Beleidsplan Erfgoedconvenant Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Vlaamse Gemeenschap

Beleidsplan Erfgoedconvenant Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen – Vlaamse Gemeenschap 2009-2014

Erfgoedcel Noorderkempen is onderdeel van Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Stadhuis/Erfgoedhuis | Grote Markt 1 | B - 2300 Turnhout | T +32(0)14 44 33 62 [email protected] | www.erfgoedcelnoorderkempen.be

Colofon Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen is onderdeel van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen

In opdracht van: Vlaams Agentschap Kunsten en Erfgoed Titel: Cultureel-erfgoedbeleidsplan 2009-2014 Datum: 14 juli 2009 Auteurs: Nathalie Gagelmans, Jan Matthé. Redactie: Projectgroep erfgoedbeleid, A-JouR. Eindredactie: Nathalie Gagelmans, Jan Matthé.

Goedgekeurd door Raad van Bestuur juli 2009: Secretaris Gust Adriaensen

Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen – cultureel-erfgoedconvenant Noorderkempen:

Voorzitter Jan Sels

Foto cover: Louis Cuylaerts Tentoonstelling ‘Sjapoo - hoeden om te pronken’ - Hofke van Chantraine, Oud-Turnhout. Vormgeving: Grafisch Bureau Moxie - www.moxie.be

Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen | Stadhuis/Erfgoedhuis | Grote Markt 1 | Turnhout

INHOUD I. II.

Inleiding 5 Historiek 5 1. Erfgoedconvenant 2008 en afsluiten erfgoedconvenant 2009 – 2014 : nieuwe perspectieven voor de cultureel-erfgoedregio Noorderkempen 5 2. Oprichting projectvereniging Erfgoed Noorderkempen en integratie van Cultureelerfgoedcel Noorderkempen in de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen 6 III. Samenwerking rond erfgoed binnen projectvereniging Erfgoed Noorderkempen 7 IV. Procesbeschrijving van het beleidsplanningstraject 8 V. Missie & Visie van Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen 10 VI. Situatieschets en kritische omgevingsanalyse 11 1. Externe situatie 11 A. Algemene trends en ontwikkelingen 11 1. Maatschappelijke trends 11 2. Demografische trends 13 3. Technologische trends 13 4. Cultureel-erfgoedtrends 14 B. Wetgevend kader 16 1. Op internationaal niveau 16 2. Op Vlaams niveau 17 3. Op federaal niveau 18 4. Op provinciaal niveau 19 2. Interne situatie 20 A. De regio 20 1. Historische situatie regio Noorderkempen 20 2. Demografie 22 3. Geografie 23 4. Politieke context 24 5. Socio-economische context 26 6. Aan erfgoed gelieerde beleidsdomeinen 26 a. Jongeren en senioren 26 b. Onderwijs & vorming 27 c. Toerisme 28 d. Verenigingen 30 e. Diversiteit 30 f. Lokaal cultuurbeleid 31 I. Cultuurdiensten 31 II. Cultuur- en gemeenschapscentra 32 III. Erfgoedhuis 33 IV. Bibliotheken 33 V. Jaarlijks weerkerende evenementen 34 7. Samenwerking in de Noorderkempen: een historisch overzicht 35 8. Het lokaal cultureel-erfgoedbeleid 36 a. Een geïntegreerd en integraal cultureel-erfgoedbeleid in de Noorderkempen 36 I. Beerse 36 II. Oud-Turnhout 37 III. Turnhout 38 IV. Vosselaar 39 b. Het ondersteuningsbeleid van de deelnemende gemeenten voor cultureelerfgoedorganisaties 40


I. Financiële ondersteuning II. Personele ondersteuning III. Logistieke ondersteuning IV. Promotionele ondersteuning B. De erfgoedcontext 1. Het erfgoed a. Roerend erfgoed b. Immaterieel erfgoed c. Onroerend erfgoed 2. De erfgoedactoren a. Professionele erfgoedactoren I. Musea II. Archieven en documentatiecentra III. Bezoekerscentra IV. Bewaarbibliotheken V. Archeologie VI. Gidsenverenigingen b. Professionele organisaties of initiatieven die erfgoed beheren of rond erfgoed werken maar bij wie erfgoed niet de hoofdopdracht is I. Musea II. Archieven III. Notariaat IV. Vorming- en onderwijsorganisaties V. Beroepsverenigingen c. Niet-professionele erfgoedactoren I. Musea II. Heem-, geschied- en oudheidkundige kringen III. Kerkfabrieken IV. Erfgoed- en volkskundige verenigingen V. Vriendenverenigingen VI. Architectuurvereniging VII. Verenigingen die werken rond industrieel erfgoed VIII. Privé-collecties d. Niet-professionele organisaties of initiatieven die rond erfgoed werken maar bij wie erfgoed niet de hoofdopdracht is I. Fanfares & muziekcomités II. Dansverenigingen III. Toneelverenigingen IV. Carnavalverenigingen V. Ruilclubs VI. Sociaal-culturele verenigingen VII. Natuurverenigingen VIII. Videoclubs 3. Resultaten van erfgoedbevraging VII. Swot–elementen en swot-analyse VIII. Strategische en operationele doelstellingen van het cultureel-erfgoedbeleid van projectvereniging Erfgoed Noorderkempen IX. Planning en middelen van het cultureel-erfgoedconvenant projectvereniging Erfgoed Noorderkempen 1. Meerjarenplanning 2009 – 2014 2. Meerjarenbegroting 2009 – 2014

40 44 45 45 46 46 46 49 50 51 52 52 53 55 56 56 57 57 57 57 58 58 59 59 59 60 62 63 64 64 65 65 66 66 67 68 68 69 69 70 70 71 74

A. Inkomsten 1. Middelen van de Vlaamse Gemeenschap 2. Financiële en logistieke inbreng van de vier deelnemende gemeenten 3. Inkomsten uit eigen werking B. Uitgaven 1. Cultureel-erfgoedcel a. Personeel b. Lonen van ondersteunende ambtenaren c. Overhead d. Werkingskosten 2. Ondersteuningsbeleid a. Enveloppen van de Vlaamse Gemeenschap voor lokale of regionale publicaties over volkscultuur b. Reglement voor de logistieke en financiële ondersteuning van cultureel-erfgoedactoren X. Plaats en organisatie van de cultureel-erfgoedcel binnen projectvereniging Erfgoed Noorderkempen 1. De structuur en werking van de projectvereniging A. De oprichting B. De beslissingsorganen en –procedures 1. Raad van Bestuur 2. Dagelijks bestuur C. De uitvoering 1. Personeel 2. Interne werking 2. De adviserende organen met betrekking tot het cultureel-erfgoedbeleid A. Stuurgroep Cultureel-erfgoedcel B. FARO C. Agentschap Kunsten & Erfgoed D. VVSG Bibliografie Bijlagen Bijlage 1: Cultureel-erfgoedconvenant 2009-2014 Bijlage 2: Statuten projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Bijlage 3: Gemeenteraadsbeslissingen statutenwijzing Bijlage 4: Briefwisseling met Vlaamse en provinciale overheid Bijlage 5: Erfgoedenquête sectorbevraging Bijlage 6: Analyse open en gesloten vragen uit erfgoedenquête Bijlage 7: Overzicht erfgoedactoren Bijlage 8: Overzicht beschermde monumenten en landschappen Bijlage 9: Overzicht archieven in Odis-databank Bijlage 10: Overzicht archieven in Archiefbank Vlaanderen

93 93 93 93 94 94 94 94 94 94 94 94 95 95 95 95 96 96 97 98 98 98 98 98 99 99 99 101 103 105 113 121 133 151 175 203 207 213 217

79 83 83 90


I. Inleiding Onbekend is onbemind. De waarde van het verleden is voor veel mensen ongekend. Hierdoor verdwijnt er dagelijks veel van het cultureel (roerend, immaterieel) en het onroerend erfgoed in Vlaanderen. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen heeft als doel het nog bestaande cultureel (roerend, immaterieel) en onroerend erfgoed binnen de aangesloten gemeenten naar boven te brengen, zodat iedereen de waarde van het verleden kan leren ontdekken. Binnen de projectvereniging werken de Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen en de Archeologische dienst Antwerpse Kempen (AdAK) aan de inventarisatie, het onderzoek en de ontsluiting van het roerend en immaterieel en archeologisch erfgoed. Zij staan tevens in voor de ontwikkeling van een beleid omtrent cultureel erfgoed op regionaal niveau, aangepast aan de noden en wensen van de lokale besturen. Door het verenigen van de krachten kunnen de gemeentebesturen met steun van de Vlaamse overheid hun bestaande erfgoedwerking aanvullen en verrijken. Want de meeste gemeenten hebben vaak een veel rijker erfgoed dan gedacht. Het intergemeentelijk samenwerkingsverband bestaat momenteel uit vier gemeenten voor de cultureel-erfgoedwerking: Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar. Alle gemeenten van het arrondissement kunnen in principe aansluiten bij de projectvereniging. Statutair is voorzien dat voor elke deelwerking apart kan worden ingeschreven. Uiteraard is de meerwaarde van de samenwerking groter voor gemeenten die aan beide werkingen deelnemen. Dit beleidsplan heeft betrekking op de cultureel-erfgoedwerking van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen voor de beleidsperiode 2009-2014. Het cultureel-erfgoedbeleidsplan vormt de neerslag van het cultureel-erfgoedbeleid dat Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen binnen de beleidsperiode 2009-2014 wilt realiseren. Aansluitend op het cultureel-erfgoedbeleidsplan ontwikkelt Erfgoedcel Noorderkempen een communicatiebeleidsplan. Hierin wordt beschreven vanuit welke motieven, wensen, achtergronden en gesignaleerde problemen de erfgoedcel probeert om bepaalde individuen en/of groepen in de samenleving te beïnvloeden wat betreft kennis, attitude en/of gedrag rond het erfgoed in de Noorderkempen. Het communicatiebeleidsplan zal klaar zijn tegen eind 2009.

II. Historiek 1. Erfgoedconvenant 2008 en afsluiten erfgoedconvenant 2009 – 2014: nieuwe perspectieven voor de cultureel-erfgoedregio Noorderkempen Eind 2007 sloot de Vlaamse Regering een eerste erfgoedconvenant af met de stad Turnhout. Een werkingssubsidie van 200.000 euro1 zorgde ervoor dat de stad onmiddellijk een dynamische erfgoedwerking kon uitbouwen en een gloednieuwe cultureel-erfgoedcel kon oprichten. In het vroege voorjaar van 2008 traden Nathalie Gagelmans (erfgoedcoördinator beleid) en Jan Matthé (erfgoedcoördinator communicatie) dankzij een bijzonder snelle en efficiënte aanwervingprocedure in dienst. Aangezien het erfgoedconvenant voor de volgende beleidsperiode 2009-2014 vanuit de regio moest ingediend worden, bouwde de cultureel-erfgoedcel van bij haar opstart een regionale werking uit. Het actieplan 2008 werd hiervoor als leidraad gehanteerd. In februari 2008 ondertekenden de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar een regionale intentienota voor 2009-2014 waarin de gemeenten zich tot doel stelden het bestaande cultureel erfgoedbeleid op een eigentijdse, duurzame, kwalitatieve én participatieve manier verder te ontwikkelen. Op 25 april 2008 werd deze intentienota toegelicht aan de beoordelingscommissie cultureel-erfgoedconvenanten en projecten cultureel erfgoed. Op basis van de nota en het gesprek formuleerden de beoordelingscommissie en het Agentschap Kunsten en Erfgoed volgende

1

Dit bedrag werd geïndexeerd op basis van de consumptieprijzen.


5

conclusies: “De beoordelingscommissie en het Agentschap adviseren positief over de aanvraag tot het sluiten van een cultureel-erfgoedconvenant met de stadsregio Turnhout. De commissie apprecieert dat de gemeenschappelijke aanvraag politiek wordt gedragen door de gemeenten. Volgens de commissie heeft de aanvraag voldoende potentieel om een geïntegreerde en integrale werking rond lokaal cultureel erfgoed te bewerkstelligen. Een meerwaarde ligt zeker in de gedrevenheid van de vrijwilligers. Opvallend hierbij is de mix van leeftijden”. Rekening houdend met het advies van de beoordelingscommissie erfgoedconvenanten en projecten cultureel erfgoed, gaf het Agentschap volgende aandachtspunten mee voor de beleidsperiode 2009-2014: •• Er dient meer aandacht te zijn voor beleidsplanning; •• De omgevingsanalyse moet voldoende kritisch zijn; •• Het samenwerkingsverband moet duidelijke prioriteiten stellen; •• De positionering van TRAM 41 tegenover de cultureel-erfgoedcel moet duidelijk zijn; •• Het opstellen van een duidelijke meerjarenplanning en meerjarenbegroting, waarin middelen en doelstellingen aan elkaar gekoppeld worden. Op 24 oktober 2008 werd de aanvraag door de Vlaamse Regering goedgekeurd en werd de intentie uitgesproken om een cultureel-erfgoedconvenant met de regio af te sluiten voor de beleidsperiode 2009-2014.

2. Oprichting projectvereniging Erfgoed Noorderkempen en integratie van Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen in de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen. In principe vertrekt een intentienota vanuit een intergemeentelijk samenwerkingsverband, maar gezien het laattijdig toekennen van de erfgoedconvenant 2008 was dit een onmogelijke opdracht. Daarom werd een uitzondering toegestaan: de intentienota moest in de loop van 2008 in een intergemeentelijk samenwerkingsverband ondergebracht worden. Hiervoor werd gezocht naar een realistische oplossing, met aandacht voor een hogere efficiëntie en effectiviteit, rekening houdend met de bestaande situatie en met oog voor de toekomst. De meest praktische vorm hiervan was een projectvereniging. Zoals in de intentienota werd vermeld, waren er drie mogelijkheden: •• oprichten van een nieuwe projectvereniging erfgoed; •• onderbrengen van de cultureel-erfgoedcel in de reeds bestaande projectvereniging AdAK Archeologische Dienst Antwerpse Kempen (naam- en statutenwijziging noodzakelijk); •• onderbrengen van de cultureel-erfgoedcel in de reeds bestaande projectvereniging Stadsregio Turnhout (naam- en statutenwijziging noodzakelijk). De stuurgroep van de cultureel-erfgoedcel dacht in de eerste plaats aan een partnerschap met AdAK. Deze projectvereniging werd in 2003 door de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar opgericht onder impuls van de Vlaamse Gemeenschap. Sinds 2006 is ook de provincie Antwerpen een partner. De archeologen van AdAK geven advies bij stedenbouwkundige vergunningen en voeren werfcontroles, proefonderzoek en noodopgravingen uit. Omdat AdAK en de cultureel-erfgoedcel in dezelfde regio actief zijn en hun werkingen onroerend en roerend erfgoed inhoudelijk bij elkaar aansluiten, lag het voor de hand dat ze samen zouden kunnen werken. Een gemeenschappelijke beheersstructuur van een overkoepelende projectvereniging zou beide partijen een meerwaarde bieden. Navraag door de medewerkers van de cultureel-erfgoedcel en AdAK bij de verschillende subsidiërende instanties en bij de instanties vertrouwd met de intergemeentelijke samenwerking leidden tot de volgende conclusies over de beheersstructuur: “Het is juridisch en administratief mogelijk om een projectvereniging op te richten met als basistaken Roerend en Onroerend erfgoed, die ondergebracht worden in twee aparte pijlers binnen één projectvereniging. Deze structuur biedt zowel inhoudelijk als organisatorisch voordelen en kan een voorbeeldwerking voor de hele sector tot gevolg hebben.”2

2

6

Zie briefwisseling in bijlage: Oprichting projectvereniging erfgoed. Afz: Vlaamse Regering, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel. Best: Stad Turnhout, t.a.v. de heer Marcel Hendrickx. 10 april 2008.

Een werkgroep bestaande uit de coördinator van de projectvereniging Stadsregio Turnhout, de cultuurbeleidscoördinator van Turnhout, een archeoloog van AdAK en de erfgoedcoördinator beleid, werkte een plan van aanpak uit met als doel: oplossingen voor de knelpunten en randvoorwaarden bij deze nieuwe juridische structuur te formuleren. Zowel functioneel als financieel moest er namelijk een duidelijke scheiding zijn tussen beide deelwerkingen. De werkgroep werkte een voorstel tot naam- en statutenwijziging van de bestaande projectvereniging AdAK uit, dat eind 2008 door alle betrokken gemeenteraden werd goedgekeurd.3 De belangrijkste wijziging was een deelnemingsregister waarin -vermeld stond voor welke deelwerking(en) de deelnemers (gemeenten) in de werking van de projectvereniging zou participeren en waarvoor zij dus stemrecht zouden hebben binnen de Raad van Bestuur. Per deelwerking werd ook voorzien in een analytische boekhouding, zodat correct en eenduidig zou kunnen gerapporteerd worden aan de subsidiërende overheden. Ook rond deze transparantie in de subsidiëring door verschillende overheden heeft de werkgroep concrete voorstellen geformuleerd. Meer bepaald zou het samenwerkingsverband Stadsregio Turnhout de projectvereniging ondersteunen in de administratie (boekhouding) die dit met zich meebrengt. Op deze manier worden de opgebouwde competenties rond het simultaan beheren van verschillende gesubsidieerde projecten optimaal ingezet. Het samenwerkingsverband Stadsregio Turnhout zou bovendien ook de loonsadministratie en boekhouding van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen bijhouden. Op 9 december 2009 nam de Raad van Bestuur kennis van de beslissing van de gemeenteraden en traden de naam- en statutenwijzigingen in werking. De naam van de projectvereniging is sinds die dag gewijzigd in projectvereniging Erfgoed Noorderkempen. De naam- en statutenwijziging werd op 24 maart 2009 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.4

III. Samenwerking rond erfgoed binnen projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Roerend en immaterieel erfgoed enerzijds en onroerend erfgoed anderzijds staan niet los van elkaar. Opgegraven voorwerpen behoren tot het roerend erfgoed. Archeologische sites en voorwerpen hangen altijd samen met verhalen. De lessen die we leren uit de sporen van het verleden, kunnen ons ook helpen in het omgaan met alledaags en hedendaags erfgoed. Want vandaag maken we het erfgoed van morgen. We moeten zorg dragen voor het verleden én de toekomst. Daarom werken AdAK en Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen nauw samen. Ze ontmoeten elkaar in de publiekswerking. Zo neemt Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen in de toekomst initiatieven om archeologie op een speelse, laagdrempelige manier voor het brede publiek te ontsluiten. Op de Grote Markt in Turnhout is een archeologisch onderzoek gepland. De cultureel-erfgoedcel zoekt naar manieren om naast informatie over de resultaten van het archeologisch onderzoek ook het historische aspect van het marktwezen (markten, evenementen, feesten, processies, autozegeningen, enz.) te duiden en naar de regio open te trekken. Archeologische vondsten lenen er zich bij uitstek toe om jongeren warm te maken voor erfgoed. Daarom mag ook archeologie niet ontbreken in educatieve projecten van de cultureel-erfgoedcel. Voorbeeld hiervan is de erfgoedkoffer die in 2009-2010 ontwikkeld zal worden (cfr. Infra). Verwacht wordt dat de Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen en AdAK hoe langer hoe meer zullen samenwerken.

3 4

Zie gemeenteraadsbeslissingen in bijlage. Zie statuten in bijlage.


7

IV. Procesbeschrijving van het beleidsplanningstraject Aangezien de intentienota voor het aanvragen van het cultureelerfgoedconvenant 2009-2014 te weinig basisgegevens bevatte om een cultureel-erfgoedbeleid voor zes jaar op te enten, besloot de cultureel-erfgoedcel voor haar eerste beleidsperiode een intensief traject op te zetten om te komen tot een krachtig cultureel-erfgoedbeleidsplan. Voor de inhoudelijke inbreng en de redactie van het plan werd een projectgroep erfgoedbeleidsplanning opgericht. Deze Doelstellingen worden verfijnd op de sectorsessie van 4 mei 2009 projectgroep zorgde voor de © Erfgoedcel Noorderkempen dagelijkse opvolging van het traject en was van begin tot einde bij het proces betrokken. De leden van de projectgroep leverden ook zelf inhouden aan. De projectgroep erfgoedbeleid is samengesteld uit vertegenwoordigers van de lokale heemkundige kringen: De Vlierbes uit Beerse, Corsendonca uit Oud-Turnhout, Adriaen Ghys uit Vosselaar en de Geschied- en oudheidkundige kring Taxandria5. Verder nemen ook de vier cultuurbeleidscoördinatoren, de coördinator van het Nationaal Museum van de Speelkaart en een lid van de Cultuurraad deel aan de projectgroep. Het feit dat de cultuurbeleidscoördinatoren vertegenwoordigd zijn, biedt een enorme meerwaarde. In het cultureel-erfgoeddecreet wordt immers gesteld dat het cultureel-erfgoedbeleidsplan moet afgestemd zijn op de lokale geïntegreerde cultuurbeleidsplannen; de cultuurbeleidscoördinatoren kunnen die afstemming mee vormgeven. Daarnaast vertegenwoordigen ze ook heel wat stakeholders buiten de erfgoedsector. Voor de procesbegeleiding en de inhoudelijke begeleiding en het inzetten van participatieve methodieken om te komen tot een sterk en gedragen plan, wenste de cultureel-erfgoedcel samen te werken met een extern deskundige. Na een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking werd de procesbegeleiding en inhoudelijke begeleiding bij de totstandkoming van het cultureelerfgoedbeleidsplan 2009-2014 gegund aan A-Jour Comm.V. (Annemie Rossenbacker). A-Jour maakte op basis van de gegevens die een cultureel-erfgoedbeleidsplan moet bevatten een strakke planning op voor het traject. Aangezien de onderhandelingen voor het afsluiten van een cultureel-erfgoedconvenant voor de volgende beleidsperiode reeds in december 2008 plaatsvonden, moest de planning van het traject achteraf aangepast worden. In plaats van het formuleren van nieuwe doelstellingen voor het cultureel-erfgoedbeleidsplan (gepland voor een sessie in 2009) werden de reeds opgemaakte doelstellingen uit de intentienota volledig herbekeken en geherformuleerd in functie van de onderhandelingen van het Cultureel-erfgoedconvenant 2009-2014. Traject: i. Procesbegeleiding A-jour (Annemie Rossenbacker) ii. 10 sessies projectgroep erfgoedbeleid iii. 1 sessie met stuurgroep cultureel-erfgoedcel iv. 1 erfgoedbevraging (140 verstuurd, 66 ontvangen) v. 2 sectorsessies (5 november en 4 mei 2009) De cultureel-erfgoedcel verzorgt het secretariaat en de coördinatie van het beleidsplanningsproces. Ze voert de back-office-activiteiten uit in functie van de opmaak van de omgevingsanalyse en schrijft de teksten ter voorbereiding van de redactieopdracht van de projectgroep. Op de stuurgroepvergaderingen van de Cultureel-erfgoedcel wordt de

stand van zaken van het beleidsplanningstraject steeds geagendeerd en ter discussie voorgelegd. Daarnaast is er ook een speciale sessie met de stuurgroep voorzien over de visieontwikkeling. Dankzij de heterogene samenstelling van mensen uit organisaties en verenigingen uit de hele regio en van beleidsmakers uit de vier gemeenten, is het opmaakproces voor het cultureel-erfgoedbeleidsplan breed gedragen. Het is een participatief proces waarbij iedereen de kans krijgt zijn bijdrage te leveren. Het cultureel-erfgoedbeleid krijgt op die manier vorm van onder uit. Het spreekt voor zich dat de sector als bevoorrechte partner een plaats krijgt in dit beleidsplanningsproces. Naast een uitgebreide erfgoedbevraging (cfr. infra) werden er in 2008 en in 2009 twee sectorsessies ingelast waarin de noden en behoeften, expertises en kennis van de sector verzameld werden en de strategische en operationele doelstellingen toegelicht werden. Voor het ontwikkelen van dit beleidsplan werd dus resoluut gekozen voor participatieve methodieken op meerdere niveaus. Door met verschillende partners aan het traject te werken, leggen we meteen ook al de basis voor de noodzakelijke samenwerking later. In 2008 & 2009 vonden onderstaande vergaderingen plaats: •• Projectgroep erfgoedbeleid 14-10-2008 - kennismaking, planning traject, uitleg opdracht missie, overlopen reeds verzamelde gegevens voor de omgevingsanalyse. •• Eerste sectorsessie 5-11-2008 - De sector werd geconsulteerd met de bedoeling informatie te verkrijgen over de noden, behoeften, expertises en mogelijkheden in het kader van het uitwerken van een cultureelerfgoedbeleid. De verwerkte informatie werd omgezet in krachtige uitdagingen. •• Projectgroep erfgoedbeleid 13-112008 – tweede oefening missie, opmaken SWOT, overlopen eerste Ervaringen worden uitgewisseld op de sectorsessie van 4 mei 2009. © Erfgoedcel Noorderkempen huiswerkopdracht. •• Projectgroep erfgoedbeleid 25-112008 - Bespreking en analyse doelstellingen uit intentienota, presentatie kader met aandachtspunten die we zeker in cultureel-erfgoedbeleidsplan moeten verwerken. •• Projectgroep erfgoedbeleid 4-12-2008 - Verfijnen en herformuleren doelstellingen uit intentienota, formuleren operationele doelstellingen en prioritaire acties. •• Projectgroep erfgoedbeleid 12-12-2008 - Verslag onderhandelingsprocedure, overlopen strategische en operationele doelstellingen, verfijnen missie, eerste voorbereidingen actieplan 2009. •• Sessie met stuurgroep cultureel-erfgoedcel en projectgroep erfgoedbeleid 16-12-2008 – Verslag onderhandelingsprocedure, oefening visie i.s.m de stuurgroep cultureel-erfgoedcel. •• Projectgroep erfgoedbeleid 6-01-2009 – overlopen mogelijke acties 2009, verzamelen visie-elementen, bespreking missie. •• Projectgroep erfgoedbeleid 5-02-2009 – overlopen resultaten huiswerkopdracht in het kader van het actieplan 2009 en uitvoeren van tweede opdracht voor het vastleggen van een definitieve lijst met acties, afronden missietekst, verzamelen visie-elementen, planning en varia. •• Projectgroep erfgoedbeleid 24-02-2009 – inpassen actieplan in sjabloon Agentschap Kunsten en erfgoed, bespreking actieplan, begroting en laatste aanpassingen, bespreking voorstel draaiboek sectorsessie II, bespreking laatste versie van de missie, bespreking voorzet visie. •• Projectgroep erfgoedbeleid 6-04-2009 – afwerking visie, opmaak meerjarenplanning en meerjarenbegroting, stand van zaken kritische omgevingsanalyse, werkmethoden en middelen koppelen aan doelstellingen, afspraken maken over procesbeschrijving, redactie plan. •• Tweede sectorsessie 4-05-2009 – feedback en concretiseren van doelstellingen met en door alle aanwezige partners en betrokkenen, formuleren van suggesties in de vorm van acties, projecten en trajecten om in te gaan op doelstellingen. •• Projectgroep erfgoedbeleid 12-05-2009 – bespreking resultaten sectorsessie II en infomoment projectvereniging Erfgoed Noorderkempen, finalisering visie, meerjarenbegroting, voorstelling stand van zaken beleidsplan.

De erfgoedsector aan het woord op de sectoravond van 5 november 2008 © Erfgoedcel Noorderkempen

5

8

Heemkundige Kring ‘het Bezemklokje’ is opgericht na het samenstellen van de projectgroep erfgoedbeleidsplanning.


9

V. Missie & Visie van Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen Missie Aan de rand van ’t land Gewroet uit zand Uit isolement gegroeid Bruisend opengebloeid Kenmerkend voor onze regio Noorderkempen is de permanente wisselwerking tussen natuur en cultuur, stad en regio, groot en klein, gesloten en open…. Ook bij het erfgoed en onder de erfgoedspelers vinden we die sterke verbanden terug. Onze leefwereld van toen en nu is de blauwdruk van het erfgoed. Dat creëert een bijzondere vorm van betrokkenheid en maakt de zorg voor ons erfgoed vanzelfsprekend. Ons geloof in samenwerking doet het onderscheid tussen publiek en actoren vervagen. Initiatieven, praktijken en expertises met groeikansen krijgen zuurstof om verder te ontwikkelen. Trots en met beide voeten op de zandgrond werken we aan de toekomst die ons erfgoed toekomt. Vanuit ons verleden, samen vooruit!

Visie Aan de grens… Meer dan ooit staat de Kempen op de kaart. Op korte tijd slaagden we erin om te evolueren naar een behoorlijk bevolkt gebied. Toch is onze regio haar verleden trouw gebleven. Economie, cultuur en natuur streven naar een optimaal evenwicht, met ruimte voor stilte en authentieke landschapselementen zoals heide en dennen maar ook voor typische maatschappelijke en industriële relicten zoals volksfeesten, oude nijverheden en ambachten, dialecten, enz. De Kempen brak open en groeide uit tot een nieuwsgierige streek met een boeiend en intens maatschappelijk leven, bruisend van cultuur.

en opent deuren naar tweerichtingscommunicatie. Het publiek wordt veeleisender en er is nood aan een goede begeleiding van vrijwilligers en professionals. Vandaag draait het om participatie van iedereen die bekommerd is om ons erfgoed en sensibilisering van iedereen die dat (nog) niet is. In een mondiale samenleving met het accent op vrije tijd en cultuurbeleving liggen de kansen om dit te bereiken voor het grijpen. Daarom richt de Erfgoedcel Noorderkempen zich ook tot het individu, de man in de straat. Want daar begint het. In een digitale samenleving staat het individu meer dan ooit ín de maatschappij. Nooit was er zoveel ruimte en (keuze)vrijheid om de eigen vrije tijd in te vullen. Erfgoedcel Noorderkempen zet ook in op nieuwe media. Dankzij digitale toepassingen kunnen we ons cultureel erfgoed virtueel tot bij de mensen brengen en het tegelijk bewaren voor de toekomst. Het biedt mogelijkheden voor nieuwe conservatie- en restauratietechnieken en publieksontsluiting van voordien ongekend cultureel erfgoed.

