De Périgord als muze Kunstenaar Marthijn de Groot maakte naam met een serie spectaculaire liveoptredens. Maar deze performances eisten ook hun tol. Sinds hij vier jaar geleden naar de Périgord verhuisde, werkt hij in alle rust aan verdieping van zijn talent. En runt hij met zijn vrouw Irene Bontenbal Le Cariol; ooit een schuilplaats voor Tempeliers, nu een luxe chambre d’hôtes met een hoofdrol voor kunst.
L
e Cariol ligt bij het plaatsje Naussannes, in het hart van de Périgord Pourpre, het ‘paarse’ deel van de Périgord dat is vernoemd naar de wijngaarden. Je vindt ze ook op het domein van Le Cariol, maar opvallen doen ze niet. In tegenstelling tot de kunstwerken die door de heer des huizes op zijn land zijn neergezet. De objecten gaan wonderwel op in het groene heuvellandschap rond de chartreuse, die zich trots verheft op de hoogste heuvel. Marthijn de Groot schildert, tekent, maakt keramische kunst, speelt piano en schrijft boeken. Een artistieke duizendpoot, gedreven door emoties en geïnspireerd door zijn helden Karel Appel, Marc Chagall en Antoni Tàpies. Hij schilderde de linescape van Rembrandt, een 400 meter lang doek op het Amsterdamse Museumplein dat het leven van de beroemde schilder verbeeldt. Hij liet ‘jongeren met een turbulente achtergrond’ hun eigen levensverhaal schilderen en trad nachtenlang op als ‘house’-schilder in de Amsterdamse discotheek It. Hij schilderde van San Francisco tot Shanghai, op de Amsterdamse grachten en in de Gazastrook. Stuk voor stuk grote projecten, die de nodige aandacht trokken. De performer beleefde er veel plezier aan, maar pleegde ook roofbouw op zichzelf. Vier jaar geleden ging het roer om. Oftewel: back to basics.
Uitputtingsslag
Het landgoed Le Cariol, met een schilderende Marthijn de Groot in zijn atelier. Openingspagina’s: Marthijn de Groot en Irene Bontenbal met hun kinderen Justin James, Matiz en poes Ying op het terras.
20 LEVEN IN FRANKRIJK
Als hij al een liveperformance geeft, doet hij dat alleen nog met jazzpianist Michiel Borstlap, zoals onlangs in een Frans kasteel. ‘Er is veel chemie tussen ons,’ zegt hij, ‘en ik vind het geweldig om te schilderen op zijn muziek.’ Dat doet hij ook in zijn atelier, waar hij veel tijd doorbrengt, werkend aan zijn expressionistisch-surrealistische doeken en objecten. Want ‘de schilderende Mozart’ is in retraite. ‘Grappig dat je die vergelijking maakt’, zegt hij. ‘Aan Mozart heb ik zelf ook wel eens gedacht. Maar dan meer in de trant van: als ik dit maar niet met de dood moet bekopen. Ik smeet met energie. Lichamelijk was het een uitputtingsslag.’ In zijn It-tijd schilderde De Groot nachten achtereen in een glazen kubus, op de opzwepende beat van housemuziek. Overdag werkte hij aan zijn exposities. ‘Soms leek het wel alsof ik twee levens leidde. In het begin voelde ik me onsterfelijk. Ik vond alles fantastisch, kwam op de meest bizarre plaatsen. Maar na
verloop van tijd begon het me op te breken. Ik had rust nodig. Wilde me alleen nog richten op het scheppen van kunst.’ Met de rust kwam ook de verdieping en zo kon hij zichzelf ontwikkelen. ‘Vroeger schilderde ik vrij intuïtief. Nu is het schilderen geen doel op zich, maar een middel. Ik denk meer na over mijn werk en neem de tijd om een verhaal te vertellen.’ Niet toevallig viel deze artistieke ommezwaai samen met zijn verhuizing naar de Dordogne. Vier jaar geleden stuitte hij per toeval op een vervallen landhuis in de Périgord Pourpre, iets ten zuiden van Bergerac. Hij woonde toen in Amsterdam, op zijn woonschip op de Oudeschans. ‘Daar had ik het prima voor elkaar’, zegt De Groot. ‘Ik had een tuintje, een terras en water voor mijn boot. Het voelde als een eiland, middenin de stad. Op loopafstand van mijn atelier.’ >
LEVEN IN FRANKRIJK 21
De Périgord als muze Maar tijdens een kampeervakantie in de Dordogne, met zijn oudste zoon, werd hij door de campingeigenaar gewezen op Le Cariol, een landgoed dat te koop stond. ‘Ik dacht: wat moet ik daar dan mee? En wat moet ik in vredesnaam in de Dordogne? Ik heb het in Amsterdam toch prima naar mijn zin? Ik moest er eerlijk gezegd niet aan denken. Dat zou dan weer een van mijn projecten worden. En ik wilde juist rust.’ Toch liet het idee hem niet los. Toen de kunstenaar op de terugweg naar huis het bordje van Le Cariol zag staan, gooide hij zijn stuur om. ‘Ik was toch nieuwsgierig’, lacht hij. ‘Tegen mijn zoon Milan zei ik: blijf jij maar in de auto zitten, ik ga alleen even kijken.’ Le Cariol – een complex van twee huizen, een schuur, bossen, grotten en olijf- en wijngaarden – bleek behoorlijk vervallen, maar maakte onverwacht veel indruk. ‘Ik voelde me emotioneel worden. Dit voelde als thuis. Er ging zo’n sereniteit van uit, dát was waar ik naar op zoek was.’
