blauwbloed veilig en zoet inzending KuiperCompagnons EO Wijersprijsvraag Deltapoort
blauwbloed veilig en zoet
blauwbloed veilig en zoet
Delta De delta in IJsselmonde is prachtig. Maar doordat alle stromen van water, mensen en goederen hier gebundeld zijn, dreigt het te verstikken. De pracht van de delta is niet meer zichtbaar en dat is niet goed. Door de concentratie van activiteiten heeft IJsselmonde zichzelf op slot gezet. Er moet weer ruimte komen om te leven. De wateropgave maakt aanpassingen in het watersysteem noodzakelijk. In het kielzog van deze inspanningen moet IJsselmonde behalve veilig vooral ook weer mooi worden en profiteren van de fantastische ligging tussen rivieren en unieke landschappen. Een aantrekkelijke leefomgeving en ruimte voor een nieuwe economie die de bewoners aan ‘Drechtstad’ bindt, nieuwe inwoners en nieuwe (kennis- en diensten)economie aantrekt, en een vernieuwde identiteit geeft: stad doorbloed met water.
blauwbloed veilig en zoet Waterbestendige en leefbare Delta Het economisch hart van Nederland, de Randstad, is ontstaan dankzij een strategische ligging in de delta en dankzij de kunde om de watersystemen te benutten en steeds aan veranderende omstandigheden aan te passen. De klimaatverandering heeft als gevolg in de komende eeuw dat de zeespiegel stijgt, de regen heviger wordt, de rivieren meer piek-afvoeren te verwerken krijgen, en er langere periodes van droogte komen. Om Nederland leefbaar en veilig te houden is aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering onvermijdelijk. Een grote verhuizing naar de Veluwe is ondenkbaar, dus moeten stevige dijkringen de kust en het achterland blijven beschermen tegen overstroming.
blauwbloed veilig en zoet De kustverdediging wordt op sterkte gebracht met zand-suppleties en verbreding van de duinen. De rivier krijgt meer ruimte om de piekafvoeren op te kunnen vangen door dijkver-hoging (verticale ruimte), het vergraven van uiterwaarden (horizontale ruimte) of het verleggen van de dijkringdijk (nieuwe ruimte). Het estuarium ontwikkelt zich als één geheel met open verbindingen met de zee, waardoor een stabiel en dynamisch watersysteem ontstaat. Het veenweidegebied gaat vernatten. Lage delen worden van het boezemsysteem afgekoppeld. Zo kan efficiënter met het (soms ook) beperkt beschikbare zoetwater in West-Nederland worden omgegaan. In de kustzone en de polders ontstaat een lappendeken van verschillende kwaliteiten.
blauwbloed een waterbestendig plan
blauwbloed een waterbestendig plan
CO2-dijk beschermt de Randstad
CO2-dijk - Dijkring Holland Om de veiligheid de komende eeuwen te garanderen wordt de ’CO2-dijk’ gebouwd. De dimensionering (hoogte x breedte) van de dijk is omgekeerd evenredig met de snelheid waarmee we de uitstoot van vervuilende gassen beperken. Holland wordt veiliggesteld. (Volgens huidig beleid gelden voor andere dijkringen in Nederland andere normen). Er ontstaat de veiligste en mooiste delta van de wereld. CO2-dijk voegt een aantal dijkringen samen. De CO2-dijk heeft een normfrequentie van 1/oneindig. De dijk komt ten noorden van de Waal, van kust tot het hoge land. Bij extreme rivierwaterafvoer wordt het water ten zuiden van Rotterdam naar zee geleid. Het tracé volgt na de toekomstige Maeslantsluis – Rozenburg – Botlek – de Bernisse - de zuidrand van de Hoeksche Waard - Eiland van Dordrecht en ligt ten oosten van Gorinchem langs de noordoever van de Waal. De huidige dijken blijven functioneren als overgedimensioneerde compartimenteringsdijken.