…tot openheid Jongeren en kinderen staan op het kruispunt van deze evoluties. Ze zijn de erfgenamen van het verleden en de belofte voor de toekomst. Onze kinderen beslissen uiteindelijk wat ze met ons erfgoed doen in een snel veranderende maatschappij. Daarom investeert Erfgoedcel Noorderkempen graag in een innovatief jongerenbeleid. We willen jongeren rechtstreeks en op maat van hun leefwereld betrekken bij de zorg voor erfgoed. Omdat ons erfgoed zich niet laat vangen binnen de lijnen van de erfgoedsector staat de deur van Erfgoedcel Noorderkempen open voor samenwerking met het (inter)culturele en archeologische veld maar ook met andere beleidsdomeinen zoals milieu, sport, toerisme, enz. Via deze kanalen sijpelt de bewustwording van ons waardevol cultureel erfgoed naar alle lagen van en groepen in de samenleving. Vandaag staat cultureel erfgoed ingeschreven op de politieke agenda. In het verleden bewees de samenwerking tussen verschillende gemeenten al dat ons erfgoedverhaal zich uitstrekt over de stads- of gemeentegrenzen heen; het laat zich niet schrijven binnen strakke geografische grenzen. We gaan daarom op zoek naar inhoudelijke raakvlakken met andere omliggende gemeenten zodat we samen de hoofdstukken van onze Kempense geschiedenis kunnen invullen. Samen sterk, aan de rand van ’t land.

Deze evolutie is tamelijk recent ingezet en onder andere te danken aan meer en beter onderwijs en aan de voor onze regio kenmerkende horizontale bedrijfsvoering met een menselijke filosofie. In sneltempo veranderde het gezicht van de kempen de afgelopen zestig jaar van een afgelegen grensgebied naar een streek om trots op te zijn, want ondanks zijn koppige karakter – of misschien net daardoor - en het eeuwenlange staatkundige en economische isolement ontwikkelde de Kempenaar een bijzonder levendige cultuur.

VI. Situatieschets en kritische omgevingsanalyse

…vervaagt de grens…

De externe situatie beschrijft de globale trends en het wetgevend kader in de omgeving van het cultureel-erfgoedconvenant of de ruimere context die een invloed uitoefenen op het cultureelerfgoedbeleid van Erfgoedcel Noorderkempen.

Erfgoed maakt deel uit van die cultuur. Het zit in onze vezels, we zijn er van doordrongen. Erfgoedcel Noorderkempen wil hier iedereen van bewust maken, zodat omgaan met erfgoed vanzelfsprekend wordt. Ze werkt hiervoor samen met het brede erfgoedveld een regionaal erfgoedbeleid uit. De regionale erfgoedactoren zijn bevoorrechte partners in dit proces maar ook alle inwoners, verenigingen en vrijwillige erfgoedwerkers moeten in het beleid aanknopingspunten voor samenwerking en participatie kunnen terugvinden. Het erfgoedbeleid mag geen dode letter zijn; net als erfgoed is het voortdurend in beweging. Erfgoedcel Noorderkempen vertaalt het dan ook op een speelse, kwaliteitsvolle en laagdrempelige manier. Zo wordt omgaan met erfgoed vanzelfsprekend en vervaagt de grens tussen publiek en professionele erfgoedzorgers. Een doordacht publieksbeleid, ondersteuning en stimulering van actieve collectievorming en ontsluiting van het gekende maar ook minder bekende cultureel erfgoed zijn dan ook een creatief en vernieuwend proces. Het erfgoedbeleid is het fundament van de dagelijkse werking van Erfgoedcel Noorderkempen en is in voortdurende wisselwerking met het publiek, het erfgoed én met hedendaagse trends. De toegenomen professionalisering van het publiek en de sector vraagt om een grote flexibiliteit

1. Externe situatie

A. Algemene trends en ontwikkelingen 1. Maatschappelijke trends Participatie en gemeenschapsvorming Toegang tot cultuur is een universeel recht. Iedereen moet cultuur kunnen beleven en ervan genieten. Daarom is het beleid gericht op een kwalitatief en divers cultureel-erfgoedklimaat en het realiseren van een gevarieerd erfgoedaanbod op maat van alle inwoners van de regio. De participatiekansen van alle bevolkingsgroepen bevorderen houdt in dat de cultureel-erfgoedcel via een efficiënte communicatie, een gerichte publiekwerking maar voornamelijk door het wegwerken van participatiedrempels, de toegang van diverse bevolkingsgroepen tot het erfgoedaanbod mogelijk moet maken. Kansengroepen (personen in armoede, gedetineerden, personen met een handicap en gezinnen met kinderen) die tot nog toe weinig of nooit met cultuur of kunst in aanraking zijn gekomen en allochtonen verdienen hierbij bijzondere aandacht6.

6

10

CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota aanbod, spreiding, participatie, 2006. B. ANCIAUX, Beleidsnota cultuur 2004-2009, 2004.


11

Cultuur en erfgoed hebben echter ook een gemeenschapsvormende functie. Gemeenschapsvorming is het stimuleren van het gemeenschappelijke en het zorgen voor meer betrokkenheid. Mensen moeten niet enkel gestimuleerd worden om deel te nemen aan de cultuur; cultuur moet ook hefbomen bieden om op een positieve manier mee de gemeenschap of het samenleven te vormen. In onze snel evoluerende maatschappij komt gemeenschappelijkheid steeds meer ter discussie. Hierdoor wordt het versterken van het sociale weefsel steeds belangrijker. Cultuur en cultureel erfgoed kunnen ingezet worden om de sociale cohesie te versterken en de gemeenschap of het samenleven op een positieve manier te vormen7. Duurzaamheid, conservering en humanisering Humanisering, conservering en duurzaamheid zijn de overheersende bewegingen van het komende decennium. Er ontstaat steeds meer aandacht voor lokale verschillen en kleinschaligheid, voor groepsverbanden en culturele diversiteit, kortom: voor de menselijke schaal. De opkomst van uiteenlopende bewegingen, van anti-globalisten tot terroristen, hebben duidelijk gemaakt dat globalisering, heel letterlijk, ook grenzen heeft. De regio neemt revanche en het oude vertrouwde dorp, de ‘local village’, is weer terug. De-globalisering en anti-globalisering leiden niet alleen tot de nadruk op de eigen, vertrouwde omgeving maar ook tot een grotere nadruk op het eigen land. Hoe sneller de wereld verandert en hoe complexer de leefomgeving van mensen wordt, hoe groter ook het verlangen naar overzichtelijkheid, naar herkenbaarheid, kleinschaligheid en naar de eenvoud van vroeger. De megatrend conservering staat voor het verlangen naar vroeger, voor het behouden van dingen die waardevol zijn en voor het vasthouden aan het bekende. Conservering is een manier om je te weren tegen de grote veranderingen die zich aan het begin van de 21ste eeuw voordoen. Nostalgie is een manier om te schuilen en te vluchten in een tijd die wel duidelijk, helder en overzichtelijk was. Het zijn ontwikkelingen waar het erfgoedbegrip en het erfgoedbeleid alleen maar baat bij hebben. Er is als het ware een soort cultuurecologie aan het ontstaan waardoor men al gauw naar eeuwenoude kennis teruggrijpt om duurzaam te leven en ook tracht dingen van vroeger te bewaren en eraan vast te houden. Duurzaamheid verwijst hier niet enkel meer naar de milieuproblematiek, maar ook naar culturele duurzaamheid. Het verleden is zo duidelijk omdat het niet meer kan veranderen. Het verleden is ook niet ver weg, het is voor een groot deel de eigen geschiedenis van mensen, hun eigen verleden en biografie. De overheersende tendens is die van behoudzucht en tradities, waarbij ouderwets weer nieuwerwets wordt. Steeds meer bevolkingsgroepen komen in contact met erfgoed en worden via uiteenlopende erfgoedprojecten betrokken bij de studie van en de zorg voor de lokale geschiedenis en erfgoedzorg. Het oubollige en ietwat saaie imago van erfgoed gaat niet meer op en krijgt een dynamische boost via evenementen, en mediaprogramma’s. Hiertoe hebben de erfgoedconvenanten met de cultureelerfgoedcellen als uitvoerders reeds een belangrijke bijdrage geleverd, vooral door de organisatie van een jaarlijks terugkerend succesvol evenement als Erfgoeddag8. De stijgende bezoekersaantallen van Erfgoeddag illustreren perfect de stijgende belangstelling voor cultureel erfgoed bij het publiek, de media, de erfgoedmedewerkers zelf en de overheid9. Levenslang en levensbreed leren Onderwijs blijft voor het verwerven van culturele competenties een belangrijke en bepalende partner. Daarom blijven wij streven naar intense samenwerking. Maar ook educatie in een nietformele context (bijvoorbeeld in verenigingen) krijgt steeds meer waardering10. We leven in een kennismaatschappij waar innovatie en individuele creativiteit de kernwaarden van uitmaken11. Levenslang en levensbreed leren omvat alle leer-, ontwikkelings- en belevingsprocessen, die er toe leiden dat mensen de nodige competenties verwerven om hun professionele, economische, sociale en culturele rol zelfstandig en kritisch vorm en inhoud te geven in een snel veranderende samenleving. Leren versterkt de identiteit en verantwoorderlijkheidszin, en heeft als dusdanig een collectieve impact: het verhoogt de maatschappelijke participatie, het geeft het gevoel er bij te horen en draagt bij tot sociale cohesie. Maar het profiel van de deelnemers verandert. Hoewel het absolute aantal participanten aan verenigingen gelijk blijft, is het subjectieve aanvoelen dat de participatie daalt. Waar mensen vroeger van wieg tot graf in één vereniging bleven, zijn de engagementen nu korter en wisselend. Vrijwilligers shoppen, nemen minder lange engagementen op en combineren gelijktijdig verschillende engagementen. Hij zoekt naar de geschikte post in het verenigings- of bewegingsleven, met vallen en opstaan. Vrijwilligerwerk moet tegenwoordig

CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Gemeenschapsvorming, 2006. B. ANCIAUX, Beleidsnota cultuur 2004-2009. T. VAN HOVE, Ontwerp beleidsnota erfgoedconvenant stad Antwerpen – Vlaamse Gemeenschap 2009-2014, Antwerpen, 2008. 9 J. WALTERUS, Publieksonderzoek Erfgoeddag 2007 – rapportageverslag, december 2007. 10 A. LIETEN, N. WOUTERS, Erfgoedconvenant 2009-2014 Mechelen, Mechelen, 2007. 11 B. ANCIAUX, Beleidsnota cultuur 2004-2009, 2004. 7 8

12

makkelijktoegankelijk zijn, nuttig en leuk zijn en zeker geen al te sterk engagement verwachten. Kortom een verschuiving van deel uitmaken van naar deelnemen aan12. Deze verschuiving in het vrijwilligersprofiel brengt met zich mee dat een organisatie haar taken sterker moet afbakenen en gericht op zoek moet gaan naar vrijwilligers die de geschikte kwaliteiten hebben om deze uit te voeren. Kritische analyse: De toenemende aandacht voor erfgoed binnen het bredere cultuurbeleid en de snelle opmars van cultureel-erfgoedconvenanten beantwoorden perfect aan bovenstaande trends. De cultureel-erfgoedcel kan door een doelgroepgerichte en innovatieve werking het lokale verleden heropwaarderen. Ze doet dat op een manier die atypisch is voor het oubollige imago van erfgoed en zorgt zo voor een mentaliteitswijziging. Jong geleerd is oud gedaan. Daarom richt Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen zich op jongeren, en dat in verschillende contexten (jeugdbewegingen, school, vrije tijd, enz.). Geprofessionaliseerde vrijwilligers vragen om een flexibele ingesteldheid van de cultureel-erfgoedcel. Vrijwilligers zoeken projecten die bij hun interesses en competenties passen en zoeken het vertrouwen van de organisatie om de projecten zelfstandig tot een goed einde te brengen. De cultureel-erfgoedcel moet proberen zich ‘aantrekkelijk’ te maken voor deze nieuwe vrijwilliger.

2. Demografische trends De demografische evolutie plaatst lokale besturen en culturele instellingen voor een fundamentele uitdaging. De Vlaamse samenleving wordt namelijk steeds multicultureler. Grote steden en bepaalde regio’s bestaan uit een smeltkroes van nationaliteiten en etnische achtergronden. Elk van deze bevolkingsgroepen heeft ook eigen tradities, verhalen en objecten waardoor het erfgoed een multiculturele dimensie krijgt. Wanneer lokale besturen er willen zijn voor alle inwoners dan moet het beleid ook actief werken aan het interculturaliseren van haar cultuureel-erfgoedbeleid. Culturele diversiteit is namelijk een permanent en noodzakelijk gegeven om een moderne samenleving levend, dynamisch en rijk te maken en te houden13. Naast de multiculturele samenleving mag ook het fenomeen van de vergrijzing niet worden onderkend. Door de stijgende levensverwachting en de toenemende levenskwaliteit, gaat het sociaal, cultureel en educatief leven van senioren er sterk op vooruit. Volgens het participatie-onderzoek van Re-Creatief is erfgoed vooral aantrekkelijk voor de jonge, hoger opgeleide gepensioneerde. Dit verklaart het groot aantal 55-plussers in het verenigingsleven14. Kritische analyse: De cultureel-erfgoedcel heeft de opdracht om het roerende en immateriële erfgoed dat de identiteit van onze regio heeft gevormd, op te sporen en te ontsluiten. Het is een hele uitdaging om andere culturen blijvend enthousiast te maken voor het lokale verleden. Toch kan het een verrijking zijn omdat onze eigen cultuur en ons lokale erfgoed zo in een breder internationaal, intercultureel kader geplaatst kunnen worden. Anderzijds laat het ons nadenken over dingen die we misschien lang vanzelfsprekend vonden. We kunnen heel wat leren uit interactie met anderen. Het erfgoed van vandaag maken we samen. Interculturaliteit biedt enorme kansen om de diversiteit die een samenleving rijk is, als troef uit te spelen. Het ‘nieuwe’ erfgoed heeft dan ook een interculturele inslag. Bovendien kunnen erfgoedgemeenschappen ontstaan rond een gemeenschappelijke interesse, ongeacht het eigen verleden (cfr.infra).

3. Technologische trends De verwevenheid van technologie en cultuur neemt in onze maatschappij almaar toe. Ook cultureel erfgoed ondergaat de invloed van de technologie en benut er bovendien het potentieel van. De komst van het internet heeft de mogelijkheden om cultureel-erfgoed te ontsluiten exponentieel doen groeien. Het virtuele publiek wint razendsnel aan belang en cultureel-erfgoedinstellingen spelen daarop in door in een gestaag tempo hun erfgoed op het wereldwijde web te ontsluiten.

12 CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Levenslang & Levensbreed leren, 2006. 13 CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Interculturaliseren, 2006. T. VAN HOVE, Ontwerp beleidsnota erfgoedconvenant stad Antwerpen – Vlaamse Gemeenschap 2009-2014, Antwerpen, 2008. 14 J. WALTERUS, Enkele resultaten uit het participatieonderzoek van Recreatief Vlaanderen, in: Mores, jg. 7, nr. 2, 2006, pp.4-8.


13

De effecten van de digitale toepassingen zullen op termijn diepgaand zijn voor het functioneren van de cultureel-erfgoedinstellingen, maar ook voor de cultuureel-erfgoedparticipant. De verhoudingen tussen de aanbieders en de gebruikers zijn anders en veranderen voortdurend. Digitale toepassingen kunnen niet geïsoleerd ontwikkeld worden, telkens is er nood aan het delen van expertise. Het succes van elektronische vernieuwing hangt sterk af van de spreiding van voldoende kennis. Hogergeschoolden participeren meer dan gemiddeld aan cultuur, terwijl andere groepen binnen de samenleving niet over de kennis, middelen of de vaardigheden beschikken voor het gebruik van deze nieuwe media, met een steeds grotere digitale-informatiekloof tot gevolg.

Uit het participatieonderzoek van Re-Creatief Vlaanderen blijkt dat erfgoed op een ruime belangstelling kan rekenen. Passief bezoek wordt verkozen boven actief engagement. Onroerend en roerend erfgoed in de musea kennen de grootste belangstelling, immaterieel erfgoed de minste. Ook de archieven zouden volgens dit onderzoek nog minder bezocht worden17. Opvallende ontwikkeling is ook dat er op communicatief vlak steeds meer overkoepelende en bovenlokale initiatieven worden ondernomen binnen de culturele sector. Initiatieven zoals Cultuurweb en websites van cultureel-erfgoedcellen creëren mogelijkheden om de bekendheid van het erfgoed en het aanbod te verhogen18.

De digitalisering van het analoog beeldmateriaal uit het stadsarchief van Turnhout wordt minutieus voorbereid en opgevolgd. © Erfgoedcel Noorderkempen

Het gebruik van digitale instrumenten vergt bijgevolg scholing, tijd, geld, een positieve instelling tegenover vernieuwing, kritische zin ten aanzien van het bestaande en de ambitie mee te willen zijn15. Heemkundekring Adriaen Ghys maakt werk van digitale collectievorming © Erfgoedcel Noorderkempen

Kritische analyse: De mogelijkheden van digitale media voor het bewaren en ontsluiten van cultureel erfgoed staan niet ter discussie. Wel dient de cultureel-erfgoedcel erover te waken dat haar werking ook diegenen bereikt die niet meteen toegang hebben tot nieuwe media. Erfgoed is van iedereen en dus staat de cultureel-erfgoedcel voor de uitdaging om naast digitale toepassingen voldoende alternatieven aan te bieden. Het grote gebruiksgemak van digitale media voor de aanbieder – in dit geval de cultureel-erfgoedcel – mag geen reden zijn om andere manieren van publieksontsluiting te schuwen. Nieuw is het digital born erfgoed: erfgoedmateriaal dat van origine al digitaal is, zoals elektronische archieven, digitale kunst of foto’s die met een digitale camera zijn gemaakt. Dit soort erfgoed zal de komende jaren sterk toenemen en aan belang winnen. Digital born erfgoed heeft een enorm potentieel wat betreft publieksontsluiting.

4. Cultureel-erfgoedtrends De aandacht voor erfgoedwerking is de laatste jaren zichtbaar toegenomen. Verantwoordelijkheden worden zowel bij de regionale, als bij de lokale besturen gelegd en het beleid speelt steeds meer in op de individuele behoeften van organisaties en mensen16. Vooral publiekswerking en ontsluiting van het cultureel erfgoed staan hoog op de agenda. De resultaten van activiteiten rond behoud en beheer zijn immers minder onmiddellijk zichtbaar, maar zijn wel een conditio sine qua non, ook voor een kwalitatieve publieksparticipatie.

15 B. ANCIAUX, Beleidsnota cultuur 2004-2009, 2004. CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota E-cultuur, 2006. D. DE WIT, D. ESMANS, E-cultuur. Bouwstenen voor praktijk en beleid, Acco, 2006. 16 T. VAN HOVE, Ontwerp beleidsnota erfgoedconvenant stad Antwerpen – Vlaamse Gemeenschap 2009-2014, Antwerpen, 2008.

14

Iedereen moet namelijk kunnen genieten van erfgoed en moet via erfgoed kunnen nadenken over zichzelf en zijn omgeving. Het verhaal van het herkenbare verleden (de geschiedenis van de eigen gemeente, de tijd van de eigen jeugdjaren…) spreekt brede groepen in de samenleving aan. De erfgoedparticipant is vooral geïnteresseerd in de alledaagse historische cultuur. Hij kijkt terug op zijn eigen levensloop en wat dit voor hemzelf betekent. Hij gaat op zoek naar zijn eigen identiteit, waarbij sentiment en empathie meer tot de verbeelding spreken dan een droge opsomming van historische feiten. De erfgoedsector speelt hier op in met haar keuze voor bepaalde thema’s, haar benadering en haar presentatie. Musea besteden vandaag bijvoorbeeld meer aandacht aan het presenteren van verhalen uit het dagelijkse leven dan de objectgebonden uitstalling van het verleden of het lineaire historische verhaal. Waar de interesse vroeger eerder uitging naar de periode rond 1900, is de focus de laatste jaren verschoven naar de jaren ‘50 en ’60, denk maar aan het grootschalige erfgoedproject rond Expo ’58. In de komende jaren zal deze grens wellicht nog opschuiven: naar de jaren 1970 tot 2000. Zo staat er al een volgend grootschalig erfgoedproject op de agenda: de fusie van de gemeenten in de jaren ‘70.

Er is nog een lange weg te gaan voor de samenleving als geheel het belang van haar erfgoed erkent en het een ‘natuurlijke’ reflex wordt na te gaan welk effect deze of gene maatregel op het erfgoed kan hebben. Vandaar het belang van samenwerking met domeinen als onderwijs, toerisme, jeugd, ruimtelijke ordening en economische streekontwikkeling. Cultuurparticipatie en een integrale en geïntegreerde aanpak zijn aldus belangrijke concepten en uitgangspunten voor een eigentijds erfgoedbeheer. Ze vereisen aangepaste vormen van communicatie, overleg en planning, waaraan zoveel mogelijk partners uit de verschillende sectoren, met respect voor elkaars relatieve autonomie en eigenheid, deelnemen en ze met elkaar samenwerken met het oog op het tot stand brengen van een ontwikkelingsproces. Pas dan ligt er namelijk een toekomst weggelegd voor het rijke cultureel erfgoed uit een ver of recenter verleden19. De erfgoedconvenanten zijn een mooi voorbeeld van een geïntegreerd cultureel-erfgoedbeleid. Zij moeten voor een erfgoedbeleid op maat zorgen, aangepast aan de behoeften van de gemeenten of samenwerkingsverbanden van omliggende gemeenten waar zich het erfgoed bevindt, en dicht bij de lokale bevolking. Het is belangrijk dat de cultureel-erfgoedcel, die het convenant uitvoert, niet enkel met de gevestigde instellingen samenwerkt, maar bijvoorbeeld ook met lokale vrijwilligersorganisaties. Veel cultureel erfgoed bevindt zich trouwens niet in bewaarinstellingen, zoals het in Vlaanderen ongemeen omvangrijke kerkelijk erfgoed20. Kritische analyse: Vandaag de dag gaat er veel aandacht naar het organiseren van evenementen. Hierdoor bestaat het gevaar dat er minder middelen gaan naar minder zichtbare acties zoals beleidsvorming, expertise-uitwisseling, initiatieven rond behoud en beheer, enz. Een goede communicatie zorgt ervoor dat ook deze acties in het daglicht komen te staan. Het is een creatieve uitdaging voor de cultureel-erfgoedcel om hiervoor de nodige toepassingen te ontwikkelen. Het culturele aanbod is enorm. Het publiek is daardoor minder snel geprikkeld door een ‘klassiek’ cultuuraanbod. De cultureel-erfgoedcel zal daarom steeds zoeken naar innovatieve acties.

17 CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Cultureel-erfgoed, 2006. 18 R. GYSEN, T. T’SYEN, B. MINNE, A. VERHAEGEN, Beleidsplan cultureel erfgoed 2009-2014 stad Leuven, Leuven, 2007. 19 M. LAENEN, Erfgoed in beweging. Een internationaal en eigentijds perspectief, in: J. Caspenberghs, J. Cools, P. DE RYNCK (ed.), Visies op erfgoed in Vlaanderen en Europa, Antwerpen, 2003, p. 39. 20 B. ANCIAUX, Beleidsnota cultuur 2004-2009, 2004.


15

B. Wetgevend kader 1. Op internationaal niveau De Kaderconventie van de Raad van Europa over de bijdragen van cultureel erfgoed aan de samenleving en de UNESCO-conventie betreffende de bescherming van het immaterieel erfgoed zijn twee belangrijke internationale evoluties geweest voor het cultureel-erfgoedbeleid en de uitbreiding van het cultureel-erfgoedbegrip. Op 27 oktober 2005 werd te FARO (Portugal) de ‘Kaderconventie van de Raad van Europa of kortweg de ‘Conventie van FARO’ over de bijdrage van het cultureel erfgoed aan de samenleving’ goedgekeurd. Deze conventie gaat in op de waarde van erfgoed voor de samenleving en beschrijft ‘waarom’ en ‘voor wie’ de zorg voor erfgoed dient. Daarnaast lanceert de conventie het nieuwe begrip ‘erfgoedgemeenschap’. A heritage community is defined as a variable geometry without reference to etnicity or other rigid communities. Such a community may have a geographical foundation linked to a language or religion, or indeed shared humanist values or past historical links. But equally, it may arise out of a common interest of another type. Erfgoed wordt gezien als belangrijke hulpbron voor culturele, ecologische, economische, sociale en politieke ontwikkeling en wordt op die manier duurzaam ingezet. Bovendien levert cultureel erfgoed een bijdrage aan een ander beleid en zorgt in een wereld van globalisering en mondialisering voor gemeenschapsvormende samenwerking en de bescherming van de culturele diversiteit. De UNESCO-conventie betreffende de bescherming van het immaterieel erfgoed werd op 17 oktober 2003 door de Algemene Conferentie van UNESCO goedgekeurd. De conventie handelt over orale tradities en uitdrukkingen, inclusief taal als een vehikel van immaterieel cultureel erfgoed, podiumkunsten, sociale gewoonten, rituelen en feestelijke gebeurtenissen, kennis en praktijken betreffende de natuur en het universum, traditionele ambachtelijke vaardigheden, over niettastbaar of immaterieel erfgoed. In Vlaanderen gebruiken we hiervoor vaak het begrip volkscultuur. Op 20 april 2006 trad de conventie in werking na ratificatie door 30 landen. België behoorde tot de eerste dertig landen die de conventie ratificeerden. Inmiddels hebben meer dan 100 landen de conventie aanvaard. De landen die zich aansluiten verbinden zich ertoe om het immaterieel erfgoed op hun grondgebied te beschermen en om één of meerdere inventarissen aan te leggen van dit erfgoed in samenwerking met de gemeenschappen en groepen waarbinnen dit erfgoed leeft21. De Vlaamse overheid wil hierop inspelen en de gelegenheid aangrijpen om een ambitieus kwalitatief beleid te onderbouwen. Sinds juni 2008 is de UNESCO-conventie voor de bescherming van immaterieel cultureel erfgoed volledig operationeel. Het Agentschap Kunsten en Erfgoed werkte een (overgangs)procedure uit voor de eerste nominaties voor de inventaris van Immaterieel Cultureel Erfgoed Vlaanderen en de representatieve lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid22. Acht steden en gemeenten werden toegelaten op de Vlaamse inventaris van immaterieel erfgoed, een voorwaarde om op de internationale lijst van de Unesco te kunnen belanden. Het Aalstse Carnaval en de Heilige Bloedprocessie in Brugge werden uiteindelijk geselecteerd en staan vanaf oktober 2008 op de internationale lijst voor het immaterieel erfgoed23. Naast de internationale samenwerkingsverbanden of koepelorganisaties heeft Vlaanderen echter ook met andere landen overeenkomsten en samenwerkingsakkoorden afgesloten. De belangrijkste partner is Nederland, met wie we een zelfde taal en een grotendeels gemeenschappelijk verleden delen. Nederland en Vlaanderen zijn dan ook bevoorrechte partners om een aantal dingen samen te doen op het breed-culturele terrein. Opvallend is daarbij wat in de grensstreken gebeurt, want daar raken beide landen elkaar en voelt men beter dan elders de voordelen en de problemen van de samenwerking. Op 17 januari 1995 werd in dit kader in Antwerpen door de Nederlandse en de Vlaamse regering het Cultureel Verdrag tussen Vlaanderen en Nederland ondertekend. In de term “Cultureel verdrag” wordt cultuur in de brede betekenis gebruikt, want voluit heet het verdrag: “Verdrag inzake de samenwerking op het gebied van cultuur, onderwijs, wetenschappen en welzijn tussen de Vlaamse Gemeenschap in het Koninkrijk België en het Koninkrijk der Nederlanden”. De Vlaamse overheid moedigt daarnaast echter ook samenwerking met Zuid-Afrika en Oost-Europa aan. Zo ontstaan er samenwerkingsverbanden ad hoc zoals die tussen UNESCO en Interpol bij het ontwikkelen van een databank met afbeeldingen van de geroofde voorwerpen uit het Nationale Museum van Bagdad in april 200324.

21 Ontwerp van decreet houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid, Memorie van toelichting, stuk 1579 (2007-2008) nr.1, pp.6-8. 22 http://www.FAROnet.be 23 G. SELS, Vlaamse tradities op lijst UNESCO, in: De Standaard, 30-09-2008, p.48. 24 http://www.cvn.be/

16

Kritische analyse: Hoewel het belang van immaterieel erfgoed algemeen erkend is in internationale conventies, blijkt dit soort erfgoed het minst makkelijk ingang te vinden bij het brede publiek (cfr. supra). Het is minder tastbaar en het verwacht doorgaans van het publiek een iets grotere inspanning. Immaterieel erfgoed is bovendien vluchtiger dan roerend of onroerend erfgoed. Ook beleidsmatig werd er maar recent aandacht besteed aan immaterieel erfgoed. Voordien was het publiek er zich niet van bewust dat ook het niet-tastbare tot ons erfgoed behoort. Ontsluiting van immaterieel erfgoed en bewaring ervan zijn dan ook een belangrijke taak van de cultureel-erfgoedcel. Om het te kunnen bewaren, legt de cultureel-erfgoedcel een inventaris aan van het aanwezige immaterieel erfgoed.

