bundel met VERDIEPENDE TEKSTEN 2. GEBED VAN DE WEEK februari zie website!-

website pastoraal@school: www.kobrugge.be/pastoraal

thema februarimaand 2013

CULTURELLEN

-dat is proeven van een andere wereld1. bundel met VERDIEPENDE TEKSTEN

2. GEBED VAN DE WEEK februari 2013 -zie website!-

1

3. Twee WERKVORMEN rond maaltijd - eten - tafelen 3a 'MIJN IDEALE TAFEL' 3b 'SPREEKWOORDEN ROND ETEN'

4. AANBOD VOOR HET UITWERKEN VAN CELEBRATIES EN VERDIEPINGSMOMENTEN ROND MAALTIJD - TAFELEN - VASTEN : gebeden - teksten - bijbelverhalen - inkeer - liederen - voorbede - inleidingstekst voor de communie -

aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


5. Het verhaal van TARCICIUS

6. TAFELGEBEDEN voor kinderen

7. Geef ons heden ons dagelijks brood 7a de GESCHIEDENIS van het BROOD 7b BROOD en RELIGIEUZE FEESTEN 7c KOMEN ETEN: MAALTIJD in diverse RELIGIES 2

8. HEMELSE SPIJZEN

Bijbelse ingrediënten voor recepten met een diepere betekenis



culturellen 3

dat is proeven van een andere wereld



maaltijd houden culinair solidair tafelen komen eten culturellen

1.

4

Wanneer we vandaag de dag een boekenwinkel binnenstappen, worden we om de oren geslagen met kook'bijbels' allerhande. Ook tijdschriften besteden steeds meer aandacht aan de thematiek van het voedsel en de maaltijd. Tegelijkertijd schieten trendy eethuizen als paddenstoelen uit de grond. Het is wellicht geen overdrijving om te zeggen dat we vandaag in een eetcultuur leven. Ondanks de uitgesproken aandacht die in onze samenleving aan voedsel en eten geschonken worden, is het zo dat in heel wat gezinnen de gezinsleden steeds minder vaak de maaltijd samen nuttigen en dat de maaltijd niet zelden voor de televisie of zelfs in de kamer wordt geconsumeerd. Daarbij komt dan nog dat zwaarlijvigheid als dé ziekte van de 21ste eeuw wordt omschreven, waarvan verwacht wordt dat ze, vooral in het Westen meer slachtoffers zal maken dan hongersnood. In dit paradoxaal cultureel klimaat, waardoor ook de leerlingen beïnvloed worden, worden calorieën bij de vleet geteld, en hoewel mensen vandaag de dag meer dan ooit de energetische waarde kennen van het eten dat op hun bord ligt, wordt niet altijd stil gestaan bij de waarde op zich van de maaltijd en van het eten. Deze thematiek is zeker aan de orde in de godsdienstles, vermits de maaltijd (en het voedsel) geen neutraal gegeven is, maar beladen is met culturele, filosofische en religieuze betekenissen. Bovendien biedt het de mogelijkheid om dieper in te gaan op het (a)sociaal karakter van het samen (of apart) eten, (on)ethische aspecten van voedsel, enzovoort.



Zet je ogen en oren wijd open, want we bezoeken in de maand februari de refter, de eetzaal. Zie je de joelende bende binnenkomen? Hoor je ze praten, honderduit? Wat schaft de pot vandaag? Wat zit er in jouw brooddoos? Hé, Jasmien vergat de hare thuis. Zullen we delen? De hele wereld is één grote tafel, maar de koek is ongelijk verdeeld. Mensen lijden honger. Of hebben niet genoeg. Wat kunnen wij daaraan doen? De vasten is een tijd van inkeer en bewustwording. Een reflectie op je eigen leven, op je relaties met anderen dichtbij en veraf. Zo kom je tot versobering, verzoening en solidariteit, wereldwijd. Investeer in de campagne van Broederlijk Delen. Steun Oeganda waar boerenfamilies -na jaren oorlog en conflicten – de akkers vruchtbaar willen maken. Nemen wij de hak op?

5

Genoeg voor iedereen Zowel de invulling van een maaltijd als de hoeveelheid voedsel die er per week klaargemaakt wordt, is in onze kleurrijke wereld overal anders. Wanneer we al het voedsel op aarde samenbrengen en met de juiste maat verdelen, kan je alle magen in de wereld meer dan voldoende vullen. Vasten is voedsel scheppen voor iedereen.



De aarde biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet ieders hebzucht M. Gandhi

6

Take a break for a breakfast Eten, een mens -’t is te zeggen een westers mens- doet het zoveel dat hij er niet echt meer bij stilstaat. Het is in de eerste plaats de vervulling geworden van een basisbehoefte die – naar ik weet uit eigen ervaring- vooral bij mannen zeer pertinent kan zijn. Vaak wordt vergeten dat je voor een ‘maal-tijd’ ook echt ‘tijd’ moet ‘maken’, al is het maar om te vermijden dat je maag gans overhoop ligt en je een toevlucht moet zoeken in Rennies of Maalox. Maar vooral moet je tijd maken om te eten met elkaar. Jullie kennen wel het beeld van het prototype Amerikaans-gezinnetje, dat fast-food smullend naar één of ander kookprogramma op televisie kijkt (tv-ten, noemen ze dat). Ik hoop dat wij niet naar zo’n karikurale toestanden gaan. Samen tafelen vraagt een zekere houding van rust, afwachting en waardering. Wie geniet van de lekkernij en van het samenzijn voelt de dankbaarheid in zich opwellen. Dank voor elkaar en dank voor de kans die je hebt om zo’n lekker maal met elkaar te delen. Ik wil jullie vragen om vanmorgen ook even stil te staan bij het eten. En om jullie daarin aan te moedigen hebben wij de verschillende ingrediënten verspreid in het lokaal. De bedoeling is dat jullie tijdens een ‘walking breakfast’ nagaan wat er op andere tafels staat en er naar eigen goesting gebruik van maken. En dat jullie natuurlijk tegelijkertijd een babbeltje doen met elkaar. ‘Maal’ jullie ‘tijd’ en wissel ervaringen uit, spreek over jezelf en de ander, voor mijn part praat je over politiek of voetbal. Belangrijk is dat je geniet van het samenzijn en van het lekkere eten. Immers, leven is ernst, werken en elkaar nodig hebben, maar ook genieten, spelen, eten en drinken. Gelukkig zit ik even niet alleen aan tafel, dit is zoveel aangenamer. Dank aan iedereen die meewerkte aan dit gelukkig toeval. Amen.

Eten lijkt één van de meest evidente dingen die er bestaan. Elke dag komen mensen in contact met voedsel en nemen ze eten tot zich. Vaak zijn het de maaltijden die ochtend, middag en avond inluiden en daardoor orde aanbrengen in de dag. Men zou kunnen zeggen dat men opstaat en gaat slapen met eten. Doordat eten en voedsel zo vanzelfsprekend in het leven van de meeste leerlingen aanwezig zijn, staan ze er dikwijls niet bij stil hoe levensbeschouwelijk geladen deze thematiek wel niet is. Hoe mensen omgaan met voedsel zegt immers vaak iets over hoe ze in het leven staan: gevend of nemend, open of gesloten, solidair of bezitterig,... Sowieso is de maaltijd veel meer dan alleen maar het consumeren van voedingswaren, au fond gaat het hier over het delen van het leven met elkaar, over de identiteit van personen en groepen, over verbondenheid tussen mensen.



Aan de tafel van solidariteit. CULINAIR SOLIDAIR 2013 Tafel van ontvangen: het kostbaarste wordt ons gegeven. Tafel van delen: bij elkaar op verhaal komen doet herleven. Tafel van maal-tijd: onthaasten is ontbolsteren. Voedsel smaken is genieten met lichaam en ziel. Maaltijd is verhaaltijd.

7

Aan tafel. Tijd voor aan-wezigheid: dragende vriendschap vieren en verbondenheid versterken, tijd om onrust, om onrecht en onvrede uit te spreken, tijd om elkaar weerbaarheid te schenken en elkaar aan te moedigen tot blijvende inzet en verzet. Aan tafel. Met een bede om zegen. Nu wij bij elkaar zijn met mensen naar ons hart kom, Gij, dan hier ook aanwezig als de stilste Tafelgenoot als de Zalf op onze wonden als de Wind die ons smeulend vuur aanwakkert. Versterk in ons de solidariteit met onze broer en zus in het Zuiden. Maak deze solidaire tafelmaaltijd tot een kracht voor onderweg. Blijf bij ons als we morgen weer afdwalen van Jeruzalem naar Emmaüs. En roep ons - aan een of andere tafel - telkens weer opnieuw samen uit de verstrooiing. Amen.

In het brood is het graan is de akker, is de wassende maan is de brandende zon is de ploegende boer is de hand van de bakker – is de Bron. Etend proef ik het geheimenis dat in het al de Ene is. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Neem een lege tafel en plaats daarop een kom soep, een paar sneden donker brood, een glas wijn en een stuk fruit. Als aperitief een gebed, met een toets van dankbaarheid om wat klaarstaat. Vervolgens enkele maten stilte en een vol pond aandacht. Proef langzaam elke hap. Filter elk laagje tijd zorgvuldig. Nog even kruiden met een snuifje humor en een flinke schep gastvrijheid voor wie mee aanschuift. Ten slotte het geheel overgieten met een pittige saus die bestaat uit een vleugje hongergevoel en een fond van verbondenheid. Na de maaltijd een digestiefje dat evenwicht brengt en energie. Spoel alles door met een verlangen naar wat echt bevredigt.

8



Het thema voedsel brengt ook de problematiek van afval, massaconsumptie, overschot, milieuvervuiling, etiquette, tafelcultuur, etc. met zich mee. Steeds opnieuw staan ook mensen beroepshalve klaar om voedsel te bereiden, refters op te ruimen, ... Vaak doen ze hun werk 'achter de schermen', of komen pas op de voorgrond als de grote massa is 'verdwenen'... ‘Achter de schermen’ verdient wellicht af en toe een plaatsje ‘in de schijnwerpers’. Achter de schermen

9

Het zal je maar overkomen ! Je staat na het allereerste belteken nog maar amper voor je groep veertienjarigen wanneer één van je discipelen, lijkbleek, je probeert duidelijk te maken dat hij zich niet al te lekker voelt. Zijn woorden zijn nog niet helemaal koud als enkele braakgulpen later een warme brij de klasvloer kleurt. Consternatie en walging alom, de leerkracht één en al hulpeloosheid. Wanneer de eerste chaos voorbij is en diezelfde pechvogel alsnog neigingen vertoont om ook de rest van zijn ontbijt in het lokaal achter te laten, kom je wonderwel weer tot bewustzijn. Je stuurt een medeleerling mee naar de toiletten maar hoort deze laatste in de trappenhal al spoedig een vloek onderdrukken; blijkbaar is de ‘Chinese’ vrijwilliger er niet in geslaagd om tijdig opzij te springen toen zijn doodzieke makker nogmaals de inhoud van zijn maag moest ledigen. Resultaat: de restanten van een vroege vettige donut op zijn nagelnieuwe puma’s! De rust keert pas terug als de werkvrouw in de gang zich eerst vol medelijden tot het duo in nood wendt om daarna tot actie over te gaan. Ze wijst de bezorgde leerkracht erop dat A204 vrij staat zodat de les daar op een rustige manier kan voortgezet worden. Eenmaal de verhuis achter de rug, gaat zij in de aanval met haar blitse poetswagentje om de smeuïge sporen die duidelijk in de richting van het sanitaire blok verwijzen, vakkundig te verwijderen. Einde incident. Deze mise-en-scène klinkt uiteraard karikaturaal maar is wel degelijk uit het alledaagse schoolleven gegrepen. De onderhoudsploeg- de poetsvrouwen, de kuisdames, of hoe ze ook genoemd worden- is er altijd om de school netjes te houden of af en toe ook om puin te ruimen (waartoe we bij wijze van voorbeeld het vorige verhaaltje mogen rekenen). Je moet het toch telkens maar opnieuw doen; laten we even grasduinen in hun takenpakket, al is de woordkeuze veel te poëtisch voor het vaak gore naturalisme waarmee we de taferelen van hun bezigheden op een schildersdoek zouden kunnen omschrijven. Een greep uit de werkelijkheid: de toiletten reinigen waarin wellicht weer eenzelfde malloot papierrollen in de pot heeft gepropt om nadien de smerige smurrie te kunnen aanschouwen, het spuugsel verwijderen dat hangjongeren her en der achteloos hebben weggeslingerd als een zichtbaar visitekaartje van hun machogedrag, schunnige krijttekeningen of hardnekkige tags aanpakken met bijtende producten…. Of hoe vaak ruimen ze niet de onvoorstelbare hoeveelheid rommel op van de speelplaatsen – stille getuige van het consumentengedrag – en dat terwijl een zoveelste MOS-certificaat de imposante schoolgevel siert of nadat de leerlingenraad al dagenlang campagne voert voor Greenpeace onder het motto ‘draag zorg voor het milieu!’. ‘Voor eigen deur vegen’ is wel een lastige klus! Of wat dacht je van het keuken- en refterpersoneel? Leuke job wanneer we even stilstaan bij het gebrek aan respect dat ook voor hen is weggelegd. Heeft daar weer niet een snoodaard zijn puree in de tafellade gekwakt? Of waarom vinden we de klokhuizen van de blozende dessertappeltjes tot in de verste uithoeken van onze schoolgebouwen? En wat een tijdrovende en zinloze bezigheidstherapie om nogmaals de vuilniszakken te moeten openmaken als blijkt dat de ophaaldienst ze weigert mee te nemen! Kunnen ze dan echt niet sorteren, onze ‘groene’ leerlingen? ./.. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