blauwbloed een waterbestendig plan
De rivier- en zeewaterkering is mede bedacht omdat dijkverzwaring van de vele dijkringen kostbaar is en in het stedelijk gebied moeilijk uitvoerbaar. Bovendien ontstaan kansen voor nieuwe ontwikkelingen langs de oevers. Een deel van de investering kan worden terugverdiend. Afgedamde wateren kunnen op eenvoudige wijze weer worden aangetakt op de rivieren, waardoor het waternetwerk wordt uitgebreid en achter de veilige, grote dijk een waterrijke leefomgeving gebouwd kan worden. Hoog water In een normale situatie blijft het systeem functioneren zoals het nu doet. Door middel van kunstwerken wordt bij extreme afvoer de bulk van het rivierwater omgeleid ten zuiden van de nieuwe waterkering. Er komen hoogwaterkeringen in de Beneden Merwede, de Dortse Kil, het Wantij en het Spui. In het estuarium kan het water bij hoge zee worden gebufferd in het Haringvliet en de Grevelingen. Bij extreem hoog water wordt Voorne weer een eiland. Goudswaard ligt dan als een vooruitgeschoven bastion in de woeste delta.
blauwbloed een waterbestendig plan
Binnen de nieuwe veilige dijkring voorzien zoetwaterbuffers in het veenweidegebied de regio van voldoende schoon water tijdens perioden van droogte. Buiten de dijkring wordt bovenstrooms water aan de rivier onttrokken voor drinkwatervoorziening. Bij een permanent hoge zeespiegel (t=200?) gaat de CO2–dijk permanent dicht met sluizen. De badkuip wordt gesloten en Rotterdam komt aan binnenwater te liggen. ophogen bestaande dijken
of: aanleg superdijk
blauwbloed dooraderd met slimme infrastructuur
blauwbloed dooraderd met slimme infrastructuur
CO2-dijk combinatie van functies
Het is te voorzien dat de verschuiving van de Rotterdamse haven naar zee voortzet. Over 50 jaar zal door de aanleg van Maasvlakte III en door het terugvallen van fossiele brandstoffen de haven transformeren. Rotterdam breidt uit aan de kades van de Waalhaven en verder westwaarts. In Europoort wordt energie en voedsel geproduceerd. Hier is ook de overslag van zeeschepen naar binnenvaart, vrachtwagens en de trein. Het rangeerterrein Kijfhoek verhuist op termijn naar het Beerkanaal. In IJsselmonde komt daarmee ruimte voor nieuwe woon- en recreatiegebieden. Stadsboulevards Een nieuwe goederensnelweg die gekoppeld wordt aan de nieuwe waterkering ontlast de huidige binnenstedelijke transportnetwerken en speelt deze vrij voor nieuwe doeleinden. Het huidige snelwegennetwerk wordt omgevormd tot 80 km/uur stadssnelwegen: groene stadsboulevards met daaraan clusters voor stedelijke functies. De N3 door Dordrecht laat een stadsweg zien die stedelijke clusters koppelt: gezondheidspark bij het ziekenhuis, Leerpark, de sportboulevard. Dit kan worden uitgebreid met een uitgaanshaven, een kantorenboulevard en bijvoorbeeld een ‘water academie-eiland’.
blauwbloed met ruimte voor nieuwe economie
blauwbloed met ruimte voor nieuwe economie
De A4 wordt via de dijk aan de A29 geknoopt en verbindt Amsterdam, Schiphol, Aalsmeer, het Westland, de haven en Antwerpen. (De A4 hoeft niet het stadspark Midden Delftland te doorsnijden). Deze snelweg verzorgt de noord-zuid goederenstroom in de Randstad. In de dijk is ruimte voor een 15 km lang lint van bedrijvigheid. Als de goederenstroom is gebundeld op de A4 (noord-zuid) en A15 (oost-west) kunnen de andere snelwegen worden getransformeerd in stadsboulevards.