2. Op Vlaams niveau Naar een nieuw Erfgoeddecreet25 Sinds de activering van het Museumdecreet in 1998 is het bijzonder snel gegaan met de uitwerking van beleidsintiatieven in de Vlaamse cultuursector. Al bij de eerste erkenningsronde werd echter vastgesteld dat het instrumentarium van de Vlaamse overheid om aan erfgoedzorg te doen te beperkt was. Steeds weer vielen er interessante erfgoedzorgers en waardevol (verspreid) erfgoed uit de boot. Vanuit die vaststelling werd op 7 mei 2004 het erfgoeddecreet bekrachtigd door de Vlaamse regering. Met dit decreet wou de Vlaamse Gemeenschap een cultureel-erfgoedbeleid uitbouwen dat vanuit een geïntegreerde aanpak, een kwaliteitsvolle en duurzame zorg voor en de ontsluiting van het cultureel erfgoed stimuleert. Het verbreden van het maatschappelijk draagvlak en het uitbouwen van een netwerk van expertise zijn noodzakelijke voorwaarden om dit beleid mogelijk te maken. Het erfgoeddecreet integreerde niet enkel het vroegere Museumdecreet, maar gaf ook een decretale basis aan subsidiemogelijkheden die voordien via tijdelijke reglementen geregeld werden: Het erfgoeddecreet van 2004 zorgde voor een eerste verbreding van het cultureel-erfgoeddecreet, maar in 2005 werd beslist een traject tot integratie en afstemming van de drie cultureel-erfgoed decreten te starten. Bovendien moest dit traject een oplossing bieden voor de talrijke overlappingen en de hiaten binnen de bestaande ondersteuning- en subsidiereglementen van de Vlaamse overheid. Op 23 mei 2008 bekrachtigde de Vlaamse regering het nieuwe decreet houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid, kortweg het Cultureelerfgoeddecreet. Het ondersteunen en subsidiëren van cultureel-erfgoedorganisaties vormen samen met het beschermen van het erfgoed de twee belangrijkste pijlers van het cultureel-erfgoed beleid. De belangrijkste kenmerken zijn: een geïntegreerd en integraal cultureel-erfgoedbeleid. Dat betekent dat het beleid afgestemd moet zijn op andere beleidslijnen en –domeinen en afgestemd is op het beleid voor het onroerend erfgoed. Een integraal cultureel-erfgoedbeleid wil zeggen dat er zowel aandacht gaat naar de zorg voor het cultureel erfgoed en dus naar behoud en beheer, de depots, inventarisatie… maar ook dat er voldoende aandacht is voor publiekswerking, onderzoek, educatie… een complementair cultureel-erfgoedbeleid. Dat betekent dat het beleid van de verschillende bestuursniveaus op elkaar is afgestemd (gemeenten, provincies, de Vlaamse gemeenschap en België en EU). Het lokale cultureel-erfgoedbeleid wordt ondersteund door het sluiten van cultureel-erfgoedconvenanten met een gemeente, een intergemeentelijk samenwerkingsverband en met de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Het nieuwe steunpunt FARO – Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw – (een fusie van Culturele Biografie Vlaanderen vzw en het Vlaams Centrum voor volkscultuur vzw) is er om het cultureel erfgoedveld te versterken en te ondersteunen, en dit binnen het beleidskader van het Cultureel-erfgoeddecreet. Het is daarbij de bedoeling om de hoofddoelen van het nieuwe decreet te realiseren: 1° een cultureel-erfgoedbeleid uit te bouwen, namelijk vanuit een geïntegreerde aanpak een kwaliteitsvolle en duurzame zorg voor en ontsluiting van het cultureel erfgoed te stimuleren; 2° een netwerk van erfgoedorganisaties tot stand te brengen om de cultureel-erfgoedbeleving bij burgers te cultiveren, te representeren, te erkennen en te valoriseren;

25 http://www.kunstenenerfgoed.be


17

3° een verdere ontwikkeling van de verschillende cultureel-erfgoedpraktijken, de museologie, de archiefwetenschap en het hedendaags documentenbeheer, de informatie- en bibliotheek wetenschap en de etnologie te stimuleren; 4° binnen het cultureel-erfgoedbeleid de nodige aandacht voor interculturaliteit te ontwikkelen. Participatiedecreet26 Op 9 januari 2008 keurde het Vlaams Parlement het Participatiedecreet goed. Het participatie decreet stimuleert en ondersteunt mensen en groepen om deel te nemen en deel te hebben aan een rijk en divers jeugdwerk-, sport- en cultuurleven. Het decreet beoogt de verbreding, verrijking en versterking van de participatie. Naast een algemene ondersteuning voor de participatie, besteedt het ook bijzondere aandacht aan kansengroepen, o.a. personen in armoede, gedetineerden, gezinnen met kinderen, personen met een handicap en etnisch-culturele diverse groepen. Het decreet is aanvullend aan de bestaande sectorale regelgeving (jeugd, cultuur, sport) en is dus ook richtinggevend voor een erfgoedwerking. Daarom staat ook een sectoroverschrijdende aanpak centraal, zodat er nieuwe projecten en samenwerking ontstaan. Actieplan interculturalisering27 Op 20 februari 2006 presenteerde Bert Anciaux het Actieplan Interculturalisering. Dit actieplan is het resultaat van de samenwerking tussen de particuliere sector en de overheid. De aandacht voor interculturaliteit past geheel in de context van de hierboven vermelde participatiegedachte. Het cultuur-, jeugd- en sportbeleid beoogt inderdaad de zo breed en intensief mogelijke participatie van zoveel mogelijk mensen, zowel in de betekenis van ‘deelnemen’ als van ‘deel hebben’. Bij de analyse van de participatie aan cultuur, jeugdwerk en sport zijn er wetenschappelijke en praktijkvaststellingen. Beide wijzen uit dat bepaalde groepen (categorieën) niet vanzelfsprekend hun weg vinden naar het aanbod (deelnemen en deel hebben). Op die ‘weg naar’ worden zij geconfronteerd met drempels. Sommige groepen zijn duidelijk te omschrijven: personen met een handicap, personen die in armoede leven, personen met een etnisch-cultureel diverse achtergrond, personen met een relatief lage opleiding enz. Zij participeren opvallend minder. Het overheidsbeleid voor cultuur, jeugdwerk en sport wil de drempels wegwerken, ook binnen de cultureel-erfgoedsector. Kritische analyse: Het cultureel-erfgoedbeleid is in feite een transversaal beleidsdomein. Er zijn aspecten van cultureel erfgoed terug te vinden in de economische ontwikkeling, het toerisme, het onderwijsbeleid, … . Er is zelfs nog een grotere en natuurlijke wisselwerking met het onroerend erfgoed – iets wat Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen in de praktijk brengt door de samenwerking met AdAK. De huidige regelgeving zet de deur open naar andere sectoren en andere bevolkingsgroepen. De cultureel-erfgoedcel dient van deze opportuniteit gebruik te maken om het erfgoed in nieuwe contexten te plaatsen. Het nieuwe decreet speelt ook in op de Kaderconventie van de Raad van Europa (FARO) over de bijdrage van het cultureel erfgoed aan de samenleving, met name op het creëren van erfgoedgemeenschappen, en op de Unesco-Conventie voor de vrijwaring van immaterieel erfgoed.

3. Op federaal niveau28 De wettelijke context waarbinnen het vrijwilligerswerk zich afspeelt, wordt geregeld door de federale overheid. Tot voor kort werden vrijwilligers slechts sporadisch in de regelgeving vermeld, omdat er geen wettelijk statuut bestond. Om de rechten en plichten van vrijwilligers te kennen, moest beroep gedaan worden op een amalgaam van bepalingen uit verschillende rechtsgebieden, waaronder het burgerlijk recht, het arbeidsrecht, het fiscale recht en het sociale recht. De Vrijwilligerswet van 3 juli 2005, die op 1 augustus 2006 in werking is getreden, zorgde ervoor dat vrijwilligers beter wisten wat hen te wachten stond. Het uitgangspunt van de nieuwe wet vormde de bescherming van de vrijwilliger en moest de aantrekkelijkheid en het imago van het vrijwilligerswerk ten goede komen. De wet vormde bijgevolg een belangrijke stap vooruit voor de erkenning en positionering van het vrijwilligerswerk en de publieke waardering voor de inzet ervan. Regels inzake de aansprakelijkheid en de verzekering van de vrijwilligers gingen echter pas van kracht op 1 januari 2007.

26 http://www.cjsm.vlaanderen.be/cultuur/regelgeving/documenten/participatiedecreet_def.pdf 27 http://www.interculturaliseren.be; 28 http://www.vrijwilligersweb.be/wetgeving

18

Kritische analyse: De Vrijwilligerswet is een onontbeerlijke leidraad voor het uitwerken van een gedegen vrijwilligersbeleid. Het biedt een houvast, zowel voor de organisatie als voor de vrijwilliger zelf. Een sluitend en helder vrijwilligersbeleid is noodzakelijk maar niet eenvoudig – dat bewijzen de obstakels waar andere sectoren in de regio mee te kampen hebben. De cultureel-erfgoedcel kan als relatief nieuwe organisatie het voortouw nemen in de juiste toepassing van de Vrijwilligerswet.

4. Op provinciaal niveau29 In de provincie Antwerpen wordt een rijk cultureel erfgoed bewaard. Het is zichtbaar in de vorm van roerend erfgoed, beschermde monumenten en waardevolle historische gebouwen, van steden en dorpen en van landschappen. Maar het is ook minder tastbaar aanwezig als immaterieel erfgoed of onzichtbaar aanwezig in de bodem: het archeologisch erfgoed. Het behoud, de studie en de ontsluiting van dit erfgoed, dat de culturele eigenheid van de provincie mee bepaalt, is een omvangrijke opdracht. Naast het ontplooien van eigen erfgoedinitiatieven speelt de provincie als intermediair bestuur ook een belangrijke ondersteunende en stimulerende rol bij de verdere uitbouw van een integrale en geïntegreerde erfgoedzorg op regionaal en lokaal niveau. Door het verhogen van de ontsluiting, het behoud en het beheer van het roerend en onroerend erfgoed in de provincie Antwerpen wordt de cultuurbeleving bij inwoners van de Provincie Antwerpen versterkt . In het kader van het nieuwe erfgoeddecreet van 23 mei 2008 kunnen ook de provincies voor het uitwerken van een cultureel-erfgoedbeleid, cultureel-erfgoedconvenanten afsluiten met de Vlaamse regering. De aanvraag voor een werkingssubsidie bestaat uit een door de Vlaamse regering goedgekeurd cultureel-erfgoedbeleidsplan. Het eerste erfgoedbeleidsplan van de provincie 2009-2014 vloeit voort uit de Legislatuurnota Cultuur 2007-2012. Waar de legislatuurnota het beleid voor het hele culturele veld beschrijft, focust dit beleidsplan op het erfgoedbeleid; het is een verdere verfijning en uitwerking van het onderdeel ‘erfgoed’ in de legislatuurnota. De meerwaarde van het cultureel-erfgoedbeleidsplan van de provincie vloeit voort uit het feit dat het beleidsplan duidelijk maakt welke accenten de provincie wil leggen en welke taken de provincie wil opnemen. Daarnaast zorgt het beleidsplan ervoor dat overlapping kan vermeden worden en dat domeinen kunnen worden afgebakend. De provincie zal de werkingssubsidies in de eerste plaats aanwenden voor de ondersteuning van musea die door de provincie bij het regionale niveau worden ingedeeld en die een kwaliteitslabel toegekend hebben gekregen. Anderzijds krijgt de provincie de opdracht een regionaal depotbeleid uit te bouwen, in overleg met de lokale besturen en de cultureel-erfgoedorganisaties, dat tegemoet komt aan de noden van het cultureel erfgoed dat aanwezig is op het grondgebied. De dienst Erfgoed van de provincie ondersteunt via een reeks subsidiereglementen erfgoedorganisaties in hun werking. Deze financiële ondersteuning kan onderverdeeld worden in werkingssubsidies, projectsubsidies en nominatim subsidies. De dienst erfgoed herschikt in 2009 de provinciale subsidiereglementen om zo tegemoet te komen aan de taken opgelegd vanuit het Cultureelerfgoeddecreet, aan de gewijzigde tekening van het erfgoedveld en de subsidiemogelijkheden voor erfgoedactoren. Erfgoedorganisaties maar ook andere instanties kunnen bij de dienst erfgoed materiaal ontlenen. Het gaat hoofdzakelijk over meetapparatuur en onderhoudsmateriaal. Als ze niet in gebruik zijn, leent het departement cultuur ook tentoonstellingskasten uit via de Fabiolazaal. Bovenstaande materialen kunnen rechtstreeks bij de dienst erfgoed aangevraagd worden. Daarnaast beschikt de provincie ook over een provinciale uitleendienst voor audiovisueel en didactisch materiaal in Malle. In mei 2008 nam Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen het initiatief voor het opstarten van een provinciaal overleg Cultureel-erfgoedcellen. In dit overleg zetelen de Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen, Cultureel-erfgoedcel Antwerpen, Cultureel-erfgoedcel Mechelen en Cultureelerfgoedcel Kempens Karakter. De provincie wordt vertegenwoordigd door de provinciale museumconsulent Inge Geysen en de provinciaal wetenschappelijk assistent Jan Geudens.

29 http://www.provant.be/vrije_tijd/cultuur/erfgoed


19

Aangezien de cultureel-erfgoedcellen en de provincies binnen het nieuwe decreet cultureel-erfgoedconvenanten kunnen afsluiten, groeit de nood aan een structureel overlegplatform om het cultureel-erfgoedbeleid binnen de provincie Antwerpen op elkaar af te stemmen. Zeker wat huisvesting, depotproblematiek en digitalisering betreft, willen de partners binnen het provinciaal overleg samenwerken. Kritische analyse: De provincie maakt werk van een fijnere afstemming met lokale besturen en cultureel-erfgoedorganisaties en dat is goed nieuws. Dankzij het overleg met de provincie en de cultureelerfgoedcellen uit de provincie, komen we tot gedeelde praktijken en kunnen we het lokale erfgoedbeleid optimaal afstemmen op dat van de provincie. Het wetgevend kader van steden en gemeenten komt in de interne situatieschets aan bod. Het cultureel-erfgoedbeleid van de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar is overal ingebed in het lokaal cultuurbeleid.

2. Interne situatie De interne situatie beschrijft de regio waarbinnen het cultureel-erfgoedconvenant zich bevindt, de beleidsdomeinen die een invloed uitoefenen op het convenant, het erfgoedveld, de erfgoed actoren en het ondersteuningsbeleid voor cultureel-erfgoedactoren.

A. DE REGIO 1. Historische situatie regio Noorderkempen De pagus Taxandriae, een uitgestrekte landstreek die min of meer overeenstemt met de huidige Kempen, behoorde tot het Karolingische kerngebied Lotharingen, dat vanaf 925 bij het Duitse keizerrijk werd ingelijfd. Omstreeks 980 werd, ter verdediging van de westelijke Scheldegrens van dit Heilig Roomse Rijk, het markgraafschap Antwerpen opgericht, met de Antwerpse burcht als centrum en reikend tot de lijn Breda-Turnhout-Mol; het verenigde het Land van Ryen (het Antwerpse) en een deel van Taxandria onder het huis van Ardennen (1008-1100); in 1106 echter verwierven de graven van Leuven en de titel van “hertog van Brabant”, en de heerschappij over het markgraafschap. Als een afzonderlijke eenheid binnen het hertogdom, ook hoofdkwartier Antwerpen genoemd, was het markgraafschap op zijn beurt onderverdeeld in aanvankelijk negen en later, na de scheiding der Nederlanden (1585, 1648), zeven kwartieren waaronder de Vrijheid Turnhout; deze omvatte Turnhout met Oud-Turnhout, Arendonk, Poppel, Weelde, Ravels, Wechelderzande, Vlimmeren, Lille, Gierle, Baarle-Hertog, Beerse, Merksplas, Rumst (gedeeltelijk), Vosselaar, Wilmarsdonk, Borgvliet en Stabroek. Binnen deze territoriale omschrijving figureerden, in het kader van de feodaliteit, talrijke heerlijkheden, meestal soeverein beheerd door lokale heren of religieuze instellingen. De centrale ligging in het hertogdom Brabant en de grenspositie ten aanzien van het Maasland waren voor de hertog voldoende redenen om in Turnhout zijn macht te vestigen en het, althans tot 1356, persoonlijk in bezit te houden; in 1347 verpandde hertog Jan III het zogeheten “Land van Turnhout” - dit is de toenmalige stad en een aantal omringende dorpen (Arendonk, Poppel, Weelde, Ravels, Wechelderzande, Vlimmeren, Lille, Gierle, Baarle-Hertog, Beerse, Merksplas, Vosselaar), waaronder alle tot het huidige kanton behorende gemeenten - als bruidschat aan zijn dochter Maria en haar gemaal Reinoud III van Gelre. Het overlijden van Jan III en de onderschrijving van de beroemde Blijde Inkomst in 1356, ontketenden de Brabantse Successieoorlog. Maria van Brabant, die aan haar erfrecht op Brabant verzaakte, ontving bij wijze van compensatie het Land van Turnhout als erfelijk leen. Na haar dood in 1399 werd dit terug bij Brabant gevoegd. Tot aan het einde van het ancien régime bleef het echter apart bestuurd en financieel beheerd. Beerse en Vosselaar, een heerlijkheid binnen het Land van Turnhout, werden in 1805 bestuurlijk

20

gescheiden; Vlimmeren dat administratief met Wechelderzande was verbonden, werd in 1768 zelfstandig. Vooral het verleden van het vroegere gehucht Oud-Turnhout was nauw verbonden met de geschiedenis van Turnhout, waarvan het pas in 1859 als zelfstandige gemeente werd afgescheiden. Het gehucht Schoonbroek, vroeger deel van Turnhout en later van Oud-Turnhout, werd in 1977 bij Retie gevoegd. De krachtlijnen van de algemene geschiedenis der Lage Landen gelden uiteraard ook hier. Vanaf 1384 kwamen onze gebieden onder de invloedssfeer van de Bourgondische vorsten, die naast een territoriale eenmaking ook een bestuurlijke centralisatie doorvoerden. Opvallend voor Turnhout, tot eind zeventiende eeuw, zijn de geregelde vorstelijke aanwezigheden, die vooral weerklank vonden in de evolutie van het kasteel en zijn onmiddellijke entourage, en bovendien voor stad en omgeving militair en economisch voordeel opleverden. Dat de vergaderingen van de Staten van Brabant onder de Bourgondiërs soms in Turnhout werden gehouden, wijst in ieder geval op een verworven prestige. In 1482 ging de macht over op Maximiliaan van Oostenrijk, in 1506 op de Spaanse Habsburgers. De overdracht van het Land van Turnhout aan het huis van Nassau, door de Vrede van Münster in 1648 bedongen, bevorderde de verstandhouding met de Noordelijke Provincies maar de Habsburgse soevereiniteit bleef er wel gehandhaafd. Met de Vrede van Utrecht, die in 1713 de Spaanse Successieoorlog afsloot, kwamen de Oostenrijkse Habsburgers op de troon. Evenals hun voorgangers voerden ze een absolutistisch bewind. De relatieve rust onder Maria Theresia (1740-1780) bracht een zekere welvaart en verbetering van infrastructuren, die voorlopig beperkt bleven tot de huidige arrondissementen Antwerpen en Mechelen. De ordonnanties van 1772-1773 betreffende grondonteigeningen, bedoeld om woeste gronden vruchtbaar te maken, werden amper toegepast. Jozef II, die met een pennentrek eeuwenoude instellingen en gebiedsomschrijvingen door nieuwe mechanismen wilde vervangen, stuitte bij de plaatselijke bevolking op hevig verzet. De Brabantse Omwenteling en de overwinning van de patriotten op de Oostenrijkers in de straten van Turnhout, in 1789, gaven het startsein voor de oprichting van de Republiek van de Verenigde Belgische Staten. De geplande indeling, bij keizerlijk edict van 1787 van het huidige Belgische grondgebied in negen kreitsen, was een voorafspiegeling van de tegenwoordige provinciale configuratie. De indeling van de provincie Antwerpen in drie districten stemt overeen met de huidige arrondissementen Antwerpen, Mechelen enTurnhout. De stichting van parochies tijdens de vroege Middeleeuwen gebeurde onder de suprematie van het bisdom Kamerijk en zeer fragmentair, het bisdom Luik. De politiek-religieuze conflicten in de tweede helft van de zestiende eeuw leidden, onder Filips II, tot nieuwe kerkelijke omschrijvingen; door de oprichting van het aartsbisdom Mechelen, met zes afhankelijke bisdommen, vielen de parochies van het kanton Turnhout sedert 1559 onder het bisdom Antwerpen. Vanaf 1802 ressorteerden ze onder Mechelen en vanaf 1962 terug onder Antwerpen. Ondanks het jarenlange isolement en het daarmee samenhangende imago, was de Kempen een streek met een boeiend en intens maatschappelijk leven. Ook cultureel bruiste de Kempen. De hertogen van Brabant spraken reeds tot de verbeelding van de Kempenaar met een heus hofleven, dat de regio ontegensprekelijk optilde. Het Grotenhoutbos behoorde in die tijd tot de vrije waranden die de Brabantse hertogen voor hun jachtontspanning hadden voorgehouden. Hier lagen eveneens de kiemen van de Kempense valkerij, die tot in heel Europa gekend was. In het hart van de Kempen werden gegeerde producten geproduceerd als Turnhoutse kant en tijk. En ook de rederijkerskamers en verschillende gilden waren in de stad en de omliggende gemeenten actief. Het graven van het kanaal, bracht dan weer die andere rijkdom boven de grond: klei. Ook de massale aanplanting van dennen rond 1900 had een bijzonder grote economische impact op de Kempen. Deze boom stoorde zich niet aan de Kempense zandgrond, waardoor hij een groot gewin voor de streek werd. Het hout werd massaal uitgevoerd. De woeste Kempense natuur oefende een zekere aantrekkingskracht op kunstenaars uit. De streek sprak tot de verbeelding van schrijvers als Concience, plein-airschilders en componisten (Kempenland, In de Stille Kempen). Vanaf de 19de eeuw werd het Turnhoutse bedrijfsleven beheerst door papierverwerkende en grafische nijverheid. Het fabrieksterrein van de oude Brepolsfabrieken is hiervan voorlopig nog een


21

oude getuige. Industrieën die vooral na het graven van het kanaal opgang maakten waren de steenbakkerijen, pannen- en cementfabrieken. Walmende fabrieksschoorstenen en ringovens typeerden tot in de jaren zeventig de oevers van Brecht tot Oud-Turnhout. Vooral in Beerse werden ook scheikundige bedrijven opgericht, die tot op vandaag heel wat inwoners werkgelegenheid bieden. Nieuwe bedrijven of vestigingen zoals Soudal, Würth, Joos, Carta-Mundi…en vele andere gaven een nieuwe stimulans aan de stad waardoor het werkloosheidspercentage duidelijk daalde. Kritische analyse: De geschiedenis van de Kempen heeft haar stempel gedrukt op de cultuur en het karakter van haar bewoners. Ambachten, industrietakken en vrijetijdsbesteding hadden vaak een bepaalde verbondenheid met de natuur en het land: de den, de klei, de tijk, de valkerij, de jacht, natuurschilders, enz. De wisselwerking tussen natuur en cultuur is tot op de dag van vandaag dan ook sterk uitgesproken en biedt een erfgoedbeleid heel wat potentieel. Liedjes als ‘In de Stille Kempen’ zijn niet uit de lucht gegrepen. Tot voor kort was de Kempen een zeer dunbevolkte streek. De woeste natuur met onvruchtbare bodems waren weinig uitnodigend voor de toen zo belangrijke landbouw. Dat heeft een soms weinig genuanceerd beeld opgeleverd van de Kempen. Tot op vandaag is het niet eenvoudig de nuances te detecteren. In de Antwerpse Kempen leeft nochtans duidelijk een sterk ‘Kempen-gevoel’, maar daar gebeurt weinig of niets mee. Bij heel wat Kemparen leeft er wel Kempengevoel zonder dat ze dit gevoel goed kunnen omschrijven. Wat is nu onze ware identiteit? Wat maakt de Antwerpse Kempen uniek en herkenbaar? Er wordt geen competitief voordeel gezocht, er wordt niet aan identiteitsopbouw gedaan, er zijn vele structuren en Kempische organisaties, maar er wordt weinig samenwerking gezocht.30 Organisaties als Rurant gaan de uitdaging aan om de Kempen duidelijker te profileren en om, vertrekkende vanuit de troeven van de Kempen, te komen tot een strategie die wordt omschreven als ‘regional branding’. Erfgoedcel Noorderkempen kan ongetwijfeld een bijdrage leveren aan dit vernieuwde imago door de juiste historische context te schetsen en door de link te maken met hedendaagse en toekomstige (erfgoed)ontwikkelingen.

Evolutie aantal inwoners Het totale aantal inwoners van de vier gemeenten schommelt ondertussen rond de 80 000. De bevolking van de gemeente Beerse bestaat voor het grootste deel uit medioren – mensen tussen 40 en 60 jaar. De senioren vormen pas de derde groep. Beerse is een aantrekkelijke gemeente voor jonge gezinnen en starters. De kleinste groep zijn de jongeren, jonger dan 18 jaar. De vergrijzing is in Beerse heel wat lager dan gemiddeld in de andere gemeenten uit de regio (Deinze niet meegerekend) en er is een sterke demografische evolutie (in hoofdzaak door de migratiecomponent en in mindere mate door de natuurlijke component). Beerse is een multiculturele gemeente: ze telt maar liefst 36 verschillende nationaliteiten. Ook Turnhout heeft zonder meer een diverse bevolkingssamenstelling. De stad huisvest 101 nationaliteiten. Turnhout is een Vlaamse centrumstad. Ze is de derde belangrijkste stedelijke kern in de provincie, na Mechelen en Antwerpen. Vosselaar is de kleinste gemeente qua inwonersaantal maar in vergelijking met bijvoorbeeld Oud-Turnhout ligt de bevolkingsdichtheid veel hoger (856 inwoners/km² tegenover 326 inwoners/km²). Wellicht heeft dit te maken met het feit dat Oud-Turnhout over een grotere oppervlakte aan groene zones (landbouw en natuurgebieden) beschikt. Oud-Turnhout heeft drie woonkernen/parochies: Centrum/ Sint-Bavo, Oosthoven/Sint-Antonius-Abt en Zwaneven/Onbevlekt Hart van Maria. De gemeente heeft het grootste aandeel allochtonen: 11,3% van de bevolking bestaat uit andere nationaliteiten (in 2006). Dit is te verklaren door de grote aanwezigheid van Nederlanders. De gemeente heeft te kampen met een sterke uitwijking van jongvolwassenen en anders dan in Beerse zijn in OudTurnhout de jonge gezinnen (tussen 25 en 44 jaar) ondervertegenwoordigd. Kritische analyse: Ondanks de vergrijzing zijn senioren niet de grootste bevolkingsgroep. De gemeenten in de regio zijn aantrekkelijk voor inwijkelingen, vooral jonge gezinnen. Een cultureel-erfgoedbeleid moet rekening houden met deze doelgroep en haar activiteiten hier voldoende op afstemmen. Een andere belangrijke doelgroep zijn de niet-Belgen. Hierover later meer.

3. Geografie 2. Demografie 1900

1910

1920

1930

1947

1961

1970

1976

BEERSE

2394

3482

4037

5052

6574

8245

9643

10.044

OUD-TURNHOUT

3077

3709

3860

4482

6175

7383

9245

10.784

TURNHOUT

20.887

23.742

24.202

32.135

36.444

38.007

37.958

37.958

VOSSELAAR

1333

1630

1822

2424

3578

5522

7152

8187

27.691

32.563

33.921

44.093

52.771

59.157

63.998

66.973

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2007

2008

BEERSE

12.624

13.166

13.868

14.847

15.698

16.296

16.757

16.922

OUD-TURNHOUT

10.526

10.945

11.377

12.191

12.413

12.567 12.680

12.803

TURNHOUT

37.438

37.669 38.516

38.596

39.561

39.561

40.077

40.435

VOSSELAAR

8559

8886

9324

9640

10.015 10.158

10.249

10.245

69.147

70.666

73.085

75.274

77.687 78.582

79.763

80.405

Totaal

Totaal

Van de middeleeuwen tot in de tweede helft van de achttiende eeuw was het landschap slechts zeer beperkt veranderd. De stad Turnhout had wel een belangrijke regionale functie, maar de landschappelijke implicaties waren eerder beperkt. De gebieden rond stad en gemeenten en een reeks van landbouwkernen waren in landbouwexploitatie. Het overgrote deel was echter heide. Ter hoogte van de Liereman (Oud-Turnhout) kwam een uitgestrekt moeras voor. De vallei van de Aa was in gebruik als hooi- en grasland. Verspreid kwamen kleinere bossen voor. In onze regio maakte enkel het zuiden van Vosselaar deel uit van een groter loofboomcomplex: het Grotenhoutbos. De oudste landbouwontginningen, die een open field landschap vormden rond de gemeentekernen van Turnhout, Beerse, Vosselaar en ook grotendeels in Oud-Turnhout, zijn door bebouwing en aanleg van allerhande infrastructuur bijna volledig verdwenen. Ook op andere plaatsen, onder meer in de bossen, is er zeer intens verkaveld, zowel voor bewoning als voor recreatie. De opkomst van kunstmeststoffen eind 19de en begin 20ste eeuw leidde tot de systematische landbouwontginning. De intense landbouw heeft geleid tot de zo typische, weidse open gebieden. De talloze heidetoponiemen herinneren nog aan de immense heide van vroeger. Beschermde natuurgebieden als de Liereman en het vennengebied ten noorden van Turnhout hebben, naast een bijzondere natuurwaarde, een grote landschappelijke waarde als vrij intact voorbeeld van een oud-Kempens landschap. De natuurwaarde wordt bepaald door de rijk gevarieerde en op bepaalde plaatsen zeldzame flora en fauna. Zeldzaam geworden begroeiingen van de heiden komen hier voor. Een ander deel van de voormalige heide is bebost. De talrijke naaldhoutcomplexen getuigen van deze systematische ingreep, evenals de meerdere loofbossen. Vele van die bossen zijn inmiddels weer verkaveld voor bewoning en recreatie (Vosselaar en Oud-Turnhout). Van het landduinencomplex zijn momenteel enkel Het Looy en de Konijnenberg, beide aan de rand van de dorpskern van Vosselaar gelegen, nog vrij intact bewaard. In Oud-Turnhout rest nog een zone ter hoogte van de Korhaan.

