en 24 maart in Delft en Zoetermeer. Voor meer informatie kunt u de website http://www.energie-cites.org/conference/ raadplegen. Ook de Windvogel heeft zich aangemeld voor een presentatie. 4
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
VAN DE MOLENAARS De Amstelvogel in Ouderkerk a/d Amstel
De Windvogel in Bodegraven
Ontvangen informatie van molenaar Arjan Boomars
Ontvangen informatie van molenaar Broos de Groot
Geproduceerde kWh’s maand 2005 2006 januari 349672 februari 366399 maart april mei juni juli augustus september oktober november 294566 december 370024 totaal 664590 716071
Geproduceerde kWh’s maand 2005 2006 januari 15990 3700 februari 7920 5550 maart 6200 april 3710 mei 5540 juni 3390 juli 4170 augustus 3070 september 2100 oktober 3070 november 3020 december 3370 Totaal 61550 9250
De Amstelvogel
De Windvogel
In december zijn er door een lastige storing in een glasvezelverbinding 23 productie-uren verloren gegaan. Verder is de productie in de wintermaanden door het relatief rustige weerbeeld wat tegengevallen. Vermeld mag worden dat op 29 januari de grens van 1 miljoen kWh werd gepasseerd. Verder is er een aantal kleine storingen geweest, waardoor de beschikbaarheid rond de 97% is geweest.
De molenaar constateert in zijn bijdrage, dat de opbrengst over het jaar 2005 tegenvalt en dat je met zo’n resultaat niet van de wind kunt leven. De locatie is vanwege de mastlengte van 32 meter tussen de vele bomen met een lengte van 12 tot 15 meter niet meer zo gunstig. Bij de molen werd in januari een gemiddelde windsnelheid van gemeten van 3 m/sec, terwijl deze volgens het KNMI in Rotterdam 4,4 m/sec bedroeg. 5
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
De Ooievaar in Den Haag
De Gouwevogel in Gouda
Ontvangen informatie van molenaar Peter van Gemeren
Ontvangen informatie van molenaar Harry van den Hooren
Geproduceerde kWh’s maand 2005 2006 januari 21580 6650 februari 8630 11250 maart 7900 april 6950 mei 9030 juni 6420 juli 6990 augustus 6720 september 4790 oktober 7130 november 9310 december 10330 totaal 105780 17900
Geproduceerde kWh’s maand 2005 2006 januari 171505 62800 februari 65778 81029 maart 91282 april 54353 mei 58759 juni 36024 juli 40192 augustus 35173 september 32331 oktober 69079 november 72614 december 66555 totaal 793645 143829
De Ooievaar
De Gouwevogel
De beschikbaarheid in december bedroeg 99% ten gevolge van een halfjaarlijkse onderhoudsbeurt. De gemiste opbrengst is te verwaarlozen. De gemiddelde windsnelheid was 4,5 m/sec. In januari en februari was de beschikbaarheid 100% met in februari een gemiddelde windsnelheid van 4,6 m/sec. Aan het resultaat te zien was de wind in januari ons wat minder gunstig gezind.
In december was er 3 uur stilstand door onderhoud en 5,5 uur vanwege ijsvorming met een geschat verlies van 744 kWh. In januari komt de Gouwevogel op 62800 kWh, hetgeen 55% is van de gemiddelde maand januari. Februari levert met 81029 kWh 73% van de verwachtingswaarde. We moeten zo langzamerhand onze prognoses wat naar beneden bijstellen. Volgens de laatste berekeningen is dat 6,3%.
6
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Nieuws van de Amstelvogel Het was de afgelopen maanden een drukte van jewelste bij de Amstelmolen. De Ouderkerkerplas zat namelijk vol met overwinterende watervogels. En geen vogel was zo dom om tegen de molen te vliegen, die braaf zijn rondjes maakte. Het hadden echter wat meer rondjes moeten zijn omdat door een storing in de SCADA-software (dit is de computer die met de buitenwereld communiceert) een storing in de molen pas laat werd opgemerkt en er
dus wat opbrengst is gemist. Op 1 en 2 februari stond de molen 39 uur stil omdat het niet waaide. 9 februari was een topdag met 37755 KWh. Samenvattend kom ik op een opbrengst voor januari van 349672 kWh wat aan de magere kant is, omdat het niet zoveel heeft gewaaid en voor februari van 366399 kWh wat redelijk is. Tot zover, groeten uit Ouderkerk Arjan Boomars, molenaar
Antenne aan de Gouwevogel Maandag 13 maart j.l. is de fa. Schuring uit Harderwijk (i.o.v. T-Mobile) begonnen met montagewerkzaamheden van de antenne-installatie aan de Gouwevogel. De bovenkant van de antenne komt 0,5 m onder de draaiende tip van de turbinebladen. Op de grond komt achter het trafohuisje de apparatuur te staan. Eerder waren er al 2 Stelcon platen met aanvullende bestrating gelegd. Ook is er een nieuwe aardleiding geslagen voor de installatie. Tijdens de montage m.b.v een hoogwerker is de Gouwevogel stilgezet. Met als gevolg dat er 3 dagdelen, met een aardige wind, geen opbrengst is geweest. Daar staat tegenover dat we nu huur gaan ontvangen van T-mobile. Op ons verzoek is de antenne, net als bij de
Amstelmolen, aangebracht m.b.v. speciale magneten van Vestas. Een tot nu toe veel gebruikte methode is montage met grote spanbanden die hier dus niet zijn toegepast. Het effect is, dat de antenne en kabels mooi en strak zijn aangebracht aan de turbinemast. Harry van den Hooren
7
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Van de penningmeester Zo als het er nu naar uit ziet, kunnen we het jaar 2005 met een positief resultaat afsluiten. Het was weliswaar een beroerd windjaar, maar omdat wij onze grootste kostenpost van de windturbines, de afschrijvingen, hebben gekoppeld aan de productie, kwam het financiële resultaat toch voordelig uit. Maar ook de verbetering van onze kiloWattuurprijs èn de productie van onze nieuwe turbine zorgen voor een goed resultaat. Het verheugt uw penningmeester, dat het bestuur op de komende ledenvergadering weer een rentevergoeding over de leningen van leden ter grootte van vijf procent zal kunnen voorstellen (over 2004 ook 5%). Daarmee tonen we dat rendabele exploitatie van windenergie op land goed mogelijk is.
