Land of water, jaargang 4 (april 2011) pag. 32 41
Bezeten van stoelen Zuiderzeestoel Richard Hutten
Tekst: Helen Conijn Fotografie: Maarten Schets
De Nederlandse topontwerper Richard Hutten (Zwollerkerspel, 1967) is stapelgek op stoelen. Voor het Zuiderzeemuseum ontwierp hij de Zuiderzeestoel, geïnspireerd op de traditionele knopstoel. Het proces was spannend en taai: 'Een stoel ontwerpen is het moeilijkste wat er is'. 32
De �uidcrzccslocl van Hutten moest boven,1l een gewone stoel worden. Zo'n stoel voor Jan en alleman, een waarvan je je afvraagt: waarom was deze er eigenlijk nog niet? Ongekunsteld en met een forse dosis humor - belangrijke bestanddelen in het werk van Richard Hutten. In zijn studio, gevestigd in een voormalige tinop slag in het Rotterdamse havengebied, vertelt de conceptueel ontwerper over de totstandkoming van de Z11idcrzecstocl in opdracht van het Zuider zeemuseum. Huttens 'bezetenheid' van stoelen (de naam voor de tentoonstelling in het museum bedacht hij zelf) wordt snel duidelijk: de ruimte staat er vol mee. Exemplaren van Hutten zelf, van collega-ontwerpers, prototypen en een oude houten knopstoel afkomstig uit het Zuiderzeenrn seum. 'Al snel werd duidelijk dat de knopstoel het uitgangspunt zou vormen voor mijn ontwerp', vertelt Hutten. 'Overal in het museum staan knop stoelen. Het is een heel gewone stoel, al dan niet gedecoreerd, maar altijd hetzelfde type'.
Piet Hein Eck behoorden) was om iets te doen met de Inca's. Hutten had er niks mee, maar een leven in het oerwoud, tussen de bomen, daaraan kon hij zijn eigen draai geven. Het resultaat was een tweeënhalve meter lang gevaarte gemaakt van ruwe takken taai elzenhout en een lap stof. Volgens Hutten een 'mooie variant op wat een stoel kan zijn, en hij zit ook nog eens verrassend lekker', maar zeker niet de efficiëntste: de 'fokkcnstocl past niet in elke kamer. Niettemin sleepte Hutten de stoel sindsdien achter zich aan. Die inspanning heeft voorlopig geresul teerd in een prominente plaats in de tentoonstel ling, waar hij wordt geflankeerd door de 'J'afe!Stocl, het eindexamenwerk van Hutten. Voor deze stoel - eigenlijk een verzaagde tafel - liet hij zich inspi reren door een tafel, waarbij de functie onderge schikt was aan de vorm. Uit het tafelblad zaagde hij een rechthoekige vorm, die voortaan een laag lager als zitting van de stoel diende. Het resultaat was stoel noch tafel.
De Zuiderzeestoel moest een gewone stoel worden. Zo'n stoel waarvan je je afvraagt: waarom was deze er eigenlijk nog niet? Bijna twee jaar heeft Hutten besteed aan het beden ken en uitwerken van het concept, een intensief proces dat niet zonder slag of stoot verliep. Jasper Morrison presenteerde in 2009 op de meubelbeurs in Milaan namelijk zijn Trattoria, een volgens Hutten 'alledaagse stoel voor een ordinaire vreet schuur' die erg dicht in de buurt kwam van zijn eigen idee. Hutten baalde stevig. Hij kon opnieuw beginnen.
Takken en tafels Hutten was al jong bezeten van stoelen. Negentien jaar was de ontwerper toen hij zijn eerste echte fauteuil ontwierp: de 'J.'alckcnstocl. De opdracht aan de tweedejaars student van de Design Academy Eindhoven (hij maakte deel uit van de lichting '91, waartoe ook Jurgen Bey, Hella Jongerius en 35
De Tafc/Stocl markeerde het begin van Huttens carrière, die al snel na zijn afstuderen in 1991 voor zichzelf begon. Twee jaar later presenteerde ontwerpplatform Droog de stoel op de meubel beurs van Milaan. Daarna nam het Vitra Design Museum de Tafe/Stoel op in de collectie. Hoewel Hutten het model inmiddels ziet als te conceptueel ('ik zou hem nu niet meer maken' ), is het een van de belangrijkste stoelen uit zijn oeuvre.