30 Rurant. Streekvermarkting Antwerpse Kempen, de weg naar een sterk merk. Geraadpleegt op 29 juni 2009. http://www.rurant.be

22


23

Het kanaal, de spoorweg en een aantal wegen, aangelegd in de loop van de 19de eeuw, brachten ingrijpende veranderingen in het landschap. Landbouwuitbreidingen en de vestiging van zeer uiteenlopende industrieën kwamen op gang. Ook de kleiontginning voor de steen- en pannenbakkerijen, nam in die periode grootschalige vormen aan. Ze veroorzaakte in deze zone talrijke waterplassen. Een aantal, zoals in de omgeving van het Blak, Oosteneinde, Karpermeer groeien nu uit tot zeer waardevolle natuurgebieden, of zijn dit reeds. Ook de vorming van zand en vroeger spriet grepen in op het landschap. Kritische analyse: Hoewel de felle uitbreiding van de bewoonde oppervlakte, de nijverheid en de bijhorende infrastructuur het kanton een verstedelijkte indruk hebben gegeven, komen nog grote oppervlakten gave landschappen en waardevolle natuurgebieden voor, herkenbaar als traditioneel Kempens landschap. Deze landschappen getuigen van een volksgeschiedenis die voor een groot deel bepaald is door de natuurlijke omstandigheden. We mogen in een cultureel-erfgoedbeleid deze landschappelijke kenmerken dan ook niet over het hoofd zien.

4. Politieke context Beerse Beerse vormt sinds 1976 een fusiegemeente met Vlimmeren. Het college van burgemeester en schepenen is samengesteld uit de burgemeester en vijf schepenen. De gemeenteraad van Beerse bestaat uit 25 gemeenteraadsleden. De meerderheid in de gemeenteraad wordt gevormd door CDE (Christen Democratische Eenheid) (12 raadsleden) en Groen! (1 raadslid). De oppositie bestaat uit SP.A (2), Vlaams Belang (5), VLD (3) en Vlim.be (2) In Beerse zijn volgende adviesraden actief: •• Beheersorgaan Openbare Bibliotheek •• Comité Verenigde Wijkraden •• Culturele Raad Beerse •• GECORO •• Gezondheidsraad •• Jeugdraad •• Marktcommissie •• Lokaal Overleg Kinderopvang •• Milieuraad •• Solidariteitsraad •• Sportraad •• Toerisme Beerse vzw •• Veiligheidscel Oud-Turnhout Het college van burgemeester en schepenen bestaat in Oud-Turnhout uit de burgemeester en vijf schepenen. De gemeenteraad bestaat uit 23 raadsleden. CD&V N-VA en SP.A vormen de meerderheid. Groen!, Vlaams Belang en Open VLD zitten in de oppositie. In Oud-Turnhout zijn volgende adviesraden actief: •• Cultuurraad •• Gelijkekansenraad •• Gezondheidsraad •• Jeugdraad •• Milieuraad •• Raad voor lokale economie •• Raad voor ontwikkelingssamenwerking (ROSA) •• Seniorenraad •• Sportraad Oud-Turnhout is verbroederd met de Roemeense gemeente Dumbrava.

24

Turnhout Samen met de burgemeester maken zeven schepenen deel uit van het college van burgemeester en schepenen. De gemeenteraad telt 33 leden. CD&V en SP.A zitten in de meerderheid (samen 17 zetels). VLD, Groen!, Vlaams Belang en Turnhout Vooruit vormen de oppositie. Turnhout heeft vijf gemeenteraadscommissies die elk hun eigen thema’s behandelen. Af en toe wordt er ook een Verenigde Commissie gehouden (bv. bij de bespreking van het budget). Elke fractie uit de gemeenteraad is vertegenwoordigd. De nadruk ligt in deze vergadering op het geven van informatie over de dossiers van de gemeenteraad aan raadsleden en publiek. Adviesraden •• Cultuurraad •• Forum cultuur •• Economieraad •• GECORO •• Gezins- en gezondheidsraad •• Jeugdraad •• Milieuraad •• Mondiale raad •• Onderwijsraad •• Seniorenadviesraad •• Sportraad •• Stedelijk Overlegorgaan Turnhout-Hammelburg Turnhout heeft een jumelage met drie zustersteden uit Europa: Vinatori, Gödöllö en Hammelburg. Sinds 2001 bestaat er eveneens een stedenband met Hanzhong, een stad in China. De samenwerking met de stad Hanzhong gebeurt zowel op bestuurlijk vlak, vlak van milieu, als economisch vlak. De stedenband met Hanzhong is gekaderd in de convenant ontwikkelingssamenwerking van de Vlaamse overheid. Vosselaar Het college is de uitvoerende macht van de gemeente en wordt gevormd door de burgemeester en de vijf schepenen. Op 8 oktober 2006 werd de huidige gemeenteraad verkozen. De Vosselaarse gemeenteraad telt 21 gemeenteraadsleden. CD&V heeft een volstrekte meerderheid in de gemeenteraad (13 zetels). De oppositie wordt gevormd door SP.A, VLD en Vlaams Belang. Adviesraden: In Vosselaar bestaan er verschillende adviesraden. Die zijn samengesteld uit vertegenwoordigers van betrokken verenigingen en van verschillende strekkingen. Zij adviseren het gemeentebestuur. Op die manier zorgen zij voor inspraak van de bevolking. •• Adviesraad voor ontwikkelingssamenwerking •• Cultuurraad •• Gemeentelijke Commissie voor ruimtelijke ordening •• Gezondheidsraad •• Jeugdraad •• Milieu- en natuurraad •• Sportraad Kritische analyse: CD&V heeft in alle gemeenten een meerderheid van de zetels – in Vosselaar zelfs een volstrekte meerderheid. Dit strookt volledig met de vaststelling dat cultuur in Vosselaar voor het grootste deel gedragen wordt door de verenigingen (cfr. Infra). Ondersteuning van het verenigingsleven is namelijk één van de culturele speerpunten van CD&V.


25

5. Socio-economische context Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar maken deel uit van het Regionaal Stedelijk Gebied. De gemeentebesturen ondernemen samen heel wat acties om deze regio ten volle te ontplooien. En wat samen gedaan wordt, vraagt coördinatie. De Stadsregio Turnhout zorgt daarvoor. Zij brengt de bevoegde schepenen en diensten rond de tafel. In de projectvereniging Stadsregio Turnhout wordt voornamelijk samengewerkt rond de ontwikkeling van de bedrijventerreinen, mobiliteitsen milieuvraagstukken en de uitbouw van een sociale economie. Beerse is een verstedelijkte plattelandsgemeente met industriële activiteit en demografische groei. De gemeente oefent een zekere aantrekkingskracht uit (wellicht dankzij haar rol van werkgelegenheidscentrum doordat er grote bedrijven gevestigd zijn). Beerse behoort tot de culturele regio Turnhout. Dat wil zeggen dat veel van de inwoners daar cultuur gaan opdoen. De gemeente ligt aan het kanaal Dessel-Schoten. Dit kanaal is vooral van belang voor het recreatieve toerisme. Oud-Turnhout kunnen we best omschrijven als een groene gemeente met een landelijk en residentieel karakter. De natuur geeft de gemeente een eigen identiteit. Oud-Turnhout kent naast ambachtelijke bedrijvigheid weinig of geen industrie. De meerderheid van de werkende bevolking moet zich dus buiten de gemeente verplaatsen om te werken. Daarom fungeert Oud-Turnhout voornamelijk als woongemeente, met een iets verouderende bevolking. Onder haar welvarende inwoners telt de gemeente een grote groep Nederlandse inwijkelingen. Voor een aantal sectoren zijn de inwoners van Oud-Turnhout op de centrumstad Turnhout aangewezen, zoals bijvoorbeeld middelbaar onderwijs, ziekenhuis, grotere winkelcentra. Ook op cultureel vlak vervult Turnhout een centrumfunctie en Oud-Turnhout positioneert zich daar op haar manier tegenover. Turnhout is een Vlaamse centrumstad. Naast een uitgebreide openbare sector bestaat er in Turnhout een gevarieerde nijverheid. De papierverwerkende industrie is in Europees verband toonaangevend. Turnhout is ook cultureel en op het vlak van onderwijs en zorg het centrum voor de hele regio. De ligging van Turnhout is ideaal voor de vestiging van bedrijven. De industrieterreinen sluiten makkelijk aan op de snelweg E34 van Breda naar Antwerpen. Turnhout heeft een groot industrieterrein en vijf KMO-zones. De inwijkelingen van Vosselaar zijn veeleer welstellend en bestaan voor een groot deel uit Nederlanders. Deze evolutie zorgt voor een zeker onderscheid tussen de oorspronkelijke bewoners, die de fierheid en de geschiedenis van “levendig” Vosselaar meedragen en de inwijkelingen, die Vosselaar eerder zien als een woonplaats om tot rust te komen na hun drukke dagtaak. Als woondorp heeft de gemeente Vosselaar gekozen om geen industrie te hebben. Het grootste deel van de inwoners werkt dan ook buitendorps (vooral op de industrieterreinen van Turnhout en Beerse). Kritische analyse: Turnhout vervult als Vlaamse centrumstad onmiskenbaar een centrumfunctie. Ook op cultureel vlak trekt de stad heel wat inwoners uit de regio aan. Het cultureel-erfgoedbeleid dient rekening te houden met deze centrumfunctie. Zonder haar regionale opdracht uit het oog te verliezen, kan de centrumfunctie de draagwijdte van erfgoedprojecten versterken.

6. Aan erfgoed gelieerde beleidsdomeinen a. Jongeren en senioren De gemeente Vosselaar wil voor de hele seniorengroep bijzondere aandacht hebben door het wegwerken van de nodige praktische bezwaren die hen beletten om deel te nemen aan het culturele leven (bv. verplaatsing, toegangsprijzen, …). De senioren verkiezen mee te denken in het kader van het algemeen plaatselijk cultuurbeleid. Ook in Oud-Turnhout zetten vele senioren zich reeds vrijwillig in voor de ouderengeneratie in het samenlevingsgebeuren (mantelzorg, ziekenzorg, verenigingsleven, sociaal-cultureel werk, …). Het OCMW van Beerse streeft ernaar mensen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving te laten wonen. Bijgevolg zijn mantelzorg en thuisdiensten een grote bekommernis van het beleid. Niet iedereen kan echter in de eigen omgeving oud worden. Daarom vormen de serviceflats en het rustoord belangrijke pijlers binnen de seniorenwerking.

26

In Turnhout zijn er drie rust- en verzorgingstehuizen gevestigd, 132 serviceflats van het OCMW en twee ziekenhuizen. Een participatiebeleid is niet alleen gericht op senioren. Ook kinderen en jongeren hebben recht op de keuze uit een zo groot en divers mogelijk vrijetijdsaanbod, op maat en bij voorkeur in de directe woon- en leefomgeving. Bij de vier gemeenten is jongerenwerking een belangrijk beleidsdomein. Het jeugdwerk is de belangrijkste partner van het stadsbestuur van Turnhout om dit te garanderen. Bijzondere aandacht gaat naar de drempelverlaging bij kansengroepen in het reguliere jeugdwerk, privaat én stedelijk. Het jeugdcentrum is een ideale plek om ‘basisinformatie’ aan jongeren door te geven. Monitoren uit het jeugdwerk kunnen voor vorming terecht bij de jeugddienst. Vosselaar is een gemeente met vele jonge gezinnen. De jeugd (kinderen en jongeren) vormt dan ook een belangrijke groep voor het cultuurbeleid. De nauwe samenwerking tussen jeugd en cultuur binnen de dienst vrije tijd en de bibliotheek biedt zeker kansen voor een sterk jeugdcultuurbeleid. De culturele competentie van de jeugd en dus op termijn van de gehele bevolking groeit door een constante aandacht voor de cultuurbeleving en cultuurparticipatie van deze leeftijdsgroep. Het onderwijs speelt hierin een belangrijke rol. Vosselaar heeft de intentie om de goede samenwerking tussen jeugd en cultuur in Vosselaar ook in het volgende jeugdwerkbeleidsplan te bestendigen. Het gemeentebestuur van Oud-Turnhout erkent de belangrijke rol van jeugdbewegingen. Het lokale jeugdwerk (jeugdverenigingen, sportclubs met jeugdwerking, jeugdhuizen,…) draagt bij tot de persoonlijke vorming van jongeren, verstevigt het gemeenschapsleven en leert jongeren verantwoordelijkheid te nemen en vertrouwen te hebben. In de gemeente is een jeugdraad en een jeugddienst. De vzw Jeugdpromotie ondersteunt jeugdinitiatieven met de praktische organisatie. De jeugdbewegingen hebben ook een opvoedende opdracht. Via de jeugddienst moeten zij kunnen blijven rekenen op steun voor hun vorming van leiding en toekomstige leiding. Het jeugdhuis “De Splinter” is zeer belangrijk als ontmoetingsplaats voor jongeren binnen de gemeente. Beerse wil het jeugdbeleid voeren samen met kinderen en jongeren. Net als de andere gemeenten heeft Beerse dan ook de nodige aandacht voor participatie- en inspraakprojecten zowel bij het plannen van het beleid als bij het uitvoeren. Inspraak wordt makkelijker via de jeugddienst en de jeugdraad. Zowel in Beerse als in Vlimmeren is er een jeugdhuis aanwezig. Het jeugdhuis in Beerse (Korridor) is vlakbij bibliotheek en GC ’t Heilaar gelegen. Zij houden hun jeugdhuis open als ontmoetingsruimte, maar organiseren ook cursussen, toneel, optredens, … . JH Korridor richt zich ook expliciet op cultuur. Zij willen jonge talenten stimuleren om met hun aanleg naar buiten te komen. Zij doen ook telkens mee aan de Week van de Amateurkunsten. Het jeugdhuis in Vlimmeren (Shelter) is op dit ogenblik enkel actief als ontmoetingsplaats. Kritische analyse: Senioren worden hoe langer hoe actiever en jongeren zijn meer op zoek naar een cultureel aanbod op maat van hun leefwereld. Alle gemeenten leggen dan ook de klemtoon op participatie. Jongeren en senioren kunnen zo het cultuurbeleid mee vorm geven. Ook in de uitbouw van een cultureel-erfgoedbeleid is het belangrijk ruimte te laten voor inspraak. Jeugdbewegingen, jeugddiensten en jeugdraden, aangevuld met individuele jongeren, dienen als barometer voor de cultuur- en erfgoedbeleving bij de jeugd. Bovendien zijn het geschikte kanalen om erfgoedprojecten op maat aan jongeren aan te bieden. b. Onderwijs & vorming Inwoners die hogere studies achter de rug hebben, zijn in Beerse in de minderheid. Dit is een belangrijk gegeven dat moet bekeken worden met betrekking tot het culturele aanbod. Heel wat verenigingen organiseren vormingen. Het is de taak van de cultuurdienst om de communicatie tussen deze vormingaanbieders te bevorderen. Door de samenwerking tussen aanbieders kan men het niveau verhogen en het aanbod uitbreiden. In Beerse zijn vooral basisscholen gevestigd: twee vrije, drie gemeentelijke en de basisschool van het gemeenschapsonderwijs. Daarnaast zijn er twee Gemeentelijke Instituten Bijzonder Lager Onderwijs (GIBLO). De samenwerking met Vormingplus Kempen – de voornaamste vormingaanbieder in onze regio - is voorlopig echter nog sporadisch. Daar liggen nog heel wat onbenutte kansen. Ook samenwerking met andere vormingaanbieders is nog onontgonnen terrein. In Oud-Turnhout kan je in 4 scholen


27

terecht voor kleuter- en lager onderwijs. Daarnaast is er één onderwijsinrichting voor buitengewoon kleuter-, lager en secundair onderwijs: VIBO De Brem. Oud-Turnhout is net als Beerse en Vosselaar voor onderwijs vooral aangewezen op de centrumfunctie van Turnhout. Turnhout speelt dus een belangrijke rol op het vlak van onderwijs en gezondheidszorg voor de regio. In totaal telt Turnhout 25.608 studenten en scholieren. De stad heeft 4 stedelijke scholen, 47 vestigingsplaatsen of adressen van scholen, 2 onthaalscholen voor anderstalige nieuwkomers en één tolkendienst. Een belangrijke partner voor de cultureel-erfgoedcel is de Katholieke Hogeschool Kempen (KHK), met name de lerarenopleiding. Dankzij een vlotte samenwerking met KHK kan Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen jaarlijks beroep doen op stagiaires, o.a. vanuit de richting ‘Project Kunstvakken’. Daarnaast opent een samenwerking deuren naar erfgoededucatie en onderzoek. Op acht locaties in Turnhout kan men gratis in een laagdrempelige leeromgeving (digid@k) terecht om te (leren) werken met de PC: internet, e-mail, office,… Digid@k wil iedereen die weinig of geen kennis van computer heeft, of die thuis niet over een computer beschikt, de kans geven hiermee vertrouwd te raken. Digid@k is ook een werkervaringsproject. In elke leeromgeving wordt gedurende één jaar werkervaring aangeboden aan een werkzoekende die zorgt voor de logistieke ondersteuning en de technische begeleiding van de deelnemers. Het Deeltijds Kunstonderwijs wordt verstrekt aan de twee stedelijke kunstacademies, namelijk de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten (SASK) en de Stedelijke Academie voor Muziek, Woordkunst en Dans (SAMWD). Via het overleg over de netten en niveaus heen kan de communicatie tussen scholen verbeteren, kunnen initiatieven opgezet worden, worden relaties tussen onderwijs en andere domeinen uitgebouwd. Voldoende kansen voor opleiding, ondernemen en werkgelegenheid geven mensen en in het bijzonder jongeren hoop en perspectief op een zinvolle toekomst. Bijzondere aandacht gaat naar de risicogroepen op de onderwijs- en arbeidsmarkt. Zowel het stadsbestuur als het OCMW spelen hierbij een actieve rol. De gemeente Vosselaar heeft 3 basisscholen, twee gemeentelijke en één vrije. De Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Turnhout (SAMWD) opende in het jaar 1976 een filiaal in Vosselaar. Ondanks het feit dat de Vosselaarse academie jaarlijks heel wat leerlingen telt, verloopt de jeugdwerking van de spelende verenigingen dikwijls minder goed. Het cultuurbeleid probeert dan ook de link tussen de verenigingen en de muziekacademie te versterken. In Oud-Turnhout en Beerse heeft het SASK een afdeling lager onderwijs (en middelbaar in Beerse) beeldende kunst. Een belangrijk maatschappelijk verschijnsel is de vergrijzing. Deze demografische evolutie en de gevolgen van de vergrijzing maken van het ouderenbeleid een zeer belangrijk item. Senioren beschikken over levenservaringen die onontbeerlijk zijn voor de uitbouw van een degelijke beleidsvoering. Ouderen worden ook hoe langer hoe meer actief en wensen hun vrije tijd actief door te brengen. Vormingen op maat van senioren mogen dan ook niet over het hoofd gezien worden. Organisaties als OKRA bieden hiervoor heel wat mogelijkheden. OKRA wil zoveel mogelijk gepensioneerden kansen geven en motiveren om deel te nemen aan sociale en culturele activiteiten die bijdragen tot hun persoonlijke ontplooiing en/of hun deelname aan het maatschappelijke leven door het zelf aanbieden van activiteiten of het toegankelijker maken ervan.31 Kritische analyse: Het belang van erfgoededucatie wordt algemeen erkend. Het is dan ook belangrijk regelmatig te overleggen met vertegenwoordigers uit het onderwijs (van verschillende netten en niveaus). Op die manier kan de cultureel-erfgoedcel de noden detecteren en zich vertrouwd maken met de eindtermen waarin erfgoededucatie zich situeert. Alleen door regelmatig overleg kunnen we een aanbod op maat van scholen maken dat kwalitatief genoeg is om door het onderwijs als belangrijk ervaren te worden.

c. Toerisme Toerisme Turnhout maakt deel uit van het toeristisch samenwerkingsverband Land van Turnhout, dat de gemeenten Oud-Turnhout, Beerse, Vosselaar, Ravels, Arendonk en Turnhout omvat. In de gemeente Beerse organiseert de vzw Toerisme Beerse jaarlijks terugkerende evenementen: Kappellekesmarkt, Handelsbeurs, Begeleide wandelingen (herinwandeling van de bewegwijzerde

wandelpaden), Opendeurdag Toerisme (opening van het toeristisch seizoen), De Schakel (fietstocht in het kader van Kempendag), Kerstbeurs met kerststallententoonstelling, Fakkeltocht, coördinatie van de drie openluchtkerststallen. De dienst toerisme en de dienst stadspromotie van de stad Turnhout is organisator van evenementen en zorgt onder andere voor een belangrijke (logistieke) ondersteuning naar verenigingen, organisaties, enz. Toerisme Turnhout vzw, de vroegere VVV, is de vereniging van vrijwilligers en is uiteraard ook een zeer belangrijke partner. De Turnhoutse Stadsgidsenvereniging is voor de dienst toerisme & stadspromotie een niet te missen schakel. Zij zorgen voor een professionele gidsenwerking. De voornaamste toeristische aantrekkingspunten van Oud-Turnhout zijn het natuurreservaat Landschap De Liereman, de volledig gerestaureerde priorij van Corsendonk en het Kunst- en Erfgoedcentrum het Hofke van Chantraine. Het bezoekerscentrum van De Liereman is de plaats waar natuureducatieve tentoonstellingen plaatsvinden. Nieuw is de permanente tentoonstelling met uitleg over de waardevolle natuur, bescherming van het gebied, de geschiedenis, de archeologie enz. Voor kleuters is er ‘Het bos van Bo’, een leerrijke tocht door de natuur. De dienst toerisme/heemkunde is ondergebracht in het Kunst- en erfgoedcentrum Hofke van Chantraine. Het Hofke van Chantraine heeft zich ontwikkeld tot een dynamische ontmoetingsplek waar kunst, cultuur en erfgoed toegankelijk worden gemaakt voor een zo breed mogelijk publiek door middel van tijdelijke tentoonstellingen en kleinschalige culturele initiatieven. In het Hofke van Chantraine bevindt zich ook het documentatiecentrum van Tuin van het Hofke van Chantraine op Gedichtendag 2007 © Dienst Toerisme - heemkunde, Hofke van Chantraine heemkundekring Corsendonca. Toerisme Oud-Turnhout vzw werkt samen met de dienst Toerisme het Toerismebeleid uit in Oud-Turnhout. Toerisme Oud-Turnhout heeft tot doel het toeristisch imago van Oud-Turnhout te versterken door aandacht te besteden aan een kwaliteitsvol onthaal van de bezoekende toerist, door het bestaande toeristisch aanbod te onderhouden en uit te breiden, door unieke evenementen te organiseren enz. zij organiseert enkele jaarlijks weerkerende grote evenementen zoals Kerstboomverbranding. Opening Toeristisch Seizoen, Fietshappening de Schakel-Noord e. a. In Vosselaar is er een nauwe samenwerking tussen ‘Toerisme Vosselaar’ en de cultuurdienst. De gemeente wil zich profileren als een plaats waar mensen in contact komen met en op een leuke manier leren over de gemeente Vosselaar: haar geschiedenis, haar bezienswaardigheden, haar beroemde inwoners en haar gevierde burgers die Vosselaar op de kaart hebben gezet. Kritische analyse: Toerisme en cultuur hangen nauw met elkaar samen. Op heel wat vlakken vinden beide domeinen elkaar. Toerisme richt zich in de eerste plaats naar bezoekers van buiten de gemeente- of stadsgrenzen. De toeristische sector kan bovendien heel wat bijdragen leveren voor de erfgoedsector, met name in haar commerciële en productmatige aanpak. Een goede samenwerking met de toeristische diensten van de vier gemeenten zet de deur open naar andere regio’s of landen. Door bepaalde erfgoedprojecten aan te haken bij toeristische initiatieven, kunnen we een publiek bereiken dat niet van de streek is.