Als u uw rente ontvangt (binnen één maand na vaststelling door de ledenvergadering) dan kunt u uw extra inkomsten in mindering brengen op uw elektriciteitsrekening (gemiddeld € 40 per lener). Vindt u uw elektriciteitsnota daarna nog te hoog, ga dan door met verdere besparingen of verhoog uw lening aan onze coöperatie. Als de projecten die we nu onderhanden hebben, leiden tot nieuwe investeringen, zullen we weer een vraag aan de leden voorleggen om verder mee te doen met nieuwe en/of hogere leningen. Tenslotte. Op mijn oproep voor een vrijwilliger voor het beheer van onze verzekeringen heb ik drie reacties ontvangen. Hulde!. Met degene die zich het eerst heeft aangemeld zijn inmiddels afspraken gemaakt over de verdere voortgang. Uw penningmeester
Jeugdlidmaatschap Oma’s en Opa’s, maar ook (suiker-)tantes en (suiker-)ooms, opgelet! Sinds een half jaar kent De Windvogel een jeugdlidmaatschapsactie!! Kinderen zijn van harte welkom als lid. Immers wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Het bestuur onderkent dit en houdt voor jonge aanwas een speciale actie.
Wie zijn kleinkind(-eren) of nichtje(-s)/neefje(-s) lid maakt van de Windvogel en naast het inleggeld van € 50, onderdeel van het lidmaatschap, ook nog eens € 50 als lening op naam van het kind aan de vereniging verstrekt, zorgt voor een stukje duurzame invulling van de toekomst. Dit wordt door De Windvogel beloond 8
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
met een leuke verrassing voor het kind. Onderdeel van de verrassing is een lidmaatschapcertificaat, dat hiernaast is afgedrukt. De eigenlijke verrassing verklappen we lekker niet, maar het draait in de zon en het vliegt niet …… Inmiddels zijn al ruim vijf kleintjes aangemeld. Het versturen van de verrassing heeft op zich laten wachten i.v.m. het ontwerp van het certificaat. Nu dit gereed is, zullen de kleintjes eerdaags hun verrassing toegestuurd krijgen. Jeugdige leden kunnen bij onze ledenadministrateur Jan Jennissen worden opgegeven. Zijn adres en telefoonnummer staan op de achterzijde van deze Windvaan vermeld.
Wij rekenen op veel respons voor een duurzame invulling van de toekomst van de kinderen!! Het bestuur
9
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Projecten rond Waddinxveen (6) Distripark In de Windvaan van december 2005 heb ik bericht over de voortgang van de projecten rond Waddinxveen. De redactie is verheugd dat er hierop een reactie is gekomen van de directeur van Groenraedt B.V. de heer A. Vermeulen. (Reacties van lezers van de Windvaan zijn altijd zeer welkom.) Zoals eerder bericht gaat Groenraedt B.V. drie Vestas-windturbines van 3 MW op het Waddinxveense industrieterrein Distripark plaatsen. In zijn reactie schrijft de heer Vermeulen dat hij de sportieve insteek van ons bericht waardeert, en dat hij voor de opening van hun project aan ons zal denken. Verder schrijft hij dat Groenraedt B.V. niet een belegger is, zoals ik in het decembernummer schreef, en raadt aan om de sites www.groenraedt.nl en www.raedthuys-groep.nl te bekijken. Uiteraard heb ik dat gedaan. Op de sites staat o.a. dat Groenraedt B.V. onderdeel is van Raedthuys Holding B.V. waar meerdere B.V.’s deel van uitmaken. Raedthuys en Partners hebben duizenden participaties van minimaal € 12.500 bij vele (particuliere) investeerders geplaatst. “Een lucratieve
investering. Er zijn hoge rendementen te behalen” verzekert de heer Vermeulen op de site. Vandaar dat ik - misschien ten onrechte? - over beleggers sprak. Gouwepark Wat het Gouwepark betreft zijn er voor windenergie minder gunstige ontwikkelingen. De provincie Zuid-Holland heeft nu bedenkingen bij het plaatsen van windturbines op het Gouwepark. Oorzaak is dat er plannen zijn om in de aangrenzende Zuidplas en Westergouwe woningen te plaatsen die wellicht hinder van de turbines zouden kunnen hebben. De provincie heeft eerder het windconvenant ondertekend om in 2010 250 MW geplaatst te hebben in Zuid Holland (nu staat er een kleine 130 MW). Het Gouwepark is in dit convenant een voorkeurslocatie genoemd. Deze veranderde opstelling wordt “voortschrijdend inzicht” genoemd. Het antwoord op een brief van het bestuur van het Gouwepark aan de provincie Z-H over deze problematiek wordt met spanning - ook door de Windvogel - afgewacht. Arnout Verhulst