blauwbloed en een verleidelijk leefklimaat
blauwbloed en een verleidelijk leefklimaat
Ruimte In Drecht (de fusiegemeente rond het rivierenknooppunt) is het water overal zichtbaar en voelbaar. De kracht van Drecht zit niet in de goede bereikbaarheid, niet in de ligging bij Mainport Rotterdam, niet in de ligging in de schaduw van de Randstad. De kwaliteit is het overal aanwezige water, het wonen en werken aan het water, de bedrijvigheid op het water, de verbindingen via het water. In de bestaande situatie zijn de bewoners van de regio bepaald niet verwend met een bereikbaar en aantrekkelijk buitengebied. In een internationaal sterk concurrerende regio is een aantrekkelijke woonomgeving van het grootste belang. Water dus! Nieuwe waterverbindingen worden ingezet om stedelijke concentraties met elkaar en met de omliggende landschappen te verbinden. De Drechtenaren komen achter de hoge dijken vandaan en gaan weer aan de rivier leven. Het water bepaalt de identiteit van Drecht; een stad met bijna 300.000 inwoners rondom de grote rivier, dooraderd met water, beschermd door de grote dijk.
blauwbloed en een verleidelijk leefklimaat
Drechtoevers Op de Drechtoevers is een rijke geschiedenis van industrie, watergebonden bedrijven in scheepsbouw, metaal en waterbouw. Sommige zijn uitgegroeid tot wereldformaat. De terreinen komen vrij en krijgen deels een nieuwe bestemming. De buitendijkse gebieden hoeven niet verder te worden opgehoogd omdat bij gevaarlijk hoog water de keringen in de CO2-dijk sluiten. Aan de oevers ontstaat een afwisselend beeld van haventjes, kades, moderne scheepsbouw, rivierparken, waterinstituten en woningen (deze naar voorbeeld van Dordrecht als een zee van huisjes met daartussen enkele markante torens). De rivierenknooppunten worden de centrale pleinen in de stad, vol beweging. Druk bevaren routes door de beroepsvaart, pleziervaart, watertaxi’s van oever naar oever en ferry’s naar Hoek van Holland, Spijkenisse en Gorinchem. Als in de tijd van Albert Cuyp. De Sophiapolder wordt stadspark, de Krabbepolder huisvest de campus van de WaterAcademie.
blauwbloed en een verleidelijk leefklimaat
Naar buiten Het grote landschap van de rivierdelta wordt verknoopt met de woonwijken en werkgebieden. Geen snippers ‘compensatie–bos’, maar grote rivierparken, kreeklinten en fietsvaarten die een delta vormen waarin het prettig wonen, werken en recreëren is. IJsselmonde wordt dooraderd met waterlopen en parken. Hierlangs wordt IJsselmonde verder verstedelijkt in relatie met het omliggende landschap. Buiten IJsselmonde wordt niet meer gebouwd, niet in de Alblasserwaard, Hoeksche Waard of de Biesbosch. Vrijwaard de waard! Volgens de canon van het Nederlandse landschap is de Hoeksche Waard ‘Nurks’. Het is vruchtbare grond, de voorraadschuur van Holland, met superboeren met grote machines. Maar ook met mooie populierendijken. Want in het veilige binnendijkse gebied is ook ruimte voor voedselproductie. In het midden van de waard ligt het diepe Oude land van Strijen, dat ontkoppeld wordt van het boezemwater en vernat. De waard wordt doorsneden door kreken die aantakken op de Oude Maas. Met het fietspadennetwerk en veerpontjes zijn akkers ontsloten voor recreanten.
blauwbloed en een verleidelijk leefklimaat
Rivierpark De Oude Maas biedt veel water- (sport)plezier. De Oude Maas wordt druk bevaren door pleziervaart en beroepsvaart. De waterstand volgt het getij van eb en vloed. Het is het centrale park in de regio met een afwisseling van vloedbossen, golfbanen, havens, 2de huisjes en nieuwe buurtschappen. Zowel natuur en buitenwonen worden verder ontwikkeld langs de groene rivier. De Alblasserwaard bewaart het zoete water. Het peil van de sloten wordt verhoogd. In een grote ring aan de oostzijde van Rijnmond komen zoetwaterbuffers. Het water kan worden gebruikt als drinkwater, voor de landbouw, natuurontwikkeling of om verzilting tegen te gaan. Tussen de moerassige weilanden groeien nieuwe woonlinten naar voorbeeld van Oud Alblas: stroken landgoederen langs de boezemwateren. In de tussengebieden langs de weteringen kunnen stroken moerasbos groeien. Het zoetwater wordt hierdoor geschoond en de verdamping beperkt.
