De Overgang: een ‘opvlieger’ waard?
Cécile Romans Huisarts Neerbeek Kaderarts Urogynaecologie
Definitie n
Menopauze: laatste bloeding
n
Climacterium/peri-menopauze/overgang: fase met symptomen van dalend oestrogeen
n
Postmenopauze: vanaf een jaar na de laatste menstruatie
Klachten
n
Cyclusveranderingen Opvliegers, nachtelijk transpireren Urogenitale atrofie
n
Atypische overgangsklachten
n n
Cijfers huisarts n
Incidentie: 17/1000 vrouwen per jaar met overgangsklachten bij de huisarts
n
1,7% van alle vrouwen met klachten tussen 40-74 jaar gebruikt hormonen (2004)
Differentiaal diagnose opvliegers n Alcoholgebruik
(problematisch) n Angst- of paniekstoornis n Hyperthyreoïdie n Medicatie • Nitraten/Ca antagonisten/ACE remmers • Tamoxifen, opiaten • Anti-depressiva (TCA/SSRI) n Zeldzaam:
feochromocytoom, schildklierca, nierca, hersentumor
Differentiaal diagnose vaginale atrofie n Lichen
sclerosus n Bacteriële vaginose n Candida n Contacteczeem n Vulva carcinoom n Prolaps
Risico’s vroege menopauze (POF) n n n n
Osteoporose Hart- en vaatziekten Dementie Colon- en rectumcarcinomen
Bepaling FSH/oestradiol n NHG
standaard: geen toegevoegde waarde bij stellen diagnose of prognose.
n Anticonceptie
minimaal 1 mnd
gestopt n Eigenlijk 3x prikken met tussenpozen van 1 wk
Bepaling FSH/oestradiol
Bepaling FSH/oestradiol n Bij
wie dan wel?
Hormoonsuppletie (HRT) n
Definitie: substitutie van oestrogenen, zo nodig aangevuld met progestagenen.
n
Indicaties: • Behandeling van klachten • Preventie/behandeling van osteoporose en HVZ (?)
Schema’s HRT
Oestrogeen preparaten Stofnaam
Preparaat
Estradiol oraal
Estradiol, 2mg Estrofem, 2mg Progynova, 1+2mg Zumenon, 2mg
Estradiol transdermaal
Estradiol pleister, 50/100ug per etmaal Systen pleister 50/75/100ug per etmaal
Estriol oraal
Synapause, 1+2mg
Geconj. oestrogenen
Dagynil, 0,3 0,625 en 1,25mg
Tibolon
Lyvial, 2,5mg
Combinatie preparaten Stofnaam
Preparaat
Estradiol/drospirenon
Angeliq 1/2mg (continu)
Estradiol/dydrogesteron
Femoston 1/0-1/10mg, 2/0-2/10mg Femoston continu 0,5/2,5mg, 1/5mg
Estradiol/norethisteron
Trisequens 2/0-2/1-1/0mg Activelle 1/0,5mg (continu) Kliogest 2/1mg (continu)
Duur behandeling n
Kortdurend, laagst effectieve dosis
n
In Nederland: max 6 mnd. n 40-50% stopt binnen 1 jaar n 65-75% stopt binnen 2 jaar
n
Denk aan rebound symptomen
Hoe doen we het? 2010/2013 Estradiol
Geconj. Oestrog.
Tibolon
Continu
Cyclisch
<6mnd
7 /0
1 /0
4 /1
4 /0
3 /0
7-18 mnd
5 /2
15 /0
5 /0
1 /1
19-35 mnd
7 /0
1 /0
>36 mnd
9 /5
1 /0
0 /2
1 /0
3 /0
Hoe doen we het?
n
2010: 67 gebruikers 2013: 11 gebruikers
n
>2 jaar gebruik
n
2010: 22 pt (4 gesprek gehad) n 2013: 7 pt (3 ruiter: tegen medisch advies, 3 stopdatum afgesproken, 1 onbekend = nieuwe patient) n
Belangrijk n
Bij elke patiënt afzonderlijk: VOOR- EN NADELEN AFWEGEN
n
Nieuwe standaard: bepaal risico op HVZ, trombose, mammacarcinoom voor starten
n
Controle houden op gebruik
Effect op klachten n
Opvliegers: goed effect
n
Urogenitale atrofie: 1e keus vaginale toediening estriol
n
Atypische klachten: onduidelijk
Bijwerkingen n Op korte termijn: • Mastopathie • Irregulair vaginaal bloedverlies • Opgeblazen gevoel
Verhoogd risico n n n n
n n n
Borstkanker: 1 extra/1000 vrouwen/3 jaar (bij >3 jaar gebruik: 4 extra/1000/3 jaar) MI: 1 extra/1000 vrouwen/jaar CVA: 2 extra/1000 vrouwen/3 jaar Trombo-embolie: 4 extra/1000 vrouwen/jaar Galstenen (OK): 3/1000 > 6/1000 Ovariumcarcinoom? Dementie?
Contra-indicaties Absoluut: n Mammacarcinoom in VG n Endometriumcarcinoom in VG n Coronaire hartziekten n Trombose/longembolie in VG n Ernstige leverafwijkingen
Contra-indicaties Relatief: n Hoogrisico patiënten vorige aandoeningen n Roken n Hypertensie n Hypercholesterolemie n Endometriose n
Myomen
Alternatieven bij klachten
n
Zelfzorg, afvallen, stoppen met roken Adequate stimulatie/opwinding bij sexueel contact, glijmiddel OAC (niet >52 jaar) Clonidine, 2dd50-75mcg Vaginale oestrogenen SSRI/gabapentine Homeopathie/acupunctuur
n
Tibolon (livial) ontraden!
n n n n n n
Preventie als indicatie HRT? n
Osteoporose: NEE • Bifosfonaten
n
HVZ: NEE • Risico’s wegen niet op tegen voordelen
n
Uitzondering: vrouwen met POF
Take-home message n n n n n n n
De overgang is fysiologisch Nauwelijks plaats voor bepaling FSH/oestradiol Alleen bij ernstige en hinderlijke klachten kan men kortdurend gebruik maken van HRT Uitvragen/uitleggen risico’s belangrijk De voorkeur gaat uit naar cyclisch gebruik Controle houden op gebruik/evaluatie Preventieve HRT niet geadviseerd
De gekoppelde afbeelding kan niet worden weergegeven. Het bestand is mogelijk verplaatst, heeft een andere naam gekregen of is verwijderd. Controleer of de koppeling verwijst naar het juiste bestand en de juiste locatie.
Vragen?