./.. Om nog niet te spreken over het taaltje dat sommige leerlingen tegen hen durven te hanteren als het alziend oog van een strenge studiemeesteres even niet in de buurt is. Nochtans zijn het precies deze mensen die ook na een kaartavond – waarvan de opbrengst nota bene naar die leerlingen gaat – de eetzaal weer haar vertrouwde vorm geven, de glazen terug op de juiste plaats zetten, de bordjes met aperitiefhapjes schoonmaken nadat ze niet bepaald netjes afgewassen waren en ergens in een verloren hoekje werden gedropt… Vergeten we evenmin de werkmannen niet. Hoe vaak moeten zij niet in de bres springen? Raam gebarsten, stopcontact functioneert niet meer, lamp stuk in overheadprojector, de voetbaltafels moeten dringend hersteld, het gras kan best een maaibeurt gebruiken en ga zo maar door… Eenzelfde lijstje is voor de huisbewaarder of conciërge weggelegd. Hij moet ontelbare keren deze of gene deur openmaken, het alarm uitschakelen, een vergeten licht op de 3de verdieping uitdoen, een raam dichtmaken,… Een school heeft ook deze categorie van mensen meer dan nodig om naar behoren te kunnen ‘draaien’, zoveel is duidelijk. Maar misschien moeten we deze mensen wel eens meer in de bloemetjes zetten wanneer ze keer op keer na allerlei (weekend)activiteiten de school weer tot school maken. Of om het anders te verwoorden: ‘achter de schermen’ verdient wellicht af en toe een plaatsje ‘in de schijnwerpers’. Stefaan Misschaert Directeur DPB Bisdom Brugge

10

Als we nu eens ons leven zouden vergelijken met een appel ... een appel met schil, vlees en klokhuis, dan zijn we de meeste tijd bezig aan de schil, de buitenkant. Af en toe boren we wat dieper, en dan zitten we bij het vlees: de grote waarden die ons werk kracht en smaak geven. Maar het klokhuis wordt meestal weggegooid. Men weet daar geen weg mee. Nochtans is het precies vanuit dit klokhuis dat een appel zijn levenskracht put. Voor ons leven is het net dezelfde vraag: wat is ons klokhuis? Wat is de kern, de ziel van ons leven? Vanwaar halen wij onze diepste kracht en inspiratie? De vraag is zo oud als de Bijbel zelf. Uiteindelijk is de Bijbel niets anders dan het verhaal van een lange zoektocht naar en een worsteltocht met dat klokhuis. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Levende God, Gij zijt troost voor bedroefde mensen, Gij zijt kracht voor beproefden, Gij zijt licht voor wie in het donker tast, Gij zijt toevlucht voor eenzamen, Gij zijt hoop voor wie hongert naar leven en liefde. Wij vragen: verlaat ons niet maar wees hier aanwezig, wees ons brood om van te leven vandaag en al onze dagen. Leven is… samen eten van hetzelfde brood. Zonder spreken weten wat de ander proeft en voelt, is samen door het leven gaan. Leven is… de boterham verdelen, aan de ander geven, waar je zelf naar vraagt… Het is uw tijd en uw bestaan verkruimelen: het ‘ik’ moet in ‘wij’ ondergaan.

11

Leven is… - nog niet begrijpend eten – van het brood dat Jezus ons gegeven heeft, Hij die leven is over alle grenzen heen. We mogen van dit brood eten en weten dat Hij ons leven blijft.

Dat God van stenen brood zal maken, dat Hij ons behoeden zal voor elke ramp en tegenslagen uit de weg zal ruimen... Hardnekkig leeft dit godsbeeld voort tot in het eerste bidden van ons hart. Maar dit is heidendom, ruikt naar bezwering en magie. Het leven van zijn teerbeminde Jezus was niet vrijgesteld van leed en pijn. Hij heeft het onvermogen aangevuld van kleine mensen in verdrukking de beklemmende onmacht gekruisigd te zijn in zijn sterkste ledematen. En God kwam Hem niet te hulp, speelde niet voor dépanneur. God bleef zwijgend Hem nabij zoals een geliefde doet die mee-lijdt en woorden overbodig vindt. God bleef doorheen de pijn en de ontreddering, Hem dragen tot in de dood, tot aan de overkant. Dat God van stenen brood zal maken... dat heeft de duivel uitgevonden. Maar dat wij voor elkaar brood zouden breken en pijn zouden delen.. Dat heeft Jezus ons geleerd.

Een kip en een varken keken samen naar TV. Na een nieuwsbericht werd hen door een lieve omroepster verteld dat er vele mensen honger lijden… De kip was ontroerd en weende. Het varken was eerder verveeld, want nu zag het dat het een dikke buik had. De kip snotterde: “Daar moeten wij iets aan doen.” Het varken knikte. “Ik heb een idee,” zei de kip, “ik zal voor eieren zorgen, zorg jij voor het spek…; dan kunnen we aan de armsten spek en eieren geven.” Het varken, erg onder de indruk van de vurige oproep van de kip, knikte. De kip vertrok dadelijk en begon ijverig eieren te leggen. Maar het varken zat erg verveeld; want nu snapte het varken voor eerst goed dat het een stuk van zijn vel en van zijn dikke hespen moest afstaan. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Stel je eens voor: een tafel, vier tafelgenoten, vier boterhammen. Eén van hen is blank: hij vertegenwoordigt West-Europa en Noord-Amerika. De tweede is gelig: hij zit er voor de helft van de mensheid. De zwarte vertegenwoordigt Afrika. Iemand uit Latijns-Amerika zit er voor Zuid- en Midden-Amerika. De blanke neemt een boterham voor zichzelf en begint te eten. De anderen denken bij zichzelf dat dit niet echt beleefd is, maar ze zeggen niets. De blanke neemt de tweede boterham en eet hem ook met smaak op. De anderen denken bij zichzelf ‘wat een slokop’ en ze winden zich op. Voor de verontwaardigde ogen van de anderen neemt de blanke de derde boterham en eet ook deze helemaal op. Dan groet hij hen, staat op en gaat weg. ‘Smakelijk!’ roept hij nog vanuit de verte. De drie anderen verdelen zonder iets te zeggen de laatste boterham onder elkaar. Wil je cijfers? 25% van de mensen verbruiken 75% van de goederen van deze wereld: dat zijn wij. 75% van de mensen verbruiken 25% van de goederen van deze wereld: dat zijn de anderen. Een blanke verbruikt dus negen maal zoveel als een niet-blanke. Elke blanke kost dus veel aan de mensheid… En het ergste is: wij weten het, zij weten het en zij weten dat wij het weten.

12

Een bejaarde dame gaat aan een tafeltje zitten met een dampende kom soep op haar dienblad. Dan merkt ze dat ze vergeten is een lepel mee te nemen en gaat er een halen. Maar wat een verrassing als ze terugkomt! Er zit een zwarte man op haar plaats. Hij lepelt met plezier de soep naar binnen. 'Wat een lef!', denkt de dame. Hij ziet er best vriendelijk uit, maar ik ga me toch niet laten doen. Zij gaat tegenover hem zitten en trekt de kom soep naar zich toe. Ze stopt haar lepel erin en begint te eten. De zwarte man trekt de kom soep weer een beetje dichter naar zich te, zodat de soep nu in het midden tussen hen beiden staat. Zwijgend eten ze allebei van de soep. Daarna staat de zwarte man recht, doet teken dat de dame moet blijven zitten en haalt een grote portie frieten met twee vorken. De dame glimlacht en samen verorberen ze de frieten. Dan zegt de zwarte man 'dank u wel', en gaat weg. Ook de dame wil verdergaan. Ze reikt naar haar handtas die ze aan de stoelleuning had gehangen, maar merkt tot haar schrik dat haar handtas weg is. Die zwarte was dus een dief! Ze kijkt of ze hem nog kan vinden tussen de mensen, maar ziet plotseling iets waarvan ze nog meer schrikt. Twee tafeltjes verderop, aan precies hetzelfde raam als waar ze nu zit, hangt haar handtas aan een stoel. Op het tafeltje ervoor staat een kom met soep, die niet meer dampt. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Als mens moeten we eten meermaals per dag. Uit noodzaak, om te overleven. Ons lichaam heeft dat nodig. Als mens moeten we samen kunnen eten. Liefst meermaals per dag, om op verhaal te kunnen komen. En tijd te maken voor elkaar. Verbondenheid te scheppen. Ons hart heeft dat broodnodig.

Delen & geven, luisteren & zorgen: vier onpopulaire wegen om het geluk te vinden. Afpakken & voor jezelf houden, negeren & verlaten. Vier populaire wegen om jezelf te bewijzen. En het geluk te verliezen.

13

De vastentijd 40 dagen voor Pasen. Een tijd om stil te staan bij wat we gedachteloos opeten dag na dag meestal uit gewoonte of zelfs verveling. Een tijd van soberheid; niet alles wat we eten hebben we echt nodig. Een tijd van delen door eerst te vragen wat een ander wil voor we onszelf bedienen.

Met zout & kruiden geven we smaak & pit aan ons dagelijks eten. Met liefde & verwondering geven we smaak en pit aan ons dagelijks leven. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Eten met stokjes Een wijze oude Chinees mocht bij wijze van gunst nog tijdens zijn leven een bezoek brengen aan de hemel en aan de hel. In de hel zag hij bleke en uitgehongerde mannen en vrouwen zitten bij een enorme berg heerlijke rijst. Ze kwamen om van de honger, want om te eten hadden ze alleen buitenmaatse stokjes, zo lang als roeispanen. Het was onmogelijk om daarmee te eten. Geschrokken vluchtte de wijze naar de hemel. Daar stond precies dezelfde berg rijst als in de hel, met dezelfde monsterachtig grote eetstokjes. Maar de mannen en vrouwen die eromheen zaten, zagen er gezond en gelukkig uit. Want met hun enorme stokjes gaven ze elkaar te eten. Chinees verhaal

Hemel en hel

14

Er was eens een Jood die zijn hele leven lang trouw de wet had onderhouden. Hij had altijd goed geleefd en gedaan wat Jahwe-God hem vroeg. Maar hij had maar één wens: namelijk dat God hem tijdens zijn leven de hemel en de hel liet zien. En omdat hij altijd zo goed geleefd had stond God hem die gunst toe. En God nam hem mee en bracht hem bij een heel grote zaal. Dit is hel, zei God. De Jood zag een grote zaal met tafels vol brood. Er stonden prachtige bloemen in de zaal en alles was even mooi. Het eten zal er bijzonder lekker uit. Aan tafel zaten allemaal mensen. Deze mensen hadden allemaal stijve armen zodat ze niets van de heerlijke maaltijd naar binnen konden krijgen. De Jood knikte. Hij begreep het. Dit was hel. Toen gingen ze naar de hemel. En weer kwamen ze in een grote zaal met tafels vol brood. Ook daar was alles even prachtig en mooi en alles zag er heerlijk uit, net zoals in de hel. En aan tafels zaten mensen, net zoals in de hel. En al die mensen hadden stijve armen. De Jood begreep er niets van. Is dit nu de hemel? vroeg hij aan God. Maar God zei: Stil maar, wacht even. En toen zag de Jood dat de mensen met hun stijve armen bij hun overburen het brood in de mond stopten. Ze konden met hun stijve armen niet bij hun eigen mond komen, maar wel bij die van hun overburen. Dat was de hemel. De Jood knikte. Hij had het begrepen.