31 http://www.okra.be

28


29

d. Verenigingen Beerse en Vlimmeren hebben een actief verenigingsleven. Het verenigingsleven organiseert dan ook regelmatig activiteiten voor het grote publiek. De meeste sociaal-culturele verenigingen zijn aangesloten bij de culturele raad. Het Forum Cultuur, de Turnhoutse sociaal-culturele verenigingenraad, heeft ca. 130 leden en verzorgt de belangenbehartiging en informatiedoorstroming. Het forum komt vier keer per jaar, telkens op een andere locatie, bijeen. De overgrote meerderheid van het Vosselaarse cultuuraanbod bestaat uit kwalitatief aanbod vanuit de Vosselaarse verenigingen en amateurkunstenaars. Wat eerst enkel voor familie en eigen leden bedoeld was, groeit nu, onder impuls van het cultuurbeleid, meer uit tot cultuuraanbod voor iedere inwoner. Ook Oud-Turnhout kent een rijk en uitgebreid verenigingsleven. Er zijn bijna 80 sociaal-culturele verengingen actief. Voor meerdere initiatieven doet de cultuurdienst beroep op de medewerking van deze verenigingen. Deze samenwerking wordt als positief en zinvol ervaren en biedt culturele perspectieven voor de toekomst. Kritische analyse: Verenigingen zijn van onschatbare waarde voor een erfgoedbeleid. Ze zijn een bron van gespecialiseerde kennis en belangrijke knooppunten in het sociale netwerk. Een cultureel-erfgoedbeleid mag het belang van verenigingen dus zeker niet onderschatten. Zo hangt het verenigingsleven nauw samen met een vrijwilligersbeleid. Wanneer we verenigingen kunnen engageren om deel te nemen aan erfgoedprojecten, verhoogt het maatschappelijk draagvlak aanzienlijk. De activering en intensifiëring van het erfgoedbeleid leiden bovendien tot de ontwikkeling van nieuwe erfgoedverenigingen of erfgoedgemeenschappen. e. Diversiteit Diversiteit gaat verder dan het samenbrengen van verschillende culturen. Niemand van ons is uiteraard helemaal hetzelfde. Toch zijn er groepen van mensen die zich op één of andere manier beduidend onderscheiden van het gros van de samenleving – omdat ze een andere nationaliteit hebben, omdat ze andere overtuigingen hebben, omdat ze andersvalide zijn, omwille van hun seksuele geaardheid, enz. Diversiteit verrijkt de samenleving. Het zorgt niet alleen voor interculturele impulsen die mits een goed beleid onze samenleving injecteren met nieuwe ideeën, nieuwe tradities, enz. Het zet ook aan tot nadenken over steeds nieuwe manieren van omgaan met diversiteit. Dat leiden we ook af uit de missie van OCMW Beerse: “Het OCMW van Beerse werkt aan het welzijn en maatschappelijke integratie van ALLE inwoners van de gemeente Beerse”32. Ook het OCMW van Vosselaar onderschrijft het belang van een integrale dienstverlening: “elke inwoner van Vosselaar kan een beroep doen op de sociale dienst van het OCMW: jong en oud, alleenstaanden, gezinnen of samenwonenden, Belgen of personen van een andere nationaliteit.”33 Op de site van Oud-Turnhout staat te lezen dat bij het OCMW “Iedere politieke, filosofische en godsdienstige overtuiging wordt geëerbiedigd.”34 In Stad Turnhout is, omwille van het aantal inwoners, de nood aan een uitgebouwd diversiteitsbeleid het sterkst voelbaar. De stad kiest voor een diversiteitsbeleid met gelijke kansen voor iedere burger. Iedereen moet kunnen deelnemen aan de samenleving. De stedelijke diensten moeten hun dienstverlening afstemmen op de gebruikers, de burger dus. Voor personen van een andere afkomst sloot het stadsbestuur een overeenkomst af met de Vlaamse Gemeenschap. Stad Turnhout heeft een erkende integratiedienst. Hiervoor werd een ‘Beleidsplan diversiteit voor etnisch-culturele minderheden” opgemaakt. Op de dienst Welzijn werken een wereldconsulent en een consulent diversiteit. Deze dienst werkt als katalysator om andere diensten te stimuleren oog te hebben voor diversiteit. Ze geeft bovendien advies over omgaan met diversiteit. Turnhout houdt zich er aan om zowel binnen de eigen stedelijke diensten als binnen het OCMW en naar de burgers toe voor diversiteit te kiezen. Naast de dienstverlening vanuit Stad Turnhout kunnen anderstalige nieuwkomers ook terecht bij Prisma vzw. De overheid heeft Prisma erkend om het Vlaamse diversiteitsbeleid in de provincie Antwerpen (zonder de stad) vorm te geven. Prisma is een professionele partner die een organisatie begeleidt op maat. Daarvoor beschikt de vereniging over twee afdelingen die elk een ander facet van het diversiteitsbeleid op zich nemen: het onthaalbureau en het diversiteits-

centrum. Prisma werkte mee aan de uitbouw van Villa Mescolanza oftewel ‘het huis van dialoog’. Daar hebben drie Afrikaanse verenigingen, een Marokkaanse organisatie en een vrouwenvereniging met uiteenlopende levensbeschouwelijke en etnische achtergronden hun intrek genomen en gaan ze een ruime dialoog aan. Het huis van het Nederlands geeft informatie over cursussen Nederlands. Niet-Belgen en asielzoekers kunnen voor sociale hulpverlening terecht bij het OCMW. In de onthaalklas OKAN (Onthaalklas voor Anderstalige Nieuwkomers kan je gedurende één schooljaar (begin september - eind juni) Nederlands leren. Zodra de leerling dat voldoende beheerst, kan hij of zij terecht in het “gewone” secundair onderwijs in Vlaanderen. Kritische analyse: De interactie met andere culturen en minder voor de hand liggende doelgroepen kan een verrijking zijn voor een cultureel-erfgoedbeleid. De vraag hoe zij omgaan met het verleden kan heel inspirerend zijn. Grenzen vervagen, ook tussen bevolkingsgroepen. Daarom mag een cultureel-erfgoedbeleid zich niet exclusief richten naar de oorspronkelijke inwoners uit de eigen gemeente of stad of naar de meest voor de hand liggende doelgroepen en het meest voor de hand liggende erfgoed. Door regelmatig overleg te plannen met diversiteitscentra en –diensten en te leren/ luisteren van en naar de anderen, houden we de vinger aan de pols en kunnen we het erfgoedbeleid opentrekken naar de ander in de samenleving. f. Lokaal cultuurbeleid I. Cultuurdiensten Vosselaar beschikt sinds 18 oktober 2004 over een cultuurdienst met een cultuurbeleidscoördinator. Daarvóór werd het culturele veld enkel ondersteund door een ambtenaar binnen de diensten bevolking en onthaal. In Vosselaar wordt de cultuurdynamiek best vanuit de bevolking en de verenigingen zelf georganiseerd. Het cultuurbeleid wil hier eerder faciliterend en coördinerend optreden, waar nodig ook kwaliteitsbewakend. Ook de zorg voor het verleden hoort binnen de opdracht van het cultuurbeleid. Beerse en Oud-Turnhout staan verder op gebied van cultuurbeleid. De laatste decennia heeft het gemeentebestuur van Oud-Turnhout veel inspanningen gedaan op cultureel vlak. Voorbeelden hiervan zijn de actieve werking van de jeugd- en cultuurdienst, de uitreiking van de Cultuurprijs en Prijs van Verdienste, het opstellen van een nieuw subsidiereglement voor de sociaal-culturele verenigingen en het optrekken van de toegekende subsidiebedragen, de permanente ondersteuning van de Cultuurraad en ten slotte de mede-oprichting van de vzw Cultuurpromotie. Over de verschillende culturele diensten heen wordt een gezamenlijk beleidsplan opgesteld. Het samenbrengen van de verschillende cultuurbeleidsdomeinen, zoals de bibliotheek, het Bezoekerscentrum Landschap De Liereman, het Hofke van Chantraine en de verenigingen, zorgt voor uitdagingen op het vlak van samenwerking en nieuwe initiatieven. Ook Oud-Turnhout heeft een cultuurbeleidscoördinator die waakt over de uitwerking en de toepassing van het cultuurbeleid. Sinds 2002 bestaat er in Oud-Turnhout een Cultuurraad, een cultuurdienst en de vzw Cultuurpromotie. Deze laatste heeft tot doel de cultuurparticipatie in de gemeente te bevorderen en krijgt hiervoor de nodige steun vanuit de gemeente. De gemeente Beerse beschikt niet over een afzonderlijke cultuurdienst, maar wel over een gedeelde “jeugd- en cultuurdienst”. Deze wordt geleid door een voltijdse jeugd- en cultuurfunctionaris (die zich dus niet fulltime met ‘cultuur’ kan bezighouden) en een voltijdse cultuurbeleidscoördinator. Deze verwevenheid met de jeugddienst zorgt voor een nauwe samenwerking tussen jeugd en cultuur. In Turnhout is de dienst cultuurcoördinatie onderdeel van de sector cultuur en vrije tijd. De dienst werkt hoofdzakelijk beleidsmatig en staat in voor de opmaak, uitwerking en opvolging van “Turnhout Troef”, een geïntegreerd strategisch belevingsplan voor de verschillende diensten van de sector cultuur en vrije tijd. Turnhout beschikt voorlopig niet over een stedelijke cultuurdienst, al wordt een deel van deze taken wel mee opgenomen door cultuurcoördinatie. De Cultuurraad van Turnhout bestaat uit twaalf leden, is verantwoordelijk voor het adviseren van het stedelijk cultuurbeleid en vergadert zeswekelijks. Het Forum Cultuur, de Turnhoutse sociaal-culturele verenigingenraad, heeft ca. 130 leden en verzorgt de belangenbehartiging en informatiedoorstro-

32 OCMW Beerse. Alles wat je wil weten over OCMW Beerse. Geraadpleegd op 1 juli 2009, p.3. http://http://www.beerse.be 33 http://www.vosselaar.be 34 http://www.oud-turnhout.be

30


31

ming. Het Forum Cultuur komt vier keer per jaar, telkens op een andere locatie, bijeen. De Cel Coördinatie Cultuurbeleid (CCC) bestaat uit de voorzitter en ondervoorzitters van de Cultuurraad, de voorzitter van het Forum, aangevuld met de schepen van cultuur en de cultuurbeleidscoördinator. De CCC fungeert als dagelijks bestuur van de Cultuurraad en komt maandelijks bij elkaar. Kritische analyse: Cultuurdiensten en cultuurbeleidscoördinatoren zijn bevoorrechte partners van de cultureelerfgoedcel. Vaak vormen ze het eerste knooppunt in het netwerk. Ze zijn een lokaal doorgeefluik voor verenigingen en diensten in hun gemeente of stad. We kunnen bijgevolg veel leren van de cultuurbeleidscoördinatoren en hun methodieken introduceren in de erfgoedsector. Om het cultureel-erfgoedbeleid zo goed mogelijk te laten aansluiten bij het cultuurbeleid van de gemeente of stad, zijn de cultuurbeleidscoördinatoren actief betrokken bij de opmaak van het cultureel-erfgoedbeleidsplan. II. Cultuur- en gemeenschapscentra. De Warande in Turnhout is sinds 1972 één van de grootste cultuurcentra van het land. In 2005 opende het Warandep’ant met o.m. de Kuub, de tweede podiumzaal van de Warande. Het heeft een ruim aanbod aan podiumactiviteiten voor een breed publiek. Daarnaast beschikt het cultuurcentrum over een eigen tentoonstellingsruimte. In de Warande wonen: Dinamo, Kunst in Zicht, Open Doek, Strip Turnhout, Storm op Komst en Ar-Tur. De Warande is een initiatief van Stad Turnhout, wordt betoelaagd door de Vlaamse Gemeenschap en geniet steun van de provincie Antwerpen. Vanaf 1 juli 2009 wordt de Warande een Autonoom Provinciebedrijf van de provincie Antwerpen en krijgt de naam Cultuurhuis. In het gemeenschapscentrum GC ’T Heilaar in Beerse is het loket de plaats waar iedereen terecht kan voor informatie rond culturele activiteiten in de gemeente, uitleendienst, zaalreservaties, ticketverkoop en toeristische informatie (in samenwerking met Toerisme Beerse vzw). Het gemeenschapscentrum heeft als eerste taak het ter beschikking stellen van infrastructuur voor het lokale verenigingsleven. Hoewel de receptieve functie primeert, is ook een eigen programmatie op vlak van culturele voorstellingen, tentoonstellingen en vorming belangrijk. Het grootste deel van de eigen programmatie gaat over schoolvoorstellingen voor kinderen van de lagere scholen in Beerse (en buurgemeenten). Daarnaast biedt het gemeenschapscentrum vormingen aan. Het gemeenschapscentrum De Djoelen in Oud-Turnhout bestaat uit twee gebouwencomplexen: ontmoetingscentrum De Djoelen en gemeenschapscentrum De Heischuur. Hiermee beschikt OudTurnhout over twee goed uitgeruste gemeentelijke culturele gebouwen. Naast de receptieve functie van het gemeenschapscentrum wordt ook een eigen programmering uitgewerkt. Dit gebeurt door Cultuurpromotie vzw, vaak in samenwerking met Oud-Turnhoutse verenigingen. Het aanbod van lokalen en zalen is gevarieerd, zowel wat betreft grootte als technische mogelijkheden. Het Kunst- en Erfgoedcentrum Hofke van Chantraine speelt een belangrijke rol in het cultuurbeleid van Oud-Turnhout. Naast activiteiten georganiseerd door de vereniging zelf, staat het Hofke ook open voor private sociaal-culturele initiatieven, al dan niet georganiseerd in samenwerking met het Hofke van Chantraine. De polyvalente zaal van CC Reynaert in Vosselaar wordt gebruikt als pauzeruimte tijdens voorstellingen en verder voor kaartnamiddagen, recepties van verenigingen en presentaties. In de schouwburg gaan tijdens het culturele jaar praktisch ieder weekend podiumvoorstellingen door. De werking van CC Reynaert te Vosselaar is voorlopig nog bescheiden in vergelijking met Beerse, dat al enkele jaren een uitgebreide culturele werking heeft in GC ’t Heilaar. Ook Oud-Turnhout heeft al langer een cultuurdienst, waardoor ook de werking van GC De Djoelen uitgebreider is dan die van Vosselaar.

32

Kritische analyse: Het zwaartepunt wat betreft culturele centra ligt bij de Warande in Turnhout. Als cultureel centrum oefent de Warande een enorme aantrekkingskracht uit op de brede regio en biedt het kansen om het lokale erfgoed op landelijk niveau te tillen. Toch mogen we daardoor het belang van cultuur- en gemeenschapscentra in de omliggende gemeenten niet onderschatten. Hun kleinschaligheid bevordert de toegankelijkheid voor verenigingen. Er is doorgaans meer ruimte voor volkscultuur. De gemeentelijke centra zetten daarom wellicht makkelijker hun deuren open voor erfgoedprojecten. De erfgoedsector kan er terecht voor expertise en ervaringsuitwisseling. III. Erfgoedhuis Het stadhuis werd in 1961 opgetrokken naar een ontwerp van architecten Dumont-Patoux. Erfgoedcel Noorderkempen en AdAK hebben er beide hun intrek. Vanuit deze centrale positie ligt de hele regio binnen handbereik. Bovendien is TRAM 41 (incl. het stadsarchief) in hetzelfde gebouw gehuisvest, wat samenwerking met deze belangrijke culturele speler bevordert. In het Stadhuis/Erfgoedhuis kan Erfgoedcel Noorderkempen beschikken over een aantal vergaderlokalen en beslist ze samen met TRAM 41 over het gebruik van de tentoonstellingsruimte. In 2006 maakte Stramien cvba een masterplan op voor de herinrichting van het Stadhuis/ Erfgoedhuis. Twee jaar voordien waren heel wat stadsdiensten immers verhuisd naar Campus Blairon, waardoor er verschillende lokalen vrijkwamen. Het Stadhuis op de Grote Markt zou een nieuwe bestemming krijgen als Erfgoedhuis, Preventiehuis en Representatiehuis. Het masterplan zette sterk in op openbaarheid en toegankelijkheid. Bij een voorafgaande analyse bleek namelijk dat het onthaal zeer stroef verliep of zelfs onbestaande was – en dat voor diensten met een duidelijke loketfunctie. Ook de verbinding naar de cultuurdiensten (TRAM 41 en Stadsarchief) en Erfgoedcel Noorderkempen verloopt ongelukkig. Over het algemeen is het Stadhuis/Erfgoedhuis weinig uitnodigend voor bezoekers. Het plan voorzag in voorstellen en ontwerpen om te komen tot een structuur met een vernieuwde en vernieuwende uitstraling maar om diverse redenen zijn de werken nooit van start gegaan. Het gevolg hiervan is dat het Stadhuis/Erfgoedhuis nog met dezelfde obstakels te kampen heeft dan in 2006. De laatste jaren is het aantal diensten dat in het Stadhuis/Erfgoedhuis gevestigd is trouwens nog toegenomen. Naast het onthaal van de Lijn, AdAK en Erfgoedcel Noorderkempen, zijn volgende stadsdiensten in het Stadhuis/Erfgoedhuis gehuisvest: Politie, Welzijn, Diversiteit, Cel Onderwijs, Cultuurcoördinatie, TRAM 41, Preventie (en Stadswachten), ICT en GAS (Gemeentelijke Administratieve Sancties). IV. Bibliotheken De bibliotheek was de eerste gemeentelijke cultuurspeler in Vosselaar. De bibliotheekwerking van Vosselaar vertoont sterke gelijkenissen met die van Beerse en Oud-Turnhout maar is onmogelijk te vergelijken met die van Turnhout. Ondanks dit bredere bibliotheek- en cultuuraanbod in Turnhout zijn de inwoners van Vosselaar zeer tevreden over de dienstverlening in de eigen bibliotheek. Ze heeft, als culturele gemeentelijke actor, al jarenlang een bruisende werking, met enkele jaarlijks terugkerende activiteiten (gedichtendag, jeugdboekenweek, bibliotheekweek, roefeldag, voorleesweek, ontvangst nieuwe inwoners, lezingen, klasbezoeken, leeskring, boekenpakketten, computerlessen, …). Er is een uitstekende samenwerking tussen de drie basisscholen van Vosselaar en de bibliotheek. Ook gezinnen vinden hun weg naar de bibliotheek. Naast de hoofdbibliotheek van Turnhout is er een uitleenpost in Zevendonk (waarvan de collectie zich vooral richt op de jeugd met daarnaast een beperkt aanbod voor volwassenen) en in de serviceflats van het OCMW (dit filiaal richt zich specifiek naar de Turnhoutse senioren met onder andere boeken met grotere letters). In 2006 is 42% van de leden van de stedelijke bibliotheek afkomstig van buiten het grondgebied van Turnhout. Vooral de functie van Turnhout als onderwijscentrum en de aanwezigheid van een uitgebreide audiovisuele media-afdeling verklaren deze afwijkende samenstelling van het lenerspubliek.


33

De openbare bibliotheek van Oud-Turnhout biedt naast een uitgebreid aanbod aan boeken en media ook regelmatig activiteiten zoals auteurslezingen of voorleesmomenten voor kinderen. De opdrachten van de openbare bibliotheek in Beerse zijn de laatste jaren steeds ruimer geworden. De grootste uitdaging is het inspelen op de steeds omvangrijkere digitale ontwikkelingen. Naast de hoofdbibliotheek zijn er uitleenposten in deelgemeente Vlimmeren en in de wijk Westhoek. Deze laatste biedt enkel een jeudgcollectie aan. In de bibliotheek werd een Digid@k ingericht. Dit is een laagdrempelige leeromgeving voor ICT, in samenwerking met de Strategische Projectenvereniging Kempen. Kritische analyse: De bibliotheken uit de regio voeren een actief publieksbeleid. Niet alleen organiseren ze het hele jaar door activiteiten, ze hebben ook een belangrijke vormende functie en staan in nauwe relatie met het onderwijs. Bovendien zijn bibliotheken ook vrijwel altijd druk bezocht. Bibliotheken zijn met andere woorden een aangewezen plaats om mensen te laten kennismaken met erfgoed. Ze hebben vaak een (beperkte) erfgoedbibliotheekfunctie en zijn bijgevolg echte erfgoedpartners. V. Jaarlijks weerkerende evenementen Het hele jaar door gonst de regio van de evenementen. Het zou ons te ver leiden ze allemaal te vernoemen. Toch geven we graag een overzicht van de belangrijkste. Dat Beerse een gemeente is met een groot cultureel draagvlak bewijst de waaier aan jaarlijkse evenementen. De beeldenbiënnale was dit jaar aan de negende editie toe. De beste nationale en internationale beeldhouwers namen deel. Ook de Kempendag staat weer op het programma. Jaarlijks organiseren de verschillende verenigingen voor toerisme een grote fietstocht. Deze loopt van de ene naar de andere gemeente. Beerse neemt ook deel aan de Open Monumentendag op 13 september 2009 en aan de Week van de Amateurkunsten (WAK) en Erfgoeddag. De WAK zet amateurkunstenaars en hun werk in de schijnwerpers. Bovendien heeft GC ’t Heilaar speciaal voor amateurkunstenaars uit Beerse (en omgeving) een speciaal tentoonstellingsbeleid. Elk seizoen worden ongeveer vijf tentoonstellingen georganiseerd van amateurkunstenaars. Ten slotte kan je Beerse terecht voor heel wat pleinfeesten: Den Hout Kermis, Beach ’09, Roefel-dag van het Kind, Tuinfeesten, Feest van de Vlaamse Gemeenschap, Recreatieve triathlon, Worstenfeesten, Seniorjam-Juniorjam-Summerjam, Fietshappening De Schakel Noord en Beerse Kermis. Daarnaast zijn er de jaarlijks terugkerende evenementen van Toerisme Beerse vzw (cfr. Supra). Turnhout is de thuisstad van verschillende festivals met regionale, nationale en internationale uitstraling. Open Doek is een jaarlijks wereldfilmfestival. Strip Turnhout, de opvolger van de stripgidsdagen, is het oudste stripfestival van België met internationale uitstraling. De Vrijdagen is een reeks van acht concerten op de Turnhoutse Grote Markt op zomerse vrijdagavonden. Ook de rock’n’rollkroegentocht Rockin’ Around Turnhout hoort in dit rijtje thuis; het is immers het grootste Europese festival in zijn soort. Nieuw sinds 2007 is het kinderkunstenfestival Storm op Komst dat jaarlijks georganiseerd zal worden. Elke zes jaar organiseert Turnhout een massaspektakel in de vorm van een remake van de Slag van Turnhout (1789). Daarnaast zet Turnhout in op een aantal vaste waarden: Erfgoeddag, de Week van de Amateurkunsten, de Week van de Smaak, Open Monumentendag, Dag van de Aarde, Verlooren Mondagh, Caméleonfestival, enz. Ook in Oud-Turnhout bruist het van de jaarlijks weerkerende activiteiten. De gemeente neemt net als Beerse deel aan de WAK, Erfgoeddag en Open Monumentendag. Daarnaast houdt OudTurnhout een aantal tradities in ere: de derde woensdag van de maand mei bijvoorbeeld worden er koffiekoeken uitgedeeld aan iedereen die mee komt bidden bij het kapelleke van Rhoode – opgericht uit devotie voor Sint-Jozef en Onze-Lieve-Vrouw. Op de eerste zondag na 17 januari – het feest van Sint-Antonius-Abt – worden op het kerkplein voor de Sint-Antoniuskerk in Oosthoven paarden gezegend en varkenskoppen verkocht. Van de belangrijkste jaarlijkse evenementen geven we hieronder een kort overzicht: ••driedaags muziekfestival Goezot in ’t Hofke (eerste weekend van juni) ••Roefeldag met kinderfestival (laatste zaterdag van juni) ••Zomer op het plein: optredens op het dorpsplein (twee keer per jaar: juni en augustus) ••Fietshappening De Schakel Noord (Kempendag)

34

••Kerstboomverbranding ••Oud-Turnhout kermis (juli en oktober en Oosthoven kermis) ••Eindejaarstentoonstelling in het Hofke Van Chantraine ••Dag van de middenstand met optredens op dorpsplein ••Wandelingen in de Liereman ••Loopwedstrijd: “Dwars door Oud-Turnhout” ••Fotozoektocht voor fietsers door KWB en toerisme OT Vosselaar kan uitpakken met een paar grote publieksevenementen. In de eerste plaats hebben we het dan over het Carnavalsfeest. De stoet is een echte publiekstrekker. Jaarlijks zakken zo’n zesduizend bezoekers af naar Vosselaar om de ruim dertig fraai versierde wagens te bewonderen en om mee te feesten. Wegens het grote succes bekijkt de gemeente of het mogelijk is om het evenement open te trekken tot buiten de grenzen van Vosselaar. Het wereldmuziekfestival Cameleon (het vroegere Open Tropen) gaat elk jaar in juli door in het Raadsherenpark. Duizenden bezoekers gooien de benen los op de tonen van tropische muziek. Ook op religieus vlak heeft Vosselaar heel wat te bieden. Na de vondst van een miraculeus Mariabeeld in 1220 werd Vosselaar een bekende bedevaartplaats. Het Mariabeeld is ondertussen opgesteld in de Onze-Lieve-Vrouwkerk en wordt nog sporadisch bezocht door bedevaarders. Naast heel wat immaterieel erfgoed, voorwerpen (bv. bedevaartsvaantjes) en beeldmateriaal houdt de jaarlijkse openluchtmis op 15 augustus in het Mariapark wellicht het sterkst de herinnering aan Vosselaar als bedevaartsoord levend. In december geeft het Orgelcomité in dezelfde kerk haar befaamde en succesvolle kerstconcert weg, dit in samenwerking met andere verenigingen. Verder willen we de aandacht vestigen op een aantal evenementen die we in het kader van een erfgoedbeleid zeker niet uit het oog mogen verliezen. Het Dophei-festival, een inititatief van de gelijknamige vereniging, is een tweejaarlijks internationaal event (in augustus) waarvoor volksdansverenigingen uit de hele wereld samen komen om te dansen op volksmuziek. De bierfeesten – smoutebollen Scouts (november) bestaan ondertussen ook al een hele tijd en worden stilaan een traditie. Klassiek op woensdag (elke woensdag van november tot en met februari) is een must voor iedereen die van klassieke muziek houdt. Ten slotte zet ook Vosselaar in op een aantal weerkerende jaarlijkse cultuur- en erfgoedevenementen zoals Open Monumentendag, Week van de Amateurkunsten, Erfgoeddag, Week van de Smaak en Cultuurmarkt. Kritische analyse: Het mag duidelijk zijn dat de regio over voldoende jaarlijkse evenementen beschikt om erfgoedprojecten aan op te hangen. Tradities als volksdansfestivals, carnavalsstoet, bierfeesten, zegeningen enz. worden dankzij de inzet van vele vrijwilligers, verenigingen en stads- of gemeentediensten in leven gehouden en trekken jaarlijks duizenden bezoekers. Het succes van dergelijke evenementen toont aan dat erfgoedgerelateerde publieksevenementen een groot potentieel hebben, dat er nog steeds veel interesse is in lokale tradities.

7. Samenwerking in de Noorderkempen: een historisch overzicht De samenwerking binnen het regionaalstedelijk gebied Turnhout gaat terug tot de jaren ’90. Het toenmalige stadsbestuur stelde vast dat Turnhout onvoldoende erkend werd voor de centrumfunctie die de stad op zich neem. Turnhout is immers een Vlaamse centrumstad met een verzorgingsgebied dat, bij gebrek aan een andere stedelijke kern in de directe omgeving, groter is dan dat van de meeste andere Vlaamse centrumsteden. De burgemeesters van Beerse, Oud-Turnhout en Vosselaar traden later deze mening bij. Verschillende gesprekken, op politiek niveau en met topambtenaren, waren de start van een proces naar meer samenwerking. In 1998 keurde de gemeenteraden van Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar een protocol goed dat de krijtlijnen van een verdere samenwerking bevatte. Zo kwam er een samenwerking tot stand tussen de vier gemeenten die in 1976 oorspronkelijk bedoeld waren tot fusioneren. Door deze samenwerking spreekt de regio namens 80.000 inwoners. De vier gemeenten maken sinds 1999 deel uit van de Vzw SRSGT (Samenwerkingsverband Regionaalstedelijk Gebied Turnhout). In december 2002 kreeg de Vzw een nieuwe structuur. Vanaf


35

dan sprak men over de Projectvereniging Regionaalstedelijk Gebied Turnhout. De officiële erkenning van de Turnhoutse regio als regionaalstedelijk gebied kwam er pas in 2004. De samenwerking kreeg in 2008 nogmaals een nieuwe naam en staat nu bekend als Stadsregio Turnhout. Het afbakeningsproces van het Regionaalstedelijk Gebied Turnhout en het gezamenlijke mobiliteitsplan hebben de focus gelegd op de ‘grondgebonden materies’. De samenwerking rond andere thema’s werd buiten de structuur van de projectvereniging gehouden, al vonden deze in de praktijk vanzelfsprekend wel plaats (bv. jeugd, erfgoed, cultuur, erfgoed,…). Wat samen gedaan wordt, vraagt coördinatie. De Stadsregio Turnhout zorgt daarvoor. Zij brengt de bevoegde schepenen en diensten rond de tafel. De samenwerking in de Stadsregio Turnhout heeft de aanzet gegeven tot samenwerking op andere vlakken, zoals cultuur en erfgoed. In het verleden vonden al meerdere gezamenlijke erfgoedprojecten tussen de erfgoedactoren van de vier gemeenten plaats. Nu de gemeenten uit de stadsregio ook lid zijn van projectvereniging Erfgoed Noorderkempen zal de samenwerking rond erfgoed in de toekomst gevoelig toenemen. Een greep uit de gerealiseerde projecten: •• Tentoonstelling “Kempische Kledij” in samenwerking met het Tempelhof (Beerse-Turnhout) •• Tentoonstelling “Mariette Devocht” in samenwerking met Gemeenschapscentrum ’t Heilaar en het museum Jan Vaerten (Beerse-Turnhout) •• Studie van de archieven van de Tempeliers (Ridderorde van Malta) met medewerking van het Turnhoutse Stadsarchief, Heemkundige Kring Corsendonca en de Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria •• Tentoonstelling over de Liereman/Oud-Turnhout (één van de oudste geklasseerde landschappen van Vlaanderen) hoofdzakelijk vanuit de collectie van het Taxandriamuseum •• Project rond de figuur van Adriaen Ghijs, de boswachter van het Grotenhoutbos die in opdracht van Amalia van Solms de eerste den heeft gezaaid in de Kempen (1667). Het project leidde tot een tentoonstelling en een boek dat uitgegeven werd door het gemeentebestuur van Vosselaar. (Turnhout-Vosselaar, en geredigeerd door het Stadsarchief van Turnhout). •• Project over de geschiedschrijving van Taxandria wat resulteerde in de publicatie van het boek ‘Corsendonk’, uitgegeven bij het Mercatorfonds, en de tentoonstelling ‘Corsendonk en de Moderne Devotie’. (Turnhout-Oud-Turnhout) •• Realisatie van de fietstochten ‘Corsendonkpad’ en Binkenpad (in samenwerking met Toerisme Provincie Antwerpen). •• Gezamenlijke deelname aan de erfgoeddagen van 2009, 2008, 2007 en 2006. •• Busrit Vosselaar – Beerse – Oud-Turnhout n. a. v. Open Monumenten Dag met medewerking van Ar-Tur.

8. Het lokaal cultureel-erfgoedbeleid a. Een geïntegreerd en integraal cultureel-erfgoedbeleid in de Noorderkempen I. Beerse In de gemeente Beerse werd sinds de opmaak van het eerste cultuurbeleidsplan 2004-200735 meer en gestructureerder aandacht gegeven aan het thema ‘erfgoed’. De interesse in erfgoed was reeds aanwezig. Zo konden de activiteiten naar aanleiding van Erfgoeddag en Open Monumentendag steeds op heel wat belangstelling rekenen van een zeer divers publiek. De organisatie berust bij de gemeentelijke cultuurdienst, die hiervoor nauw samenwerkt met de Heemkundige kring en toerisme Beerse. Ondanks het feit dat deze organisaties altijd wat volk op de been brengen, is dit echter niet vaak vertaald in blijvende initiatieven. We merken dat de inwoners zelf veel waarde hechten aan hun gebouwen. Grote restauratieprojecten kunnen rekenen op een ruim draagvlak. Er wordt van deze gelegenheid gebruik gemaakt om het achterliggende verhaal te communiceren. Zo bestaat er een zeer goede samenwerking met de heemkundige kring de Vlierbes en het heemkundig museum Tempelhof voor allerlei erfgoedprojecten. Zeer boeiend is de nauwe betrokkenheid van de lokale lagere scholen en de educatieve invalshoek die hiermee gepaard gaat. Hier is er ook een eerste samenwerking geweest met buurgemeente Vosselaar.

