DE VOLKSKRANT Economie Het spel en de knikkers Frank Kalshoven

FAS Nr. 377

12/2015 DE VOLKSKRANT ZATERDAG 19 DECEMBER 2015

27

Economie Het spel en de knikkers Frank Kalshoven

Flexibel studeren heeft de toekomst fgaande op de eerste reacties is het een slecht plan om studenten de mogelijkheid te geven per vak te betalen. ‘Supermarktmodel voor studie is een ziek idee’, noteerden twee studenten wijsbegeerte in onze krant. ‘Opleiding is meer dan een snackautomatiek’, opinieerde de baas van het master-onderwijs van de TU Eindhoven. Wat is het plan? En hoe kan het (nog) beter? Het was meer een aankondiging dan een plan, goedbeschouwd. De Universiteit van Amsterdam (UvA) geeft komend studiejaar duizend studenten de mogelijkheid per vak te betalen, in plaats van per studiejaar. Deze aankondiging werd gedaan in een stuk in deze krant, ondertekend door de voorzitter van de studentenvakbond, de baas van de UvA én twee Kamerleden, van elke coalitiepartij één. Het was nogal een ronkend verhaal geworden, waarin het ‘dwangbuisstuderen’ van nu tegenover een toekomst werd gezet waarin de student zijn eigen dromen kan najagen. Tsja. Maar daaronder ligt een serieus vraagstuk, dat door deze gelegenheidscombinatie wel werd benoemd, maar niet consequent werd doordacht. De kwestie: hoe beroeps- en hoger onderwijs door de overheid worden bekostigd, en, in het verlengde hiervan, hoe deelnemers (hiervan een fractie mee-)betalen. Nu gaat dat zo: de overheid betaalt per deelnemer per jaar. En: de deelnemer betaalt, op zijn beurt, ook per jaar collegegeld aan de onderwijsinstelling. Deze geldstromen sluiten aan bij de regel dat publieke onderwijsinstellingen alleen onderwijs mogen aanbieden dat is ingericht op het behalen van een einddiploma. Wat is het probleem? Dwangbuisstuderen? Mwoah. Die argumentatie richt zich op lekker door het onderwijssysteem gestroomde studenten die nu, naast hun studie, ook andere dingen willen doen: besturen, werken, ontplooien. Betalen per vak kan dan handig zijn. Het komt me trouwens voor dat dat dan wel wat duurder moet zijn. Vijftien losse vakken zijn duurder dan een heel studiejaar met vijftien vakken. Hoe dat ook zij, dit lijkt me niet het grootste maatschappelijke vraagstuk. Dat zit elders. Niet in het initiële, maar juist in het post-initiële onderwijs. Als we willen dat mensen meer (bij)leren gedurende hun werkzame leven – en ik hoef het verhaal over technologische vooruitgang, de hogere eisen die dit stelt aan werkenden en het doorwerken tot op steeds latere leeftijd niet en détail meer

A

NR 1 HANS WIJERS

Tien jaar de Volkskrant Top 200 laat een elite zien die zich achter de duinen heeft teruggetrokken. Crises en schandalen hebben haar in het defensief gedrukt, de kloof met de rest van Nederland is groot. special de volkskrant top 200

pagina’s 28-33

Illustratie Berto Martinez

De belegerde elite

te vertellen, toch? -- , dan moet hen ook de kans worden geboden. Er moet vraag zijn, en ook aanbod. De bekostiging van middelbare en hogere beroepsscholen en universiteiten verhindert dat nu. Het aanbieden van losse vakken of modules is strijdig met ‘diplomagericht’ onderwijs. En de bekostiging is er dus ook niet op ingericht. Als we willen dat de timmerman van 35 jaar een module technisch tekenen kan volgen op een mbo-school; dat de hbo-juriste van 40 het vak arbeidsrecht er even bij kan doen, of in stapjes wil toewerken naar een master; en dat de politicoloog die in het ontwikkelingswerk verzeild is geraakt een vak ontwikkelingseconomie volgt, dan moet dit ook mogelijk worden gemaakt. Dit is de betekenis van betalen per vak (of module): het mogelijk maken van post-initieel onderwijs door publieke onderwijsinstellingen. Staat dit eenmaal, dan lopen de reguliere studenten natuurlijk in een moeite door mee.

Het betalen per vak helpt timmermannen en politicologen

Maar die moeite, dat is nog wel wat hoor. Het modulair maken van onderwijs heeft grote consequenties voor de administratie, organisatie van het onderwijs en docenten die bij scholen werken. Klein beginnen is daarom niet zo gek. Anders dan de eerste reacties deden vermoeden, is het dus een prima plan om van scholen supermarkten te maken, of snackautomatieken – of een concertgebouw voor wie een chiquere metafoor plezieriger vindt. Voor alle publieke onderwijsinstellingen. Vooral gericht op een leven lang leren. Het plan van de UvA is een piepklein beginnetje met een doelgroep waarmee je niet zoveel verkeerd kunt doen, een experiment. Laten we hopen dat het een succes wordt. Frank Kalshoven is directeur van De Argumentenfabriek. Reageren? [email protected]

28

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 19 DECEMBER 2015

Economie Top 200: tien jaar elite-onderzoek De politiek-bestuurlijke elite in Nederland is een stabiel gezelschap. Afgelopen tien jaar sloegen de zelftwijfel en soms de paniek toe. Maar de zaken worden nog steeds grotendeels op beproefde wijze geregeld. ‘Holland is a club, not a country.’ Door Wilco Dekker en Ben van Raaij Research Remy Koens Illustraties Berto Martinez

Verschanst in eigen kring heeft elite aan gezag ingeboet omer 2010. Een gedoogkabinet met de PVV dreigt. Oproer in de politiek-bestuurlijke elite. Wilders in het centrum van de macht? Dat nooit. In achterkamertjes wordt een plan gesmeed voor een kabinet ‘op afstand’, een soort zakenkabinet van ervaren lieden die het land kunnen redden. Op de lijstjes prominenten als Alexander Rinnooy Kan, Ad Scheepbouwer, Louise Fresco en Ben Verwaayen. Het plan sterft in schoonheid als blijkt dat de werkgevers er niks voor voelen. Die zien in dat het tijd is ‘Wilders in het systeem te brengen’. En dan is het ook snel gedaan: het kabinet-Rutte I staat binnen een paar weken op het bordes. Een hele generatie elite kan haar wonden gaan likken. Het was een bijzonder moment in de recente geschiedenis. Een van de weinige situaties dat de Nederlandse elite haar dedain voor de politiek en haar zorgen over het land wilde omzetten in daden. Uit angst dat het zorgvuldig gekoesterde bestuurlijke systeem zou worden opgeblazen. Want de elite ís een zorgvuldig gekoesterd systeem. Een relatief kleine groep van prominenten die, zonder veel democratische legitimatie, achter de schermen actief zijn in raden, besturen en commissies en zo het beleid kunnen beïnvloeden. Een stelsel