Erfstukken van waarde Een stoel is een van de moeilijkste dingen die je kunt ontwerpen, meent Hutten: 'Als je een stoel in de vingers hebt, kun je alles maken: Gerrit Rietveld, Huttens grootste inspirator, begon met het nntwerpen van stoelen en daarna ontwierp
hij alles, zegt hij. 'Ergonomisch staat een stoel het dichtst bij een lichaam. Het is een gebruiksvoor werp. Je moet er lekker in kunnen zitten en leunen. Het aantal mensen op de wereld dat een goede stoel kan maken, is op twee handen te tellen'. Het maken van een stoel is een zoektocht, een grote uitdaging. Hutten: 'Een idee op zich is niet zo interessant, ik heb dagelijks wel een dozijn ideeën. Het wordt pas relevant wanneer je van het idee een product gaat maken'. Het is soms een slepend proces van jaren. Een goed voorbeeld is Huttens This Chair, een stoel met een extreem dunne en gebogen zitschaal en een onderstel van verchroomt draadstaal, geïnspireerd op de beroemde Vlinder stoel van Arne Jacobsen, die qua typologie volledig leek uitgekauwd. Een 'nachtmerrie' noemt Hutten de totstandkoming. 'Wat kon ik nog toevoegen?' Voor de innovatieve zitschaal kwam Hutten terecht bij een Oost-Duitse professor die een 3D fineer had
Dit is een eigengemaakte gietrotatiemachine voor 'constructieloze' stoelen met zachtere vormen, naar eigen zeggen een reactie op zijn samengestelde, geconstrueerde ontwerpen. Hutten ging aan de slag met rotatiegieten van thermoplastisch materiaal en ontwierp de Bronto, een kinderstoel van polyurethaan met een prakti sche, zacht rubberen buitenzijde en een stevigere binnenkant. Voortbordurend op dit concept volgde een reeks stoelen zoals de Constructionless Chair en de Centraal Museum Chair, ontworpen voor het Centraal Museum in Utrecht en tevens de stoel waarop de bruiloftsgasten van prins Willem Alexander en prinses Máxima plaatsnamen tijdens de huwelijksceremonie in de Beurs van Berlage. Daarna kwamen de Rhino Layers, het skippybal achtige zitobject Zzzidt en de Sexy Relaxy, een stoel waarop je pas ontspannen kunt zitten als je je benen uit elkaar plaatst, geïnspireerd op de beroemde scène uit Paul Verhoevens film Basic
Het aantal mensen op de wereld dat een goede stoel kan ontwerpen, is op twee handen te tellen. uitgevonden dat extreem buigbaar is. Het resultaat was een tijdloze, comfortabele en lichte stoel die gemakkelijk stapelbaar is. En 'groen' bovendien: de stoel verbruikt slechts de helft van het materiaal van soortgelijke modellen. Hoewel het niet zijn streven was om een heel licht exemplaar te maken, weegt This Chair slechts 1,7 kilogram. Met deze stoel, gevolgd door de industrieel vervaardigbare That (met kunststof zitting) en de Than (de gestof feerde variant), is Hutten geslaagd in zijn missie om een stoel te maken die zowel goed is gecon strueerd als in potentie lang meegaat. Twee belang rijke eisen, want Hutten maakt graag 'erfstukken waarvan mensen de waarde blijven inzien'. Basic Instinct Gedreven door zijn passie voor het maken van stoelen, ontwierp Hutten ook machines voor de fabricage ervan. Een ervan is opgesteld in de tentoonstelling en zal nu en dan in bedrijf zijn.