35 Cultuurbeleidsplan Beerse 2004-2007

36

In het cultuurbeleidsplan van Beerse van 2008 - 201336 wordt via onderstaande doelstellingen aandacht besteedt aan erfgoed. De achterliggende idee is de zoektocht naar de eigen identiteit met ook nu weer de nodige aandacht voor samenwerking, zowel binnen als buiten de gemeente. Deze samenwerking leidt tot een geïntegreerde en kwaliteitsvolle programmering. De gemeentelijke cultuurdienst en bibliotheek optimaliseren zo hun dienstverlening en bereik. De inwoners van Beerse voelen zich echt Beersenaar doordat ze vertrouwd zijn met haar roerend en onroerend erfgoed: •• De bibliotheek besteedt aandacht aan plaatselijke geschiedenis en plaatselijke cultuuruitingen. •• Het gemeentebestuur helpt de inwoners om zich de geschiedenis van Beerse, die zich uit in volkscultuur, monumenten en historische gebouwen, eigen te maken. Zo worden er ondermeer erfgoedlessen, Openmonumentendagen, Erfgoeddagen en onthaaldagen voor nieuwe inwoners georganiseerd, publicaties over monumenten uitgegeven en nieuwsbrieven rondgemaild. •• De inwoners van Beerse en het gemeentebestuur erkennen de waarde van en respecteren hun roerende en onroerende erfgoed. Het gemeentebestuur ondersteunt en stimuleert de inspanningen tot bewaring ervan. Kritische analyse: ••In de gemeente was al langer een draagvlak voor erfgoed aanwezig, maar deze aandacht verloopt pas sinds 2004 gestructureerd. ••Ondanks het feit dat de organisaties altijd wat volk op de been brengen in het kader van Open Monumentendag en Erfgoeddag is dit nog niet vertaald in blijvende initiatieven. ••De inwoners hechten zelf waarde aan erfgoed. ••Er wordt veel samengewerkt tussen verschillende (erfgoed)actoren. II. Oud-Turnhout Oud-Turnhout kende (nog) geen gestructureerd erfgoedbeleid; veelal waren het losse initiatieven, zonder blijvend resultaat of gevolg. Met het eerste cultuurbeleidsplan wil de gemeente echter werk maken van een weloverwogen erfgoedbeleid. Uit het cultuurbeleidsplan37 blijkt namelijk dat erfgoed een belangrijk aspect vormt van het cultuurbeleid: “Oud-Turnhout is een aangename woongemeente met een rustig, landelijk en groen karakter. Deze eigenheid vormt ons voornaamste erfgoed. Initiatieven hieromtrent kunnen de ontbrekende schakel tussen cultuur, natuur en toerisme vormen.” Het gemeentelijke erfgoed en de beschermde landschappen vormen een toeristische trekpleister. Het bewaken en bewaren van het erfgoed mag dus niet ontbreken in het gemeentelijk cultuurbeleid. Deelnames aan Erfgoeddag en Openmonumentendag genieten steeds ruime belangstelling van een zeer verscheiden publiek. De organisatie ervan is meestal een samenwerking tussen heemkundekring Corsendonca, Hofke van Chantraine vzw, Bezoekerscentrum Landschap De Liereman, dienst toerisme en de cultuurdienst. In samenwerking met Vormingplus Kempen en Natuurpunt Educatie is momenteel een stilteplatform in volle ontwikkeling met ‘stilte’ als bindende factor over verschillende domeinen heen. Op cultureel vlak wordt de waarde van stilte als immaterieel erfgoed benadrukt. Met de aanwezigheid van onze natuur biedt dit stilte-thema tevens heel wat mogelijkheden voor een verder erfgoedbeleid in Oud-Turnhout. Hiermee willen we als voorbeeld voor anderen dienen. Ten slotte wil de gemeente ook regionaal denken op erfgoedvlak. Samenwerking met andere gemeenten biedt kansen die niet te verwezenlijken zijn als gemeente alleen. Dit werd al bewezen door de gezamenlijke organisaties van Erfgoeddag in samenwerking met Beerse, Turnhout en Vosselaar. Uit het voorgaande blijkt dat erfgoed meerdere mogelijkheden inhoudt voor Oud-Turnhout. Daarom worden in het cultuurbeleidsplan twee strategische doelstellingen geformuleerd i.v.m. erfgoed:

36 Cultuurbeleidsplan 2008 – 2013: http://www.beerse.be/file_uploads/2494.pdf?_vs=0_N 37 http://www.oud-turnhout.be/downloads/cultuur/Cultuurbeleidsplan_Oud-Turnhout_2008-2013.pdf


37

CULTUREEL ERFGOED •• Het cultuurbeleid smeedt een levendige band tussen inwoners en hun verleden zodat de inwoners in contact gebracht worden met het gemeentelijke erfgoed. •• De Oud-Turnhoutse bevolking kent het eigen materieel en immaterieel erfgoed. •• Het gemeentebestuur verhoogt de betrokkenheid van de burger met het erfgoed door het opzetten van allerlei projecten. •• Het bewaren van het materiële en immateriële erfgoed worden als noodzakelijk gezien door het gemeentebestuur dat daarom dus een actief erfgoedbeleid voert. De culturele diensten en de erfgoedvrijwilligers krijgen dan ook de nodige financiële, logistieke en infrastructurele ondersteuning. KRUISBESTUIVING CULTUUR-TOERISME-NATUUR •• Het cultuurbeleid werkt een cultuurtoeristisch beleid uit met het oog op natuurbehoud en bescherming van de eigenheid van Oud-Turnhout. •• Door initiatieven verhoogt het beleid de participatie op het vlak van erfgoed en toerisme. •• Het groene karakter van Oud-Turnhout bepaalt mee het beleid en dient als inspiratie voor initiatieven, maar met behoud van de eigenheid van de gemeente. •• Het overleg tussen cultuur-toerisme-natuur en het oog hebben voor elkaar bevorderen het cultuurtoerisme en de samenwerking. •• Oud-Turnhout start in de zomer van 2009 met een inventarisatie van ‘trage wegen’. Deze zal uitgevoerd worden door de KHK. Een samenwerking met Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ligt voor de hand. Deze laatste organisatie krijgt wellicht nog in 2009 de middelen om een projectmedewerker rond trage wegen in dienst te nemen. Kritische analyse: ••Oud-Turnhout wil werken aan een weloverwogen erfgoedbeleid. ••Erfgoed speelt een belangrijke rol in het cultuur- en toeristisch beleid van de gemeente. De natuur neemt hierin een speciale plaats in. ••Erfgoeddag en Open Monumentendag wordt in samenwerking met verschillende verengingen georganiseerd en hebben steeds veel belangstelling. ••Erfgoed houdt meerdere mogelijkheden in voor Oud-Turnhout ••Oud-Turnhout wil regionaal denken op erfgoedvlak. ••Erfgoed wekt de nodige interesse op en vraagt om een laagdrempelige aanpak. III.Turnhout In het eerste Turnhoutse cultuurbeleidsplan, Stromen naar verwondering 2004 – 2007, werd al de nodige aandacht aan erfgoed besteed. In “Turnhout Troef”: een geïntegreerd strategisch belevingsplan 2008 – 201338 voor en door bibliotheek, cultuurcentrum de Warande, cultuurcoördinatie, jeugddienst, sportdienst/zwembad Stadspark, toerisme en stadspromotie, stedelijke academie voor muziek, woord en dans, stedelijke academie voor schone kunsten en Turnhoutse Route Archief en Musea (TRAM 41), kortweg Turnhout Troef, is dat niet anders. Turnhout troef is opgebouwd rond drie grote thema’s: •• Het Turnhoutse belevingsaanbod: veel, verscheiden, voor elk wat wils •• Turnhout: een eigen gezicht in de Kempen •• Turnhout: kansen te over om te ontmoeten en begroeten Het erfgoedverhaal sluit nauw aan bij het tweede thema: een eigen gezicht in de Kempen. Concreet werd volgende doelstelling geformuleerd: Het Turnhoutse erfgoed wordt op een kwalitatieve, inclusieve en laagdrempelige manier ontsloten en onder de aandacht gebracht van elke Turnhoutenaar, zodat die zich ongeacht afkomst of sociale positie kan identificeren met zijn of haar stad. De wijze van presenteren zorgt voor externe zichtbaarheid en uitstraling van de stad naar de omliggende regio. Als centrumstad zet Turnhout haar expertise op het vlak van erfgoed ook in voor andere erfgoedactoren in de regio.

38 http://www.turnhout.be/cultuurbeleid/index.php?pageid=0402&site=20

38

Er is een grote rijkdom aan roerend en onroerend erfgoed aanwezig in stad én regio, maar we kunnen niet om de vaststelling heen dat dit potentieel momenteel onderbenut blijft. Doel is om hieruit een boeiend en relevant verhaal te presenteren, zowel aan de inwoners van onze stad als de potentiële bezoekers. Er wordt met andere woorden op een hedendaagse manier met het bestaande erfgoed en dat van de toekomst omgegaan. Er wordt bewust bewaard én ontsloten. Tegelijk gaat er ook aandacht naar de erfgoedactoren uit de regio. Uitgangspunt is dat een inwoner, de oude en de nieuwe Bink, zich slechts kan identificeren met de stad als hij of zij de boeiende biografie van de stad voldoende kent. Uitdaging is om de geschiedenis van de stad op een laagdrempelige, en tegelijkertijd kwaliteitsvolle, manier te presenteren. De identificatie met de stad en het imago van de stad gaan hierbij hand in hand. Het verhaal is echter sterk genoeg om een aantrekkingskracht uit te oefenen op de, in sommige gevallen ruime, regio. De biografie van de regio is immers grotendeels die van de stad, en omgekeerd. Het Turnhoutse erfgoed is niet alleen relevant voor de inwoners, maar zeker ook voor Vlaanderen en Nederland. Deze doelstelling rond erfgoed staat uiteraard niet op zich. Ze zal in de praktijk ook linken vertonen met andere strategische doelstellingen zoals: •• De evaluatie van het bestaande aanbod en de optie om meer vraaggericht werken, zeker richting kansengroepen. •• Het uitwerken en implementeren van een kwalitatief vrijwilligersbeleid. •• Stimuleren van gemeenschapsvorming. •• Het inpalmen en het gebruiken van de publieke ruimte. Kritische analyse: ••Er was reeds aandacht voor erfgoed in eerste cultuurbeleidsplan. ••Een laagdrempelige en kwalitatieve ontsluiting van erfgoed kan de identificatie met de stad bevorderd. ••Andere erfgoedactoren uit de regio en daar buiten kunnen meer gebruik maken van de expertise inzake erfgoedbeleid die in de loop der jaren door verschillende partners in de stad werd opgebouwd. ••Potentiële rijkdom van het erfgoed is nog onderbenut. ••Men wil op een hedendaagse manier met het erfgoed omgaan IV. Vosselaar Het eerste en geïntegreerde cultuurbeleidsplan van Vosselaar39 werd geschreven in 2007. De rode draad doorheen het cultuurbeleidsplan was de keuze om de cultuurdynamiek vooral vanuit de verenigingen, de eigen bevolking en vrijwilligers te laten ontstaan. Cultuur, van een hoog niveau, maar met een zeer duidelijke lokale stempel. Het erfgoedbeleid kreeg een voorname plaats binnen dit cultuurbeleidsplan. Rond erfgoed werden dan ook twee strategische doelstellingen geschreven: •• Het bewaren van het roerend, immateriële en onroerend erfgoed wordt als noodzakelijk gezien door het gemeentebestuur. De cultuurdienst en de erfgoedvrijwilligers krijgen dan ook de nodige financiële, logistieke en infrastructurele ondersteuning. Operationeel heeft dit niet enkel tot gevolg dat het gemeentebestuur de verantwoordelijkheid opneemt om haar eigen archieven en documenten deskundig te bewaren en indien nodig ook te digitaliseren. Ook de lokale verenigingen en erfgoedvrijwilligers worden gestimuleerd en ondersteund om hun archieven, foto’s en verhalen te bewaren. Voor het bewaren, in stand houden en uitbouwen van de Vosselaarse collectie, werkt de cultuurdienst nauw samen met de Heemkundige Kring Adriaen Ghys. Ook voor het weinige onroerend erfgoed dat Vosselaar rijk is, moest meer oog komen. Concreet staat hier vooral de aankoop en restauratie van de oude pastorij “Het Hof” op de agenda.

39 Cultuurbeleidsplan Vosselaar 2008-2013.


39

•• De inwoners zijn trots op de gemeente Vosselaar, haar kleine en grote monumenten, de typische uitingen van volkscultuur en de plaatselijke legendes. Ze kennen haar verleden door contact met het bewaarde roerend, immaterieel en onroerend erfgoed dat hiervan getuigt.

gingen die in hun werking regelmatig met erfgoed te maken krijgen, verwijzen we naar de tabel op volgende pagina.

In Vosselaar werd in 2006 voor de eerste keer de Erfgoeddag georganiseerd en in 2007 voor de eerste keer de Open Monumentendag. Deze twee publieksprojecten trokken een zeer groot en breed publiek. In het cultuurbeleidsplan werd dan ook geopteerd om deze twee organisaties minstens tweejaarlijks te herhalen. Daarnaast kiest de gemeente ervoor om losstaande erfgoedprojecten te stimuleren en te ondersteunen en zo het lokale erfgoed kenbaar te maken aan het Vosselaarse publiek.

GEMEENTE

INWONERSAANTAL FINANCIËLE MIDDELEN

VOOR….

BEERSE

16.922

••subsidiereglement sociaalculturele verenigingen40 ••nomintatieve41 subsidies ••projectsubsidies gemeenschapsvormende projecten

In beide doelstellingen werd in de eerste plaats weer zoveel mogelijk gewerkt met en vanuit de eigen (lokale) erfgoedvrijwilligers. Bevoorrechte partners om deze twee erfgoeddoelstellingen de volgende zes jaar te verwezenlijken zijn dan ook de Heemkundige Kring Adriaen Ghys, de Gilde en alle particuliere Vosselaarse erfgoedliefhebbers. Ook de bibliotheek wil de volgende zes jaar het erfgoed nog meer in de verf zetten door een extra ruimte te voorzien waar het lokale erfgoed wordt belicht.

OUD-TURNHOUT 12.680

totaal = 61.361 € 17.500 € 23.372,5 € totaal = 31.525 € TURNHOUT

40.435

Kritische analyse: ••De culturele dynamiek moet vooral vanuit de verenigingen, de eigen bevolking en de vrijwilligers ontstaan. ••Het gemeentebestuur maakt duidelijk dat ze voor het eerst in haar geschiedenis de noodzaak van het bewaren van het lokaal erfgoed onderschrijft en ze voorziet er ook de middelen voor. ••De publiekswerking is essentieel om het erfgoed voor de bevolking kenbaar te maken.

Algemene analyse: ••Elk van de vier gemeenten van het intergemeentelijk samenwerkingsverband besteedt in het eigen cultuurbeleidsplan aandacht aan ‘erfgoed’: dit zowel voor het roerende, het immateriële als onroerende erfgoed. Dit gebeurt uiteraard binnen de eigen beschikbare mogelijkheden. De verschillende erfgoedactoren worden aangespoord om samen te werken, zowel binnen de gemeente als grensoverschrijdend. Alle gemeenten ondersteunen de lokale erfgoedactoren op logistiek en financieel vlak (cfr.infra). Ook de ondersteuning van het verenigingsleven, een bewuste keuze van de verschillende gemeentebesturen, zal een positieve invloed hebben op de lokale erfgoedwerkingen en -actoren. ••Door het opnemen van erfgoed binnen het cultuurbeleid, hebben de cultuurbeleidscoördinatoren ervoor gezorgd dat de gemeenten ook op beleidsmatig vlak reeds met erfgoed bezig waren, voor het bestaan van de cultureel-erfgoedcel ••Aanvankelijk voornamelijk aandacht onroerend erfgoed, roerend erfgoed pas recenter.

26.000 € 18.439 € 16.922 €

18.102 € 6.900 € 908.474 € 20.000 € 2.500 € totaal = 955.976 €

VOSSELAAR

10.245

7.122 € 11.211 € totaal = 18.333 €

Totaal

80.405

••subsidiereglement sociaalculturele verenigingen ••nominatieve subsidies ••subsidiereglement kunstenverenigingen ••subsidiereglement sociaalculturele verenigingen ••nominatieve subsidies ••subsidiereglement voor vernieuwende en gemeenschapsvormende culturele projecten ••bijzondere toelagen voor verenigingen uit jeugd, sport, culturele en toeristische sector ••sociaal-culturele verenigingen + subsidies jeugdwerking culturele verenigingen ••nominatieve subsidies

1.067.195 €

Nominatieve subsidies De gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar verlenen jaarlijks aan een aantal verenigingen nominatieve subsidies. De tabel hieronder biedt een overzicht van de bedragen die erfgoedgerelateerde verenigingen jaarlijks ontvangen. (cijfers na de komma zijn voor de duidelijkheid achterwege gelaten).

b. Het ondersteuningsbeleid van de deelnemende gemeenten voor cultureel- erfgoed organisaties Voor zover mogelijk geven we een globaal overzicht van de subsidiereglementen en het ondersteuningsbeleid van Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar. Omdat Turnhout echter als centrumstad een regionale functie vervult en dit een weerslag heeft op het subsidiereglement en de bedragen, bespreken we deze specifieke kenmerken van de Turnhoutse situatie afzonderlijk. I. Financiële ondersteuning In de onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de budgetten en subsidieinstrumenten van de lokale overheid in het kader van het lokaal ondersteuningsbeleid. De vermelde bedragen zijn van toepassing op alle sociaal-culturele verenigingen. Erfgoedverenigingen zijn hiervan een onderdeel. Voor de bedragen die specifiek van toepassing zijn op erfgoedverenigingen of vereni-

40 Ook erfgoedverenigingen maken gebruik van dit subsidiereglement. 41 De toelage aan beide deelwerkingen van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen is in de nominatieve subsidies van elke gemeente opgenomen. We hebben ons gebaseerd op de cijfers van de toelage in 2009. Voor de toelagen van 2010 tot en met 2014 verwijzen we naar de meerjarenbegroting.

40


41

Beerse

Oud-Turnhout

Heemkundig Museum Tempelhof

1.240

Toerisme Oud-Turnhout

1.200

Fanfares

3.720

Bezoekerscentrum de Liereman

5.000

Museum Jan Vaerten

1.240

Heemkundekring Corsendonca

1.250

Bevrijdingscomité

550

Hofke van Chantraine vzw

5.000

Projectverenging Erfgoed Noorderkempen – deelwerking AdAK

6.789

Sint-Antoniuscomité

750

Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen – deelwerking Erfgoedcel Noorderkempen

4.150

Volkskoor Zwaneven

150

Volkskoor Sint-Antonius

150

Volkskoor Sint-Bavo

150

Kertboomverbranding toerisme Oud-Turnhout

375

Projectverenging Erfgoed Noorderkempen – deelwerking AdAK

6.190


3.158

17.689 Turnhout

23.373 Vosselaar

Beiaardcomité

250

Cultuurraad Vosselaar

554

Vzw Slag van Turnhout

5.000

Heemkundekring Adriaen Ghys

213

Natuurpunt

1.200

Fanfare

1.790

Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria

3.800

Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen – deelwerking AdAK

3.061

Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen – deelwerking AdAK

12.927


2.553


9.966

Buurtverenigingen42

715

Stedelijke Culturele Raad

1.240

Forum cultuur

750

Comité Turnhout 2012

43

200.000

Professionele kunstenverenigingen44 2.000 255.133

8.886

Subsidies voor sociaal-culturele verenigingen De Gemeenten Beerse, Oud-Turnhout en Vosselaar verlenen jaarlijks een toelage aan het sociaalculturele verenigingsleven (waaronder erfgoedverenigingen). Dit reglement is van toepassing op de toekenning van subsidies aan de plaatselijke verenigingen voor sociaal-cultureel werk, die een 42 Onder buurtverenigingen vallen: De Kweb, Regtenboom, vzw Konijnenberg-Grootheide, Vinkenfeesten, BBQ Merellaan, Buurtvereniging Spechtenpad, Wijkvereniging Akkerstraat, Buurtvereniging Veestraat, Buurtcomité Molenstraat, Graantjeswijk. 43 Comité Turnhout 2012 is een uitvoerend comité dat onder het gezag functioneert van het bestuur maar wel op basis van een duidelijk gedragen afsprakennota. Dit directieteam wordt geleid door een projectleider-intendant die samen met de voorzitter de woordvoerders zijn van het project Turnhout Vlaamse Cultuurstad in 2012. 44 In 2009 is er één professionele kunstenvereniging die in aanmerking komt voor deze subsidie, nl. Figurentheater Propop. Dit bedrag is echter variabel en wordt elk jaar opnieuw herzien i.f.v. het aantal professionele kunstenverenigingen.

42

activiteit ontwikkelen op een of meerdere van volgende gebieden: •• amateuristische kunstbeoefening met volwassenen •• sociaal-cultureel vormings- en ontwikkelingswerk met volwassenen •• culturele vrijetijdsbesteding en liefhebberijen Sociaal-culturele verenigingen die beantwoorden aan bovenstaande voorwaarden beroep doen op een basissubsidie of een werkingssubsidie. Verenigingen uit Oud-Turnhout en Vosselaar kunnen bovendien een projectsubsidie of een startsubsidie aanvragen. Vosselaar voorziet zelfs een afzonderlijk subsidiebedrag op de begroting voor jeugdvorming. De voorziene bedragen in de begroting verschillen van gemeente tot gemeente en worden verdeeld onder de sociaal-culturele verenigingen op basis van een puntenstelsel. Beerse voorziet 26.000 euro. Hiervan gaat 10% als werkingstoelage naar de culturele raad. De overige 90% wordt verdeeld onder de verenigingen. Oud-Turnhout legt een bedrag van 15.000 euro opzij voor basisen werkingssubsidies en vult dit aan met 2.500 euro projecten startsubsidies. Vosselaar ten slotte trekt in totaal 7.122 euro uit als werkingssubsidie, waarvan 1.914 euro naar jeugdcultuur gaat. Turnhout zet naast een subsidiebedrag voor sociaal-culturele verenigingen (6.900 euro) ook geld opzij voor kunstenverenigingen45 (niet te verwarren met de subsidies voor professionele kunstenverenigingen). Om de subsidies te kunnen ontvangen, moet de vereniging onder andere lid zijn van het Forum Cultuur. De subsidies worden verdeeld aan de hand van een puntensysteem. In totaal wordt 18.102 euro verdeeld over de kunstenverenigingen46. Overige subsidies Projectsubsidies voor gemeenschapsvormende projecten De gemeente Beerse verleent in 2009 projectsubsidies aan verenigingen die een gemeenschapsvormend project in 2010 willen uitvoeren. In 2009 is hiervoor in totaal 16.922 euro vrijgemaakt. Ook Turnhout voorziet in het subsidiereglement de mogelijkheid om projectsubsidies te verkrijgen voor ‘vernieuwende en gemeenschapsvormende culturele projecten’. Hiervoor zet de stad in haar begroting 20.000 euro opzij. Subsidies voor jubilerende verenigingen Erkende verenigingen in Turnhout, Oud-Turnhout, Vosselaar en Beerse kunnen voor jubilea (voor 25 jaar bestaan en veelvouden daarvan) een subsidietoelage vragen. Oud-Turnhout en Vosselaar vermelden dit apart in het subsidiereglement. In Turnhout liggen de toelagen voor jubilerende verenigingen vervat in de ‘bijzondere toelagen voor verenigingen uit jeugd, sport, culturele en toeristische sector’. De subsidieaanvragen worden jaarlijks besproken. Subsidies voor natuurverenigingen Vanaf 2002 en binnen de perken van de jaarlijks voorziene begrotingskredieten kan het gemeentebestuur van Oud-Turnhout subsidies verlenen aan natuurverenigingen voor gronden gelegen in de gemeente: Dit subsidiereglement heeft als doel: •• waardevolle natuurgebieden te vrijwaren •• het beheer van natuurgebieden te ondersteunen. •• de educatieve uitbouw van natuurgebieden te ondersteunen. Een voor subsidie in aanmerking komende natuurvereniging is Natuurpunt Educatie vzw, Graatakker 11, 2300 Turnhout. Natuurpunt Educatie vzw kan van de gemeente Oud-Turnhout een subsidie voor de educatieve uitbouw van natuurgebieden ontvangen: het inrichten van natuurgebieden met informatieborden, natuurleerpaden, bezoekerscentra, observatiehutten of observatiewanden en dergelijke, met uitzondering op gronden in eigendom van de gemeente Oud-Turnhout. De subsidie bedraagt maximaal 75% van de kosten van de educatieve elementen. Bijzondere toelagen voor verenigingen uit de jeugd-, sport-, culturele- en toeristische sector Turnhout voorziet toelagen voor de organisatie van een eenmalige publiekstoegankelijke manifestatie, waarbij beroep wordt gedaan op de Turnhoutse bevolking en dat bovendien een grote en

45 In deze context maken we abstractie van de professionele kunstenverenigingen die als een afzonderlijke begrotingspost worden behandeld. 46 De stad Turnhout heeft een subsidiereglement voor kunstenverenigingen. Voor architectuurverenigingen wordt er 241,53 € voorzien, voor beeldende kunsten: 2.300,98 €, voor erfgoed: 779,34 €, voor muziek: 8.440,67 € en voor theater en dans: 4.339,49 €. naar analogie van de subsidiereglementen voor sociaalculturele verenigingen in de andere gemeenten, noteren we hier ook het volledige subsidiebedrag.


43

belangrijke attractiepool is. Jubilerende verenigingen kunnen, als ze aan een aantal voorwaarden voldoen, aanspraak maken op een dergelijke subsidie (cfr. Supra). Kritische analyse financiële ondersteuning: Over het algemeen dienen bovenstaande bedragen en reglementen als basis voor een ondersteuningsbeleid van de erfgoedcel. Afhankelijk van de noden zal de erfgoedcel logistieke, financiële of personele steun kunnen geven. Elke heemkundige kring krijgt nominatieve subsidies. Uitzondering is Heemkundekring het Bezemklokje in Turnhout. Deze vereniging ontvangt een subsidie volgens het puntensysteem van sociaal-culturele verenigingen. Adriaen Ghys ontvangt opvallend minder financiële middelen dan de andere heemkundige kringen in de regio. Nochtans kan deze kring prat gaan op een aantal zeer enthousiaste vrijwilligers. In het licht van bepaalde projecten (bv. regionale erfgoedbank) wil de kring een inhaalbeweging maken. Wellicht zullen de huidige middelen niet volstaan om de werking in versneld tempo uit te breiden. Turnhout vervult als centrumstad een regionale functie. Dit heeft een weerslag op het subsidiereglement en de bedragen. Bovendien gaat een groot deel van de nominatieve subsiedies op aan de organisatie van Turnhout 2012, het jaar waarin Turnhout Cultuurstad Vlaanderen wordt. Sommige subsidiereglementen besteden expliciet aandacht aan projecten rond onder andere jeugdwerking en gemeenschapsvorming. Deze steun kan voor verenigingen drempelverlagend werken om ook raakvlakken met erfgoed op te zoeken. Het kan een opstap zijn naar erfgoededucatieve projecten. II. Personele ondersteuning In Beerse, en Vosselaar is er geen bestuurlijke erfgoeddienst. Het erfgoedbeleid werd tot voor de komst van het cultureel-erfgoedconvenant uitgeoefend door de cultuurbeleidscoördinatoren, de cultuurraden, de gemeenschaps- en culturele centra. In Oud-Turnhout is er geen bestuurlijke erfgoeddienst an sich maar wel een (bestuurlijke) coördinator verantwoordelijk voor toerisme en heemkunde. In Turnhout bestonden al wel erfgoeddiensten: TRAM 41, stadsarchief en AdAK47. De personele ondersteuning voor verenigingen gaat uit van de cultuurdiensten en de cultuurraden. Cultuurdiensten Elk van de cultuurdiensten heeft een cultuurbeleidscoördinator in dienst. Zij investeren momenteel elk gemiddeld 150 uren in de cultureel-erfgoedcel. In Beerse wordt de dienst verder versterkt door een cultuurfunctionaris en in Oud-Turnhout door een cultuur-jeugdfunctionaris. De personele ondersteuning vanuit de cultuurdiensten gebeurt vooral in de vorm van adviesverlening (subsidielijnen, juridische kwesties, inhoudelijk advies over cultuurprojecten,…), administratie (info en reserveringen, opvolgen vergaderingen en opmaken van verslagen, …), communicatie (nieuwsbrief opmaken, promo ontwerpen, ontwikkelen en verspreiden, …) en technische hulp (vb. technieker). Cultuurraden De cultuurraden zijn adviesorganen van het gemeentebestuur inzake culturele materies. Hiermee bieden ze onrechtstreeks personele ondersteuning aan verenigingen. Binnen de culturele raad van Beerse werd in 2008 een werkgroep erfgoed opgericht: de doelstelling is advies verlenen over onroerend en roerend erfgoed aan het college. Zij zullen ook meewerken aan sensibilisatieprojecten en erfgoededucatieprojecten (personele ondersteuning van 70 uur per jaar). In Oud-Turnhout wordt de Cultuurraad versterkt door de vzw Cultuurpromotie. Voor deze laatste is een belangrijke taak weggelegd om cultuurparticipatie te bevorderen. Deze vzw werkt de jaarlijkse cultuurprogrammering van OC De Djoelen uit. In Turnhout wordt de Cultuurraad bijgestaan door het Forum Cultuur. Dit forum van Turnhoutse culturele verenigingen heeft een belangrijke functie: het geeft inhoudelijke impulsen aan het debat over cultuur in Turnhout. Personele ondersteuning gebeurt door de leden van het forum zelf

en door de dienst cultuurcoördinatie. De huidige voorzitter is lid van een vereniging die tot het forum behoort. De Cultuurraad van Vosselaar heeft naast een adviserende ook een ondersteunende functie: ze organiseert en ondersteunt tentoonstellingen, concerten, volksfeesten, enz. Kritische analyse personele ondersteuning: Voor de komst van het erfgoedconvenant was erfgoedwerking een onderdeel van de cultuurdiensten van stad en gemeenten. Het gevolg was dat er slechts sporadisch en projectmatig rond erfgoed gewerkt werd. Hoewel de cultuurbeleidsplannen het belang van erfgoed onderstrepen, was van een afzonderlijk erfgoedbeleid geen sprake. De tijd die de cultuurbeleidscoördinatoren vroeger besteedden aan het bedenken en het uitwerken van erfgoedprojecten zetten ze nu om in personele ondersteuning in de vorm van adviesverlening, lokale netwerker, inhoudelijke bijdrage aan het cultureel-erfgoedbeleid, ondersteuning erfgoedprojecten, enz. De ondersteuning die de cultuurbeleidscoördinator biedt aan lokale verenigingen blijft van onschatbare waarde. Ook de cultuurraden zijn belangrijke fora en zorgen voor de verdere uitbouw en versteviging van het netwerk. Ze openen mogelijkheden naar samenwerkingsverbanden, ook met de cultureel-erfgoedcel. III. Logistieke ondersteuning In elk van de vier gemeenten zijn er twee vormen van logistieke ondersteuning – onder bepaalde voorwaarden - ter beschikking voor particulieren, verenigingen, instellingen en organisaties: het gebruik van gemeentelijke of stedelijke cultuurgebouwen en lokalen enerzijds en de materiële ondersteuning anderzijds. De modaliteiten van de huur en het gebruik van culturele infrastructuur zijn vastgelegd in reglementen. De vergaderlokalen en andere specifieke ruimten staan gratis ter beschikking voor adviesen bestuursorganen van de eigen gemeente of stad. Erkende verenigingen kunnen aan een gunsttarief gebruik maken van gemeentelijke culturele infrastructuur. Turnhout maakt een onderscheid tussen de lokalen van de Warande en de lokalen van jeugdhuis de Wollewei. De vier gemeenten geven materiële ondersteuning via een uitleendienst. Beerse, Oud-Turnhout en Vosselaar bieden deze dienst gratis aan aan verenigingen, instellingen, organisties en adviesraden uit de eigen gemeente. De uitleendienst van Turnhout vraagt een kleine vergoeding. Het gaat om alle materialen die nodig zouden kunnen zijn bij de uitbouw van een tentoonstelling of het geven van een voorstelling (didactisch, audiovisueel en feestmateriaal): togen, podiumelementen, tafels, stoelen, nadarhekken, vlaggen, wc-wagens, beamer, geluidsinstallatie, tenten, enz. Vosselaar en Turnhout vermelden afzonderlijk de mogelijkheid om herbruikbare bekers te huren voor evenementen binnen de gemeente- of stadsgrens. Stad Turnhout vraagt hiervoor een kleine vergoeding, terwijl de gemeente Vosselaar deze mogelijkheid gratis aanbiedt. Kritische analyse logistieke ondersteuning: Verenigingen beschikken over heel wat mogelijkheden om beroep te doen op een waaier aan logistieke ondersteuning. Toch blijkt uit de erfgoedbevraging (cfr. Infra) dat veel verenigingen nood hebben aan gespecialiseerder materiaal (archiefkasten, zuurvrije dozen, enz.) of gespecialiseerde depotruimtes. Deze specifieke noden zal de cultureel-erfgoedcel opnemen in haar ondersteuningsbeleid. IV. Promotionele ondersteuning Elke gemeente heeft ten minste één elektronische lichtkrant. Verenigingen kunnen gebruik maken van deze lichtkranten om hun activiteiten aan het publiek voor te stellen. Stad Turnhout heeft acht lichtkranten en een polychroom LCD-scherm op de Grote Markt. Over het gebruik van de lichtkranten is in elk van de vier gemeenten een reglement opgesteld. Verenigingen zijn uiteraard vrij in wat en wanneer ze met de pers communiceren. Zij kunnen bij de cultuurdiensten terecht voor een actuele perslijst. Naast de lichtkranten kunnen verenigingen kiezen uit een waaier aan promotionele mogelijkheden. Hieronder een overzicht.