Picknick met God Er was eens een kleine jongen die God wilde ontmoeten. Hij wist wel dat het een verre reis zou worden om bij God te komen, dus pakte hij zijn kleine koffer en stopte die vol met koekjes en pakjes sap. Zo ging hij op weg. Hij was nog maar langs drie grote flats gelopen, toen hij een oude vrouw zag. Ze zat op een bank in het park en staarde zo’n beetje naar de duiven. De jongen ging naast haar zitten en deed zijn koffer open. Hij wilde wat drinken, maar toen hij net een slok wilde nemen, merkte hij dat de vrouw er hongerig uitzag. Daarom bood hij haar een koekje aan. Zij nam het dankbaar van hem aan en glimlachte naar hem. Haar glimlach was zo intens mooi, dat hij het nog eens wilde zien en daarom gaf hij haar ook een pakje sap. Opnieuw schonk zij hem haar glimlach. De jongen was helemaal verrukt. Zo zaten ze daar die middag, ze aten en glimlachten, maar spraken geen woord. Toen het begon te schemeren voelde de jongen zich moe worden. Hij stond op om naar huis te gaan, maar na een paar stappen draaide hij zich om, rende terug naar de oude vrouw en omhelsde haar heel stevig. Zij schonk hem een stralende lach. Toen de jongen even later thuiskwam, verbaasde zijn moeder zich over de vreugde die op zijn gezicht lag. Ze vroeg: ‘Wat heb je gedaan vandaag, dat je zo blij bent?’ Hij antwoordde: ‘Ik heb met God gepicknickt’. Nog voordat zijn moeder verder kon vragen zei hij: ‘En weet je, ze had de mooiste glimlach die ik ooit gezien heb’. Intussen was ook de oude vrouw thuisgekomen, stralend van vreugde. Haar zoon was verbluft toen hij de vredige uitdrukking op haar gezicht zag. Hij vroeg: ‘Moeder, wat heb je vandaag beleefd, wat heeft je zo gelukkig gemaakt?’ Zij zei: ‘Ik heb in het park koekjes gegeten met God’. En voordat haar zoon nog iets kon zeggen, zei ze: ‘En weet je, hij is veel jonger dan ik dacht!’

15

De etende mens Met de snel groeiende wereldbevolking klinkt steeds luider de vraag: 'Gaan we die wereld kunnen blijven voeden?' Sommige onderzoekers zien het eten van insecten als een oplossing van het probleem. Maar een ruime meerderheid van de wetenschappers is overtuigd van een veeleer 'klassieke' aanpak van het probleem, waarbij een gevoelige verhoging van de productiviteit van onze landen tuinbouwgewassen centraal staat. Los van wat voor soort onderzoek dan ook, is er onmiskenbaar een bewustwordingsproces aan de gang, waarbij we vanuit de meest diverse hoek worden 'aangespoord' om na te denken over het voedsel dat we dagelijks tot ons nemen en waarvan we de beschikbaarheid zo vanzelfsprekend vinden. Philippe Masscheleyn aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Fair trade of eerlijke handel is gebaseerd op de idee dat handel drijven mensen een beter leven kan geven: "Handel, geen liefdadigheid". Oxfam Fairtrade koopt voedingsproducten van producentengroepen in het Zuiden en betaalt hen daarvoor een eerlijke prijs. Dat is een prijs die rekening houdt met de productiekosten, en die nooit lager ligt dan de overeengekomen minimumprijs. Bovenop de fairtrademinimumprijs krijgen de producentengroepen een fairtradepremie. De premie dient voor de sociale en economische ontwikkeling van de hele gemeenschap. Fair trade garandeert dat de boeren en arbeiders in correcte sociale omstandigheden werken, en dat de productiemethoden milieuvriendelijk zijn. Samenwerken met Oxfam Fairtrade betekent voor de producent ook: -meer markttoegang -stabiele handelsrelaties op lange termijn -voorfinanciering wanneer nodig -opleidingen en ontwikkeling van vaardigheden -betere huisvesting, gezondheidszorg en infrastructuur -meer aandacht voor productontwikkeling

16

Neem twaalf maanden. Reinig ze goed van alle bitterheid, gierigheid, aanstellerij en angst, en snij elke maand in 30 of 31 gelijke stukken, zodat de voorraad voor een jaar toereikend is. Bereid elke dag een stuk met een deel arbeid en twee delen humor en vrolijkheid. Voeg er drie eetlepels optimisme aan toe, een portie godsvertrouwen, een koffielepel verdraagzaamheid, enkele snippertjes geduld en begrip, en een snuifje voorkomendheid. Het geheel rijkelijk met liefde overgieten, op smaak brengen met een scheutje fijngevoeligheid. Versier het aldus bereide gerecht met een bosje kleine attenties en dien dit dagelijks op met een vriendelijk woord en een inpalmende lach.



Vijf broden en twee vissen, veel is het niet … en toch is het meer dan je vermoedt, een schamel begin van misschien een groot wonder. Ons eerste brood is dat van de vriendschap. Voor mekaar, onze kinderen, hun ouders en al wie hier over de ‘vloer’, zeg maar speelplaats komt. Ons tweede brood is dat van het gezond verstand. Op redelijke wijze omgaan met al wie wij ontmoeten, met inzicht en wijsheid, vooruit denkend, onze opdracht uitvoeren. Ons derde brood is dat van de positieve begeestering. Ons enthousiasmerend woord zal grote en kleine mensen bemoedigen. Positieve begeestering wordt aanstekelijk optimisme. Op het eerste zicht zo naïef, maar echt! Ons vierde brood is dat van de dankbaarheid en de vreugde om zoveel fijne mensen, om zoveel goede collega’s. Dat brood kunnen we niet voor onszelf alleen laten. Ons vijfde brood is dat van de moed. Moedige leerkrachten die hun missie uitvoeren met dat ‘beetje’ meer … zij die niet tellen of afwegen. Zij die tegenslag, eenzaamheid en mislukken trotseren en te boven komen..

17

De eerste vis is die van het geduld, dat we soms net dreigden te verliezen in alweer die situatie, aan alle geduld komt immers een einde … Geduld met onszelf en de anderen, met de grote en de kleine mensen … De tweede vis is die van de kans om voor jezelf en de anderen, de sterken en de minder sterken, iets te ‘betekenen’, veel meer dan we ook maar vermoeden. Vijf broden en twee vissen … haal ze maar boven, we willen ze delen, want we staan op het punt er wonderen mee te doen. Roos Van Daele



Als je brood deelt Als je brood deelt, deel je macht als je macht deelt, neem je deel als je brood deelt, deel je hart als je hart deelt, komt er hoop als je brood deelt, deel je lijf als je lijf deelt, word je een als je brood deelt, deel je pijn als je pijn deelt, is er trouw als je brood deelt, word je klein als je klein wordt, word je sterk als je brood deelt, wordt het licht als het licht wordt, komt het goed als je brood deelt, word je brood als je brood wordt, word je mens Liedboek van de ziel, Herman Verbeek

18

http://vimeo.com/27243869 (ricki mereki eat)



3a

19

mijn ideale tafel

De leerlingen krijgen de opdracht om hun eigen tafel van thuis te beschrijven of te tekenen. Zij geven weer wie er aan de tafel zit en waar iedereen zit (is er een vaste plaats?), waarover aan tafel gesproken wordt, wat er gegeten wordt en wie er meestal aan het woord is. Zij zoeken ook naar drie adjectieven die beschrijven welk gevoel de tafel thuis en het (al dan niet samen) eten bij hen oproept. Daarna ontwerpen de leerlingen zelf een mooie tafel (dit kan eventueel in groepjes gebeuren) waarvan zij vinden dat die verbondenheid en samenzijn uitdrukt. Zij verklaren ook waarom deze tafel (men mag hierbij gerust van het traditionele idee van een rechthoekig tafelblad en vier stoelen afstappen) nu zo ideaal is. Ze geven ook weer wie er aan die ideale tafel mag en kan zitten, voor wie ze gerust een plaatsje vrij willen houden en wat het ideale gespreksonderwerp is voor aan die tafel.



3b

Spreekwoorden rond eten

Omdat eten nu eenmaal zo belangrijk is in het leven van mensen, is het niet verwonderlijk dat er honderden spreekwoorden bestaan die over eten gaan of waarbij men beeldspraak rond eten gebruikt om iets anders duidelijk te maken. Hieronder worden een heel aantal van deze spreekwoorden weergegeven.

20

                                            

Aal is geen paling Het is niet ieder gegeven ajuin met droge ogen te schillen Als de appel rijp is, valt hij De appel valt niet ver van de boom Een appel die bedorven is, schendt al wat in de korven is Een appel per dag houdt de dokter weg Mooie appels zijn ook wel zuur Wie appelen vaart, die appelen eet Een appelboom kan geen peren voortbrengen Beter naar de bakker dan naar de apotheker Eigen bier smaakt het best Jong bier moet gisten Biggen worden zwijnen Bitter in de mond, maakt het hart gezond Boeren en varkens worden knorrend vet Ieder moet zijn eigen boontjes doppen Wie boter op zijn hoofd heeft, moet niet in de zon lopen Wie de bramen vreest, moet uit het bos blijven Altijd brood te eten verdriet ook De mens leeft niet van brood alleen Het beste brood legt men voor de venster Men sluit geen brood voor vrienden weg Ongegund brood wordt het meest gegeten Overal wordt brood gebakken Wiens brood men eet, diens woord men spreekt Een hongerige buik heeft geen oren De een zijn dood is de ander zijn brood Drink wat klaar is, eet wat gaar is en spreek wat waar is Men oogst geen druiven van doornen Gebraden duiven vliegen niemand in de mond In de nood eet de duivel vliegen Beter een half ei dan een lege dop Het ei wil wijzer zijn dan de kip Je moet niet al je eieren in één mandje stoppen Kwaad ei, kwaad kuiken De mens is wat hij eet Zien eten, doet eten Men plukt de gans zolang zij veren heeft Garnaal is ook vis, als er niets anders is Geduld is een bitter kruid, maar draagt goede vrucht Wel gekakel, maar geen eieren Alle graan heeft zijn zemelen Veel graantjes maken een brood Als het hek van de dam is, lopen de varkens in het koren Een wijze hen legt wel eens een ei in de brandnetels aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


21

                                         

Honger is de beste kok Honger maakt rauwe bonen zoet Honing in de mond, gal in het hart Waar een bij honing uit zuigt, zuigt een pad venijn uit Kakelen is nog geen eieren leggen Kalfsvlees, half vlees Het kan niet altijd kaviaar zijn Wie niet braden kan, moet uit de keuken blijven Men moet de kip met de gouden eieren niet slachten Men moet geen oude koeien uit de gracht halen Kruimeltjes zijn ook brood In het land van belofte sterft men van honger Je leeft niet om te eten, maar je eet om te leven De liefde van de man gaat door de maag Melk is goed voor elk Een mens is geen aardappel Nood zoekt brood Om een omelet te bakken, moet je eieren breken Een goed paard is zijn haver waard Men moet geen paaseieren op Goede Vrijdag eten Als de peer rijp is, valt hij De raven zullen u geen brood brengen Bij gebrek aan brood, is de schaamte dood Met spek vangt men muizen Spreeuwen willen wel kersen eten, maar geen bomen planten Wie honing wil eten, moet lijden dat de bijen hem steken Lang vasten is geen brood sparen Veel is lekker Verandering van spijs doet eten De grote vissen eten de kleine De vis wordt duur betaald Er zwemmen meer vissen in de zee Geen vis zonder graat Wie slaapt, vangt geen vis Op een verbrande vlaai strooit men suiker Men vangt meer vliegen met een lepel honing dan met een vat azijn Wie niet werkt, zal niet eten Als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan Goede wijn behoeft geen krans Honger jaagt de wolven uit het bos Wat men zaait, zal men ook oogsten Wie maaien wil, moet zaaien

Men kan met oudere kinderen werken rond de betekenis van deze spreekwoorden. Zij kunnen in eerste instantie proberen om de spreekwoorden te verklaren door zelf goed na te denken. Als opdracht kan men hen ook een tiental van deze spreekwoorden mee naar huis geven, om ze op te zoeken of aan ouders en familie naar de betekenis ervan te vragen. De leerlingen kiezen zelf een drietal spreekwoorden uit waarvan ze vinden dat ze goed bij hun eigen leven en karakter passen, een drietal spreekwoorden die passen bij het type mens dat ze graag hebben, en een drietal spreekwoorden die horen bij het type mens waar ze een hekel aan hebben. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


4.