Instinct met Sharon Stone. Humor is Hutten niet vreemd, sterker: het is een vast onderdeel van zijn werk. 'Ik wil mensen verblijden. Humor hoort daarbij. Het is iets heel ingewikkelds. Er zal nooit een computer zijn die humor kan genereren. Als mensen die humor herkennen, is dat het grootste compliment, belang rijker dan dat ze het mooi vinden. Dat is maar objectief'. Ter illustratie trekt de ontwerper in zijn atelier zijn Stoolpants aan, een jeans met een geïntegreerde kruk geïnspireerd op het Zwitserse eenpotige melkkrukje, de botte-cul. Huttens idee hierachter: zo heb je altijd je kruk bij je! 'De Stool pants werd in productie genomen door een Japanse fabrikant, maar een trend is het nooit geworden: 'lacht' Hutten. Behalve de seriematig in productie gebrachte stoelen, pronken er in Huttens tentoonstelling in het Zuiderzeemuseum enkele exemplaren die in 36
tî
.s ·;:; c c Q)
ic: ::,
"'
.c
een beperkte oplage zijn uitgebracht: de Cloud, de Muybridge en de Book Chair. De Cloud was aanvankelijk ontworpen voor de serie Atomes d'Argent voor de chique Parijse juwelier Chris tofle. Hutten: 'De bolvorm is de mooiste vorm om in zilver toe te passen door de reflectie van het materiaal. Maar een stoel van zilver was natuurlijk nogal ver van hun bed. Het zou ook een aanzien lijke investering hebben gevergd'. Christofle ging er niet mee verder, Hutten wel. De samengeklonterde bollen liet hij bij een Nederlandse gieterij in alumi nium gieten en vernikkelen. Het resultaat: een opzienbarende wolkensculptuur.
"'"'
C>
I c QJ 0
E
::, QJ
"'
::,
Ook de handgemaakte Book Chair is méér dan een meubel om in te zitten. Hutten: 'Boeken zijn stevig en compact. Je kunt ermee stapelen en bouwen. Dit object vertelt letterlijk verhalen'. Behalve de Book Chair presenteerde Hutten binnen zijn collectie Layers - die gaat over 'gelaagdheid' en 'dingen die een verhaal vertellen' - ook de Muybridge Chair. De Britse Eadweard Muybridge was een pionier
Spel met onbekende uitkomst Hoezeer een stoel als de Cloud ook lijkt af te wijken van een zitmeubel, voor Hutten is en blijft het een stoel. De ontwerper werkt altijd vanuit de basis. Wat ga ik maken? Voor wie? Waar en waarvoor wordt het gebruikt? Vragen die hij zichzelf het liefst stelt in stilte. Onder de douche, in de auto. Voor Hutten is het een 'spel met onbekende uitkomst'. De eerste tekeningen worden vaak pas gemaakt wanneer hij zijn assistent zijn idee uitlegt. Soms komt er helemaal geen tekening aan te pas. Voor de Zuiderzeestoel ging Hutten op zoek naar de essentie van de knoppenstoel: 'Volgens mij is het niet die knop. De stokken zijn een belangrijker kenmerk'. Hutten wist: het zou een 'stokkenstoel' worden. Ook keek hij nauwkeurig naar de gevloch ten zitting. 'Al met al was het een erg oncomforta bele stoel, dat moest veel beter kunnen!' lacht de stoelenfanaat.
QJ QJ QJ
E
QJ ('.) QJ .c
"'> "' u c
""Cl c
�
('.) QJ
0
>
c QJ Q.
0 !
c 0
"'"'
'ü
QJ Q.
0 0
� QÎ 0
"'
QJ C>
-;: QJ a:,
c'
QJ t:: ::,
"'
.c
Ik maak graag erfstukken waarvan de mensen de waarde blijven inzien .