47 Zoals eerder aangegeven, heeft AdAK een regionale werking. We vermelden AdAK hier omdat de hoofdzetel in Turnhout gelegen is.

44


45

Beerse

Oud-Turnhout

•• Gemeentelijke kanalen: ••gemeentelijke website www.beerse.be ••Beerse BinnensteBuiten in ’t Kort (tweewekelijkse nieuwsbrief) ••Beerse BinnenstenBuiten (driemaandelijks infoblad) •• niet-gemeentelijke kanalen: ••’t Gazetje – Peerdekensstraat 45 – 2340 Beerse – e-mail: [email protected]

•• Website: www.oud-turnhout.be •• vaste periodieken ••Infoblad: van vijf naar zes uitgaven (vanaf 2007, extra nummer juli-augustus). ••Vaste (gratis) wekelijkse rubrieken in drie weekbladen, met de actuele berichten,

Turnhout

Vosselaar

•• Website www.turnhout.be •• Plakpalen •• Ringborden •• Kalender StadsTV •• Buurtkranten indien erg lokaal •• Uit in Turnhout •• Cultuurdatabank •• Nieuwsbrieven stadsdiensten

•• Website: www.vosselaar.be •• Maandelijks gemeentelijk infoblad Vossestreken •• Maandelijkse vrijetijdskrant De Reynaert (wordt als bijlage opgenomen in Vossestreken) •• Jaarlijkse infogids Vosselaar •• Houten infoborden (op 11 verschillende plaatsen in Vosselaar) •• Plakpalen •• Affiches, folders, ….

Kritische analyse promotionele ondersteuning: Verenigingen kunnen in hun communicatie doorgaans gratis gebruik maken van gemeentelijke kanalen. Dat is uiteraard een hele hulp. Projecten en activiteiten van verenigingen vragen echter vaak om een gespecialiseerdere communicatie. Communicatiemiddelen op maat van een activiteit zijn duur. Bovendien wordt het publiek overstelpt met informatie vanuit alle hoeken. Het wordt een steeds grotere uitdaging om als vereniging op te vallen. De druk om meer geld vrij te maken voor communicatie wordt groter. De cultureel-erfgoedcel zal hier rekening mee houden in haar ondersteuningsbeleid.

B. DE ERFGOEDCONTEXT 1. Het Erfgoed De inwoners, verenigingen, musea en particuliere verzamelaars uit Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar beschikken samen over een enorme hoeveelheid erfgoed. Een groot deel van dat erfgoed is nog nooit beschreven, is niet toegankelijk of is zelfs zo ver weggestopt dat niemand nog weet dat het bestaat. We gaan de uitdaging aan om licht in de duisternis te brengen. De cultureelerfgoedcel wil het aanwezige cultureel erfgoed op een professionele manier in kaart brengen en maakt hiervoor een onderverdeling tussen het roerend, immaterieel en onroerend erfgoed.

a. Roerend erfgoed Archieven We maken een onderscheid tussen archieven die bijgehouden worden vanuit de opdracht van een stads- of gemeentedienst en archieven die tot doel hebben de geschiedenis van stad of gemeente te conserveren (al dan niet gedragen door vrijwilligers). Wat betreft de eerste categorie, bestaat de wettelijke plicht voor elke gemeente om in haar archief bevolkingsregisters, aktes uit de burgerlijke stand eventueel aangevuld met onder andere uitreksels van het schepencollege te bewaren. Bescheiden meer dan honderd jaar oud, die geen nut meer hebben voor de betrokken over-

heid, kunnen in het Rijksarchief van Antwerpen worden neergelegd. Voor de gemeentearchieven is de neerlegging verplicht, wanneer de bepalingen van artikel 132 uit de gemeentewet niet worden nageleefd48. Het stadsarchief van Turnhout bezit een waardevolle erfgoedcollectie, waartoe zowel archivalia, een uitgebreide fotocollectie, een prenten- en kaartenkabinet behoren. Binnen het stadsarchief is ook de wetenschappelijke bibliotheek Taxandria ondergebracht. Het is een bewaarbibliotheek en documentatiecentrum voor de Antwerpse Kempen. De collectie van de Geschied- en oudheidkundige kring Taxandria vzw werd in 1949 geschonken aan het stadsarchief van Turnhout en aan Museum Taxandria (TRAM 41). Verschillende verenigingen en personen doneerden in het verleden hun archieven en publicaties aan de kring. Deze werden later verder geschonken aan het stadsarchief49. Door de ontwikkeling van het Stadhuis tot erfgoedcentrum zal de wetenschappelijke stadsbibliotheek Taxandria in optimale condities kunnen worden gebruikt. Dat het erfgoed gesmaakt wordt, bewijzen de vele privé-collecties (in bezit van particulieren of verenigingen). Het is niet eenvoudig om zicht te krijgen over de omvang en de inhoud van dergelijke archieven, hoewel we er wel al een groot aantal kunnen lokaliseren. Heel wat verenigingen uit de regio zijn zich niet bewust van de waarde van hun archief omdat ze niet in de eerste plaats met erfgoed bezig zijn (bv. sportverenigingen, hobbyclubs, enz.). Ook scholen hebben rijke archieven maar ook deze zijn vaak moeilijk toegankelijk. Ze vormen echter een belangrijke aanvulling op het cultureel - erfgoed in onze regio. Het Bisdom Antwerpen organiseert in samenwerking met het Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen (Fokav) en Kadoc een eerste systematische bevraging van de ca. 153 vrije secundaire scholen gelegen in het bisdom. Concreet wordt aan de hand van een enquête bij deze onderwijsinstellingen gepeild naar gegevens over hun archiefcollectie. Als einddoel wilt het bisdom tegen eind 2009 een historisch overzicht hebben betreffende de vrije secundaire scholen in het bisdom Antwerpen in de ODIS-webdatabank en een stafkaart opmaken van de verschillende erfgoedcollecties die in deze scholen nog worden bewaard50. In de ODIS-databank51 worden gegevens over de geschiedenis van het middenveld in Vlaanderen en België digitaal ontsloten, Archiefbank Vlaanderen ontsluit archieven van personen, families en organisaties. Ze tonen niet de archiefdocumenten zelf, maar wel de weg ernaar toe. In bijlage voegen we een overzicht van de collecties geregistreerd in de Odis-databank en Archiefbank Vlaanderen, die betrekking hebben op de stadsregio Turnhout. Een eerste aanzet tot het in kaart brengen van erfgoedcollecties in de Noorderkempen is gebeurd tijdens een grootschalige erfgoedbevraging. De OCMW- en schoolarchieven en de archieven van sportverenigingen zijn nog onontgonnen terrein voor de erfgoedcel. Ook de kerkelijke archieven (kerkfabrieken en parochies) verdienen de nodige aandacht (cfr.infra). Heemkringen dragen vaak zorg voor privé-archieven en archieven van verenigingen maar door vergrijzing en een tekort aan middelen dreigen deze archieven niet optimaal beheerd te worden. Kritische analyse: De regio beschikt over een enorm erfgoedpotentieel dat tot op vandaag onvoldoende gekend is. De erfgoedcel zal het bekende en minder bekende erfgoed in kaart brengen en ontsluiten voor een groot publiek. De grootschalige erfgoedbevraging was een eerste tot het opmaken van een integrale veldkaart. De archieven worden in elke gemeente verschillend behandeld. De archiefwerking is een deeltaak van de verschillende gemeentediensten en wordt soms wat stiefmoederlijk behandeld, jammer genoeg ten koste van soms waardevolle documenten. De regio heeft ook veel privaatrechtelijke archieven, waarvan de omvang en de inhoud nog niet gekend is, maar waarvan we er wel reeds een groot aantal kunnen lokaliseren. Er is nood aan professionele begeleiding in archiefwerking. Ook voor privaatrechterlijke archieven is er te weinig bewustzijn én te weinig professionele zorg. Daarnaast is er nood aan sensibilisering bij verenigingen die over een erfgoedcollectie beschikken, maar waarvan erfgoed niet de hoofdopdracht is. Interessante intitiatieven zoals het project van Fokav kunnen bijdragen tot bewustwording.

48 Agentschap voor Binnenlands Bestuur: De nieuwe Gemeentewet, Laatste aanpassing: decreet van 1 februari 2008 - B.S 27 maart 2008. Geraadpleegd op 26 juni 2009, http://www.binnenland.vlaanderen.be/regelgeving/wetgeving/gemeentewet/inhoud_gemeentewet.htm het college van burgemeester en schepenen zorgt voor de bewaring van het archief, van de titels en van de registers van de burgerlijke stand; het maakt daarvan, alsmede van de charters en andere oude bescheiden der gemeente, inventarissen op in tweevoud en belet dat enig stuk verkocht of uit de bewaarplaats weggenomen wordt. 49 http://www.archiefbankvlaanderen.be 50 http://www.crkc.be 51 http://www.odis.be. In de databank worden archieven ontsloten van organisaties of intermediaire structuren, personen die in het middenveld actief zijn. (zie bijlage 7)

46


47

Foto- en filmmateriaal De koninklijke Geschied- en oudheidkundige kring Taxandria beschikt over een aantal spoelen (vooral 8mm) die onlangs op DVD & MINI-DV zijn overgezet. Deze films geven een mooi beeld van verschillende aspecten van het leven in de vroegere Kempen (verenigingsleven, stoeten en processies, gebouwen en straatbeelden, sportmanifestaties, evenementen, familieportretten, plechtigheden, speelfilms, enz.). De filmcollectie is eind 2008 aangevuld met beelden die door de inwoners uit de regio zijn binnengebracht in het kader van het project ‘De Jacht op Super 8’52. Naast het stadsarchief geven tien verenigingen aan dat ze over bewegend beeldmateriaal beschikken: ••Stoomgroep Turnhout vzw •• Vzw Heemkundig Museum Tempelhof •• Carnavalraad Toeten of Blazen •• Historische Drukkerij Turnhout •• Koninklijke Club de Prachtduif •• Vzw Museum Jan Vaerten •• Turnhoutse Kantvrouwkens •• Heemkundekring Adriaen Ghys •• Brepols Publishers nv •• Kempische Videoclub •• Filmclub Shot ‘ 79 •• DIFO: Dia- en fotoclub Oud-Turnhout Met uitzondering van de Kempische Videoclub hebben al deze verenigingen ook statisch beeldmateri‘De Jacht op Super 8’ leverde een schat aan familiebeelden en waardevol filmmateriaal over de regio op. aal in hun collectie, meestal in de vorm van foto’s, © Erfgoedcel Noorderkempen prentkaarten, dia’s, glasplaten, topografische- of kadasterkaarten, negatieven, enz. De grootste verzameling fotografisch materiaal bevindt zich momenteel in het stadsarchief van Turnhout. Maar ook heemkundekringen Corsendonca en De Vlierbes beschikken over een rijke beeldcollectie. De collectie van heemkundekring Adriaen Ghys is in vergelijking nog bescheiden maar de kring is zeer gedreven om een inhaalbeweging te maken en de collectie op korte termijn aan te vullen met beeldmateriaal afkomstig van verenigingen en particulieren. Volgende verenigingen hebben naast bewegend ook statisch beeldmateriaal in hun collectie: ••Koninklijke Fanfare het Werk der Toekomst ••Koninklijke Fanfare de Burgerzonen vzw ••Kerstmis in de Stad ••Kerkfabriek Onze-Lieve-Vrouw Middelares ••Vzw Instituut van het Heilig Graf ••Corpus Christianorum – bibliotheek en kenniscentrum vzw Kritische analyse: Het overzetten van de super-8 en 16 mm spoelen op hedendaagse dragers maakt de ontsluiting en bewaring van historisch beeldmateriaal uit de Kempen mogelijk. Door de deelname aan het project de Jacht op Super-8 werden bovendien veel privé-opnames van historisch waardevolle gebeurtenissen binnengebracht en eveneens overgezet op hedendaagse dragers waardoor ze zowel door de bewoners, als door de cultureel-erfgoedcel opnieuw kunnen bekeken worden. Verschillende verenigingen uit de regio beschikken over dynamisch en statisch beeldmateriaal. Het stadsarchief en de heemkundige kringen beschikken over de grootste collecties. Museale voorwerpen Het spreekt voor zich dat de Turnhoutse musea van TRAM 41 (Begijnhofmuseum, Taxandriamuseum en Nationaal Museum van de Speelkaart) samen over een grote hoeveelheid museale voorwerpen beschikt. Naar schatting gaat het ongeveer om 313.236 stuks (238.188 voorwerpen in het stadsarchief, 51.925 in het Nationaal Museum van de Speelkaart, 19.281 in museum Taxandria en 2.951 in het Begijnhof). Naast de tentoongestelde collectie worden er 891 stukken onder gecontroleerde omstandigheden bewaard in het depot. Elke locatie van TRAM 41 spitst zich toe op een bepaald

thema: religie en begijnen (Begijnhofmuseum), archeologie, geschiedenis, kunst en volkskunde (Taxandriamuseum), speelkaarten en grafische industrie (Nationaal Museum van de Speelkaart), archief, bibliotheek en documentatie over de Kempen (Stadsarchief). Het Natuurpunt Museum (Turnhout) behoort niet tot TRAM 41 maar is een convenantpartner. Het bezit een collectie naturalia uit de Kempen, die het publiek confronteert met de typische fauna en flora. Verder zijn er een aantal kleinere musea met de focus op een specifiek thema. Zo laat het Heemkundig Museum Tempelhof (meer bepaald het steenbakkerijmuseum) in Beerse het publiek kennismaken met het steenbakkersverleden. Onderstaand schema biedt een overzicht van de verenigingen, musea en privé-verzamelaars die in hun collecties over gebruiksvoorwerpen, wetenschappelijke of technische instrumenten, kunstvoorwerpen en/of textiel beschikken: Gebruiksvoorwerpen/ Wetenschappelijke of Technische instrumenten

Kunstvoorwerpen

Textiel

Centrum voor VolwassenKoninklijke Fanfare het Werk Onderwijs Koninklijk Atheneum der Toekomst Turnhout

Vzw Museum Jan Vaerten

Stoomgroep Turnhout vzw

Kerkraad Onbevlekt Hart van Maria Oud-Turnhout

Koninklijke Fanfare de Burgerzonen

Historische Drukkerij Turnhout

Figurentheater Propop vzw Vzw Kring Amicitia

Beroepsvereniging De Rosse Bie

Brepols Publishers nv

Heemkundige Kring Corsendonca Heemkundekring Adriaen Ghys Turnhoutse Kantvrouwkens Vzw Instituut van het Heilig Graf Kerkfabriek Onze-Lieve-Vrouw Middelares Kerkraad Parochie St.-Pieter Vzw Heemkundig Museum Tempelhof Musea van TRAM 41 Onze regio bezit daarnaast een aantal kunstcollecties met een erfgoedinslag. Zo heeft het Jan Vaertenmuseum in Beerse een uitgebreide collectie kunstwerken van de gelijknamige kunstenaar. Ook het Hofke van Chantraine (Oud-Turnhout) heeft een uitgebreide collectie kunstwerken. Kritische analyse: De regio beschikt over rijke en uiteenlopende erfgoedcollecties. De belangrijkste erfgoedthema’s in onze regio zijn religieus erfgoed en volksdevotie, muzikaal erfgoed, ambachten en lokale nijverheden, technieken, monumenten en kunstvoorwerpen. b. Immaterieel erfgoed Het collectief geheugen (immaterieel erfgoed) uit zich in al dan niet gematerialiseerde verhalen. Bepaalde erfgoedactoren hebben hier in het verleden al aandacht aan besteed. Om de diversiteit enigszins te optimaliseren en te structureren willen we via het erfgoedconvenant projecten rond immaterieel erfgoed opzetten. Mondelinge getuigenissen zijn van onschatbare waarde. De oudste getuigen verdwijnen stilaan. Daarom wordt het in kaart brengen van en het werken met immaterieel erfgoed een van de speerpunten, binnen het erfgoedbeleid van 2009-2014.

52 De erfgoedcel ging samen met Curieus op zoek naar oude super 8 filmpjes voor het project ‘De Jacht op Super 8’. Iedereen die over oude super 8 filmpjes beschikte, kon de spoeltjes tegen een kleine vergoeding (1 euro/minuut) laten digitaliseren. Curieus ontving deze super 8 filmpjes tijdens verschillende inzamelmomenten. De focus van het project kwam op de jaren ‘50, ‘60 en ‘70 te liggen. In deze periode ontdekte de grote massa de videocamera en scheerde de ‘super 8’ hoge toppen. Tijdens verschillende toonmomenten kon je deze montages bekijken. Op deze slotavonden kregen alle deelnemers ook hun oud filmmateriaal terug, samen met een DVD waarop hun gedigitaliseerde beelden stonden.

48


49

De regio bezit een grote rijkdom aan immaterieel erfgoed. In het verleden hebben culturele en/of erfgoedprojecten hier al op ingezet (bv. interviews senioren in het kader van Erfgoeddag, publicatie over verhalen die verbonden zijn met bepaalde woningen in Beerse, dialectenwoordenboek, enz.). De jaarboeken van de heemkundekringen herbergen een schat aan tradities, dialecten, gebruiken, gewoonten, enz. Daarnaast spitsten bepaalde verenigingen zoals Dophei of Zonne zich toe op volksdansen en volksmuziek en de Sint-Sebastiaansgildes ontfermen zich ondermeer over de schutterstraditie. Niet alleen heemkundekringen Mondelinge getuigenissen van jong en oud op de tentoonstelling ‘Van Poëzieboek tot Facebook’ © Erfgoedcel Noorderkempen of gilden beschikken bewust of onbe- (Erfgoeddag 2009). wust over immaterieel erfgoed. Ook privé-verzamelaars, sociaal-culturele verenigingen, dorps- en stadsgidsen, bezoekerscentra en tal van anderen dragen bij tot de rijkdom aan immaterieel erfgoed. Zo heeft Fons Wuyts altijd en overal pen en papier in de aanslag om ‘in de vlucht’ Beerse dialectwoorden op te pikken. Samen met collega-Beersenaren probeert hij op een ludieke manier het Beers dialect in leven te houden. Zo is hij bezig met het maken van een heus dialectenwoordenboek en vind je op zijn website53 een rijkdom aan Beerse dialectwoorden, uitdrukkingen, moppen, enz. Op die manier hoopt deze Beersenaar te vermijden dat dialect verdwijnt. Fons wil ook een draagvlak creëren om weerstand bieden aan bepaalde trends zoals het verbod op Vlaamse woorden in de media en in scholen. In dat opzicht is eigenlijk elke inwoner een bron van informatie. Een exhaustief overzicht van immaterieel erfgoed zou dan ook een onbegonnen werk zijn. Sages, legenden, grappige vertelsels, bijnamen, culinaire tradities, kledingstijlen, dialecten, stoeten en processies, stilte, landbouwen industriële technieken, nijverheden, ambachten… allemaal zijn het mogelijke insteken om het immaterieel erfgoed in de regio in kaart te brengen. Kritische analyse: Hoewel de bestaande projecten rond immaterieel erfgoed een duidelijke meerwaarde boden, bleef hun impact vaak beperkt in tijd en reikwijdte. De ingrediënten voor een stabiele, langdurige en regionaal voelbare werking rond immaterieel erfgoed zijn nochtans aanwezig. Het is aan de cultureel-erfgoedcel om van deze ingrediënten een rijk, Kempens gerecht te maken. c. Onroerend erfgoed Onderstaande tabel geeft een cijfermatig overzicht van het beschermde onroerende erfgoed binnen de stadsregio Turnhout.54 Locatie

Monument Dorpsgezicht/ stadsgezicht

Landschap

Werelderfgoed

totaal

Beerse

4

-

1

-

5

Oud-Turnhout

6

-

3

-

9

Turnhout

78

2

5

1

86

Vosselaar

5

-

1

-

6

93

2

10

1

106

Totaal

Het karakter van onze streek wordt bepaald door natuurlijke factoren. De erfgoedwaarde van de authentieke landschappen is dan ook niet te onderschatten. Zo hebben beschermde natuurgebieden als de Liereman in Oud-Turnhout en het vennengebied ten noorden van Turnhout naast een uitzonderlijke natuurwaarde, ook een grote landschappelijke waarde als vrij intact voorbeeld van een oud-Kempens landschap. Het Grotenhoutbos in Vosselaar is een overblijfsel van het Grote Bos, dat moest dienen als jachtwarande voor de Hertogen van Brabant in de Middeleeuwen. Onze regio beschikt over een schat aan religieus erfgoed. Over het grondgebied van de vier gemeenten liggen heel wat kerken, bedevaartskapellen, veldkapellen en pastorieën verspreid. De twee oudste pastorieën in Vosselaar en Beerse, zijn terug te voeren tot het tweede en vierde kwart van de 18de eeuw. De Pastorie van Sint-Pieter in Turnhout is een neoclassicistisch burgerhuis uit de eerste helft van de 19de eeuw. Het Begijnhof in Turnhout werd opgericht in de 13e eeuw en is in 1998 door de UNESCO op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Verder willen we de aandacht vestigen op de industriële en volkse relicten. De tijknijverheid was één van de belangrijkste economische activiteiten in de regio. In Turnhout getuigen hiervan nog steeds oude wevershuisjes. In de gemeenten Beerse en Oud-Turnhout gaven de baksteenen cementnijverheid aan het kanaal aanleiding tot de eerste vormen van arbeidershuisvesting. Andere belangrijke industrieën uit onze regio zijn de tabakindustrie, de steenbakkerijen, de pannen- en cementfabrieken, de drukkerijen en de scheikundige sector. Van deze industriële hoogtepunten zijn – vooral in Turnhout - nog waardevolle restanten te vinden. De oude Brepols-fabriek in Turnhout was een voortrekker in de papiernijverheid. Wat nog rest van het gebouw zal opgenomen worden in het stadsvernieuwingsproject Turnova, het indrukwekkend eclectisch fabrieksgebouw van ca. 1890 herinnert aan de toen zo belangrijke druknijverheid en grafische industrie. Jammer genoeg vinden we niet van elke industrietak restanten terug. Van de steenbakkerijen zijn naast een paar ruïnes langs het Kempens Kanaal zo goed als geen overblijfselen. Ook de scheikundige bedrijven hebben op industrieel-archeologisch vlak nog weinig te bieden. In de jaren ‘60 en ’70 van de vorige eeuw rezen in Vlimmeren, Oud-Turnhout en Vosselaar diverse woonwijken uit de grond. Oorlogsgeweld, branden, de tot op vandaag aanhoudende kaalslag en ongebreidelde vernieuwingsdrang droegen bij tot het mager en eerder arm aanbod van burgerlijke panden uit de 16de, 17de en 18de eeuw. Op enkele oude woningen of kernen na, ontbreken deze periodes nagenoeg volledig in de burgerlijke architectuur van de omringende gemeenten. Kritische analyse: Ondanks het feit dat de vier gemeenten veel van hun authentieke architecturale kwaliteiten verloren hebben door een opeenvolging van oorlogsgeweld, branden en kaalslag, beschikt de regio over enkele waardevolle authentieke landschappen, een rijkdom aan religieus erfgoed waaronder het Begijnhof dat op de ranglijst van het werelderfgoed werd geplaatst, verschillende industriële en volkse relicten en enkele toonbeelden van moderne architectuur.

2. De erfgoedactoren Om een genuanceerd beeld te krijgen van de aanwezige erfgoedactoren in de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout,Turnhout en Vosselaar, heeft de cultureel-erfgoedcel in de maanden juli en augustus 2008 een eerste grootschalige bevraging gedaan in de vorm van een uitgebreide erfgoedenquête. Deze enquête werd opgemaakt op basis van bevragingen die reeds door andere cultureel-erfgoedcellen in het verleden werden uitgevoerd en werd ter correctie voorgelegd aan A-jouR en FARO VZW. De resultaten van deze enquêtes - waarin getoetst werd naar de kennis, expertises, maar ook de noden en behoeften van de erfgoedactoren uit onze regio – werden verwerkt in een Accessdatabank en vormen de kern van deze kritische omgevingsanalyse van het cultureel-erfgoedbeleidsplan. Van de 164 verstuurde erfgoedenquêtes hebben we er 66 terug ontvangen. Naast de erfgoedbevraging hebben we ook een 40-tal actoren bezocht, waardoor we een beter beeld kregen over hun werking, hun noden, expertises en collecties. Onderstaande analyse is gebaseerd op de gegevens die we op basis van de bevraging en de bezoeken hebben verzameld.

53 http://blog.seniorennet.be/1001_dialect 54 Voor een volledig overzicht verwijzen we naar bijlage: ‘Overzicht beschermde monumenten en landschappen.’