UITWERKEN VAN CELEBRATIES EN VERDIEPINGSMOMENTEN AANBOD VOOR HET

inkeer Wij doen elkaar pijn en verdriet als we onvoldoende aan anderen denken en teveel aan onszelf. Onze tv,onze gsm, onze computer,... vinden we soms belangrijker dan te praten en te luisteren naar elkaar.

22

Wij roepen en schreeuwen, maken ruzie. Iedereen wil gelijk krijgen. Maar het grootste gelijk staat aan de kant van de liefde. Wij vergeten te vaak dat de liefde zacht is, geduldig,… Wij willen alles hebben, een gsm, een I pod, toffe kleren,... We hebben nooit genoeg en vergeten om tevreden te zijn en te delen met elkaar. Naar tv kijken is leuk. Een spelletje spelen op de computer is tof. Maar door die tv en die computer vergeten we wel eens om tijd te maken voor onze vrienden. Het spijt ons. "Jij mag niet meespelen." "Wat een lelijke jas !" We zeggen wel eens stoute dingen . Ook hebben we soms moeite om elkaar te vergeven. Het spijt ons. We willen ook zo'n Mega Mindy pakje of het laatste nieuwe computerspelletje ! Soms willen we alles hebben . We hebben nooit genoeg en vergeten om tevreden te zijn. Het spijt ons. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


bijbelverhaal wijnwonder Kana

In Kana, een dorpje, trouwden een jongen en een meisje. Er werd flink feest gevierd. Veel mensen waren op dat feest uitgenodigd: Maria en Jezus ook. Het was er héél gezellig. De mensen kregen lekkere dingen te eten; en goede wijn te drinken. Opeens! was de wijn op. De bruidegom wist helemaal niet wat hij moest doen. Hij kon toch niet aan de mensen zeggen : “De wijn is op”. Hij ging wel naar Maria toe en vertelde het haar. Maria vond het erg. Want het feest was gezellig. Zij ging naar Jezus toe en vroeg of Hij niet kon helpen. Toen Maria weer was gaan zitten, zei Jezus DOE WATER IN DIE KRUIKEN.

23

De bedienden vonden dat vreemd. Maar toch deden ze het. De kruiken werden tot aan de rand gevuld. Toen een bediende uit de kruik schepte, zag hij dat het water rood was! De bediende riep de bruidegom. Jezus zei : PROEF MAAR. Dat deed de bruidegom. Hij vroeg: “Waar hebben jullie die lekkere wijn vandaan gehaald?” En dan nog wel zoveel volle kruiken? Toen vertelden de bedienden wat er gebeurd was. Jezus zei: VUL MAAR VLUG ALLE GLAZEN DAN KAN HET BRUILOFTSFEEST DOORGAAN. De wijn werd op tafel gebracht. Heel zachtjes. Heel voorzichtig; als een drank uit de hemel. En het werd nog een gezellig feest voor iedereen die er was. Voorgelezen door de kinderen, de tekst in hoofdletters kan door de priester worden gezegd.



bijbelverhaal broodvermenigvuldiging 1 verteller Op een dag hoorden de mensen dat Jezus zou komen spreken. Vele mensen wilden Jezus graag zien. Sommige mensen moesten lang op stap, voor ze op de plaats waren waar Jezus kwam spreken. Er waren er die twee dagen moesten stappen. luisteraar 1 Ik heb gehoord dat Jezus komt spreken… Ik zou hem wel eens willen zien! Ik ga er naar toe… Maar de reis is ver! Een volle dag stappen. Ik neem een brood mee voor onderweg luisteraar 2 Jezus komt… Ik heb al zoveel mooie dingen over Hem gehoord… Ik ga erheen… Jammer genoeg heb ik niet zoveel eten: ik ben arm… Ik heb enkel nog één klein stukje brood; en dat voor een twee dagen stappen: dat zal lastig worden…

24

kind luisteraar Mama, mag ik naar Jezus gaan luisteren Hij komt! Alstublieft, mama mama Hier, neem twee visjes en de vijf kleine broodjes mee. Zo heb je iets te eten! luisteraar 3 Ik ga naar Jezus… Hij spreekt straks, ik ben er vlug: ik zadel mijn paard! Ik ben rijk! Ik neem 3 broden mee voor onderweg Dan heb ik zeker genoeg. Eens horen wat die Jezus te vertellen heeft



verteller Zo kwamen alle mensen bij Jezus En Jezus begon te vertellen… De mensen luisterden zeer aandachtig! Ondertussen was het al laat geworden: één van Jezus' leerlingen zei : kind leerling Stuur de mensen weg, voor het helemaal donker is; we hebben geen eten voor al deze mensen. En hier in de buurt kun je niets kopen… verteller Jezus keek rond en zei : Jezus ‘hebben we hier nog wat eten bij ons’ ‘hebben we hier nog wat eten bij ons…?’ (broden verdwijnen heel zichtbaar onder de kleren)

25

kind-luisteraar 1 Jezus, ik heb van mijn mama vijf broden en twee visjes meegekregen. Je mag ze hebben om aan de mensen uit de delen. Jezus Dank je wel, (jongen) (meisje) Maar, lieve mensen, vijf broodjes en twee kleine visjes voor zoveel… Is er dan niemand die nog...??? (aarzelend uitspreken) (lange stilte en aarzeling – ten lange laatste halen de mensen de broden uit en geven ze aan Jezus) priester Vader, dank u wel als mensen delen is er brood genoeg voor iedereen.



bijbelverhaal broodvermenigvuldiging 2 + verwerking Jezus 'leert' wat er echt toe doet: Hij leert delen. We zaten in het gras met een grote groep mensen. Ze waren uit de dorpen in de buurt hiernaartoe gekomen om naar Jezus te luisteren. De mensen gaven aan elkaar door waar hij was. Daarom was er altijd veel volk als hij begon te praten. Jezus was goed op dreef vandaag. Hij vertelde maar door en sleepte ons allemaal mee. Het was fijn om bij Jezus te horen. Hij zette je door zijn woorden in vuur en vlam. Een man uit een van de dorpen ging wat gemakkelijker zitten. Heel even voelde hij aan zijn gordel om te zien of zijn beurs met geld er nog was. Tussen zo’n groep mensen kon altijd een zakkenroller zitten, dat wist je nooit. Maar blijkbaar was alles in orde, want de man richtte zijn gezicht naar Jezus. Jezus had gezien wat hij deed en hij glimlachte. “Jullie zijn allemaal veel te veel bezig met geld”, zei hij. “Je maakt je zorgen over wat je vandaag zult eten en wat je morgen zult aantrekken. Jullie vergeten dat het leven veel meer is dan eten en kleren.” Hij wees naar een zwerm kraaien die laag over een akker scheerde. “Die vogels verdienen geen geld. Ze zitten niet voortdurend te rekenen. En toch hebben ze genoeg te eten, want onze vader in de hemel geeft hun voedsel.” Jezus wees met een breed gebaar om zich heen. “Kijk eens hoeveel bloemen hier staan!” Het was waar, het gras waarin we zaten stond vol met witte, gele en paarse bloemen. “Die bloemen groeien elke dag. Ze spinnen geen wol of naaien geen kleren en toch zijn ze mooier dan de duurst geklede koningin, want God heeft hen kleren gegeven.”

26

Andreas lachte. “Mensen zijn toch geen bloemen of vogels. Wij moeten zelf voor eten en kleren zorgen!” Jezus keek hem aan. “Denk je niet dat God nog veel meer van mensen houdt dan van vogels en bloemen? Hij zorgt al zo goed voor hen, hoe zou hij de mensen dan in de steek kunnen laten? Nee, als je probeert te leven als een goed mens, komt het met eten en drinken en kleren wel in orde.” De man die aan zijn beurs had gevoeld, keek beschaamd naar de grond. Jezus keek lachend om zich heen. “Jullie maken je allemaal veel te veel zorgen over eten en drinken en kleren. En het helpt helemaal niets! Want ook wie zich zijn hele leven te pletter werkt, kan opeens doodgaan. Met al dat werken leef je nog geen dag langer. Vertrouw op God. Hij houdt heel veel van jullie en kent jullie door en door. Hij weet echt wel dat jullie eten en drinken en kleren nodig hebben om te kunnen leven. Als je leeft zoals God voor jullie droomt, als je goed bent voor elkaar, dan krijg je al die dingen er vanzelf bij. Als je leeft zoals God het wil, krijg je een schat in je hart. En dat is een schat die niemand kan stelen en die nooit zal vergaan. Want waar je schat is, daar zal ook je hart zijn.” Wij keken naar de bloemen en de vogels. In ons hart droomden we dat we het zouden durven. Dat we net als die bloemen en die vogels, niet meer alleen zouden werken om rijk te worden en te kunnen sparen. Dat we zouden kunnen geloven in het rijk van God. Dat we geld zouden durven weggeven aan wie het nodig had. Ik hoorde iemand zuchten. Het was de man met de beurs. Hij kroop stilletjes overeind, zonder dat iemand het merkte. Uit zijn beurs haalde hij een paar geldstukken en hij ging ermee naar Judas. Die bewaarde voor ons het geld waar we soms iets van kochten, maar waar vaak ook uitdeelden aan de armen die we ontmoetten. Ik zag hoe de man het geld aan Judas gaf. Die man had goed naar Jezus geluisterd. Bijbelverhalen uit Tuin van Heden: Kolet Janssen, p 174: 'over vogels en bloemen' aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


verwerking... Nieuw worden, de 3 s’ssen van de vasten… De man met de geldbeurs heeft goed geluisterd naar Jezus… Hij was verdord, dacht alleen maar aan geld… Maar is nieuw geworden: hij wil delen! Nieuw worden door te delen! Dat is een eerste mogelijkheid. We noemen het ook ‘solidariteit’… ... (dag vermelden) houden we een ‘koffiestop’. Iedereen mag een kopje koffie komen drinken en iets in de bus steken van Broederlijk Delen. Een tweede manier om nieuw te worden is door met minder tevreden te zijn… Zoals we hoorden bij Jezus. Niet enkel werken om rijk te worden en te sparen, maar werken vooral om gelukkig te zijn. En dat betekent dan soms tevreden zijn met minder. We noemen het ook ‘soberder zijn’… Iedereen kan zelf iets kiezen, vb. minder of zelfs niet snoepen op de schooldagen, op vrijdag geen tussendoortje meebrengen, content zijn met een boterham ipv een koek…

27

En een derde manier om nieuw te worden is ook een woordje met een s: stilte. In de vasten kiezen we om extra tijd te maken om te bidden. Om te praten tegen en te luisteren naar Jezus en daarvoor moet het stil zijn… Ook dat kan iedereen zelf kiezen, vb. elke avond voor het slapengaan eventjes bidden, of als je met de wagen naar school komt; begin je met een Onzevader te bidden… Nieuw worden in de vasten, is werken aan de 3 s-sen: solidariteit, soberheid en stilte….