Het juiste moment Tijdens een tweede bezoek, enkele weken later, ervoer hij precies hetzelfde. Weer terug in Amsterdam bleef het Franse avontuur hem bezighouden. Na een derde bezoek hakte hij de knoop door. ‘Le Cariol kwam gewoon op het juiste moment. Het leek alsof alle puzzelstukjes in elkaar vielen. Nu zeg ik: het huis heeft mij gevonden, niet andersom.’ Marthijns partner Irene Bontenbal bleek minder overtuigd. Zij werkte op dat moment als internationaal mediadirector voor diverse media. Een vrouw van het leven, geworteld in de stad. ‘Irene zei: wat moeten we daar? Ze was bang dat we van alles en iedereen afgezonderd zouden raken. Terwijl ik dacht: hier komt de hele wereld naartoe. Ik zag een ontmoetingsplek voor me, van kunstminnende personen, die net als ik behoefte hadden aan rust. Maar ook aan comfort, reflectie en kwaliteit van leven. Ik had het idee om de jongeren waar ik mee gewerkt had, een plaats te bieden om te resetten. Daar heb ik nog een plan en methodiek voor geschreven, Rare Kwasten geheten.’ Het is nooit zijn bedoeling geweest om zich af te zonderen. ‘Ik ben een mensenmens’, zegt De Groot. ‘Het contact met anderen en de dynamiek tussen mensen inspireren me. Ik word vaak een levenskunstenaar genoemd. Dat klinkt een beetje afgezaagd, maar het klopt wel.’ Toen Irene zich liet overhalen, stond niets de aankoop van Le Cariol nog in de weg. In twee jaar tijd werd de ruïne (alleen de muren en het dak stonden nog overeind) verbouwd tot een stijlvol landhuis met vijf chambres d’hôtes, voorzien van alle moderne gemakken. Het interieur, deels vormgegeven door binnenhuisarchitect Joris van Grinsven, biedt een >
22 LEVEN IN FRANKRIJK
Deze pagina: woonen eetkamer van de chambres d’hôtes. Linkerpagina: zwembad en ‘poolhouse’.
LEVEN IN FRANKRIJK 23
De Périgord als muze In 2010, het eerste jaar als chambre d’hôtes, werden er 240 overnachtingen geboekt. Het afgelopen jaar waren dat er al 350. De gastheer en -vrouw wonen samen met hun twee kinderen, Justin James van tweeënhalf en Matiz van drie maanden, in het kleine huis naast de chartreuse. De oorsprong van Le Cariol – dat ‘boerenkar’ betekent – dateert uit de 12de eeuw. De eerste stenen werden gelegd op een rots. Uit die rots sijpelt nog steeds water, dat wordt opgevangen in een bron in de huidige kelder van Le Cariol. Volgens geschiedkundigen was het pand vroeger een schuilplaats voor Tempeliers die door de kerk tot de brandstapel waren veroordeeld. De Groot: ‘Ze zeiden: als je hier gaat graven, kom je de mooiste spullen tegen. Het is heel verleidelijk, maar ik doe het toch maar niet. Het is veel spannender om niet te weten op welke schatten je woont.’ Dit deel van de Périgord (de oude naam van de Dordogne-streek) heeft zowel in cultureel als culinair opzicht veel te bieden. Vlakbij Naussannes liggen de wijngebieden van Bergerac en Monbazillac. Maar ook een aantal prachtige kastelen en historische vestingstadjes als Issigeac, Villefranche-du-Périgord, Eymet, Monpazier en Beaumont-du-Périgord. Deze dorpen worden ook wel bastides genoemd: ommuurde nederzettingen uit de Middeleeuwen, met een rechthoekig stratenpatroon naar Romeins voorbeeld, rond een centraal marktplein.
De kunstenaar als kok
mix van veel kunst, oosterse objecten en Perigordijnse fundamenten. Overal in het gastenhuis hangen of staan De Groots kunstwerken. Voor de subtiele oosterse noot liet hij een container met Aziatische accessoires uit San Francisco verschepen. In en rond het landhuis verrezen bovendien een zwembad, een poolhouse, een wijnkelder, een sauna, een terras, een salon met open haard en een bibliotheek met meer dan zeshonderd kunstboeken. En twee prachtige ateliers, waar De Groot in alle rust kan schilderen en keramische sculpturen kan maken. Door de crisis en problemen met Jeugdzorg is het idee van Le Cariol als inspirerend toevluchtsoord voor probleemjongeren op de lange baan geschoven. ‘Dat Boven: buiten eten op plan bestaat nog steeds,’ zegt De Groot, ‘het is alleen het terras op de eerste wachten op het juiste moment.’ Ondertussen trekt het verdieping. landgoed gasten uit alle delen van de wereld.