Z

van deelelites, financieel, bestuurlijk, cultureel, verbonden door een cultuur van verbinden en schikken. Stabiliteit is het toverwoord. Toen wijlen Morris Tabaksblat, de voormalige topman van Unilever, ooit na tien jaar buitenland weer in Nederland terugkeerde zei hij: Nederland is veranderd, maar de mensen zijn hetzelfde. Hij had het nu, tien jaar later, opnieuw kunnen constateren. Holland is, zoals een ingevoerde het zei, nog steeds ‘a club, not a country’. Toch zijn de afgelopen tien jaar ook voor de elite bewogen jaren geweest. Met schandalen over bonussen en zelfverrijking, debatten over falend toezicht, de bankencrisis, de eurocrisis, de migratiecrisis. Die de elite en haar manier om de zaken te regelen in het defensief hebben gebracht. Het woord elite heeft een slechte klank gekregen. Van een zelfingenomen kliek van Gutmenschen, mopperend over elke kritiek op topsalarissen of nevenfuncties. Verschanst in eigen kring. Met steeds minder contact met Henk en Ingrid, met de bevolking van Oranje en Geldermalsen. Er zijn fouten gemaakt, erkennen ze ook bij de elite zelf. Men heeft zijn verantwoordelijkheid niet genomen, men heeft geen leiding gegeven, in de turbulente jaren na Fortuyn en in de bankencrisis. ‘We hebben de plank op allerlei fronten reusachtig misgeslagen’, zei oud-Rabo-topman Herman

Ze komen elkaar voortdurend tegen, de invloedrijkste mensen van Nederland. In besturen, raden en commissies. Hoe groter het netwerk, hoe groter de invloed. Op volkskrant.nl/top200 wordt de elite tot in detail ontleed. Plus een overzicht van de onderlinge netwerken op volkskrant.nl/ schaduwmacht2015 TOP 200 VERANTWOORDING

De Volkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlanders is gebaseerd op een netwerkanalyse. Zes vragen over de methode zie volkskrant.nl/top200.

Wijffels tegen het SCP. En daardoor ingeboet aan gezag en vertrouwen. ‘Ik moet nu meer moeite doen om dingen duidelijk te maken dan twintig jaar geleden’, zei Elco Brinkman, tien jaar geleden de nummer 1 van de eerste Volkskrant Top 200, vorig jaar in dezelfde SCP-publicatie. ‘Je moet nu eerst over het beeld heen: ah, hij hoort bij de elite (…) Dat zet een horde op het debat. Je begint op achterstand.’ Je hebt als lid van de elite veel meer afbreukrisico. ‘Het burgemeesterschap is bijvoorbeeld een zware job geworden. Je ligt onder een vergrootglas en je gezag is niet meer vanzelfsprekend’, zegt een ingewijde. ‘En toezichthoudende functies zijn natuurlijk veel zwaarder geworden. Daar moet je tegenwoordig veel meer tijd aan besteden dan vroeger.’ Dat heeft alles te maken met de rol van de media. ‘De media maken alle zaken groot en alle mensen klein.’ Ondanks een grote carrière kun je hard vallen, merkte Louise Gunning, die na de Maagdenhuis-bezetting weg moest bij de Universiteit van Amsterdam. Loek Hermans, die vertrok als VVD-fractievoorzitter vanwege zijn falen bij zorgmoloch Meavita. En Ivo Opstelten, die als VVD-minister van Justitie opstapte om de Teevendeal. Toch laat een vergelijking tussen de eerste Top 200 uit 2006 en die van 2015 veel overeenkomsten zien. Natuurlijk, de babyboomers zijn op weg

naar de uitgang en de vrouwen komen eraan. Er zijn minder bijbanen. Het klassieke ‘old boys network’ brokkelt af door onder meer de internationalisering van het bedrijfsleven. Maar verder is veel hetzelfde gebleven, leert de enquête. Nog altijd is de elite een overwegend mannelijk, academisch opgeleid gezelschap met een gemiddelde leeftijd van rond de 60 en veel bijbanen. En dat is niet gek, zegt oud-SCP-directeur Paul Schnabel: in elk modern land is de elite gebaseerd op opleiding en senioriteit. Afkomst (lees adel en patriciaat) doet er nog minder toe dan tien jaar geleden. Opleiding is het criterium, in die zin is de meritocratie compleet. ‘Je hoeft tegenwoordig echt geen lid van Minerva meer te zijn geweest.’ Gebleven, zoal niet vergroot, is de kloof tussen elite en volk, door de opmars van de diploma-democratie en de globalisering. De elite ziet zichzelf als progressiever, liberaler en kosmopolitischer dan de gemiddelde Nederlander. En overdrijft die tegenstelling ook. Er is ergernis over populisme, bijvoorbeeld in het migratiedebat. Twee andere constanten: de afkeer van Geert Wilders en, vooral in het bedrijfsleven, het dedain voor de politiek. Voor een deel van de elite blijft het zakenkabinet een droom. Slechts 10 procent van de ondervraagden zegt het hardop. Maar eenderde is beschikbaar als het zover komt.

Alleen JC is de nummer 1 Hans Wijers te machtig Wat heeft Hans Wijers dat iedereen hem wil hebben? De aanvoerder van de Volkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlanders gaat net zo makkelijk om met de top van het bedrijfsleven als met de Oranjes. s Hans Wijers dan toch niet de invloedrijkste Nederlander? Zelfs de voormalig D66-minister, oud-topman van chemieconcern AkzoNobel en aanvoerder van de Volkskrant Top 200 werd dit jaar het slachtoffer van de Cruijff-revolutie bij Ajax. In de slangenkuil rond het clubicoon bleef ook de ervaren en gelouterde oudpoliticus, consultant en bestuurder niet overeind. Hij heeft gefaald als voorzitter, vond Johan Cruijff in De Telegraaf. Wijers (‘die krant lees ik niet’) stopte niet veel later als president-commissaris. ‘Het is te belastend’, zei hij onlangs tegen NRC Handelsblad. ‘Ajax begon me buitenproportioneel veel tijd te kosten met alle gesprekken en vergaderingen. Ik heb ook nog andere functies, waarvoor ik de hele wereld over reis.’