“Mama, de choco is uit! Mama ik wil cornflakes!” Als ik ’s morgens geen overvloed aan eten eis aan tafel maak ik de droom van een andere wereld een beetje waar. “Juffrouw, ik wil een nieuw wit blad om op te schrijven!” Als ik schriften koop van gerecycleerd papier, en zuinig ben, maak ik de droom van een andere wereld een beetje waar. “Hé Sofie, kijk eens naar mijn nieuwe jas. Ik heb ook een nieuwe rugzak!” Als ik niet steeds de laatste mode of de nieuwste trends wil hebben, maar tevreden ben met wat ik heb, maak ik de droom van een andere wereld een beetje waar. “Mama, ik wil een reep chocolade als dessert. En misschien ook nog een ijsje !” Als ik probeer wat soberder te leven, kan ik misschien een centje sparen en opzijleggen voor de kinderen van Oeganda, dan maak ik ook hun droom een beetje waar.

28



inleiding op communie In een klein stukje brood, in de palm van mijn hand, kom Jij tot mij, Jezus. Al is het nog zo klein, het verbergt een groot geheim. Een geheim tussen Jou en mij. De hostie is de sleutel tot mijn hart. Daarin zit al jouw liefde voor mij en dat maakt me blij. Door dat kleine stuk brood langs de deur van mijn hart kom Jij tot mij, Jezus.

Denkbrood

29

Hostiebrood: geen gewoon brood! Het is zelfs niet eens echt lekker brood. Het heeft niet echt een smaak, maar het stukje brood is op het altaar wel veranderd. Door een tovertruc? Helemaal niet. Maar wanneer vrienden van Jezus het brood van Jezus breken en delen, dan vinden ze dat een stukje brood ‘denkbrood’ geworden is. Brood om te denken aan alles wat Jezus heeft gedaan. Om aan Jezus zelf te denken. En zoals het brood veranderd is, zo moet ook ieder mens die van dit brood eet voortdurend veranderen, groeien naar het voorbeeld van Jezus. Vooral groeien in vriendschap voor andere mensen.

Wij eten van hetzelfde brood, wij drinken van hetzelfde water, Vader, dank u wel. Als mensen broers en zussen zijn, dan zal de wereld vol vrede zijn, Vader dank u wel. Wij kijken naar dezelfde lucht, wij wonen op dezelfde aarde, Vader, dank u wel. Als mensen broers en zussen zijn, dan zal de wereld vol vrede zijn, Vader, dank u wel partituur van dit lied: 'Jubilootje, religieuze liederen, lagere school', uitgeverij De Garve Brugge, nr 445



liederen

30



=92

Feestelingen

6 8 Aan

1-7.

ta-

fel,

1-6.

heeft m aar

7.

aan

ta-

ieniet

fel,

der- een voor ons

z'n al-

plek. leen:

v olk

(8)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

God Je Er Let en want Wij

roept hoort is op m oet brood gaan

de ernog dat je en op

gas bij plaats iezien, bepad,

ten zogederwanker naar

bij - - als - - noeg - een - neer - gaan - m en - -

elje dus iets je er s en

kaar, bent, kom vindt deelt, rond toe

allen

31 (8)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

voor en en en hoe en en

ieniekies nielang niede-

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

der m and je m and de m and len

voor en en en hoe en Gods

is vindt eis til voorheeft om

gedat gen verraad geons

dekt, gek, s tek, trekt, s trekt, brek, heen,

ieder nie- m and kies je nie- m and lang de nie- m and brood m et

is gevindt dat eigen s til vervoor- raad heeft geieder-

dekt. gek. s tek. trekt. s trekt! brek. een.

Tekst Hendrik Jan Bosman -Muziek Willibrord Huisman aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


32



= 112

4 4 (8)

God- dank! God- dank! God, dankje- wel God,

Gitaar:

4 4 8

(8)

dat

wij jouw brood weer

hebben ge-

kre-

gen,

8

33

(8)

brood dat

wij bre-

ken,

brood dat wij

delen,

8

(8)

brood dat

er

is

voor

ie-

der-

een,

8

Willibrord Huisman 1999 (8)

God-

dank! God- dank! God,

dank!

8



5.

34

LEVEN VAN DE HEILIGE TARCISIUS

Lang geleden, rond het jaar 250 n.C., leefde er in Rome een jongen, Tarcisius genaamd. Tarcisius was een Christen en elke morgen ging hij op weg door de straten van Rome naar de samenkomst van de Christenen. Elke morgen, heel vroeg, kwamen de Christenen samen in de onderaardse begraafplaatsen. Men noemde die plaatsen de 'catacomben'. Het waren lange, donkere gangen en in de zijkanten ervan begroef men de doden. De Christenen konden alleen 's nachts samenkomen omdat ze vervolgd werden. Want als de Pretoriaanse wacht, de politie van Rome, erachter kwam dat men in Jezus Christus geloofde, dan werd men opgesloten en gemarteld. Velen werden zelfs gedood. Zoals elke ochtend was Tarcisius ook nu naar de catacomben gekomen om de H.-Mis van de Paus te dienen, als acoliet. Er waren die morgen maar weinig mensen, want sinds een paar dagen had men weer vele Christenen gevangen genomen en vele anderen moesten vluchten. Na de H.-Mis bleef Tarcisius nog wat bidden en hielp hij om alles op te ruimen. Toen ze daarmee klaar waren, zei de Paus: "Gisteren is één van de bewakers van de gevangenis in het geheim bij mij geweest. Hij heeft mij verteld dat onze gevangen broeders en zusters graag de H. Communie zouden ontvangen voordat ze gedood worden. Bijna alle priesters zijn al gevangen. Ikzelf kan niet gaan, want ze kennen mij. Ach, wist ik toch maar een oplossing!" "Heilige Vader, waarom laat U mij niet gaan? Mij zullen ze zeker niet verdenken" zei Tarcisius. "Neen, mijn beste, je bent nog te jong, het is veel te gevaarlijk voor je!" zei de Paus. Toen zei Tarcisius: "Maar Heilige Vader, ik kom toch ook elke morgen hiernaartoe. En ik ben de enige acoliet die nog nooit is weggebleven. Het is trouwens nog vroeg en op straat zal ik wel niemand ontmoeten." De Paus stemde toe: "Goed, we zullen het proberen, maar wees voorzichtig!" De Paus knielde neer en nam eerbiedig het Hostiebrood van het altaar. Hij borg ze in een gouden doosje, een pyxis, en hing dat aan een touwtje om de hals van Tarcisius. De jongen stopte het onder zijn mantel: de toga. De knaap vertrok terwijl hij bad tot Jezus die hij in de pyxis nu bij zich droeg. In een steegje riep plots een stem: "Hé, Tarcisius, wat doe jij hier zo vroeg?"; en paar buurtjongens kwamen naar hem toe gehold. Zij stootten hem aan en zeiden: "Hé, wat doe je raar en wat heb je daar onder je toga?" Eén van de jongens sloeg de toga van Tarcisius weg: "Kijk hij heeft iets van die Christenen bij zich!" "Geef hier! … Geef hier of je krijgt ervan langs!" Tarcisius hield krampachtig de gouden pyxis vast. Hij kon het Hostiebrood toch niet aan deze heidenen prijsgeven. De jongens sloegen en trapten hem, maar hij liet niet los. Toen werden ze razend en ze sloegen hem met stenen zo hard dat hij zwaar bloedend en dodelijk getroffen neerviel. Plots een kreet … "Wat moet dat daar?" Een soldaat stormde naar hen toe. Verschrikt stoven de boefjes weg. Er liep een glimlach van herkenning over het gelaat van Tarcisius, want deze soldaat was ook een Christen. Met zijn laatste krachten gaf hij aan de soldaat het Hostiebrood over. Zonder een woord te zeggen hing de soldaat het om zijn hals. Hij nam de jongen op en droeg hem naar een huis in de buurt waar hij wist dat Christenen woonden. Daarna ging hij naar de gevangenis en deelde daar in het geheim de H. Communie uit. Enkele uren later stierf Tarcisius aan zijn verwondingen. Hij werd begraven in de catacomben van Callixtus, bij de graven van de Pausen. De heilige Tarcisius is de patroon van de acolieten, omdat hij zijn leven heeft gegeven voor het H.Sacrament.



tafelgebeden voor kinderen

6.

*God, dank u voor de overvloed hier aan tafel, op ons bord. Niemand komt hier rond de tafel tekort. Amen.

*Dank u, God zoveel hebt u ons gegeven. Ook dat wij nu weer aan tafel mogen gaan. Dank u wel.

35

*Wij zijn hier bij elkaar het eten staat al klaar. Maar eerst zeggen wij samen: 'Dank U wel God'. Amen.

*Wij danken U, God, voor het eten dat we krijgen, voor de mensen die het hebben klaargemaakt, voor de vrienden waarmee we samen aan tafel zitten. Vader, dank U wel!

*Dank je voor het eten, lekker en gezond. Dank je, lieve Jezus; ik eet mijn buikje rond. SAMEN AAN TAFEL EET... EN DRINK... ALLEMAAL MEE. SAMEN AAN TAFEL. JA... OOK JIJ... KOM ER MAAR BIJ. Elke dag aan tafel, gezellig samen zijn. Dank je, lieve Jezus dat vind ik superfijn.



36

een straaltje van de maan, zingeving bij kleuters, ISBN 90 317 1617 0, Averbode

Nog andere tafelgebeden voor kinderen kan je vinden in de bundel van mei 2011



Geef ons heden ons dagelijks brood 7a De geschiedenis van het brood 7.

Graan is naast vlees en peulvruchten de meest complete energieleverancier. Het komt al eeuwen in ons voedselpakket voor. Tienduizend jaar geleden leefden de eerste mensen van wat ze in de natuur vonden zoals vruchten, bladeren en zaden. Later leerden ze met eenvoudige gereedschappen op dieren te jagen en aten ze vis en vlees. Tijdens het rondtrekken jaagden de mannen en verzamelden de vrouwen knollen, wortels, vruchten en zaden zoals de korrels van wilde granen. Om hun honger te stillen, kauwden ze erop. Het speeksel in de mond zorgde ervoor dat de korrels zacht werden.