van de negentiende-eeuwse fotografie. Als eerste maakte hij 'film' door foto's achter elkaar te plaat sen om beweging vast te leggen. Hutten, al zijn hele leven fan van Muybridge en trotse eigenaar van enkele werken van de foto graaf, wilde een stoel ontwerpen waarin hij de tijd kon vangen. Hij maakte van zichzelf 53 foto's die zijn beweging vastleggen van een zittende tot een staande positie. De contouren van deze beelden sneed hij vervolgens met waterjet uit MDF en plakte hij in chronologische volgorde aan elkaar, waardoor hij de suggestie van beweging wekte. Als vormgevingspionier van de eenentwintigste eeuw had Hutten een nieuwe manier gevonden om een stoel te maken. De kleur van de stoel, middengrijs, is een verwijzing naar het tijdperk van de zwart witfotografie en een hommage aan Muybridge. 39
Aan de hand van schetsen en prototypen maakt de tentoonstelling Bezeten van Stoelen duidelijk welke weg Hutten heeft bewandeld om vanuit de traditionele knopstoel zijn Zuiderzeestoel te laten ontstaan. 'Ontwerpen is een ambacht, het gebeurt met de hand', zegt Hutten nog maar eens. 'Op een computerscherm ziet een ontwerp er vaak prach tig uit, maar op een stoel moet je zitten. Die moet je uitproberen'. In Huttens werkplaats worden daarom alle modellen op ware grootte gemaakt. Zitcomfort, mobiliteit en uitstraling - alles moet kloppen. Nieuwe technieken schuwt Hutten zeker niet. In zijn atelier staat de Nobody van Komplot, volgens de ontwerper een 'lelijk ding: maar 'de eerste stoel van textiel, gemaakt van gerecyclede plastic
flessen'. Het boeit hem en dat is reden genoeg om de Nobody een plek te gunnen in zijn privécollectie. Want Hutten is niet alleen maker maar ook verza melaar van stoelen, voornamelijk van tijdgenoten en van zijn held Gerrit Rietveld, wiens Kratstoel en Mondial deel uitmaken van zijn verzameling.
Bezeten van Stoelen Van 2 april t/m 11 september 2011 De Zuiderzeestoel van Richard Hutten zal in serie worden vervaardigd en is te koop in het Zuiderzeemuseum. Op sommige dagen is een kalligraaf aanwezig om naar oude traditie uw exemplaar te nummeren en uw naam erop te
Stoelen die een duidelijke verwantschap vertonen met de knopstoel - in de woorden van Hutten 'familie' zijn - vinden een plek in de tentoonstel ling. De door Hutten vermaledijde Trattoria van Jasper Morrison staat er. Tom Dixons Peg Chair, door Hutten trouwens als 'een slechte stoel' betiteld. De Superleggera van Gio Ponti, ooit de lichtste stoel ter wereld. Gerrit Rietvelds 'pianostoel' waarvoor de ontwerper ronde stokken gebruikte in plaats van latten. En Huttens eigen stokkenstoel met gevloch ten zitting: Jan 2, volgens de ontwerper 'een heel gewone stoel met - dus - een heel gewone naam'.
schilderen. Stoel '1' van Richard Hutten is aangekocht door het Zuiderzeemuseum.
Bij een ontwerper met als motto No Sign of Design kan schijn evenwel bedriegen. Immers: wie een stoel kan ontwerpen, kan alles ontwerpen.
Ik wil mensen verblijden en humor hoort daarbij. Het is iets heel ingewikkelds.
�
Er zal nooit een computer zijn die humor kan genereren.
"' E
'O
ai Q)
:0 0
Richard Hutten is een van Nederlands succesvolste ontwerpers. Hij studeerde in 1991 af aan de Design Academy in Eindhoven. In zijn studio in Rotterdam maakt hij niet alleen meubels, maar ook product-, interieur en tentoonstellingsontwerpen. Hutten heeft veel opdrachtgevers in het buitenland; in eigen land is hij relatief onbekend gebleven. Van zijn 'domoor', een eigenwijze mok met oren zo groot als de beker zelf, zijn meer dan honderdduizend exemplaren verkocht - het is zijn meest populaire ontwerp. Richard Hutten verzorgde onder meer de inrichting van het Filmmuseum in Amsterdam en van het Architectuurmuseum in Rotterdam. De beroemde ontwerper Philippe Starck gebruikte een aantal van Huttens ontwerpen voor het interieur van het Delano Hotel in Miami en het Mondrian Hotel in Los Angeles.
ai 0 Q) Q) Q) 'O ':i N
"'"' E
* Q) x Q)
ai Q)
Huttens werk maakt deel uit van de vaste collecties van het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen, het Centraal Museum in Utrecht, het Stedelijk Museum in Amsterdam, het Vitra Design Museum in Weil am Rhein en het San Francisco Museum of Modern Art. Zijn werk is tentoongesteld over de hele wereld, van New Vork tot Tokio. 40
c' Q)
::, I
"'
.c