Aantal leden Het aantal leden van De Windvogel is in 2004 gestegen van 814 naar 836. In 2005 heeft deze stijging zich doorgezet van 836 naar 897. Er is nog een fusie gaande
met een windmolenvereniging in Noord-Brabant, waarna er op korte termijn nog circa 100 leden bij zullen komen. Arie Groenveld
10
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Diverse artikelen Vliegers op zee wekken misschien net zoveel energie op als windmolens Mocht u het idee hebben dat het te vol wordt in Nederland, dan moet u eens op een doordeweekse dag in de winter naar IJmuiderslag. Dat doe ik ook. Een samenloop van zeestromen heeft daar een enorme zandvlakte neergelegd. Slierten stuifzand schieten langs je laarzen. Je voelt je een poolreiziger eenzaam op de vlakte…Meestal… maar deze week niet. Er bevond zich nog iemand. In de verte zwenkte een matras door de lucht. Behendig werd de vlieger heen en weer gemanoeuvreerd. Het was maar een kleintje, maar hij was in staat de vliegeraar over het strand te sleuren. Toen ik dichterbij kwam, bleken zijn voeten diepe sporen in het zand getrokken te hebben. Daar is een kracht voor nodig van tenminste honderd kilo. Je zou zeggen dat die energie op de een of andere manier bruikbaar moet zijn. Windmolens zijn duur en zo ook de opgewekte megawatturen. Een vlieger is goedkoop en levert misschien net zoveel energie op. Er moet dus een manier gevonden worden om die energie bruikbaar te maken. Het manoeuvreren van de vlieger zou door een automatische piloot kunnen gebeuren. Ik stel me twee mechanische armpjes voor die de touwtjes van de vlieger in handen hebben. Dat kan toch niet al te inge-
wikkeld zijn in deze tijd van automatisering. De vlieger moet in horizontale banen bewogen worden; van links naar rechts en dan weer terug. In die horizontale baan trekt hij het hardst. Op het moment van omzwenken trekt hij nog maar nauwelijks. Op dat moment moeten de lijnen snel ingehaald worden, om ze vervolgens weer te laten vieren in de horizontale doorgang. De wisseling in trekkracht kan omgezet worden in een draaiing van een dynamo. Ik stel me een vliegerpark op zee voor: drijvers van waaruit de touwtjes worden bestuurd. Die drijvers zitten met een dik touw aan de zeebodem vast. Draait de wind, draaien de drijvers mee. Trekvogels zullen minder last hebben van een vliegerpark dan van een windmolenpark. Ten eerste gaan de vliegers niet zo hoog, waardoor er minder vogels geraakt worden. Ten tweede zijn de vliegers van zacht materiaal, waardoor een botsing met een vogel niet direct dodelijke gevolgen zal hebben. Vanwege de geringe hoogte zal de horizonvervuiling ook geringer zijn. Zitten we nog met het probleem van windstilte. Als we geen maatregelen nemen, komt de vlieger in het geval van windstilte in zee terecht. Daarom is het matras gevuld met waterstof waardoor het gaat zweven. Als het 11
De Windvaan waait, stelt die zweefkracht niet veel voor. Hij heeft geen invloed op de vliegbeweging. De krachten van de wind zijn veel groter. Maar tijdens windstilte is de zweefkracht groot genoeg om de vlieger in de lucht te houden. Om een lekkage te compenseren
maart 2006 nr. 1 wordt het matras via een dun slangetje vanaf de drijver voortdurend op druk gehouden met waterstof. Die waterstof wordt gewoon uit het water gewonnen met behulp van? Inderdaad, elektriciteit! Elektriciteit die de vlieger zelf heeft opgewekt. Theo Jansen, Volkskrant, 28-01-2006
Stichting Gezen: grootschalige exploitatie zonne-energie Op de website www.gezen.nl wordt aandacht gevraagd voor een alternatieve manier om zonne-energie om te zetten in elektriciteit, die relatief goedkoper is dan de conventionele opwekking via PV-panelen. De Stichting Gezen wil, dat er Zonthermische krachtcentrales gebouwd gaan worden in de landen waar de zon bijna altijd schijnt. Een zonthermische krachtcentrale heeft spiegels die de zonnestralen concentreren, waardoor er hoge temperaturen ontstaan. Met die hoge temperaturen wordt stoom onder hoge druk gemaakt. Die drijft met behulp van een turbine een generator aan die elektriciteit produceert. De technologie heet Concentrating Solar Power, afgekort CSP. Zie ook de website www.cspower.org.