37

Later werden ze gekneusd met een steen en in water geweekt. Zo ontstond een soort broodpap. Behalve met water mengden ze de korrels met bloed van dieren of gesmolten vet en kookten er een pap van. Van de dikke pap maakten ze een dikke ronde koek met een middellijn van ongeveer tien centimeter en twee centimeter dik. Deze plak droogden ze in de zon of bakten ze op gloeiend hete stenen of in de hete as. De warme koeken waren zacht, maar als ze afkoelden, werden ze keihard. Harde koeken werden met een steen in stukken gebroken en in water weer tot pap gekookt. De koeken hadden meestal een gat in het midden. Dan konden ze worden opgehangen om te voorkomen dat knaagdieren ze opaten. Rond 4.500 voor Christus vestigden de eerste boeren zich en werd graan verbouwd. Zo’n 1.500 jaar voor onze jaartelling ontdekte een Egyptische slaaf dat brood kon rijzen. Deze slaaf had als taak iedere dag vers brood te bakken. Brood dat ouder was dan een dag was niet te eten. Op een dag merkte hij dat hij een restje broodpap van de vorige dag had laten staan. Dit restje was zuur geworden. Om te voorkomen dat iemand dat merkte, deed hij het gauw bij de nieuwe broodpap. De broden die hij daarvan maakte, waren veel luchtiger en smaakten veel lekkerder dan de broden die hij eerst maakte. Hij kreeg veel complimenten over dit brood en hij bakte voortaan brood met een restje deeg van de vorige dag. Naast gewoon brood, bakten de Egyptenaren ook luxe brood waarin lotusbloemen, honing, vijgen, amandelen en dadels werden verwerkt. Romeinse bakkers (alleen mannen werden bakker) zetten hun initialen in het brood zodat iedereen kon zien welke bakker het brood had gebakken. De broden van toen leken op de pizza’s van nu. De rijke Romeinen gebruikten de broden als bord. Het beleg aten ze op en het brood gooiden ze weg. De arme Romeinen aten de broden wel op. In ons land kwamen in de steden pas in de Middeleeuwen bakkers. Voor die tijd bakte iedereen zijn eigen brood. Voor het bakken van brood werd rogge gebruikt. Rogge was goedkoop en werd door de lagere standen, de boeren en de horigen, gegeten. De rijkere standen, de adel en de geestelijken, aten brood dat van tarwe werd gebakken (herenbrood of wit brood). Het deeg voor het (zwarte) roggebrood werd met de handen en zelfs met de voeten gekneed. Om het deeg te laten rijzen werd zuurdeeg, het deeg van de vorige dag, of zure wijn gebruikt. Pas in de 19e eeuw werd gist ontdekt zoals wij die kennen. http://www.brood.net/default.asp?pid=geschiedenis aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


7b

Brood en religieuze feesten...

In veel culturen spelen brood en gebak een hoofdrol tijdens religieuze feesten. Sommige gebruiken zijn heel plaatselijk, anderen worden wereldwijd gedeeld. In de christelijke traditie speelde brood vroeger een heel belangrijke rol. Zo werden er voor Aswoensdag speciale krakelingen gebakken, maakte men ter gelegenheid van Palmzondag een palmpaasstok waarop een vogel van brood wordt geplaatst en werden er op Pinksteren roggebroden uitgedeeld in de kerk. Veel van die gebruiken zijn inmiddels in onbruik geraakt, al blijven er hier en daar nog een aantal bestaan. Vastenavond: pannenkoek en worstenbrood Op Vastenavond bakte men vroeger zowel in Nederland, Vlaanderen en Engeland steevast pannenkoeken. In Engeland heet deze dag nog steeds Pancake-Day. Ook eierkoeken, wafels, poffertjes en worstenbroden behoorden tot de vaste gebakken van Vastenavond. Na deze avond van zoete uitspattingen, begonnen de veertig dagen van de vasten waarin geen eieren, boter, suiker of vlees mocht gegeten worden. Vandaar dat men op de avond voor de vasten die ingrediënten zoveel mogelijk opgebruikte.

38

Verloren Maandag: worstenbrood Verloren Maandag is de eerste maandag na de zondag na Driekoningen. In de provincie Antwerpen en in Doornik worden op die dag traditioneel worstenbroden en appelbollen gegeten. Op Verloren Maandag staan er traditioneel worstenbroodjes en appelbollen op het menu. De worstenbroodjes bestaan uit gehakt of worsten gehuld in een jasje van bladerdeeg. Er bestaan evenwel verschillende soorten worstenbroodjes: enkele, dubbele, met witloof, enzovoort. De appelbollen worden dan weer speciaal voor de zoetekauwen aangeboden. Appelbollen zijn volledige appels met binnenin kaneel of andere zoetigheden, die gewikkeld zijn in bladerdeeg. Bovendien wordt iedere appelbol bestrooid met suiker. Waar de naam Verloren Maandag vandaan komt, is niet echt duidelijk. Er zijn een aantal hypothesen. Volgens één van de mogelijke theorieën bestaat deze traditie reeds sinds de vijftiende eeuw. Ambtenaren zouden op de maandag na de eerste zondag na Driekoningen hun eed hebben moeten afleggen. Deze eedaflegging ging steevast gepaard met een groot feest. Om het feest betaalbaar te houden, werd er bespaard op het voedsel. Daarom werden er goedkope worstenbroodjes uitgedeeld. Omdat er op die dag vooral werd gedronken en gegeten in de plaats van gewerkt, was deze dag zogezegd een verloren dag. Een andere verklaring zou kunnen zijn op de zondag na Driekoningen steevast het evangelieverhaal wordt voorgelezen waarin Jozef en Maria de twaalfjarige Jezus kwijt spelen in Jeruzalem en hem uiteindelijk terugvinden in de tempel. Een andere hypothese is dat de gilden in de 18de eeuw hun nieuwjaarsfeest vierden op de eerste maandag na Driekoningen. Omdat er die dag veel werd gegeten en gedronken, kwamen de ambachtslui niet toe aan werken. In sommige streken trakteerden de patroons hun gildenleden in de herberg op een borrel. Om de mensen zo lang mogelijk in de herberg te houden, zouden bepaalde herbergiers op het idee zijn gekomen om een vet en zout hapje te voorzien. Het hapje moest bovendien goedkoop zijn, wat resulteerde in een vette worst verpakt in deeg. Hoewel de oorsprong van de traditie niet gekend is, wordt de traditie al lange tijd in stand gehouden. Ieder jaar opnieuw slaan bakkers en slagers de handen in elkaar om zoveel mogelijk worstenbroodjes te kunnen verdelen. In de provincie Antwerpen zijn de worstenbroodjes en ook de appelbollen verkrijgbaar bij de meeste bakkers, in de meeste cafés, in de meeste warenhuizen … Zielenkoeken op Allerzielen In veel landen worden ter ere van Allerzielen bepaalde koeken gebakken voor het heil van de ziel van de doden. Voor de eerste wereldoorlog was het gebruik van zielenbroodjes ook hier aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


nog wijd verspreid, maar het is daarna bijna volledig verdwenen. De broodjes waren rond van vorm met een ingebakken kruis. Voordat het brood wordt gebroken werd een gebed uitgesproken voor de overledenen die men wil herinneren. Soms werden ook pannenkoeken gemaakt, waarbij in de eerste pannenkoek die in de pan lag een kruisje werd getekend. Wie die pannenkoek op zijn bord kreeg moest een gebed zeggen ter ere van de doden. Ook vandaag nog blijft de gewoonte om met Allerzielen pannenkoeken, wafels en andere koeken te eten in vele families intact. Sint-Hubertusbrood Drie november is de naamdag van de heilige Hubertus (ca. 665 – ca. 727), de eerste bisschop van Luik. Op die dag worden op heel wat plaatsen broodjes gewijd in de kerk, de zogenaamde Sint-Hubertusbroodjes of ‘hubkes’. Over het leven van Hubertus gaan heel wat verhalen de ronde, die niet altijd even consistent met elkaar. Algemeen wordt aangenomen dat hij de zoon was van de hertog van Aquitanië en een werelds leven leidde. Toen hij in het jaar 683 op een vrijdag uit jagen ging, bespeurde hij een groot hert. Maar toen hij het wilde neerschieten draaide het hert zich naar hem toe. Op dat moment verscheen een lichtend kruis tussen het gewei, terwijl een stem Hubertus beval om een zekere Lambertus, de bisschop van Maastricht, op te zoeken. Daar bekeerde hij zich tot priester. Wanneer Lambertus even later in Rome werd vermoord, benoemde de paus Hubertus tot bisschop van Maastricht. Deze laatste verlegde de bisschopsstoel van Maastricht naar Luik, zodat hij de laatste bisschop van Maastricht en meteen ook de eerste bisschop van Luik werd. Sint-Hubertus staat nu bekend als de patroonheilige van de jacht.

39

Omdat Hubertus ooit een man met hondsdolheid genas, worden de hubertusbroodjes ook gezien als een bescherming tegen hondsdolheid. Ieder misganger nam vroeger een stuk mee voor zichzelf, maar ook voor zijn dieren. Op veel plaatsen zijn dieren trouwens welkom in de kerk op 3 november. De broodjes worden nog steeds aangeboden door veel Belgische bakkers, al zijn ze niet altijd meer gewijd. De broodjes zijn klein en rond. Sommige hebben een anijssmaak, terwijl er in andere rozijnen zitten verwerkt. In de stad Gent spreekt men doorgaans van mastellen. Een koningstaart op Driekoningen Een andere gekende traditie verbonden aan Driekoningen is het zogenaamde koningsspel. Er wordt dan een taart gebakken waarin een boon wordt verstopt. Wanneer de taart wordt verdeeld, kan er naarstig naar de boon worden gezocht, want degene die de boon in zijn of haar stuk taart vindt, wordt benoemd tot koning voor een dag. En dit koningschap brengt uiteraard bepaalde privileges met zich mee. Dit spel is in eerste instantie bedoeld voor kinderen, maar soms wordt het ook door volwassenen gedaan. Al in de zeventiende eeuw vinden we in Vlaanderen het gebruik van de koningskoek terug. Op de schilderijen van Jan Steen bijvoorbeeld, is te zien hoe tijdens de feestmaaltijd ook telkens een taart wordt aangesneden. De gelukkige die de boon vond, mocht een papieren kroon op het hoofd zetten en de leiding over het feest nemen. In Vlaanderen werden er vroeger ook vier stukken opzij gehouden voor de armen: het Ons Heer deel, het Onze Lieve Vrouwe deel, het Sint Jozefdeel en een stuk dat de naam van de dorpspatroon kreeg. De dag na het feest liepen arme vrouwen luidkeels op straat te roepen om het Onsheerendeel, dat hen vanuit de ramen werd toegesmeten. Nanning, J.H., Brood- en gebakvormen en hunne beteekenis in de folklore, Uitgeverij Eigen Volk, Scheveningen, 1932. De Tavernier, J., Ons dagelijks brood. Over oude en nieuwe spijswetten, Acco, Leuven, 2010. Brandes, S.H., Skulls to the living, bread to the dead, Wiley-Blackwell, New Jersey, 2006.



7c

"komen eten"

Voedsel is geen neutrale zaak binnen de verschillende religies. De verschillende religies hebben allemaal hun eigen kenmerken en regels. Een aantal van die regels zijn de spijswetten: dit zijn wetten die het consumptiepatroon van de leden van de betreffende godsdienst beschrijven. Hieronder vallen zowel verboden levensmiddelen als toegestaan voedsel. Zowel de manier van slachten en produceren, bereiden, bewaren of nuttigen, worden in meer of mindere mate door het geloof bepaald.

40



De islam verbiedt producten zoals varkensvlees, aaseters en alcohol of andere verdovende middelen. Vlees van andere dieren mag geen bloed bevatten, de slachtwijze is er op gericht het dier te laten bloeden. Er mag niet verdoofd worden bij de slacht maar daarbij moet worden opgemerkt dat de religieuze slachtwijze (waarbij de naam van Allah wordt uitgesproken) er niet op gericht is om het dier veel pijn te doen. De rustdag is de vrijdag: op deze dag wordt niet geslacht. Tijdens de Ramadan wordt van zonsopgang tot zonsondergang gevast. In landen waar met de handen wordt gegeten zal altijd de rechterhand worden gebruikt, de linkerhand is onrein.



Het jodendom verdeelt voedsel in koosjer (religieus toegestaan) en niet koosjer. Vlees en zuivel moeten strikt gescheiden worden. Dit gaat zo ver dat er twee serviezen en twee aparte pannensets zijn. Ook de joodse wet kent het verbod op bloed, bepaalde vissoorten (zonder schubben) en varkensvlees, maar ook op bepaalde planten. Koosjere spijzen en dranken mogen niet in contact komen met niet koosjere voedingsmiddelen. De rustdag is zaterdag (sabbat), op deze dag mag er strikt formeel geen eten bereid worden maar wel worden gegeten. De strenge koosjere wetten worden in orthodoxe kringen wel toegepast maar in de meeste westerse gemeenschappen wordt er wat minder strikt mee omgegaan.



Boeddhisten mogen geen vlees en geen planten uit de uienfamilie eten. Eiwitten worden geleverd door tarwegluten en sojabonen. Alcohol is streng verboden. In bepaalde boeddhistische orden mag men na het middaguur niets meer eten.