I

‘Ik heb ook nog andere functies’ is een understatement. Het cv van de 64-jarige Wijers telt – ook zonder Ajax – tal van toonaangevende posten. Hij is (met onder anderen ABN Amrotopman Gerrit Zalm) commissaris van Shell, veruit het machtigste bedrijf van Nederland. Als presidentcommissaris van Heineken werkt hij nauw samen met de rijkste Nederlander, Charlene de Carvalho-Heineken, en haar familie. Hij is president-commissaris van het Concertgebouw, de ‘huiskamer’ van de Nederlandse elite. Hij is commissaris bij HAL Trust (de investeringsmaatschappij van de familie Van der Vorm) en bij farmaceut GlaxoSmithKline, naast het voorzitterschap van Natuurmonumenten. De Oranjes kunnen ook altijd een beroep op doen op de democraat.

Wijers, die eerder Willem-Alexander wegwijs maakte in het internationale zakenleven, drukte als voorzitter van het Nationaal Comité Inhuldiging het omstreden Koningslied door, toen de componist het – boos om alle hilariteit – wilde terugtrekken. Wat heeft Wijers dat iedereen hem wil hebben? ‘Hans heeft veel ingangen, wanneer hij belt, neemt iedereen

de telefoon op’, merkte managementgoeroe en partijgenoot Hans Wissema eens op in Het Financieele Dagblad. Wijers is een van de zeer weinigen in Nederland die met succes op het hoogste niveau actief waren in zowel de politiek als in het bedrijfsleven, bij AkzoNobel. Als ‘ridder van de vrije markt’ verruimde de econoom (Rijksuniversiteit Groningen, 1976) in het eerste paarse kabinet van Wim Kok de winkeltijden, brak prijsafspraken van advocaten en notarissen, liberaliseerde de taximarkt en weigerde met belastinggeld Fokker te redden. Daarna werd hij weer consultant bij de Boston Consulting Group; van ‘politiek met een kleine p’ – het Haagse gedoe – moest de bewindsman niks hebben. Als topman boekte de geboren Zeeuw tussen 2003 en 2012 ook succes bij het chemie- en verfconcern AkzoNobel, maar de ‘uitverkoop’ van farmadivisie Organon aan het Amerikaanse MSD, dat de onderzoeksafdeling sloot, werd hem later zeer kwalijk genomen. Maar tegenslagen kleven ‘Teflon-

Hans’ niet aan en de top is blij met hem als toezichthouder. Zo verlaagde hij vorig jaar tussentijds de prestatieeisen zodat een reeks topmanagers van Heineken toch in aanmerking kwam voor een bonus. Dit jaar kreeg de directie van Natuurmonumenten een extraatje van vijf duizend euro boven op het salaris van 139 duizend. Bonussen zijn verboden bij goede doelen, maar dit was een ‘eenmalige gratificatie’. Opmerkelijk: de directie haalde het beloofde ledenaantal niet. En zo opereert de algemeen als charmant omschreven nummer 1 van de Volkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlanders overal in de coulissen om het land leuker en beter te maken, althans zoals hij (en D66) dat voor zich ziet. Wijers zelf vindt die invloed achter de schermen maar beperkt. Gevraagd naar zijn toenmalige tweede plek zei hij twee jaar geleden in het tv-programma Buitenhof dat in Nederland het kabinet de besluiten neemt, gecontroleerd door de Kamer en ook nog door de pers. ‘Dan ben ik maar eersteklasse-amateurs.’

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 19 DECEMBER 2015

kom alles te weten over de elite op volkskrant.nl/top200

29

Economie

Elite stemt vooral liberaal Als er nu Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden, stem ik op:

% 100 90

PvdA

80 70 60

VVD

50 40 CDA 30 Weet niet

20

D66 GroenLinks Overig

10 0 2006

2010

2015

191215 © de Volkskrant. Bron: TNS Nipo

Politieke voorkeur D66 is de favoriete partij van de top van Nederland geworden

NR 35 CORIEN WORTMANN-KOOL

LKSK DE VO

RANT

00 TOP 2 INVLOEDRIJKSTE NEDERLANDERS

1 2 3 4 5 6 7 8

(1) Hans Wijers (64 jaar) Bestuurder en commissaris (3) Niek Jan van Kesteren (63) Algemeen directeur VNO-NCW (2) Ben van Beurden (57) Bestuursvoorzitter Shell (4) Klaas Knot (48) President De Nederlandsche Bank (8) Feike Sijbesma (56) Bestuursvoorzitter DSM (5) Gerrit Zalm (63) Bestuursvoorzitter ABN Amro (6) Jeroen van der Veer (68) Commissaris en bestuurder (7) Eberhard van der Laan (60) Burgemeester Amsterdam

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

(11) Paul Polman (59) Bestuursvoorzitter Unilever (9) Jos Nijhuis (58) President-directeur Schiphol (10) Laura van Geest (53) Directeur Centraal Planbureau (15) Wiebe Draijer (50) Bestuursvoorzitter Rabobank (13) Ton Heerts (48) Voorzitter FNV (18) Frans van Houten (55) Bestuursvoorzitter Philips (20) Alexander Rinnooy Kan (66) Senator D66

Sterkste stijger van de Volkskrant Top 200 als nieuwe bestuursvoorzitter van het pensioenfonds ABP, een van de grootste beleggers ter wereld. CDA’er, was tot vorig jaar vicevoorzitter van de EVP, de christen-democratische fractie in het Europees Parlement, met onder meer financiën en economie in haar portefeuille. Werd kort na haar vertrek na tien jaar Europa al commissaris van verzekeraar Aegon. Veel te snel, vonden Brusselse lobbywaakhonden die overstap. Was tot vorig jaar als CDAeuroparlementariër ook nog commissaris van MercedesBenz Nederland, bleek in de nasleep van de ‘dieselgate’.