CSP is veel goedkoper dan de "gewone" zonne-energie met zonnepanelen. Volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) zelfs 3 keer zo goedkoop. In een conventionele centrale wordt gas, steenkool of olie verbrand om de benodigde hoge temperatuur te maken. Bij de verbranding van gas, kolen en olie komt koolzuurgas (kooldioxide, CO2) vrij waardoor het klimaat op aarde verandert met in de meeste gevallen kwalijke gevolgen. Gas, olie en kolen raken op, zodat er een tekort aan energie ontstaat. In een zonthermische krachtcentrale komt geen koolzuurgas vrij en blijft het klimaat gespaard. Er is meer dan voldoende ruimte in de woestijnen, zodat er genoeg zonthermische krachtcentrales gebouwd kunnen worden om de gehele wereld van alle vormen van energie te voorzien, er zal geen tekort aan energie meer zijn. Met zonthermische krachtcentrales langs de kusten van de Middellandse Zee en de Rode 12
De Windvaan dellandse Zee en de Rode Zee kan uitstekend zeewater ontzilt worden op een duurzame manier. In die hete, droge landen bestaat een toenemende behoefte aan zoet water. Waarom moet GEZEN een krachtige organisatie worden? Zonthermische krachtcentrales komen niet vanzelf. Er zijn grote investeringen nodig. Er moeten krachtige politieke besluiten worden genomen. De bestaande energiebelangen zitten
maart 2006 nr. 1 niet te wachten op een nieuwe concurrent. De publieke opinie moet gemobiliseerd worden, anders wordt deze veelbelovende technologie nooit meer hervat. Steun de totstandkoming van de nieuwe, schone, onuitputtelijke energiebron! Mail ons:
[email protected] Bel ons: 050-3142287 Schrijf ons: Stichting GEZEN, Nieuwe Kerkhof 30a, 9712PW Groningen.
Nog nooit zo veel broeikasgas in de atmosfeer GENÈVE - De atmosfeer was nog nooit zo vervuild met broeikasgassen die het klimaat op aarde kunnen aantasten. Dat heeft de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) gisteren gemeld. De VN-organisatie baseert zich op gegevens uit 2004. Het is de eerste keer dat de WMO een ‘broeikasgasverslag’ uitbracht. Dat zal voortaan jaarlijks gebeuren. Volgens de WMO neemt vooral de hoeveelheid kooldioxide toe. Dat is het belangrijkste broeikasgas dat
vrijkomt door menselijk handelen. Het ontstaat bij verbranding van fossiele brandstof als olie en kolen. Volgens de WMO is er geen aanwijzing dat er intussen sprake is van een afname. De rapportage is een toetssteen voor internationaal klimaatbeleid. Dat is onder meer vervat in het Kyoto Protocol, waarin industrielanden afspraken hebben gemaakt over beperking van uitstoot. De Verenigde Staten, een van de grootste vervuilers, doet daaraan niet mee. Algemeen Dagblad, 14-3-2006
Groene stroom is bij klanten uit de gratie Groene stroom is het afgelopen jaar uit de gratie geraakt. Consumenten kiezen weer vaker voor elektriciteit opgewekt met vervuilende kolen of gas. Van de drie grote energiebedrijven in Nederland zag Nuon het aantal klanten
voor groene stroom met ruim 10 procent afnemen naar ongeveer 400 duizend, zo maakte het energiebedrijf maandag bekend. Ook bij Eneco is sprake van een ‘dalende trend’. 13
De Windvaan ‘Er is minder reclame gemaakt voor energie opgewekt met duurzame bronnen als wind, water, biomassa en zon’, zegt topman Ludo van Halderen van Nuon. Daar komt bij dat de fiscale steun voor groene stroom in de afgelopen jaren drastisch is veranderd, waardoor het prijsvoordeel van groene stroom is afgenomen. De vijftigduizend klanten die bij Nuon stopten met groene stroom zijn bijna allemaal overgestapt op een
maart 2006 nr. 1 contract waarbij de prijzen voor een periode van een tot drie jaar vastliggen. Eneco bevestigt dat klanten wegens het geringe prijsvoordeel en de afgenomen marketing afstappen van groene stroom. Essent spreekt van een stabilisatie, maar presenteert pas in maart nieuwe cijfers. Oxxio en Greenchoice, die louter groene stroom verkopen, begrijpen niets van de afgenomen reclame voor groene stroom. Volkskrant, 28-2-2006
Vanaf 2000 ging de gasrekening met 85 procent omhoog AMSTERDAM - Sinds het jaar 2000 is de gasrekening van een gemiddeld huishouden 85 procent hoger geworden. De elektriciteitsrekening liep in dezelfde periode met 40 procent op, zo becijfert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Per 1 januari van dit jaar steeg de energierekening van een huishouden met een gemiddeld stroom- en gasverbruik nog eens 7,5 procent ten opzichte van december 2005. De stijging komt vooral door de hogere leveringstarieven waarmee de energiebedrijven worden geconfronteerd. Deze hogere tarieven voor de levering van elektriciteit en gas hangen weer samen met de sterk gestegen olieprijzen op de wereldmarkt. Andere posten op de energierekening, zoals de transportkosten en de
energiebelasting, zijn ten opzichte van december vrijwel op hetzelfde niveau gebleven, aldus het CBS. De afgelopen jaren zijn stroom en gas alleen maar duurder geworden. Gemiddeld betaalt een huishouden voor energie 65 procent meer dan in 2000. De gasrekening steeg tussen 2000 en januari 2006 met 85 procent, elektriciteit werd in dezelfde periode 40 procent duurder. Op basis van de tarieven in januari 2006 en het energieverbruik van 2000 geeft een huishouden met een gemiddeld gas- en elektriciteitsverbruik nu ruim 1800 euro per jaar uit aan energie, aldus het CBS. Van dit bedrag betaalt een huishouden 1400 euro aan de levering en het transport van energie. De overige 400 euro zijn energiebelasting en de milieuheffing MEP. Volkskrant, 14-02-2006
14
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Uit Nieuwsbrief Windenergie, Provincie Zuid Holland Hoe staan we er voor in ZuidHolland? Gerealiseerd per 1 januari 2006: 175 MW geplaatst vermogen Minimale doelstelling: 250 MW geplaatst vermogen in 2010
Nieuwe windenergieprojecten in 2005 • De eerste windturbine van 2005 werd geplaatst in De Lier, gemeente Westland. Een turbine van 1.75 MW staat aan de rand van een bedrijventerrein langs de A20 / N203. • Op Goeree-Overflakkee werden bij Herkingen 5 oude turbines van 0.25 MW vervangen door 3 nieuwe van 2.75 MW. • Op de Maasvlakte bouwde Vestas 5 nieuwe turbines van 2 MW. • Eveneens op de Maasvlakte werden enkele oude turbines vervan-
In onderstaande grafiek is de voortgang in de afgelopen jaren weergegeven. Het zal de nodige inspanning vergen om de stijgende lijn die sinds 2001 is ingezet voort te zetten.