Het hindoeïsme heeft geen geschreven spijs- en drankwet maar door het geloof in reïncarnatie zijn de hogere kasten bijna allen vegetariërs. Rundvee is heilig en wordt dus niet gegeten. Het gebruik van alcohol en te veel kruiden wordt sterk afgeraden. Tenslotte is reinheid erg belangrijk. Bereiders van voedsel moeten altijd rein zijn, evenals de consumenten van het voedsel.



Mormonen worden aangeraden het lichaam zo gezond en rein mogelijk te houden. Cafeïnehoudende dranken (koffie, thee, cola) zijn verboden, en ook tabak wordt afgeraden. Een aspect van de leer is dat de mormoon zelfstandig moet zijn en zichzelf moet kunnen voorzien. Voorraadvorming is een aspect waar aandacht aan besteed wordt, vandaar dat mormonen een grote nood hebben aan gedroogd en ingeblikt voedsel.



Christenen kennen niet veel spijsvoorschriften. Carnaval, de vastenperiode en Pasen zijn echter wel overblijfselen uit een tijd waarin spijsvoorschriften geldig waren. Na Aswoensdag werd men geacht matig en sober te eten, om vervolgens met Pasen weer volop te genieten. Katholieken hanteerden de vrijdag als visdag. Maar tegenwoordig wordt (uit gezondheidsoverwegingen) geadviseerd om 2x per week vis te eten en 'vrijdag visdag' komt in Nederland [en België] nog maar sporadisch voor.



8.

Hemelse spijzen

Bijbelse ingrediënten voor recepten met een diepere betekenis Amandel De amandel is een van de eerste bomen die bloeit na de winter. In de bijbel is de amandel een beeld van bevestiging en uitverkiezing (Numeri 17, 23 en Jeremia 1, 11). De Hebreeuwse naam voor amandelboom verwijst naar wakker worden, de wacht houden en uitzien. Knoppen en bloemen werden ter versiering in de luchter voor de ark van het verbond nagemaakt (Exodus 25, 31-35). Appels 'Gouden appels op een zilveren schaal: dat is een woord op de juiste tijd gesproken' (Spreuken 25, 11). In het Latijn is het woord voor appel hetzelfde als het woord kwaad. Zo kreeg de appel in de Middeleeuwen de betekenis van verboden vrucht die Eva aan Adam aanbiedt. In het verhaal over de zondeval in de tuin van Eden (Genesis 3) wordt echter de appel niet genoemd, er is slechts sprake van een vrucht. Wel was de appelboom reeds bekend in de tijd van de bijbel (Joël 1, 12). De appel was in de Middeleeuwen, zoals zovele andere vruchten, een teken van vruchtbaarheid. In voorstellingen waarbij Maria of Christus een appel in de hand houdt, is het een verwijzing naar verlossing of overwinning van het kwaad. Azijn Azijn bevat het zuursmakende azijnzuur dat bij gisting van alcohol ontstaat. Zuur helpt bij de vertering. Azijn, waarschijnlijk verdund, werd in de tijd van de bijbel gebruikt om de dorst te lessen en bijvoorbeeld het brood in te dopen (Ruth 2, 14). Maar onvermengd was het een straf (psalm 69, 22). Om de dorst van Jezus aan het kruis te lessen wordt zure wijn gebruikt (Johannes 19, 28-29).

41

Braam Doornbossen met ondermeer bramen werden gebruikt ter bescherming van heilige plaatsen. God verscheen aan Mozes bij een brandend braambos (Exodus 3, 4). Als stengels van de plant de grond raken, wortelen ze en zo ontstaan ondoordringbare struiken. Bonen 'Toen David (...)aangekomen was, brachten Sobi en (...) daar rustbedden, schalen en aardewerk, tarwe en graan, meel en geroosterd koren, bonen en linzen, geroosterd graan, honing en boter, schapen en kaas van rundermelk voor David en zijn leger. (2 Samuël 17, 2729) In de bijbelse tijd vormden bonen een belangrijk del van het voedsel. Aanvankelijk waren dat vooral tuinbonen. In de orde van de trappisten, ongeschoeide cisterciënzer monniken, worden bonen trappistenvlees genoemd. De monniken van deze orde zijn vegetarisch. Bonen zijn voor hen vleesvervangers. Dadel Van de boom komen smakelijke en voedzame vruchten. De boomstam levert smakelijk sap. De Hebreeuwse naam Tamar betekent dadelpalm. In de bijbel wordt de boom vergeleken met het beeld van een rechtvaardige (psalm 92,13) omdat hij recht omhoog groeit en goede vruchten geeft. Ook is hij een verwijzing naar overwinning. Johannes gebruikt het beeld van de palmtakken waarmee de mensen zwaaien als Jezus op een ezel Jeruzalem binnentrekt (Johannes 12, 12-13). aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Druif Het is een van de gezegende vruchten van het beloofde land. (Deuteronomium 8,8) die naar overvloed, het goede leven verwijzen. Als uitverkoren volk wordt Israël in de bijbel vergeleken met een wijnberg en wijnstok (Jesaja 5, 7; Hosea 10, 1). in het tweede testament wordt Jezus de ware wijnstok genoemd (Johannes 15, 1-15). Van de geplette druiven wordt wijn gemaakt, die als symbool van bloed en leven, samen met brood de tekenen vormt van de maaltijd van de Heer. Ei Beeld van nieuw leven. In de joodse traditie worden eieren gebruikt in de sederschotel, een schotel met divers voedsel als herinnering aan de uittocht in Egypte. Deze speciale sederschotel krijgt bij de viering van het joodse paasfeest een centrale plaats. Het ei is enerzijds een verwijzing naar het offer dat met het paaslam in de tempel gebracht werd. Anderzijds is het ei ook een beeld van het altijd bewaren van de hoop. In de joodse traditie behoren eieren tot het begrafenismaal. In de orthodoxe kerken worden paaseieren versierd voor ze meegenomen worden naar de kerken om daar gezegend te worden. De zegening van eieren heeft ook in de katholieke kerken bestaan, maar is inmiddels verdwenen. Gerst Gerst wordt in de bijbel genoemd als een van de zeven zegeningen van het beloofde land (Deuteronomium 8,!). Gerst is een maand eerder rijp dan tarwe. Daarom werd gerst gebruikt bij de offerande op het joodse paasfeest (Pesach). Gerst werd minder gewaardeerd d an tarwe, omdat je met tarwe beter brood bakt. Gerstebroden werden door arme mensen gegeten. 'Een maat tarwe voor een denarie en drie maten gerst voor een denarie' (Openbaring 6,6). 'Er is hier en jongen die vijf gerstebroden en twee gedroogde visjes bij zich heeft' (Johannes 6,9).

42 Graan

De cyclus van de graankorrel is een beeld van Jezus (Johannes 12, 24). Graan is de grondstof voor brood. In de bijbel heeft dat vaak de betekenis van het brood des levens: samen met wijn vormt het de tekenen van de maaltijd van de Heer, ofwel eucharistie of heilig avondmaal. Granaatappel Door de vele zaden die de vrucht heeft, is het een beeld van overvloed. Het rode sap werd wel gezien als liefdesdrank. Ze werd beschouwd als een van de zeven goede gaven in het beloofde land (Deuteronomium 8, 8). Granaatappels werden afgebeeld in de tempel van Salomo (1 Koningen 7, 20) en in de kleding van priesters (Exodus 28 33-34; 39, 24-26). In de Renaissance en Barok wordt het Jezuskind soms afgebeeld met een granaatappel in de hand als verwijzing naar het eeuwige leven. Hert, Hinde 'Zoals een hinde om waterstromen schreeuwt, zo schreeuwt mijn keel naar U, God.' (Psalm 42, 2) Men geloofde dat een hert slangen vernietigde, ofwel het kwaad. Daarom is er een verwijzing naar Jezus. Hubertus ontmoette een hert met een kruis in het gewei. Dit hert bepaalt de levensloop van Hubertus. Hij wordt bisschop en heilige.



Honing In de bijbel is honing een beeld van zoetheid en zegen: een land van melk en honing typeert de vruchtbaarheid. 'Ik ben afgedaald om hen te bevrijden uit de macht van Egypte, om hen weg te leiden uit dit land, naar een land dat goed en ruim is, een land dat overvloeit van melk en honing (Exodus 3, 8). 'Hoe kostelijk streelt uw woord mijn gehemelte, kostelijker dan honing mijn mond ' (Psalm 119, 103). Hysop Het nu bekende keukenkruid (hyssopus officinalis) komt van nature in Europa voor. Als in de bijbel sprake is van hysop wordt daarmee waarschijnlijk de Syrische hysop bedoeld (Origanum syriacum). Deze plant wordt in Samaria als kwastje gebruikt om het bloed van het paaslam te sprenkelen. Bekend is de tekst uit Psalm 51, 19: 'Reinig mij met hysop en ik zal schoon zijn.' Johannesbroodboom of carobe De lange peulen van de Johannesbroodboom werden als varkensvoer gebruikt. 'Graag had hij zijn honger gestild met het voer dat de varkens aten, maar niemand gaf hem wat' (Lucas 15, 16 in het verhaal van de verloren zoon). Men gaat ervan uit dat ook Johannes, als voorloper van Jezus, deze peulen at en dat zo aan deze boom zijn naam gegeven is. Ze worden buiten het Middellandse -Zeegebied wel in parken en tuinen aangeplant. Kalebas De kalebas verwijst door haar enorme groeikracht naar de verrijzenis. Het bittere vruchtvlees en de zaden werden eruit gehaald. Gedroogde kalebassen werden gebruikt door pelgrims om water in te bewaren en mee te nemen. De naam van de stad Dilan die in Jozua 15, 38-41 genoemd wordt, is afgeleid van 'delaath', waarmee de kalebas bedoeld wordt.

43

Kalmoes 'Toen sprak de Heer tot Mozes: 'Neem de fijnste kruiden: vijfhonderd sikkel mirre, tweehonderd sikkel kaneel, tweehonderdvijftig sikkel kalmoes, vijfhonderd sikkel laurier, volgens heilig gewicht, en één hin olijfolie. Bereid daarmee heilige zalfolie' (Exodus 30, 22-25). De wortelstokken zijn geliefd om hun geur en smaak. 'Je staat in bloei als een lusthof vol granaatbomen met kostelijke vruchten, vol hennabloemen en nardusplanten, nardus en saffraan, kalmoes en kaneel, allerlei wierookbomen, mirre en aloë, de fijnste geurige kruiden (Hooglied 4, 13-14). Vanwege de geneeskrachtige werking bij maag-, darm- en spijsverteringsklachten is de plant in Europa aangeplant en inmiddels verwilderd langs de waterkant aan te treffen. De wortelstok wordt nog steeds in likeur, zoals kruidenbitter, verwerkt. Kappertje De kappervrucht gold in de tijd van de bijbel als een honger- en dorstopwekkende vrucht (Prediker 12, 5). In feite zijn het geen vruchten maar de bloemknoppen van een warrig vertakt struikje. Kapucijner Deze erwt is genoemd naar de orde van de kapucijnen, omdat de bruine kleur van de kleding van deze monniken overeenkomt met de kleur van de erwt.



Karwij Het kruid werd reeds in het land van de bijbel gekweekt (Jesaja 28, 27). Zaden, blad en wortels worden zowel in de keuken als voor medicinale doeleinden gebruikt. Kers Door zijn zoete smaak en rode kleur wordt de kers in het Engels wel 'fruit of paradise' genoemd. Kersen zijn een verwijzing naar gezegende mensen en zij die goede werken tot stand brengen. Soms wordt een kers afgebeeld in de hand van Jezus. Komijn De pittige zaden worden ondermeer gebruikt bij het inleggen van komkommers en augurken, bij de bereiding van kaas maar ook bij het kruiden van bijvoorbeeld visgerechten. Het was een bekend cultuurgewas in de tijd van de bijbel, wat blijkt uit de nauwkeurige teeltbeschrijving in Jesaja 28, 25-29. '(...)men rolt geen dorswagen over komijn, karwijzaad wordt met een stok uitgeslagen en komijn met een vlegel (Jesaja 28, 27) Koriander 'Het manna dat de Israëlieten tijdens hun vlucht uit Egypte ontvingen was wit als korianderzaad en smaakte naar honingkoek' (Exodus 16, 31). De zaden van koriander zijn bruin vanbuiten, maar wit vanbinnen. Kruisbes De kruisbes met zijn zoete vruchten is door de vele doornen aan zijn takken een herinnering aan het lijden van Jezus bij zijn kruisiging.