(23) Kim Putters (42) Directeur Sociaal en Cultureel Planbureau (22) Ralph Hamers (49) Bestuursvoorzitter ING (16) Hans de Boer (60) Voorzitter VNO-NCW (14) Merel van Vroonhoven (47) Voorz. Autoriteit Financiële Markten (26) Hans Alders (63) Multibestuurder

21 22 23 24

(33) Jan Hommen (72) Bestuurder en commissaris (60) Kajsa Ollongren (48) Locoburgemeester Amsterdam (--) Marjan van Loon (49) President-directeur Shell NL (17) Louise Fresco (63) Bestuursvoorzitter Universiteit Wageningen

Traditioneel leunt de Nederlandse bestuurlijke elite op de vier middenpartijen, VVD, PvdA, CDA en D66. Maar toch is er de afgelopen tien jaar sluipenderwijs iets veranderd: D66 is inmiddels de favoriete partij van de top van Nederland, blijkt uit een enquête die TNS Nipo hield onder 400 invloedrijken. Tien jaar geleden stemde 7 procent van de bestuurlijke elite D66, goed voor een vierde plek, nu is het 34 procent. Daarmee gaan de Democraten aan kop, voor de VVD, CDA en PvdA. Gekeken naar partijlidmaatschap is de VVD eerste, gevolgd door CDA, PvdA en D66. Net als tien jaar geleden zijn zes op de tien ondervraagden lid van een politieke partij. Dat staat in geen verhouding tot de totale bevolking, daarvan is slechts 2,4 procent partijlid. Betekent dat dan ook dat het lidmaatschap van een partij – en dan een van deze topvier – onmisbaar is voor een benoeming in de top? Dat is de vraag, nu de burgemeestersposten niet meer verdeeld

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

worden in Den Haag en nu vaker partijlozen worden benoemd; kijk naar Klaas Knot bij De Nederlandsche Bank. Maar ‘zo over de duim’ denkt de Leidse hoogleraar Wim Voermans dat partijlidmaatschap nog steeds belangrijk is.‘Partijen zijn knooppunten van netwerken tussen openbaar bestuur, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Als platform blijven ze belangrijk, de rekruterings- en netwerkfunctie blijft groot.’ Komt er dan niemand anders in beeld van buiten die traditionele partijen? Jawel, GroenLinks’ers, en dan vooral de oud-fractieleiders. Paul Rosenmöller stijgt naar plek 131 omdat hij door minister Dijsselbloem is gevraagd voor de raad van toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), Jolande Sap komt als commissaris van KPN en KPMG de Top 200 binnen. En Femke Halsema staat daar nog steeds in, als onder meer de nieuwe voorzitter van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (als opvolger van VVD’er Heleen Dupuis).

(165) Corien Wortmann-Kool (56) Bestuursvoorzitter ABP

37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47

(57) Annemarie Jorritsma (65) Fractievoorzitter VVD Eerste Kamer

n LEES VERDER OP PAGINA 30

(25) Boudewijn Poelmann (66) Eigenaar-directeur Novamedia (37) Wim Pijbes (54) Directeur Rijksmuseum (24) Piet Hein Donner (67) Vicevoorzitter Raad van State (27) Mariëtte Hamer (57) Voorzitter SER (31) Arnoud Boot (55) Econoom en bestuurder (35) Ed Nijpels (65) Multibestuurder (19) Joop Wijn (46) Bestuurder ABN Amro (54) Roger van Boxtel (61) President-directeur NS (42) Dick Boer (58) Bestuursvoorzitter Ahold (46) Wim van der Leegte (68) Pres.-direc. en eigenaar VDL Groep

(59 )Jaap de Hoop Schefer (67) Oud-CDA-leider en bestuurder (30)Annemiek Siderius-Fentener v. Vlissingen (54)Pres.-comm.SHV (67) Hans Vijlbrief (52) Thesaurier-gen. ministerie van Financiën (34) Allard Castelein (57) Pres.-direct. Havenbedrijf Rotterdam (90) Margot Scheltema (61) Multicommissaris (40) Chris Buijnk (61) Voorzitter Ned. Vereniging van Banken (65) Marjan Oudeman (57) Voorzitter coll.v.bestuur Universiteit Utrecht (39)Pien Zaaijer (54)Pers.adv.koning Willem-AlexanderenkoninginMáxima (70) Jaap van Manen (65) Multibestuurder (38) Antony Burgmans (68) Multicommissaris (44) Richard van Zwol (50)Sec.-gen. Binn.Zaken en Konink.relaties

30

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 19 DECEMBER 2015

Economie Top 200: vrouwen en bijbanen Meer vrouwen, weinig allochtonen in de Top 200 Aandeel vrouwen en allochtonen, in procenten 30 25 20 Vrouwen 15 10 5 Allochtonen 0

’06

’07

’08

’09

’10

’11

’12

’13

’14

’15

191215 © de Volkskrant.

Sekse & herkomst Vrouwen dringen door in de bestuurlijke elite, aantal allochtonen blijft achter 59 vrouwen telt de Volkskrant Top 200 dit jaar, weer eentje meer dan in 2014 en zelfs 30 meer dan tien jaar geleden, bij de eerste lijst. Daarin was toenmalig FNV-voorzitter Agnes Jongerius de hoogstgenoteerde van de 29 vrouwen, op plek 14. Dit jaar is, net als vorig jaar, directeur Laura van Geest van het Centraal Planbureau de invloedrijkste vrouw, op plek 11. Ook de hoogste nieuwe binnenkomer, op 23, is een vrouw: Marjan van Loon, de nieuwe president-directeur van Shell Nederland. De toptien is dus nog het domein van heren op leeftijd. Niettemin hebben vrouwen succesvol de bestuurlijke elite weten binnen te dringen, met bijna 30 procent. Dat komt vooral door de opmars van vrouwelijke commissarissen. Dat is weer het gevolg van het – overigens geflopte – ‘wettelijk streefcijfer’, dat had moeten resulteren in minimaal 30 procent topvrouwen in het bedrijfsleven. Dat percentage bleef ver uit beeld, maar er werden de afgelopen jaren wel meer vrouwelijke commissarissen

NR 177 LILIAN MARIJNISSEN

n VERVOLG VAN PAGINA 29

48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58

(48) Wouter Bos (52 jaar) Bestuursvoorzitter VUmc (43) Andre Knottnerus (64)VoorzitterWetenschap.RaadvhRegeringsbel. (--) Robert Jan van de Kraats (55) Financieel bestuurder Randstad (21) Louise Gunning-Schepers (64) Bestuurder en commissaris (12) Dick Benschop (58) Vicepresident joint ventures excellence Shell (56) Atzo Nicolaï (55) Bestuursvoorzitter DSM Nederland

Met haar 30 jaar de nieuwe benjamin van de Volkskrant Top 200. Hoogst actieve – ook op Twitter – bestuurder van Abvakabo FNV, de vakbond voor onder meer de zorgsector. Dochter van voormalig SPleider Jan Marijnissen. ‘Ik lijk ook op hem. Wij delen een gevoel voor rechtvaardigheid, houden allebei van duidelijkheid en hebben een bloedhekel aan vriendjespolitiek, mooie woorden en loze beloften’, zei ze tegen het blad Binnenlands Bestuur. Sinds 2003 raadslid voor de SP in Oss. Met haar komst als ‘organiser’ (het organiseren van acties) zou de radicalisering van de Abvakabo zijn begonnen.