gen door 3 turbines van 2.75 MW. • In Zoeterwoude, langs de A44, staan sinds het najaar 2 Enerconturbines van ieder 2 MW. Daarmee komt het netto totaal aan nieuwe windenergieprojecten op 24 MW, waarvan 16 MW op nieuwe locaties. In de stand per 1 januari is verwerkt dat er in 2005 al 12 oude turbines bij Middelharnis met een totaal vermogen van 6 MW zijn afgebroken die begin 2006 door 14 MW aan nieuwe turbines worden vervangen. 15
De Windvaan Milieuvoordeel Windenergie levert een bijdrage aan de CO2-reductie door het uitsparen van fossiele brandstof in conventionele energiecentrales. Het huidige vermogen van 175 MW levert een reductie van circa 190 kiloton CO2 per jaar. Daarnaast levert het in ZuidHolland opgestelde wind-vermogen een jaarlijkse reductie van circa 120 ton NOx en 1200 kg fijn stof, wat positief is voor de luchtkwaliteit. Evaluatie bestuursakkoord BLOW In september werd een tussentijdse evaluatie van het BLOW-akkoord afgerond. TNO heeft onderzoek gedaan naar de voortgang van het proces en de praktijkervaringen daarmee. Het TNO-rapport met de titel "Wind gewogen; tussenevaluatie
maart 2006 nr. 1 BLOW " geeft aan dat het BLOW proces als geheel op koers ligt. Over Zuid-Holland merkt het rapport o.a. op: "Kwantitatief gezien geeft ZuidHolland als dichtbevolkte provincie tot heden goede resultaten te zien. De locatiekeuze is in nauwe samenwerking met gemeenten (via regionale samenwerking) gebeurd. In Zuid-Holland is vooral het laaghangende fruit benut en de lastige locaties zijn nog aan zet. Verder valt op dat de mogelijkheden van plaatsing in industriële omgevingen en glastuinbouwgebieden, waar de weerstand minder kan zijn en de lokale voordelen groot, nog niet zwaar gepromoot worden vanuit de provincie."
Stroomsector aarzelt over atoomenergie Van Geel, staatssecretaris van milieu, wil een nieuwe kerncentrale. Maar wie wil hem bouwen en wie wil hem in zijn omgeving? En helpt kernenergie wel om de uitstoot van kooldioxide te verminderen? Staatssecretaris Van Geel wenst meer kernenergie, maar de energiesector houdt de boot af. Alleen het Zeeuwse Delta ziet er brood in. ,,Wij gaan kijken of een nieuwe kerncentrale mogelijk is”, zegt een woordvoerder van Delta. Het energiebedrijf is voor de helft eigenaar van de enige Nederlandse kerncentrale, die bij Borssele. Het andere deel is van Essent. Dit bedrijf reageert minder enthousiast:
,,Commercieel is kernenergie zeer interessant, we kennen de kosten en baten, maar de maatschappelijke discussie is nog niet ver genoeg.” Essent betwijfelt of Van Geel steun krijgt. Van de buitenlandse bedrijven heeft het Belgische Electrabel een belangrijk marktaandeel in Nederland. De onderneming exploiteert in Europa zes kerncentrales, maar loopt niet warm voor een Nederlands nucleair avontuur. ,,Het zal nog lang duren voordat het klimaat in Nederland rijp is. De eerste tien tot vijftien jaar komt het er niet van en als internationale groep kunnen wij geld maar een keer uitgeven. Als we een kerncentrale 16
De Windvaan bouwen is het de vraag of dat niet beter kan in een land waar het draagvlak groter is”, betoogt een woordvoerder. De Belgen menen dat de komende jaren conventionele centrales, gestookt op olie, gas of kolen, de groeiende vraag naar elektriciteit opvangen. Een nieuwe centrale vergt een voorbereiding van ongeveer vier jaar. Voor een kerncentrale mag worden gerekend op het dubbele. ,,Je weet niet welke markt je dan aantreft, of er voldoende vraag is”, redeneert Electrabel. Eneco houdt ook de boot af, maar het meest uitgesproken is Nuon. ,,Kernenergie is niet duurzaam. Er is uranium voor nodig en dat is niet onuitputtelijk. Als er steeds meer kernenergie wordt toegepast en er ook laagwaardig uranium nodig is vergt het heel wat energie om dat op te werken. Verder is een kerncentrale drie keer zo duur als een gewone centrale. Wij kiezen voor de bouw van een nieuwe centrale op basis van schone kolentechnologie.” Toch verwacht Delta dat kernenergie aan belang wint. ,,Het is goed om deze optie open te houden. Wij gaan er vanuit dat er belangstelling is bij investeerders. Wij hebben ervaring met kernenergie, hebben koelwater in het Sloegebied en de Zeeuwse omgeving is inmiddels bekend met een centrale.” Kerncentrale draagt maar klein steentje bij in reductie broeikasgas. Nederland stoot jaarlijks ruim 200 miljoen ton CO2 uit. Ruim een kwart