44

Kweeappel 'Laat...de reuk van je adem zijn als de geur van kweeappels' (Hooglied7,9). Verkwik mij met kweeappels' (Hooglied, 2, 5). Lamsvleees Een lam wordt geslacht bij het Pascha, de maaltijd voor het vertrek van de Israëlieten uit het land Egypte. Een beetje bloed van het lam wordt over de deurposten gestreken als teken dat binnen het huis de Heer wordt geëerd. Het bloed bewaart de Israëlieten voor de dood die in de nacht van hun vertrek alle eerstgeborenen, mensen en dieren zal treffen (Exodus 12). Thans herinnert een geroosterd botje aan het paaslam dat na de verwoesting van de tempel niet meer geofferd kan worden. Dit botje ligt op de zogenaamde sederschotel die Joodse families voor de viering van hun Pasen bereiden. Het lam wordt een beeld van de knecht van God, van wie Jesaja zegt: 'Hij wordt gefolterd, maar hij onderwierp zich, hij heeft zijn mond niet geopend, zoals een lam dat naar de slacht wordt geleid' (Jesaja 53, 7). Dit klinkt door in Johannes 1, 29: 'Daar is het lam van God, degene die de zonde van de wereld wegneemt'. Het lam neemt een grote plaats in bij de visioenen van Johannes in het boek openbaring. Jezus Christus is het lam, aan wie alle macht in de hemel en op aarde is gegeven. Laurier De bladeren zijn aromatisch en blijven in de winter groen. Omdat ze stevig zijn en niet 'verwelken', wordt dit blad nog steeds gebruikt voor het maken van lauwerkransen om iemand te 'lauweren', te eren. Laurier verwijst dan ook naar overwinning, roem en eeuwigheid. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Lievevrouwebedstro Het is een geurig kruid. Volgens een legende verzamelt Jozef kruiden om een zacht bed te maken voor de bevalling van Maria. Uit dankbaarheid heeft het kruid toen haar heerlijke geur gekregen. Linzen Toen gaf Jakob hem (Esau) brood en linzenbrij' (Genesis25, 34). Linzen zijn voedzame peulvruchten en waren een populair voedsel in de tijd van de bijbel. 'Neem tarwe, gerst, bonen, linzen, gierst en spelt; doe alles in een pot en maak er brood van' (Ezechiël 4, 9) Melde 'Ze stropen de wildernis af naar eten, scharrelen wat op in de lege woestijn, plukken melde en wilde bladeren en eten wortels van de brem' (Job, 30, 3-4). De Griekse benaming voor 'melde' betekent 'van de zee'. Veel meldesoorten zijn goed bestand tegen zout. Tuinmelde is thans een cultuurvariëteit die smaakt naar spinazie. Meloen 'We hebben heimwee naar de vis die wij in Egypte voor niets te eten kregen, naar de komkommers en de meloenen, naar de prei, de uien en het knoflook (Numeri 11,5). 'Sion bleef alleen over, als een hut in een wijngaard, als een slaaphok op een komkommerveld' (Jesaja 1, 8).

45

Mierikswortel Het is een van de bittere kruiden die in de sederschotel tijdens het joodse Pasen herinnert aan de bittere tijd van slavernij in Egypte. Moerbei 'De olifanten hield men sap van druiven en moerbeien voor om ze strijdlustig te maken' (1 Makkabeeën 6, 34). 'Al heb je maar een vertrouwen als een mosterdzaadje, als je tegen de moerbeiboom daar zegt: "Kom met wortel en al uit de grond en verplant je naar zee", dan zou hij je gehoorzamen' (Lucas 17, 6). Deze boom met sappige, tere, dieprode vruchten is al eeuwenlang, ook in het land van de bijbel, goed gekend. De witte moerbei wordt gebruikt voor de teelt van de zijderupsen. Mosterd 'Met het koninkrijk der hemelen gaat het als een mosterdzaadje, dat iemand op zijn akker zaaide. Dat is wel het kleinste van alle zaden, maar als het is opgeschoten, is het groter dan de struiken en wordt het een boom' (Matteus 13, 21). Inmiddels zijn er kleinere zaden bekend, maar mosterdzaad blijft herinneren aan het Koninkrijk Gods. Mosterdkruid 'Daarom ging iemand het veld in om groenten te plukken' (2 Koningen 4, 39). De Hebreeuwse plantennaam wordt in de talmoed als 'gargir' aangeduid, en daarmee wordt 'moeskruid' bedoeld. Het mosterdkruid is een bekend moeskruid waarvan de bladeren als sla gegeten worden. Vroeger werd de plant ook verbouwd vanwege de zaden die olie bevatten en gebruikt worden om peper te vervangen. aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Munt 'Wee u, schriftgeleerden en farizeeën, schijnheiligen; u draagt een tiende af van munt, anijs en komijn, maar wat zwaarst weegt in de wet verwaarloost u: recht, barmhartigheid en trouw.' (Matteüs 23, 23) Munt, een kruid dat in het wild groeit, wordt gebruikt als ene keukenkruid. Vroeger werden tijdens feesten in de kerk geurige kruiden gestrooid. Munt hoorde daar bij. Olijf Als bijbels beeld van zegen (Deuteronomium 8, 8) is het een symbool van vrede geworden. In Genesis 8, 11 verwijst de olijftak naar het nieuwe leven; de duif die Noach uit de ark losliet, kwam terug met een olijftak in haar bek. Als beeld van het gezegende volk Israël wordt de olijf gebruikt in Jeremia 11, 16; Hosea 14, 6-9 en Romeinen 11, 16-20. In psalm 52, 10 is het een beeld van de rechtvaardige: 'Ik ben als een groene olijfboom die in het huis van God staat: ik vertrouw op de liefde van God voor altijd en voor eeuwig.' Van de boom worden de vruchten gegeten en het hout gebruikt, maar het is vooral de olie die uit de olijven wordt geperst die voor allerlei doeleinden gebruikt wordt: in de keuken, voor lampen, cosmetica en als grondstof voor het bereiden van zalfolie. Peer De peer is door de vorm een verwijzing naar vrouwelijkheid en vruchtbaarheid. Door haar zoete sap wordt ze in de kunst ook een verwijzing naar de liefde van Jezus. In Zuid-Duitsland is het gewoonte met Kerstmis perenbrood te eten, een vruchtenbrood met peren of gedroogde perenschijfjes.

46

Rozemarijn Sinds de Egyptische oudheid is de plant, een altijdgroene heester, in gebruik als keukenkruid door de aromatische naaldachtige bladeren. Het is een symbool van herinneren aan vriendschap en liefde. Daarom werd deze gebruikt bij bruiloften en begrafenissen in de landen rond de Middellandse zee. Bewust werd bij landhuizen rozemarijn geplant, soms in potten, en bij de toegangsdeuren gezet. Door aanraking komt de geur vrij. Saffraan 'Je staat in bloei als een lusthof vol granaatbomen met kostelijke vruchten, vol hennabloemen en nardusplanten, nardus en saffraan, kalmoes en kaneel, allerlei wierookbomen, mirre en aloë, de fijnste geurige kruiden.' (Hooglied 4, 13-14) Saffraan is een kostbaar kruid dat verkregen wordt door het verzamelen en drogen van de bloemstijlen van deze krokus. Het wordt als aromatisch kruid gebruikt om gerechten een gele kleur te geven. Spelt 'Zaait hij geen tarwe, gierst en gerst op hun plaats, en spelt op de rand van de akker?' (Jesaja 28, 25) 'Neem tarwe, gerst, bonen, linzen, gierst en spelt; doe alles in een pot en maakt er brood van' (Ezechiël 4, 9). Dit oude graangewas werd door Hildegard van Bingen zeer geprezen. Tarwe Tarwe was het voornaamste graangewas in de tijd van de bijbel. Het is één van de gezegende gewassen in het land van belofte: 'God brengt u in een heerlijk land vol water (...) een land met tarwe en gerst, wijnstokken, vijgen en granaatappels, een land met vette olijven en honing'. (Deuteronomium 8, 8) aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


Tuinboon 'Neem tarwe, gerst, bonen, linzen, gierst en spelt: doe alles in een pot en maak er brood van' (Ezechiël 4, 9). Tuinbonen werden in de tijd van de bijbel niet alleen gekookt, maar ook fijngestampt. Met het meel werd pap, puree en brood gemaakt. Ui 'Wij hebben heimwee naar de vis die wij in Egypte voor niets te eten kregen , (...) naar prei, de uien en het knoflook' (Numeri 11, 5). In de bijbel komen uien, prei, sjalotten knoflook soms voor onder de naam look. De hedendaagse soorten wijken nogal af van uiensoorten in de tijd van de bijbel. Ze werden echter wel volop gekweekt en gegeten. In talmoed wordt knoflook reeds aangeprezen als een middel dat levensverlengend is.

de en de de

Vis De vis verwijst naar Jezus Christus. het Griekse woord voor vis ICHTUS is een korte, krachtige geloofsbelijdenis: Jezus Christus, Gods Zoon, Verlosser. Een vis wordt vaak afgebeeld bij Antonius van Padua die voor vissen predikte en soms bij de bijbelse personen Tobias en Petrus die visser was en visser van mensen werd. Vlees In de Joodse traditie wordt geen varkensvlees gegeten omdat dit als onrein vlees beschouwd wordt. Vlees was en is een luxeproduct. Vruchten

47

Algemeen is een vrucht een beeld van leven dat vruchtbaar is. Met Pinksteren werden de eerste vruchten van de oogst naar de tempel in Jeruzalem gebracht. In de christelijke traditie spreekt men van vruchten van de geest: liefde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid, ingetogenheid (Galaten 5, 22). Vijgen In het Bijbelboek Deuteronomium 8, 8 wordt de vijg genoemd als een van de zegeningen van het beloofde land. 'Iedereen zal onder zijn wingerd zitten of onder zijn vijgenboom, door niemand opgeschrikt.' (Micha 4, 4) De vele zaden zijn een beeld van vruchtbaarheid. De vijg was ene belangrijke voedselbron. Vijgen konden gedroogd worden door het hoge suikergehalte. Gedroogd werden er koeken van geperst. Zout Zout zuivert, door het zouten van levensmiddelen kun je deze bewaren. 'Het is voor de Heer een altijddurend verbond, een verbond met zout' (Numeri 18, 19). 'De eerste levensbehoefte van de mens zijn water, vuur, ijzer, zout en tarwebloem, melk en honing, het bloed van de druif, olijfolie en kleding. (Sirah 39, 26) Zuring 'Wanneer iemand toch voor de Heer Pasen wil vieren, dan moeten zij (...) daarbij ongezuurde broden en bittere kruiden eten.' (Numeri 9, 11) Het staat niet vast welke kruiden precies als bitter kruid werden gegeten. Het is zeer waarschijnlijk dat daartoe zuringsoorten zoals de veldzuring en de schapenzuring behoorden. Ook worden cichorei, paardenbloem en mierikswortel genoemd als bittere kruiden. naar Tini Brugge en Gert vos aanbod DPB-Brugge BuBaO BaO - februari 2013 CULTURELLEN - refter/eetzaal - AAN TAFEL


48

website pastoraal op school: www.kobrugge.be/pastoraal Carmino Bohez – Rik Depré DPB-Brugge domeinbegeleiding pastoraal@school BaO - BuBaO - SO BuSO


bundel met VERDIEPENDE TEKSTEN 2. GEBED VAN DE WEEK februari zie website!-

Recommend Documents