(50) Victor Halberstadt (77) Econoom en bestuurder (49) Elco Brinkman (67) Fractievoorzitter CDA Eerste Kamer (63) Herna Verhagen (49) Bestuursvoorzitter PostNL (51) Ab van der Touw (60) Bestuursvoorzitter Siemens NL (64) Michaël van Straalen (59) Voorzitter MKB Nederland

59 60 61 62

(61) Volkert Doeksen (52) Vicevoorzitter Carlyle Solutions (36) Hans Smits (65) President-commissaris KLM (41) Ben Verwaayen (63) Commissaris en investeerder (53) Ad Scheepbouwer (71) Investeerder

63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74

(74) Harry van de Kraats (49) Algemeen directeur AWVN (76) Jaap Winter (52) Voorzitter college van bestuur Vrije Universiteit (68) Barbara Baarsma (46) Directeur kennisontwikk. Rabobank (45) Maxime Verhagen (59) Voorzitter Bouwend Nederland (66) Harold Goddijn (55) Bestuursvoorzitter TomTom (131) Ahmed Aboutaleb (54) Burgemeester Rotterdam (58) Kees van Lede (73) Commissaris en bestuurder (91) Tjibbe Joustra (64) Voorzitter Onderzoeksraad voor Veiligheid (141) Wim Kuijken (63) Presidentcommissaris De Nederlandsche Bank (100) Sigrid van Aken (45) Operationeel directeur Novamedia (--) Jacques van den Broek (55) Bestuursvoorzitter Randstad (144) Else Bos (56) Bestuursvoorzitter PGGM

75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86

(81) Peter Elverding (66) Voorzitter curatorium VNO-NCW (87) Peter Wennink (58) Bestuursvoorzitter ASML (83) Paul Huijts (53) Secretarisgen. ministerie v. Algemene Zaken (78) Pauline van der Meer Mohr (55) Commissaris en bestuurder (72) Paul Schnabel (67) Oud-directeur Sociaal en Cultureel Planbureau (62) Pamela Boumeester (57) Multicommissaris (71) Hans de Jong (58) Directeur Philips Benelux (73) Willem van Duin (55) Bestuursvoorzitter Achmea (79) Albert Jan Maat (62) Voorzitter LTO Nederland (92) Jan Kees de Jager (46) Financieel directeur KPN (--) Frank de Grave (60) Voorzitter Orde Medisch Specialisten (86) Hans Kamps (63) Voorzitter Jeugdzorg Nederland

benoemd, wat ook is terug te zien in de lijst. Zorgelijker is de situatie bij allochtonen. Tien jaar geleden telde de eerste Volkskrant Top 200 twee allochtonen, toenmalig Forum-voorzitter Sadik Harchaoui en Aholdcommissaris Rene Dahan. Dit jaar zijn het er zes, onder wie de nieuwe burgemeester van Almere, Franc Weerwind, op plek 183, met zijn Rotterdamse collega Ahmed Aboutaleb als hoogste, op plek 68. Van twee naar zes in tien jaar tijd is zeker niet slecht voor het allochtone aandeel in de top, zegt hoogleraar Han Entzinger. Aan de andere kant is het nog wel een ondervertegenwoordiging: 3 procent allochtonen in de top is nog niet de helft van de verhouding bij de bevolking. Ook veelzeggend: het aandeel hogere kringen (adel, patriciaat, hogere burgerij) in de Top 200 is zeker drie keer groter. Niettemin is Entzinger niet pessimistisch over de toekomt, gezien het aanstormend allochtoon talent op de universiteiten.

87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98

(75) Lilian Gonçalves (69) Staatsraad (152) Thom de Graaf (58) Voorzitter Vereniging Hogescholen (99) Pauline Meurs (62) Voorzitter RaadvdVolksgezondh.enSamenleving (108) Kees van Dijkhuizen (60) Financieel bestuurder ABN Amro (128) Hélène Vletter-van Dort (51) Hoogleraar en bestuurder (--) Albert Röell (56) Bestuursvoorzitter KPMG (104) Tom Middendorp (55) Commandent der Strijdkrachten (97) Fons van Westerloo (69) Multibestuurder (106) Willemijn Verloop (45) Oprichter Social Enterprise NL (96) Robert Reibestein (59) Commissaris en bestuurder (95) Caroline Princen (49) Bestuurder ABN Amro (140) Janus Smalbraak (48) Bestuursvoorzitter Pon Holdings

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 19 DECEMBER 2015

kom alles te weten over de elite op volkskrant.nl/top200

31

Economie

Aantal bijbanen bestuurders daalt Aantal nevenfuncties

Percentage

1 2

100 90

3-5

80 70 60

6-10

50 40 30 20

11-20

10 20+ 2006

2010

2015

0

191215 © de Volkskrant. Bron: TNS Nipo

Meer dan twintig (20!) nevenfuncties, kunt u het zich nog voorstellen? Wellicht niet, in het jaar dat ‘kampioen bijbanen’ Loek Hermans moest opstappen als VVDaanvoerder in de senaat na een vernietigend rapport over de ondergang van zorgmoloch Meavita. Ten tijde van dat drama had Hermans een breed palet aan nevenfuncties en hij was de enige niet: 4 procent gaf in 2006 in een enquête van TNS Nipo onder de bestuurlijke elite aan meer dan 20 bijbanen te hebben, een kwart had – al dan niet naast de hoofdfunctie – 11 tot 20 andere activiteiten. Dat leidde volgens het groeiende leger critici tot toezichthouders die uit tijdgebrek onderweg naar de vergadering op de achterbank nog even snel de enveloppe met stukken openden, met dramatische gevolgen, zoals bij onder meer woningcorporatie Vestia en hogeschool Inholland. Hoe anders is het nu. Volgens de enquête van dit jaar heeft nog maar 1 procent meer dan