maart 2006 nr. 1 daarvan (55 miljoen ton) komt vrij bij de productie van elektriciteit. De bijdrage van één grote centrale, met een vermogen van bijvoorbeeld 600 Megawatt (MW), hangt af van de gebruikte brandstof. Een kolencentrale is goed voor 3 miljoen ton, een gasgestookte voor ongeveer de helft terwijl over de uitstoot van een kerncentrale de meningen uiteenlopen. Maar zelfs bij een uitstoot van nul, kan een kerncentrale van 600 MW die een evengrote kolencentrale vervangt, de Nederlandse uitstoot van CO2 met slechts 3 miljoen ton, oftewel 1,5 procent verminderen. Nederland heeft zich in het Kyotoverdrag verplicht om de huidige uitstoot in 2010 met 13 miljoen ton te verminderen terwijl die zonder maatregelen naar verwachting met 37 miljoen ton zou toenemen. Van Geel kan die 3 miljoen ton ook verdienen door de CO2 van de kolencentrale ondergronds op te slaan, biomassa te verstoken of naar andere sectoren te kijken. Het verkeer is goed voor 38 miljoen ton, de industrie voor 32 miljoen. Ook de consument kan zijn steentje bijdragen. Een gemiddeld huishouden verbruikt jaarlijks 2000 kubieke meter gas en 3500 kWh elektrische energie (waarvoor ongeveer 700 kuub gas is gebruikt). De huishoudens zijn samen goed voor 30 miljoen ton CO2. Om 3 miljoen ton te besparen, moet elk gezin 270 kuub gas uitsparen. Of 2000 kilometer per jaar minder autorijden. Jelle Brandsma Trouw, 14-02-2006
17
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Duurder tanken voor het milieu Automobilisten zijn over vier jaar vermoedelijk per liter brandstof een of twee centen extra kwijt aan de pomp. De oliemaatschappijen moeten in 2010 verplicht benzine en diesel leveren waar 5,75 procent biologische brandstoffen aan is toegevoegd. Eerder was twee procent voor volgend jaar afgesproken. De extra inspanning kost 230 miljoen euro meer en de brandstofleveranciers berekenen dat door aan de klant. De LPF vindt dat de overheid er voor moet opdraaien en vreest anders grote schade voor de transportsector. Staatssecretaris Van Geel (Milieu) hoopt door de maatregel de uitstoot van het schadelijke kooldioxide te verminderen en zodoende in 2012 aan de Kyoto-maatstaven te voldoen. ,,Deze maatregel levert net zoveel op als nu alle windmolens in Nederland,’’ aldus de bewindsman. ,,Het
verkeer stoot veel schadelijke stoffen uit en daarom wil ik druk op de ketel houden. Maar ik sluit verdere maatregelen niet uit.’’ Milieudefensie is sceptisch en stelt dat over vier jaar het autoverkeer met enkele tientallen procenten is toegenomen en de effecten van deze maatregel daardoor teniet worden gedaan. Volgens de organisatie zijn er veel hardere maatregelen nodig. Marktleider Shell kon niet zeggen wat de consument in prijs precies gaat merken. ,,Hoe de rol van de overheid er de komende jaren uitziet, weten we niet. Komt er een accijnsverlaging ja of nee? Daar is het mede van afhankelijk.’’ Steeds meer Europese landen stellen biobrandstoffen verplicht, zoals Oostenrijk, Zweden en Slovenië. In Duitsland, Frankrijk en GrootBrittannië overwegen ze een verplichtstelling. Algemeen Dagblad, 17 maart 2006
Nederland 27ste op internationale milieulijst AMSTERDAM - Nederland scoort een 27ste plaats op een nieuwe internationale vergelijking van de milieu-inspanningen van landen. Dat is maar één plaats beter dan de Verenigde Staten, dat doorgaans als energieverspiller bekendstaat en weigert broeikasmaatregelen te nemen. De ranglijst wordt deze week gepresenteerd op het World Economic Forum in Davos.