blauwbloed en een verleidelijk leefklimaat
De Biesbosch wordt het grootste natuurgebied van Nederland. De Biesbosch wordt uitgerekt tot aan de kust. Hollands Diep en Haringvliet worden een uitgestrekt zoetwatergetijde estuarium. Bij extreem hoog water stroomt ook de Bernisse over en wordt Voorne weer een eiland, beschermd door de dijk van het Spui. Goudswaard komt in dat geval in het water te liggen. Het wordt een nieuwe vestingstad. Hier wordt tol geheven op het voorbij stromende water. Zo draagt Europa bij aan de financiering van de CO2-dijk. De Zwijndrechtse Waard door de tijden heen: De Zwijndrechtse Waard blijft voorlopig transitoruimte, beperkt in ontwikkeling door de risicocontouren van rangeerterrein Kijfhoek, ingeklemd tussen buitenwijken en hoofdinfrastructuur en stap voor stap dichtslibbend met (tuinbouw) bedrijven.
blauwbloed en een verleidelijk leefklimaat Maak een groot park langs de ingedamde Waal. Deze wordt weer aan de Oude Maas gekoppeld. Bij het sluisje groeit een buurtschap met woningen aan het water, een haventje en een scheepshotel. Het ‘parklindt’ verbindt de Zwijndrechtse Waard met de Alblasserwaard en Hoeksche Waard. Tot aan het rangeerterrein is ruimte voor bos en buitenhuisjes. Bij rangeerterrein Kijfhoek leidt het gevaar van ongelukken tot stilstand. Bosaanplant is mogelijk, ook als strategische ruimtereserve, maar ook kan de ontwikkeling tot tuinbouwgebied aangestuurd gaan worden. Kijfhoek GreenPort, de groentetuin van Rijnmond. Efficiënt en duurzaam opgezet, doorweven met recreatieve routes. Stel dat het rangeerterrein op termijn naar de logistieke draaischijf in Europoort verhuisd, dan komt er ruimte voor een nieuwe buitenplaats. Langs de ‘groene rivier’ (waarvan het waterpeil onder controle is) ontwikkelt zich een reeks buurtschappen van verschillende aard.
Nieuwe dorpjes, havenbuurtjes, recreatieoorden, themaparken – allen in relatie met de rivier en met de waterlopen die hierop aantakken. De getijdenbossen vormen een continu park. Bij Heerjansdam wordt de Waal weer aangesloten op de Maas. Achter de voormalige dijkring dijk ligt buurtschap ‘HeerJansSluis’. Hier sluit het ‘ParkLindt’ aan op de Maas. Het Lindt tussen de veerponten naar Alblas en Maasdam is de grens tussen Rotterdam-Zuid en Drecht. Het kan een vestigingsplaats worden van de kantoren van de grote water- en scheepsbouwbedrijven die in de regio hun oorsprong hebben. Een voorbeeld van één van de mooie waterwoon-omgevingen die kunnen groeien achter de grote dijk. In de Heerlijkheid Holland.
BlauwBloed; veilig en zoet.
blauwbloed veilig en zoet
Geachte bestuurders: Het bouwen aan een verleidelijk leefklimaat kan al in 2010 starten! Op dit moment zit de realisatie van plannen in Deltapoort in een impasse. Door versnippering, milieucontouren en dreiging van het water zit de Deltapoort op slot. De urgentie van de wateropgave is echter zo groot dat het aanleggen van de CO2-dijk onvermijdelijk is, binnen enkele tientallen jaren. De CO2-dijk, in combinatie met de transformatie van grote infrastructuur tot stadboulevards en de verplaatsing van Kijfhoek, zal lucht en ruimte geven in de Deltapoort. Met dit lonkend vooruitzicht kunnen nu al ontwikkelingen worden gestart. Bijvoorbeeld diverse ontwikkelingen aan water en de aanleg van water- en parkstructuren in combinatie met stedelijke functies. Hiermee kan nu al gebouwd worden aan veilige en aantrekkelijke Deltastad.
kuipercompagnons postbus13050
3004 hb
rotterdam
010-433 00 99
[email protected] www.kuiper.nl
No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means without permission of KuiperCompagnons