99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110

(--) Annemieke Nijhof (49 jaar) Bestuursvoorzitter Tauw (115) Manon Leijten (49) Secr.generaal ministerie van Financiën (103) Bernard Wientjes (72) President-commisaris KPMG (101) Hans Wiegel (74) Oud-VVD-leider (105) Ton Büchner (50) Bestuursvoorzitter AkzoNobel (82) Peter van Mierlo (52) Bestuursvoorzitter PwC (127) Coen Teulings (57) Econoom en bestuurder (71) Joop van den Ende (73) Cultureel ondernemer (--) Laetitia Griith (50) Staatsraad (89) Kick van der Pol (66) Bestuurder (93) Peter Wakkie (67) Multicommissaris (98) Yvonne van Rooy (64) Voorzitter Ned. Ver. v. Ziekenhuizen

20 nevenfuncties. Ook de sector 11 tot 20 is sterk teruggelopen en zelfs 6 tot 10 bijbanen is niet meer de norm: dat is nu 3 tot 5. Dat betekent dat de maatregelen tegen te veel bijbanen gewerkt lijken te hebben. In 2013 besloot de Tweede Kamer op voorstel van SP’er Ewout Irrgang dat – net als in het bedrijfsleven – ook in de semipublieke sector 5 bijbanen voortaan het maximum is, waarbij een voorzitterschap dubbel telt. Het chagrijn over ‘het beruchte amendement-Irrgang’ is in de bestuurlijke elite nog steeds groot, zegt multibestuurder Ed Nijpels, de nummer 30 van de Volkskrant Top 200. Er is onvrede en onbegrip over dit ‘Berufsverbot’ voor professionele commissarissen. De wet rammelde ook nogal, maar deskundigen houden het erop dat het toch goed is dat het aantal bijbanen van bestuurders aan banden is gelegd. Niet dat daarmee nieuwe schandalen zijn uitgesloten, maar het risico is wel verkleind.

111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122

(--) Pieter Elbers (45) President-directeur KLM (132) Inge Brakman (54) Multicommissaris (--) Ferdinand Grapperhaus (56) Bestuursvoorzitter Allen & Overy (135) Marjan Minnesma (49) Directeur stichting Urgenda (111) Jan Nooitgedagt (62) Multicommissaris (113) André Rouvoet (53) Voorzitter Zorgverzekeraars NL (122) Mariëtte Patijn (48) CAO-coördinator FNV (118) Irene Asscher-Vonk (71) Multicommissaris (114) Maarten Feteris (55) President Hoge Raad (119) Wout Dekker (59) President-commissaris Rabobank (116) Rijkman Groenink (66) Oud-bestuursvoorzitter ABN Amro (--) Annet Aris (57) Commissaris en bestuurder

Illustraties Berto Martinez

Bijbanen Het is gedaan met die hausse aan nevenfuncties, tot chagrijn van redelijk wat multibestuurders

NR 183 FRANC WEERWIND

123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134

(124) Alexander Wynaendts (55) Bestuursvoorzitter Aegon (--) José van Dijck (55) President KNAW (117) Marike van Lier Lels (56) Multicommissaris (--) Henk Breukink (65) Commissaris en bestuurder (121) Herman Bolhaar (60) Voorzit. College v. proc.-generaal (154) Gerdi Verbeet (64) Commissaris en bestuurder (142) Joost van Heyningen Nanninga (69) Partner Egon Zehnder

Een van de zes allochtonen in de Volkskrant Top 200, komt binnen op nummer 183 als de nieuwe burgemeester van Almere, de achtste stad van het land, als opvolger van Annemarie Jorritsma. Surinaamse achtergrond. Werd door AD de ‘Leidse Obama’ genoemd bij zijn benoeming; Weerwind studeerde er bestuurskunde en ging bij het corps (Minerva) in 1987, hetzelfde jaar als WillemAlexander. D66’er. Was burgemeester van Velsen, waar hij al de ‘Obama van Velsen’ werd genoemd. Geboren in Amsterdam, groeide op in Nieuw-Vennep. Begon zijn carrière in 2000 als adjunct-gemeentesecretaris van Leiderdorp.

(134) Maarten Das (67) Voorzitter Heineken Holding

139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149

(147) Baptiets Coopmans (50) Bestuursvoorzitter Ziggo

n LEES VERDER OP PAGINA 32

(--) Frits van Bruggen (56) Hoofddirecteur ANWB (195) Paul Rosenmöller (59) President-commissaris AFM (130) Jan Louis Burggraaf (51) Partner Allen & Overy (137) Alex Mulder (69) Oprichter USG People, filantroop (--) Annemarie van Gaal (53) Ondernemer en toezichthouder

135 136 137 138

(120) Ineke Dezentjé Hamming (60) Voorzitter FME-CWM (133) Mirjam Sijmons (56) Directeur Arboned

(139) Annemieke Roobeek (57) Commissaris en bestuurder (150) Mirjam de Blécourt (51) Partner Baker & McKenzie (129) Eelco Blok (58) Bestuursvoorzitter KPN (149) Daniel Ropers (43) Bestuursvoorzitter bol.com (--) Gijs van Dijk (35) Bestuurder FNV (148) Mick den Boogert (72) Bestuurderbeschermingsconstructies (161) Alexander Ribbink (51) Investeerder en bestuurder (136) Marry de Gaaij Fortman (50) Partner Houthof Buruma (162) Martijn Sanders (70) Voorzitter vereniging Rembrandt (--) Arno Visser (49) President Algemene Rekenkamer (159) Charlotte Insinger (50) Bestuurder

32

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 19 DECEMBER 2015

Economie Top 200: de falende elite Een omissie in het gedrag van de elite is haar gebrek aan reflectie, stelt INGcommissaris Henk Breukink. Want hoeveel verantwoordelijkheid neemt de elite in deze lastige tijden nu echt?