Vooral doelstellingen op het gebied van de biodiversiteit en luchtkwaliteit worden in Nederland op geen stukken na gerealiseerd, blijkt uit de studie van twee Amerikaanse universiteiten. Ook de waterkwaliteit houdt niet over. De lijst van de Environmental Performance Index (EPI), meet voor 133 landen de relatieve afstand tot internationale doelstellingen op het ge18
De Windvaan bied van milieu en gezondheid. Er worden zestien factoren in meegewogen. De ranglijst wordt aangevoerd door Nieuw Zeeland, direct gevolgd door Zweden, Finland en een reeks Europese landen. De relatief lage positie van Nederland is terug te voeren tot twee hoofdfactoren: de luchtvervuiling (stof, smog, ozon) en de gebrekkige ecologische diversiteit. Volgens het rapport zijn dat kenmerkende problemen van dichtbevolkte industrielanden. Landen als Nieuw Zeeland en Finland, maar ook de VS en Engeland, hebben daarvan relatief minder last en halen gemakkelijker een goede EPI-score. In de groep van dichtbevolkte industrielanden staat Nederland op de vierde plaats, na Japan, Italië en Duitsland. En op de voet gevolgd door Trinidad, Libanon en België. Volgens Rob Maas van het Natuur & Milieu Planbureau in Bilthoven is de EPI vooral nuttig als zogeheten benchmark: een vergelijking van lan-
maart 2006 nr. 1 den op grond van dezelfde criteria. In dat licht, zegt hij, doet Nederland het zelfs opmerkelijk goed op bijvoorbeeld energiezuinigheid. Daar staat tegenover dat er nog relatief weinig duurzame energie als wind en zon wordt ingezet. De ranglijst moet volgens Maas verder met een flinke korrel zout worden genomen. ‘Het is enorm appels met peren vergelijken, gecombineerd met schattingen en een reeks rekenstappen. Interessant is te zien hoe een vergelijkbaar land het op een bepaald criterium doet in internationale vergelijking. Veel zegt het verder niet omdat zeker in de middelste regionen de verschillen zo klein zijn dat een iets andere rekenmethode je zo vijf plaatsen omhoog of omlaag kan brengen.’ Vorig jaar stond Nederland in de milieulijst van Yale en Columbia University nog op de 40ste plaats, zij het op grond van een iets andere rekenmethode die Finland bovenaan plaatste. Volkskrant, 25-1-2006
Toch windturbines bij Waddengebied? De ministerraad heeft op voorstel van minister Dekker van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer ingestemd met het concept aangepast deel 3 Planologische Kernbeslissing (PKB) Derde Nota Waddenzee. Centraal in de PKB staat de duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en het behoud van het unieke open landschap.Er mogen geen windturbines worden geplaatst
in de Waddenzee. Plaatsing van windturbines nabij de Afsluitdijk is ongewenst. Gelet op het belang dat het kabinet hecht aan windenergie is een onderzoek aangekondigd op welke manieren windturbines nabij de Afsluitdijk en de Houtribdijk landschappelijk verantwoord mogelijk zouden kunnen zijn. Plaatsing in de nabijheid van de Waddenzee zal van geval tot geval worden beoordeeld. WSH-windnieuws, 23 december 2005
19
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Provincie Zuid-Holland wil hèèl kalmpjes verder Gedeputeerde Staten van ZuidHolland heeft aan Provinciale Staten het voorstel gedaan om de doelstelling voor windvermogen uit te breiden naar 350 MW in 2015. In de Provinciale Nota "Wervel" staat momenteel een streven van 250 MW in 2010. Op dit moment staat er 202 MW opgesteld. De nieuwe doelstelling is een wel heel erg bescheiden voortzetting. De 250 MW van Wervel wordt al eind
dit jaar of begin volgend jaar gehaald. Dat betekent dus in de ruim acht jaar daarna gemiddeld slechts 13 MW per jaar er bij. Bij de in die periode als gemiddeld aan te nemen turbinegrootte van minstens 3 MW dus niet meer dan drie of vier nieuwe molens per jaar. Zo komen we natuurlijk nooit aan die 20 % windstroom. WSH-windnieuws, 10-3-2006
Misverstanden over kansen kernenergie Kernenergie is verre van broeikasgasvrij en goed voor maar enkele procenten energie De blik op de toekomst van kernenergie wordt vertroebeld door ernstige misverstanden. Zelfs in het meest ambitieuze scenario zou kernenergie in 2050 niet meer dan enkele procenten van de wereldenergievraag kunnen dekken. Uraniumreserves zijn niet hetzelfde als energiereserves. Bovendien is kernenergie verre van broeikasgasvrij. 1. Voldoende elektriciteit betekent niet voldoende energie. Mondiaal bedraagt het elektriciteitsverbruik 16 procent van het totale energieverbruik. Van die 16 procent wordt minder dan 16 procent opgewekt door kernenergie. Kernenergie dekt momenteel dus ongeveer 2,5 procent van de wereldenergievraag.