24 LEVEN IN FRANKRIJK
Le Cariol is geopend van april tot oktober. Dan is De Groot meer gastheer dan kunstenaar. Mede geïnspireerd door zijn goede vriend en sterrenkok Mario Ridder van restaurant De Zwethheul in Schipluiden, schept hij er plezier in om voor zijn gasten te koken. ‘Dan hang ik óók de kunstenaar uit. Door iets bijzonders klaar te maken, met ingrediënten uit de streek.’ Gasten die zin hebben om te schilderen, voorziet hij niet alleen van ezels, verf en kwasten, maar ook van advies. Ondertussen vermaakt Irene zich met het geven van yogalessen. De avonden brengen ze vaak met de gasten door op het terras, bij het haardvuur. Le Cariols wijnkelder, samengesteld door vinoloog Theo Bontenbal (Irene’s vader), voorziet in een constante aanvoer van de lekkerste Périgord-wijnen en een groot aantal zeldzame internationale wijnen. In de koudste maanden van het jaar gaat het tweetal zelf op reis en heeft De Groot alle tijd om te werken aan zijn exposities. Ook ziet hij dan zijn oudste zoon Milan vaker, die bij zijn moeder en pleegvader in Nederland woont. Voor Marthijn de Groot zijn de >
Boven en onder: De Groot met zoontje Justin James. Volgende pagina’s: inkopen doen op de gastronomische markt van Issigeac.
LEVEN IN FRANKRIJK 25
De Périgord als muze chambres d’hôtes geen noodzaak. Hij hoéft er zijn geld niet mee te verdienen. Dat doet hij met zijn boeken en kunst. Ik verkoop overigens ook regelmatig werk aan mijn gasten. Dat is natuurlijk een leuke bijkomstigheid. Maar het is nooit de opzet geweest. Wat dan wel? Ik wilde mezelf opnieuw uitvinden. In een inspirerende omgeving en in het gezelschap van inspirerende mensen.’ Binnenkort exposeert hij in Château les Merles, vlakbij Le Cariol. En hij werkt aan nieuwe exposities. Want, zo zegt Marthijn de Groot: ‘Ik ben hier een betere kunstenaar geworden.’ Meer informatie: www.lecariol.com
Tekst Jeroen Jansen foto’s I.O. Design, John ArmstrongMillar en jeroen jansen
Tips & adressen • Château Monbazillac, in de buurt van Bergerac, is behalve een van de mooiste kastelen in de regio, ook een bekend wijndomein. U kunt er wijn proeven en een rondleiding krijgen. Het kasteel ligt aan een bewegwijzerde wijnroute, die langs meer wijnkastelen loopt. www.monbazillac.com • De Périgord is rijk aan allerlei soorten markten. Een van de leukste is de gastronomische markt van Issigeac, op zondagochtend. De lekkerste producten uit de streek worden hier te koop aangeboden. • Chateau des Milandes is het voormalige kasteel van Josephine Baker, de Amerikaanse revuedanseres die halverwege de vorige eeuw furore maakte in Parijs. In het prachtige kasteel uit 1489 is een expositie over haar leven te zien. Ook worden er regelmatig concerten en roofvogelshows gegeven. Castelnaud la Chapelle, www.milandes.com • De grotten van Lascaux zijn per toeval ontdekt in 1940. Vier spelende kinderen stuitten er op een ondergrondse ruimte met zo’n 1500 muurschilderingen. De prehistorische kunst dateert van 20.000 jaar geleden. In 1963 werden de
26 LEVEN IN FRANKRIJK
oorspronkelijke grotten gesloten, omdat de toestroom van mensen nadelig zou zijn voor de kwaliteit van de kunst. Wel open is een voormalige steengroeve vlakbij, waar alle tekeningen zijn nageschilderd. • Limeuil is een leuk plaatsje, waar de Dordogne en Vézère samenkomen. U kunt er kano’s huren en de botanische tuinen bezichtigen. Naast die tuinen ligt restaurant Garden-Party, waar ze lekkere lunches serveren.
Lekker eten
• De Périgord is een van de rijkste gastronomische regio’s ter wereld. Dat vertaalt zich in een groot aantal uitstekende restaurants. Eén daarvan is restaurant Les Etincelles in Sainte Sabine Born (www.gentilhommiere etincelles.com). Dit sterrenrestaurant serveert verrassende gerechten van lokale producten en schenkt daar een aantal uitstekende wijnen bij. • Chez Alain, in Issigeac, is een populair restaurant, dus vergeet niet te reserveren. In de schitterende tuin zit u tussen exotische planten. De eigenaren halen hun producten rechtstreeks van de markt van Issigeac. Uitmuntend en betaalbaar. www.chez-alain.fr
LEVEN IN FRANKRIJK 27