‘Uit angst praat de top vooral in de wij-vorm’

Hoe komt dat? ‘Angst. Er is natuurlijk ongelooflijk veel fout gegaan en het gaat voor een deel nog steeds fout. De bestuurlijke elite is erg aarzelend om daar naar buiten toe wat van te vinden. Omdat het van de kant van bestuurders stil blijft, lopen er een paar miljoen professionals rond die gefrustreerd zijn over wat er over hun sector of organisatie wordt gezegd. Bestuurders reageren vaak hooguit defensief. Ze gaan

n VERVOLG VAN PAGINA 31

150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160

(--) Neelie Kroes (74 jaar) Oud-eurocommissaris (157) Willem Stevens (77) Commissaris en bestuurder (153) Chris Fonteijn (60) Voorzitter Autoriteit Consument & Markt (--) Jan van Zanen (54) Burgemeester Utrecht (--) Heleen Kersten (50) Partner Stibbe (166) Yoeri Albrecht (48) Directeur De Balie Amsterdam (32) Loek Hermans (64) Oudfractievoorzitter VVD Eerste Kamer (--) Lenie Boeren (52) Chief Operational Oicer Robeco (--) Peter Gortzak (57) Hoofd beleid APG (175) Jozias v. Aartsen (67) Burgemeester Den Haag (126) Kees Storm (73) Oudbestuursvoorzitter Aegon

in de we-vorm praten: we moeten kijken hoe we daar als sector mee omgaan. Dan denk ik: ach, kom op. Verschuil je niet achter de sector, praat voor jezelf. Leg verantwoording af.’ Henk Breukink (65) is een typische vertegenwoordiger van de Nederlandse bestuurlijke elite (zie kader). Zijn vader was directeur van de Gazelle-fabriek. Breukink studeerde bedrijfseconomie in Groningen. Later ging hij werken bij Shell. Tegenwoordig heeft hij een coachingspraktijk voor bestuurders en is hij onder meer commissaris bij ING. Gezeten aan de keukentafel in zijn statige Haagse herenhuis legt Breukink uit dat het landschap voor de bestuurlijke elite de laatste tien jaar radicaal is veranderd. Door de crisis en schandalen is het vertrouwen in grote organisaties en hun leiders op een historisch dieptepunt beland. Door internet gaan de ontwikkelingen razendsnel en de maatschappelijke roep om transparantie is enorm. ‘Bestuurders en toezichthouders leven in een vissenkom. Alles wat wij doen, is zichtbaar. Dat kun je leuk vinden of niet, maar loop er niet voor weg. Accepteer dat het de werkelijkheid is. En doe er wat mee.’

161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172

(167) Joop Daalmeijer (69) Voorzitter Raad voor Cultuur (--) Lard Friese (53) Bestuursvoorzitter NN Group (--) Sven Smit (49) Directeur McKinsey (172) Marleen Barth (51) Fractievoorzitter PvdA Eerste Kamer (177) Gerard Kleisterlee (69) Oud-bestuursvoorzitter Philips (160) Angelien Kemna (58) Chief Finance and Risk Oicer APG Groep (--) Roland van der Vorst Directeur Freedomlab

NR 126 HENK BREUKINK

Typische vertegenwoordiger van de Nederlandse bestuurlijke elite. Zijn vader was directeur van de Gazelle-fabriek. Breukink studeerde bedrijfseconomie in Groningen, waar hij lid was van het corps (Vindicat). Later ging hij werken bij Shell. De D66-stemmer heeft tegenwoordig een coachingpraktijk voor bestuurders en is commissaris bij ING, sinds dit jaar ook toezichthouder bij het Haagse Gemeentemuseum. Werd na de grote diplomafraude als puinruimer voorzitter van de raad van toezicht bij hogeschool Inholland. Moest twee semipublieke nevenfuncties opgeven door het amendement-Irrgang voor de bijbanen.

(--) Jolande Sap (52) Commissaris en bestuurder (174) Ila Kasem (48) Directeur Van de Bunt (171) Piet Klaver (70) Multicommissaris (168) Wim Kok (77) Minister van Staat (184) Ankie Broekers-Knol (69) Voorzitter Eerste Kamer

Illustratie Berto Martinez

E

r wordt wat afgeklaagd in de bestuurlijke elite, zegt commissaris en coach Henk Breukink, de nummer 126 op de Volkskrant Top 200. Over de politiek, die achter de ontwikkelingen aanhobbelt en die makkelijk met de beschuldigende vinger wijst naar pakweg de banken of ProRail, zonder naar de eigen rol te kijken. En over de media, die altijd negatief zijn en zaken uitvergroten. ‘Fascinerend daarbij is dat bestuurders dan vaak praten in termen van ‘we’’, zegt Breukink. ‘Voetballers zeggen ‘je’, als ze het over zichzelf hebben. ‘Je’ mist die goal, of ‘je’ wordt gewisseld. Bestuurders praten in de we-vorm. Wij bankiers. Wij, de woningcorporaties.’

173 174 175 176

(123) Jos Streppel (66) Commissaris en bestuurder (183) Jacques Schraven (73) Commissaris en bestuurder (185) Thessa Menssen (48) Financieel directeur BAM groep (158) Dick Sluimers (62) Oud-bestuursvoorzitter APG

177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188

(--) Lilian Marijnissen (30) Caoonderhandelaar Abvakabo FNV (156) Cateautje Hijmans van den Bergh (54) Bestuurder en commissaris (179) Henk Schefers (67) Multicommissaris (180) Femke Halsema (49) Oud-politicus en bestuurder (188) Paul van der Heijden (66) Bestuurder (--) Cathelijne Broers (47) Directeur De Nieuwe Kerk/Hermitage A’dam (--) Franc Weerwind (51) Burgemeester Almere (107) Herman Wijfels (73) Econoom en bestuurder (192) Ewald Kist (71) Commissaris en bestuurder (190) Ronald Prins (46) Directeur Fox IT (--) Bert Habets (44) Bestuursvoorzitter RTL Nederland (198) Guido van Woerkom (60) Voorzitter Detailhandel Nederland

189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200

(194) Pieter Broertjes (63) Burgemeester Hilversum (176) Frits Bolkestein (82) Oudeurocommissaris en VVD-leider (--) Shula Rijxman (56) Bestuurder NPO (--) Jolanda Poots-Bijl (46) Financieel directeur Ordina (191) Karla Peijs (71) Commissaris en bestuurder (--) Hans Stoter (48) Chief investment oicer NN Investment Partners (173) Camiel Eurlings (42) Bestuurder IOC

(193) Farid Tabarki (39) Oprichter-eigenaar Studio Zeitgeist (--) Robert-Jan van Ogtrop (59) Oprichter Circle Economy (69) Timo Huges (50) Oud-president-directeur NS (--) Andree van Es (62) Bestuurder (--) Nout Wellink (72) President-commissaris PwC

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 19 DECEMBER 2015

33

Economie

kom alles te weten over de elite op volkskrant.nl/top200

Wie is toch die hoogopgeleide Volvo-rijdende Randstedeling?