2. Een kernreactor staat niet op zichzelf. Een kernreactor kan niet één watt elektriciteit produceren zonder een uitgebreid complex van industriële processen. Uraniumerts moet worden omgezet in splijtstof, de kerncentrale moet gebouwd worden en het radioactieve afval moet veilig opgeborgen worden, inclusief de reactor zelf aan het eind van zijn technische levensduur. 3. Kernenergie produceert wel broeikasgassen. Alle processen, nodig om elektriciteit uit uranium te kunnen opwekken, gebruiken fossiele brandstoffen, elektriciteit, materialen en chemicaliën. Dit hele systeem produceert koolstofdioxide (CO2). Een lage 20
De Windvaan schatting, waarvan het optimisme nog niet door de praktijk ondersteund wordt, komt uit op 70 tot 150 gram CO2 per kilowattuur. Ter vergelijking: een gasgestookte centrale, inclusief alle hulpprocessen, komt uit op ongeveer 380 gram CO2 per kilowattuur. Emissie van andere broeikasgassen dan CO2 door het nucleaire systeem is waarschijnlijk. Het verrijkingsproces alleen al emitteert ongeveer 5 gram CO2equivalenten per kilowattuur in de vorm van freon-114. 4. Uraniumerts is geen netto energiebron. De winning van uranium uit erts kost energie, in de vorm van fossiele brandstoffen en elektriciteit. Het specifieke energieverbruik neemt snel toe naarmate het erts armer wordt. Er is een ertsgehalte waarbij het nucleaire systeem als geheel geen netto energie meer levert aan de samenleving. Deze nulwaarde ligt in de buurt van 100 tot 200 gram uranium per ton gesteente. Voor de toekomst van kernenergie zijn in grote lijnen drie uitersten denkbaar, hier aangeduid met scenario's 1, 2 en 3. Scenario 1: afbouw. De in aanbouw zijnde en geplande kerncentrales worden in gebruik genomen, maar daarna worden geen nieuwe grote projecten geïnitieerd. Het nucleaire aandeel in de wereldenergievoorziening zal dan dalen tot nul in 2050.
maart 2006 nr. 1 Scenario 2: constante capaciteit. Om het nucleaire vermogen op het huidige peil van 365 gigawatt te houden, moeten in de komende decennia evenveel nieuwe kerncentrales gebouwd worden als er tot nu toe ooit gebouwd zijn. Door stijging van het wereldenergieverbruik zou het nucleaire aandeel dalen van de huidige 2,5 procent naar 1 procent in 2050. Scenario 3: groei. In het meest ambitieuze scenario, zoals in 2003 voorgesteld door het Massachusetts Institute of Technology, voor de bouw van 1500 gigawatt nieuw vermogen zou het nucleaire park in 2050 slechts 2,6 tot 4 procent van het wereldenergieverbruik kunnen dekken. Bij het huidige uraniumverbruik zijn de bekende winbare uraniumreserves momenteel genoeg voor vijftig jaar. De helft hiervan bestaat echter uit laagwaardige ertsen. Stijgende uraniumprijzen zullen nieuwe exploratie stimuleren en er zullen ongetwijfeld nieuwe uraniumreserves ontdekt worden. Het is hierbij echter niet de kwantiteit die telt, maar de kwaliteit. Er is namelijk een wezenlijk verschil tussen uraniumreserves en energiereserves die werkelijk netto energie opleveren. Ir Jan Willem Storm van Leeuwen is chemicus en consultant. Dit artikel is gebaseerd op de studie van de auteur en kernfysicus Ph.B. Smith, 'Nuclear power - the energy balance'. Zie ook: www.stormsmith.nl Financieel Dagblad, 29-12-2005
21
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
Lid worden? Vul onderstaande bon in en stuur deze op De coöperatieve windmolenvereniging De Windvogel biedt de mogelijkheid om met gelden van haar leden te investeren in duurzame energie. De Windvogel, één van de twintig coöperatieve windmolenverenigingen, heeft in eigen beheer vier windmolens ingezet voor de productie van schone elektriciteit. Eén molen staat in Ouderkerk a/d Amstel, één aan de A-12 nabij het wegrestaurant in Bodegraven, één aan de Oorberlaan, zuid-westzijde van Den Haag en de vierde molen staat aan de Goudkade in Gouda. Andere nieuwe locaties zijn in onderzoek voor plaatsing van molens. Hiervoor zijn veel nieuwe leden nodig. Help mee aan de groei van duurzame energie. Investeer mee in een molen. Stuur onderstaande coupon naar de ledenadministratie van De Windvogel, p.a.: Graaf Janstraat 219, 2713 CL Zoetermeer.
LEVEN VAN DE WIND Ja, ik vind duurzame energie belangrijk
Ο
Ik geef mij op als lid of donateur van de windmolenvereniging en stort op postbankrekening 37 01 58 t.n.v. De Windvogel te Reeuwijk een bedrag van: Lid:
Inleg Lening...... X € 50,-
€ 50,€...........,-
Totaal
€...........,-
Naam:................................................................................. Straat:............................................................................... Postcode:..........................................Plaats:............................ Telefoonnummer:.......................................................................
Ο
Ik wil eerst meer informatie ontvangen. 22
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
23
De Windvaan
maart 2006 nr. 1
De Windvogel Ledenadministratie: Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer Tel. 079 – 3168652
Secretariaat: Fazantendreef 6 2665 ET Bleiswijk Tel. 010 - 5215953
Dit boekje is gemaakt met papier dat is vervaardigd volgens de nieuwste, minst milieubelastende productiemethode, waarbij de kwaliteit een belangrijke plaats inneemt.
24