Advertenties

Waren mensen minder boos geworden als de elite niet zo had gedoken? Want mensen zijn nog steeds heel boos. ‘Dat is een hypothetische vraag, maar ik denk dat het antwoord ja is. Als je niet naar buiten gaat, hoe kun je dan verwachten dat het vertrouwen zich herstelt? Het is ook de manier waarop. Als we dan naar buiten komen – we, de bestuurlijke elite – hebben we de neiging de mensen uit te leggen hoe het zit. Maar als ik u iets uitleg, betekent het dat ik het begrijp, en u niet. Dat is niet meer van deze tijd. Het publiek is niet dom. Je moet niet uitleggen, maar toelichten wat je afwegingen zijn geweest. Het besturen van grote organisaties is de hele dag afwegingen maken. ‘Onze samenleving is binair: het is of goed, of fout. Maar in werkelijkheid is er natuurlijk niets binair, dat weet het grote publiek ook wel. Wat we nu doen is de conclusies uitleggen, terwijl we de afwegingen moeten toelichten. Als je bereid bent je afwegingen te delen met het publiek, maak je veel meer kans op herstel van vertrouwen.’

Politicologie

5

Rechten 16

2015

Economie 15 Politicologie

7

Geslacht In procenten

85,5

70,5

2006

2015

14,5

29,5

Aantal avonden thuis per week In procenten

39 26

2006

16

12

2

Avonden thuis

1 2015 0,9

2

3

4

5

3

0,4

6

7 0

1 11

16,6 35

35

Religieuze achtergrond In procenten Katholiek

35

33

24

20

Geen Hervormd

20 10 11 2006

Gereformeerd Overig

23 8 16 2015

Autobezit

13

11

2006

16

16

BM W

In procenten Au di

Dan zeggen de bestuurders in uw coachingpraktijk: ik kijk wel mooi uit, met die binaire samenleving, en die boze bevolking. ‘Try harder, zeg ik dan. Wat kun je anders? Niet naar buiten treden? Dat is toch geen antwoord. Een deel van dat salaris is omdat niet iedereen het altijd met je eens zal zijn. Daar kun je soms nog wat van leren ook. Door te duiken maak je het alleen maar erger. Er zijn gelukkig steeds meer mensen die er zo over denken. Maar er zijn ook veel mensen die aarzelen, de bestuurders die in de we-vorm praten, die zoekende zijn.’ Wilco Dekker Ben van Raaij

Vo lvo

U bent zelf al sinds 2007 commissaris bij ING, dus nog voor de crisis. We hebben ING ook niet gehoord. ‘Ik zei al dat ik zelfkritisch moet zijn. Ik heb te lang geaccepteerd dat het een

Rechten 29 Economie 14

Au di

Dat had meer mensen in de financiële sector gesierd? ‘Ja, en niet alleen daar.’

In procenten

2006

lank, hoogopgeleid, religieus opgevoed, rechten of economie gestudeerd, lid geweest van het corps, wonend in de Randstad, rijdend in een Volvo, lid van D66 (of VVD, CDA, PvdA) en nog steeds vooral man: zie daar de dwarsdoorsnede van de Nederlandse bestuurlijke elite anno 2015, zoals die naar voren komt uit een enquête die TNS Nipo in opdracht van de Volkskrant hield onder 400 invloedrijke Nederlanders. Van de 222 personen die meewerkten – van CEO’s tot topambtenaren, van burgemeesters tot bankiers en van cultuurpausen tot vakbondsbazen – heeft 89 procent een academische opleiding, vooral voltooid in Amsterdam. Leiden en Rotterdam. Slechts 11 procent heeft geen universitaire opleiding afgerond. Zie daar de kloof tussen hoogopgeleiden en laagopgeleiden. Nog meer dan tien jaar geleden – toen TNS Nipo een enquête hield bij de eerste Volkskrant Top 200 – woont men in de Randstad, en dan vooral in Amsterdam. De elite is meer nog dan toen van goede komaf: bijna vier op de tien komen uit adel of hogere burgerij, ongeveer de helft uit de middenklasse. Men is nog steeds graag onder elkaar in sociëteit of eetclub. Verder nog iets veranderd? Jawel: Italië heeft Frankrijk verdrongen als favoriet vakantieland en naast Volvo, Audi, BMW rijdt nu 3 procent van de elite een milieuvriendelijke Tesla.

B

Topdrie studierichtingen

BM W

Waar ging het niet goed? ‘Met enige zelfkritiek: de financiële sector heeft natuurlijk niet adequaat gereageerd. Er is nooit goed antwoord gegeven op wat zich daar allemaal afspeelde. Hier zie je wat de neiging van bestuurders is: we moeten als sector naar buiten. Maar dan gebeurt er nooit iets. Floris Deckers van Van Lanschot heeft destijds excuses gemaakt, ja. Het was mij niet helemaal duidelijk wat hij nou wilde, maar hij heeft tenminste een poging gedaan iets te zeggen.’

beter idee was om vanuit de sector te reageren. Dat is nooit echt gebeurd en in dat opzicht vind ik dat ik het beter had kunnen doen.’

Vo lvo

Dat gebeurt nu te weinig? ‘Ik zie veel traditionele communicatieafdelingen die hun leiding adviseren niet in de media te verschijnen. Want dan vestig je maar de aandacht op jezelf en dat moet je vooral niet willen, want ‘ze’ maken er toch een negatief verhaal van. Maar door niet te praten, maak je het zeker niet beter. Er zijn ook goede communicatieafdelingen die proactief willen opereren, maar dan durft de leiding niet. Dat begrijp ik ook wel, maar als je de leiding hebt, moet je er staan op het moment dat het fout gaat. Ga naar buiten, zeg: luister, dit is niet goed gegaan. Zoals bij het UMC Utrecht onlangs, waar twee kno-artsen met verlof zijn gestuurd. Het duurde wel even, maar toen zei men: we hebben deze mensen, zonder ze te beschuldigen, gevraagd thuis te gaan zitten, zodat we objectief onderzoek kunnen doen naar wat er aan de hand is. Dan neem je de leiding. Niet weglopen voor het probleem of proberen het kleiner te maken, maar er wat aan doen.’

13 DE ELITE TOT IN DETAIL ONTLEED VOLKSKRANT.NL/TOP200

10

2015