50


51

Het spreekt echter voor zich dat verschillende actoren nog niet aan bod kwamen. In de loop van de beleidsperiode 2009-2014 hopen we hier aanvullende gegevens over te verzamelen. Voor de analyse hebben we ons in eerste instantie gericht op de professionele55 erfgoedactoren, waartoe de musea, archieven en documentatiecentra, bezoekerscentra en bewaarbibliotheken, AdAK en de gidsenvereniging behoren. In tweede instantie hebben we ons gericht op professionele organisaties die erfgoed beheren of rond erfgoed werken, maar waarbij erfgoed niet de hoofdopdracht is. Het gaat hierbij over musea, archieven, notarissen, vormingen onderwijsorganisaties en beroepsverenigingen. Ten derde bespreken we de niet-professionele of vrijwillige erfgoedactoren. Hierbij maken we een onderscheid tussen: musea, heem-, geschied- en oudheidkundige kringen, kerkfabrieken, erfgoed en volkskundige verenigingen, vriendenverenigingen, verenigingen die werken rond industrieel erfgoed en privé-collecties. Ten slotte belichten we nog de niet-professionele of vrijwillige actoren die erfgoed beheren of rond erfgoed werken, maar waarbij erfgoed niet de hoofdopdracht is. Hierbij onderscheiden we: fanfares en muziekcomités, toneel- en carnavalverenigingen, ruilclubs, sociaal-culturele verenigingen en videoclubs. Het nummer achter de erfgoedactor verwijst naar het nummer van de erfgoedenquete. a. Professionele erfgoedactoren I. Musea De stad en de regio heeft één professioneel erfgoedmuseum TRAM 41 (49). TRAM 41 (Turnhoutse Route Archief en Musea) is een kunsthistorisch stedelijk museum bestaande uit vier structurele componenten: enerzijds drie museale locaties ‘Begijnhof, Taxandriamuseum en Nationaal Museum voor de Speelkaart’ en anderzijds twee documentatiecentra ‘stadsarchief – Nationaal Museum van de Speelkaart’. Het diensthoofd en de administratieve, communicatieve en technische diensten van TRAM 41 bevinden zich in het Stadhuis/Erfgoedhuis. TRAM 41 wil een toonaangevend museum zijn van en in de Kempen, dat refereert naar de identiteit van de Kempenaars. Tram 41 speelt zijn regionale rol ten volle tegenover de kleinere musea. Het museum ontwikkelt zich enerzijds tot een expertisecentrum voor de regio, anderzijds bouwt het een regionale collectie uit56. Net als de vroegere Tramlijn 41 zorgen de musea voor de ontsluiting van onze regio. Het museum verzamelt, onderzoekt, conserveert, documenteert en toont het materieel en immaterieel erfgoed van de Noorderkempen en doet dit op een wetenschappelijke, professionele, attractieve en integere wijze. TRAM 41 beschikt over een ploeg enthousiaste wetenschappelijk medewerkers, bibliothecarissen en locatieverantwoordelijken die in loondienst van stad Turnhout werken. In februari 2009 kreeg TRAM 41 een nieuwe coördinator-diensthoofd Sofie Wilder. Één van de sterktes van TRAM 41 is de grote groep vrijwilligers en gidsen die bij de dagelijkse werking van de musea betrokken zijn. In 2009 organiseerde TRAM 41 voor de eerste keer een feestelijke avond voor zijn vrijwilligers. Het project jongerengidsen krijgt na een experimentele fase van twee jaar een bestendige vorm. Een vijftiental jongeren van 12 tot 15 jaar opereert binnen TRAM 41 als volwaardige gidsen. Ze verzorgen rondleidingen voor kinderen en volwassenen en promoten de musea tijdens de cultuurmarkten van Antwerpen en Turnhout57. In 2009 werden de jongerengidsen genomineerd voor de prijs van het vrijwilligerswerk58. TRAM 41 en Erfgoedcel Noor derkempen beheren sinds 2008 samen de tentoonstelDrukdemonstratie op een lithografische pers van midden 19e eeuw in het Nationaal Museum van de Speelkaart. lingsruimte van het stadhuis/ © Ludo Verhoeven

55 Professioneel betekent hier beroepsmatig, dus organisaties waarin mensen beroepshalve met erfgoed bezig zijn; het geeft dus geen kwalitatieve indicatie van de manier waarop men met erfgoed bezig is 56 BELEIDSPLAN, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, BELEIDSPLAN 2009-2014, p. 14. 57 STAD TURNHOUT, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, BELEIDSPLAN 2009-2014, p. 26. 58 BELEIDSPLAN, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, BELEIDSPLAN 2009-2014, p. 36.

52

erfgoedhuis. Deze samenwerking werd geconcretiseerd in de vorm van een nieuw tentoonstellingsreglement. Op gebied van behoud en beheer en collectieregistratie heeft TRAM 41 in 2008 een inhaalbeweging gestart. Het internationaal erkende softwarepakket voor collectieregistratie ADLib werd aangekocht en geïnstalleerd. Oude inventarissen, catalogi en databases werden nagekeken en vormden het uitgangspunt voor een registratieplan. Een registrator gaat drie dagen per week ter plaatse in het museum registreren, telkens bijgestaan door een vrijwilliger met een bepaalde specialisatie. Zo kan de collectieregistratie simultaan in drie musea starten. De vierde dag komt het stadsarchief aan de beurt en worden de fotobestanden aan de Adlib-database gekoppeld. TRAM 41 opteerde voor een basisregistratie per voorwerp. Collectiestukken in grote aantallen worden in bulk geregistreerd59. De gebouwen waarin de drie museumafdelingen van TRAM 41 gehuisvest zijn, zijn uiteraard ook onderwerp van zorg en beheer. Geen van de drie panden is immers als museum geconcipieerd60. TRAM 41 stelde in overleg met de stedelijke dienst Facility Management, de museumraad en het college van burgemeester en schepenen een prioriteitenlijst op voor de gewenste investeringen 2009-2012. Deze lijst doet dienst als uitgangspunt voor het opstellen van de begrotingen voor de komende jaren. De prioriteiten bevatten blijvende investeringen voor gebouwen, infrastructuur en inrichting61. Kritische analyse: De diensten van TRAM 41 en Erfgoedcel Noorderkempen zijn naast elkaar gelegen in het Stadhuis/Erfgoedhuis. Erfgoedcel Noorderkempen en TRAM 41 hebben een regionale erfgoedwerking, waarbij de werking van TRAM 41 zich uitstrekt over de Kempen in haar totaliteit. Beide erfgoedspelers zijn op zoek naar een streekgerichte erfgoedvisie. Terwijl TRAM 41 een museale functie vervult en zich ontwikkelt tot expertisecentrum voor de regio, wil de erfgoedcel een dynamisch doorgeefluik en kennis- en expertisewisselaar zijn voor alle erfgoedactoren. Bovendien wil de erfgoedcel een ondersteuningsbeleid op maat uitwerken voor de sector. De expertise die TRAM 41 reeds heeft vergaard rond vrijwilligerswerking kan bruikbaar zijn voor het uitwerken van een vrijwilligersbeleid voor Erfgoedcel Noorderkempen. Ook op gebied van behoud en beheer kunnen beide diensten ervaring uitwisselen. TRAM 41 is in 2008 gestart met een inhaalbeweging voor collectieregistratie en wil in de toekomst meewerken aan de digitale ontsluiting van enkele beelden in een erfgoeddatabank. Het gezamenlijke beheer van de tentoonstellingsruimte moet ertoe leiden dat er in de toekomst afspraken zullen moeten gemaakt worden rond de communicatie en promotiemiddelen. Ook het adressenbestand van beide partners moet afgestemd worden. De herinrichting van het Stadhuis/Erfgoedhuis zal ook een invloed hebben op beide partners. II. Archieven en documentatiecentra Het stedelijke en gemeentelijke archiefbeheer stoelt op de Archiefwet en de Gemeentewet, waardoor elk stads- of gemeentebestuur de zorg voor het stedelijke of gemeentelijke archief wordt opgedragen62. De betrokken colleges van burgemeesters en schepenen hebben bijgevolg de wettelijke plicht te zorgen voor de bewaring van het archief, de titels en de registers van de burgerlijke stand. Daarnaast dienen de colleges van deze documenten, charters en andere oude bescheiden, inventarissen in tweevoud op te maken en te beletten dat archiefstukken verkocht of uit de bewaarplaats weggenomen worden63. De regio telt één stedelijke archiefinstelling namelijk het stadsarchief Turnhout (47) dat deel uitmaakt van TRAM 41. De archivaris en de medewerkers van het archief zijn in loondienst bij Stad Turnhout. Dit is een belangrijk verschil met de archieven die heemkundekringen uit de regio bijhouden en die vooral op vrijwilligerswerk moeten terugvallen. Het stadsarchief Turnhout beschikt over een stadsarchivaris, een bibliothecaris, een administratief medewerker, een administratief bediende en twee vrijwillige medewerkers. In 2009 gaat voormalig stadsarchivaris Harry de Kok met pensioen en zal de nieuwe stadsarchivaris Bart Sas aan de slag gaan. In samenwerking met TRAM 41 startte Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen in 2008 een

59 60 61 62 63

STAD TURNHOUT, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, Jaarverslag 2008, p. 3 BELEIDSPLAN, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, BELEIDSPLAN 2009-2014, p. 17. STAD TURNHOUT, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, Jaarverslag 2008, p. 24. B. DE KEYSER, In de zon én in de schaduw. Gemeentearchieven in het Vlaams erfgoedbeleid, Berchem, 2004, p.43. Agentschap voor Binnenlands Bestuur: De nieuwe Gemeentewet, Laatste aanpassing: decreet van 1 februari 2008 - B.S 27 maart 2008. Geraadpleegd op 26 juni 2009, http://www.binnenland.vlaanderen.be/regelgeving/wetgeving/gemeentewet/inhoud_gemeentewet.htm


53

project op voor de digitalisering van het analoog (foto’s, prentbriefkaarten, dia’s, topografische en kadasterkaarten), kwetsbaar, statisch beeldmateriaal uit het stadsarchief van Turnhout. Het digitaliseren is voorzien voor 2009, waarbij een vrijwilliger instaat voor de inventarisatie van het beeldmateriaal64. Op lange termijn kan een gedeelte via een beeld- of erfgoeddatabank ontsloten worden. Het digitaliseren van de historische films uit de collectie van Taxandria werd in 2008 reeds door de Kempische Videoclub uitgevoerd (cfr. supra). In december 2008 schafte TRAM 41 een boekscanner op A2-formaat met boekenwieg en computer aan. Met dit toestel kunnen kwetsbare boeken en documenten op groter formaat gedigitaliseerd worden. Ook andere stadsdiensten kunnen hiervan gebruik maken65. ‘Anonieme’ schilders in het voetlicht op de tentoonstellign ‘Geweigerde Kunst’ in het Hofke van Chantraine © Dienst Toerisme - heemkunde, Hofke van Chantraine

In 2009 wordt een plan opgemaakt voor de verhuis en herinrichting van de leeszaal van het archief.

In de gemeenten Beerse, Turnhout, Vosselaar is er tot op heden geen echte archiefwerking en dient nog een grote inhaalbeweging plaats te vinden. In de praktijk wordt het echter aan elk gemeente- of stadsbestuur afzonderlijk overgelaten te beslissen of en in welke mate middelen en mankracht wordt vrijgemaakt voor een culturele rol van de stedelijke of gemeentelijke archiefdienst. Als een gemeente echter deelneemt aan een cultureel-erfgoedconvenant dient ze vanzelfsprekend een culturele rol op te nemen66. Het kunsten erfgoedcentrum het Hofke van Chantraine vzw (57) in Oud-Turnhout is een dynamisch documentatie,kunsten erfgoedcentrum voor wisselende tentoonstellingen rond cultuurhistorisch erfgoed en actuele kunst en andere kleinschalige culturele initiatieven, georganiseerd door de vzw zelf of door derden. Het kunsten erfgoedcentrum beschikt momenteel over één professionele voltijdse medewerkster en 15 enthousiaste vrij- De leeszaal van het stadsarchief van Turnhout © Erfgoedcel Noorderkempen willigers die voor uiteenlopende taken worden ingezet. Het documentatiecentrum heeft echter extra mankracht nodig om de 15 overbevraagde vrijwilligers te ontlasten en nieuwe expertise aan te brengen.

De bewaaromstandigheden van de erfgoed- en kunstcollecties zijn niet optimaal. Dit is te wijten aan de ongeschikte ruimte-indeling van het gebouw met een tekort aan depotruimte, het gebrek aan medewerkers, tijdsgebrek en een gebrek aan kennis over behoud en beheer. De toekomstige restauratie/renovatie van het Hofke van Chantraine moet een oplossing bieden voor de ongeschikte indeling en het ruimtegebrek. Vorming over behoud en beheer, vrijwilligerswerk, projectmanagement, beleid en subsidiëring en publiekswerking kan nuttig zijn. In de toekomst wil het Hofke investeren in een betere samenwerking met andere partners en het uitvoeren van grondigere promotie (als er een extra medewerker kan komen). Kritische analyse: De gemeentelijke en stedelijke archieven uit de regio hebben de plicht hun archiefstukken te bewaren en inventariseren. De wijze waarop dit dient te gebeuren, wordt echter niet in de wet omschreven en varieert bijgevolg enorm67. In tegenstelling tot de gemeentelijke archieven en de archieven van erfgoedverenigingen, beschikt het stadsarchief over vast personeel voor het beheer van het archief. In de gemeentelijke archieven dient er een inhaalbeweging plaats te vinden en zal de cultureelerfgoedcel mee nadenken over de uitbouw van de archieven. In samenwerking met TRAM 41 digitaliseert Erfgoedcel Noorderkempen het analoog statisch beeldmateriaal uit het stadsarchief. In de toekomst zullen echter ook de collecties van de andere gemeenten opgenomen kunnen worden in het digitaliseringsproject. Het Kunst- en erfgoedcentrum het Hofke van Chantraine heeft net zoals de gemeentelijke archieven nood aan extra vrijwilligers voor een optimaal beheer van de collecties. Door een gebrek aan ruimte of een ongeschikte ruimte-indeling in de verschillende archieven, kunnen de collecties niet optimaal beheerd worden. III. Bezoekerscentra Het bezoekerscentrum de Liereman (55) vzw heeft tot doel te zorgen voor het behoud en de promotie van het natuurhistorisch erfgoed van het landschap De Lierman in OudTurnhout. De Liereman beschikt over een 30-tal gemotiveerde vrijwilligers, maar zou zeker extra medewerkers kunnen gebruiken voor inhoudelijke, administratie, communicatieve en uitvoerende taken. Ook begeleiding bij de uitbouw van het documentatiecentrum en het uitwerken van educatieve programmabrochures kan ondersteuning bieden. Terug in de tijd op een wandeling door Landschap De Liereman in Oud-Turnhout. © Bas Van der Veken

Kritische analyse: Bezoekerscentrum de Liereman is het enige bezoekerscentrum uit de regio. Voor een optimale werking heeft de Liereman nood aan extra vrijwilligers voor uiteenlopende taken. Daarnaast vraagt de Liereman ondersteuning bij de uitbouw van het documentatiecentrum en de educatieve werking.

De collectie van het Hofke is voor 40% gedigitaliseerd en voor 25 à 50% geïnventariseerd.

64 STAD TURNHOUT, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, Jaarverslag 2008, p.5. 65 STAD TURNHOUT, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, Jaarverslag 2008, p.5. 66 B. DE KEYSER, In de zon én in de schaduw. Gemeentearchieven in het Vlaams erfgoedbeleid, Berchem, 2004, pp.43, 153-155.

54

67 B. DE KEYSER, Hoofstuk 5: Archieven en regelgeving, een heuse uitdaging, in: Aan de slag met archief en documentatie. Handleiding voor de lokale erfgoedhouder, Mechelen, p. 85.


55

IV. Bewaarbibliotheken Corpus Christianorum vzw (52) wil een gespecialiseerd bibliotheek- en kenniscentrum vormen op gebied van de Patristische en Middeleeuwse literatuur. Het is een unieke onderzoeken bewaarbibliotheek voor de studie van de geschiedenis en de geschriften van de kerkvaders en latere auteurs. Het CCBK is op afspraak toegankelijk voor de wetenschapper en de geïnteresseerde leek. Het CCBK heeft nood aan vrijwilligers voor catalogisering, onthaal en het traceren van collecties voor bruikleen of schenkingen. De collectie moet nog bijna volledig gedigitaliseerd en geïnventariseerd worden. Het CCBK is gevestigd in een gerenoveerde Begijnhofwoning, die werd aangepast voor de optimale bewaring van de collecties. De ontsluiting van de collecties moet door middel van publiekswerking, catalogisering en digitalisering verbeterd worden. Kritische analyse: Het CCBK heeft nood aan vrijwilligers voor de digitalisering, inventarisering, ontsluiting en tracering van erfgoedcollecties. Het CCBK beschikt over expertise voor het behoud en beheer van de erfgoedcollecties. V. Archeologie De Archeologische dienst Antwerpse Kempen (60) maakt deel uit van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen en staat in voor het behoud, het beheer, het onderzoek en de ontsluiting van het archeologisch patrimonium van de aangesloten gemeenten (Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout, Vosselaar en sinds 2009 ook Baarle-Hertog.) Bovendien geeft ze advies bij stedenbouwkundige vergunningen, voert ze werfcontroles, proefonderzoek en noodopgravingen uit. Daarnaast fungeert de dienst als regionaal meldpunt voor toevalsvondsten en bewaart ze opgravingsdocumentatie en vondsten van de onderzoeken die in haar werkingsgebied worden uitgevoerd. De dagelijkse De bodem spreekt - een archeoloog geeft uitleg bij recente opgra© AdAK werking van AdAK berust bij twee intergemeentelijk vingen. archeologen, die voor prospectie, metaaldetectie, opgravingen en rapportage worden bijgestaan door twee archeologen en twee arbeiders-veldtechnici. AdAK heeft een goed uitgebouwde archeologische werking, volgt aan een snel tempo verschillende dossiers op en is lokaal sterk verankerd. In de toekomst wil ze haar werking regionaal uitbouwen en versterken door uitbreiding met naburige gemeenten in de Noorderkempen. Hiervoor en op het gebied van ontsluiting werkt AdAK nauw samen met Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen. Op infrastructureel gebied wordt er nagedacht over de uitbouw van een regionaal depot, de inrichting van een koelruimte voor grondmonsters en de aankoop van een zeefinstallatie. Momenteel onderzoekt de projectverenging de mogelijkheid om de archeologische werking uit te breiden van een Intergemeentelijke Archeologische dienst (IAD) naar een Inter gemeentelijke Onroerend Erfgoed dienst (IOED). Intekenen en inmeten van archeologische sporen tijdens opgraving aan de Mezenstraat te Beerse.

© AdAK

Kritische analyse: AdAK en Erfgoedcel Noorderkempen werken sinds de oprichting van de projectvereniging nauw samen in het kader van de publieksontsluiting van archeologische opgravingen, erfgoededucatie en communicatie. In de toekomst kan deze samenwerking mogelijk uitbreiden met een intergemeentelijke onroerend erfgoeddienst.

VI. Gidsenverenigingen In 1983 startten een 10-tal personen een cursus stadsgidsen onder leiding van stadsarchivaris Harry De Kok. Sinds 1998 zijn ze aangesloten bij de Federatie van Toeristische Gidsengroeperingen. Ondertussen zijn er reeds 15 gidsen die groepen rondleiden langs bezienswaardigheden van Turnhout. Jaarlijks worden er meerdere wandelingen door de Turnhoutse stadsgidsenvereniging georganiseerd, zowel voor groepen als voor individuen. De gidsenvereniging neemt bijna elk jaar deel aan Erfgoeddag en Open Monumentendag Kritische analyse: De Turnhoutse stadgidsen hebben veel kennis over de historiek van Turnhout en kunnen diverse erfgoedwandelingen aanbieden. Uiteraard kan dit nuttig zijn voor de cultureel-erfgoedcel, aangezien de stadgidsen rechtstreeks in contact staan met de geïnteresseerde bezoekers en op deze manier meewerken aan de promotie en ontsluiting van het lokale cultureel erfgoed. b. Professionele68 organisaties of initiatieven die erfgoed beheren of rond erfgoed werken maar bij wie erfgoed niet de hoofdopdracht is I. Musea Het Natuurpuntmuseum (66) maakt deel uit van de vzw Natuurpunteducatie. Het museum wil tentoonstellingen en educatie lespakketten ontwikkelen die de verwondering en bewondering voor de natuur doen toenemen. Het museum heeft nood aan een onthaal en extra depotruimte om de collectie en het tentoonstellingsmateriaal te stockeren. Daarnaast zoekt het museum vrijwilligers om te gidsen, de collectie te registreren en nieuwe tentoonstellingen op te bouwen. De collectie is nog niet gedigitaliseerd, maar werd reeds voor 75% geïnventariseerd. Vorming op het gebied van publiekswerking, behoud en beheer, collectieregistratie, documenten bibliotheekbeheer is nuttig. Würth Belux NV beschikt over een privaat museum Kunstforum Würth (58) met een collectie affiches/prenten en kunstvoorwerpen uit de 20ste-21ste eeuw. Het doel van conservator Sue Schiepers is het toegankelijk maken van de kunstcollectie Würth voor een breed publiek door middel van tentoonstellingen die opgebouwd of samengesteld zijn uit Würthverzameling, het organiseren van rondleidingen, wedstrijden, kinderateliers en verjaardagstochten. De organisatie richt weinig publieksactiviteiten in omdat ze over te weinig financiële middelen beschikt, te weinig medewerkers en onaangepaste lokalen. De collectie wordt optimaal bewaard in geklimatiseerde depots en is volledig geïnventariseerd en gedigitaliseerd. Kritische analyse: Beide musea komen in hun werking geregeld in aanraking met cultureel erfgoed, hoewel ze zelf een andere doelstelling hebben. Een samenwerking met de cultureel-erfgoedcel kan nuttig zijn, aangezien op deze wijze een geïntegreerde erfgoedwerking tot stand komt. Het Natuurpuntmuseum en Kunstforum Würth werken educatie projecten uit en willen een zo breed mogelijk publiek aantrekken. Zowel het Natuurpuntmuseum als het Kunstforum Würth kunnen extra vrijwilligers gebruiken. II. Archieven In 1796 werd drukkerij Brepols (51) opgericht. De hedendaagse uitgeverij Brepols Publishers is gespecialiseerd in de humane wetenschappen en beheert en ontsluit het historische Brepols-archief voor historisch onderzoek. De NV is gehuisvest in de voormalige infirmerie van het Begijnhof. De organisatie beschikt momenteel over twee vrijwilligers voor de inventarisatie van het archief, maar zou over extra vrijwilligers kunnen beschikken voor de detailinventarisatie en de toekomstige digitalisering van de collectie. De collectie is voor 25 à 50% geïnventariseerd. Vorming over documentbeheer kan hier nuttig zijn. Sinds haar oprichting in 1972, is er in de Warande (63) een interessant archief ontstaan over letterkunde, moderne en hedendaagse kunst en diverse muziekgenres (cassettes, archieven, docu-

68 Professioneel betekent hier beroepsmatig, dus organisaties waarin mensen beroepshalve met erfgoed bezig zijn; het geeft dus geen kwalitatieve indicatie van de manier waarop men met erfgoed bezig is.

56


57

mentatie op papier, kaarten, boeken, beeldmateriaal (stilstaand en bewegend) en textiel). Deze collectie is niet toegankelijk voor het publiek. Momenteel zijn er twee vrijwilligers aangesteld voor de archivering van de collectie, maar er is meer mankracht nodig. De bewaaromstandigheden zijn niet geschikt voor de aard van de collectie: de opslagruimte is te koud, onveilig en ontoegankelijk. 50 à 75% van de collectie is geïnventariseerd, maar nog niet gedigitaliseerd. Kritische analyse: Hoewel Brepols en de Warande geen archiefwerking hebben als hoofdopdracht, beschikken beide over een interessante archiefcollectie die in de loop der tijd organisch is aangegroeid. Zowel Brepols, als de Warande hebben extra vrijwilligers nodig voor de inventarisering en volledige digitalisering van de collecties. De bewaaromstandigheden van de collecties in de Warande zijn ongeschikt voor een optimaal beheer. III. Notariaat Notarissen zijn onpartijdige deskundigen die de belangen behartigen van allen die bij het opstellen van een notariële akte zijn betrokken69. Tijdens het Ancien Régime zijn er in de provincies maatregelen getroffen om de protocollen van overleden notarissen naar centrale bewaarplaatsen over te kunnen brengen. De in 1803 mede in de Zuidelijke Nederlanden in werking getreden Franse Ventôsewet ging weer uit van de overgang van het protocol van notaris op notaris. Eerst bij Wet van 4 mei 1999 (BS 1 oktober 1999) is de verplichte overbrenging van minuten, ouder dan 75 jaar, naar de Rijksarchieven ingevoerd (art.62 Belg.Ventôsewet)70. In de stadsregio zijn verschillende notarissen gevestigd, die akten jonger dan 75 jaar bezitten71, maar die door de wet op de privacy niet zonder toestemming consulteerbaar zijn72. Notaris Louis Dierckx heeft i.s.m. Prof. Fred Stevens een publicatie uitgegeven over Tweehonderd jaar notariaat Dierckx in Turnhout73. Kritische analyse: Notarissen beschikken over interessante erfgoedcollecties, die slechts na 75 jaar kunnen geconsulteerd worden in het Rijksarchief van Antwerpen. Uiteraard krijgen familieleden wel inzage in de bescheiden. IV. Vorming- en onderwijsorganisaties Het Heilig Graf (38) werd in 1662 opgericht en is de oudste onderwijsinstelling in de regio. In 1955 werd de vzw van het Heilig Graf opgericht. De vzw beschikt over een uitgebreid schoolarchief (oprichtingsstukken, documentatie op papier, kaarten en plannen, boeken, beeldmateriaal, gebruiksvoorwerpen, kunstvoorwerpen en textiel) dat door een gebrek aan medewerkers niet goed bewaard kan worden. De collectie is noch geïnventariseerd noch gedigitaliseerd en men heeft ook niet de intentie dit te doen. De geklasseerde schoolgebouwen in de Paterstraat en de Apostoliekenstraat zijn in slechte staat en vergen veel onderhoudswerkzaamheden. Kritische analyse: Heel wat onderwijsinstellingen uit de regio beschikken over uitgebreide erfgoedcollecties. Aangezien de hoofdopdracht van deze instellingen echter gericht is op de verstrekking van onderwijs, hebben ze vaak niet de intentie om de archiefcollecties te inventariseren of digitaliseren. Initiatieven zoals het project van Fokav (cfr.supra) stimuleren uiteraard de bewustwording. De erfgoedcel kan de expertise, die wordt opgebouwd via dit project ook hanteren voor de inventarisering van erfgoedcollecties van andere onderwijsinstellingen.

69 Het maken of wijzigen van een testament. Het maken of wijzigen van huwelijkse voorwaarden of partnerschapvoorwaarden. Het overdragen van een onroerende zaak, zoals een woning of een bedrijfspand. Het vestigen van zakelijke rechten, zoals een hypotheek, op een onroerende zaak. Het oprichten van een besloten vennootschap. Het overdragen van aandelen in een besloten vennootschap. Het oprichten van een stichting of een vereniging. 70 A. FL. GEHLEN, P. L. NEVE, Het notariaat in de lage landen, +/- 1250-1842, Kluwer, 2005. 71 De akten zijn meestal niet in te zien, door de wet op de Privacy. 72 Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens 73 Fred Stevens, Scripta ferunt annos, Tweehonderd jaar notariaat Dierckx in Turnhout 1802-2002, Turnhout, Brepols, 2002.

58

V. Beroepsverenigingen Imkersvereniging De Rosse Bie (20) werd in 1912 opgericht in Oud-Turnhout met als doel de beroepsbelangen van haar leden te bevorderen. Om dit te bereiken stimuleert ze de bijenteelt en de vriendschappelijke omgang tussen haar leden en bevordert ze de hulpverlening inzake bijenteelt74. Maandelijks nodigt de vereniging een voordrachthouder uit om een lezing te geven over een onderwerp inzake de imkerij. In maart wordt er een bijenmarkt gehouden en in december organiseert de vereniging het teerfeest. De vereniging maakt tegen betaling gebruik van een gemeentelijk lokaal voor haar ledenvergaderingen maar heeft nood aan extra vergadermateriaal (zoals projectiescherm, goedkope huurmogelijkheden van beamer, tv, pc of laptop). Ook tijdens het teerfeest en de bijenmarkt kan ze ondersteuning gebruiken. De Rosse Bie beschikt over een eigen erfgoedcollectie, die ze door een gebrek aan financiële middelen niet goed kan bewaren. De collectie is enkel toegankelijk na afspraak. De collectie is nog niet gedigitaliseerd, maar werd voor meer dan 75% geïnventariseerd. De vereniging organiseert weinig publieksevenementen door een gebrek aan interesse bij het publiek, een gebrek aan medewerkers en onvoldoende toegang tot de gemeentelijke promotiekanalen. In de toekomst hoopt de vereniging meer jongeren te bereiken. Bijscholing over internet is noodzakelijk. Op 15 mei 1922 werd de Koninklijke Club De Prachtduif (34) in Turnhout opgericht als een maatschappij ter bevordering van de sierduiventeelt. Het hoofddoel van de vereniging is het bieden van educatieve, sociale en culturele ondersteuning aan de leden75. De bestuursvergaderingen gaan door bij één van de bestuursleden thuis. Alle ledenactiviteiten gaan door in den Donk. De vereniging heeft nood aan extra bergplaats. De vereniging beschikt over een erfgoedcollectie die bewaard wordt op gesloten rekken en in gesloten kasten. De collectie is noch gedigitaliseerd, noch geïnventariseerd en is enkel toegankelijk tijdens ledenvergaderingen en tentoonstellingen. De vereniging wenst de collectie in functie van het 100-jarig bestaan van de vereniging te inventariseren. De vereniging beschikt over een eigen website en gedrukte nieuwsbrief en geeft maandelijks een tijdschrift uit. In de toekomst wil de vereniging meer jongeren bereiken. De vereniging werkt samen met het Provinciaal Verbond Antwerpen, het interprovinciaal Verbond van Fokkers van Neerhofdieren en de Landsbond. De vereniging zou graag tentoonstellingskooien ontlenen en een laptop aankopen. Kritische analyse: Beide beroepsverenigingen werden kort voor of meteen na de Eerste Wereldoorlog opgericht en hebben een interessante erfgoedcollectie opgebouwd. De verenigingen zijn zich bewust van het belang van hun collectie en hebben deze reeds grotendeels geïnventariseerd of hebben het doel dit in de nabije toekomst te realiseren. De digitalisering van de collecties moet nog gebeuren. Door een gebrek aan financiële middelen kunnen de collecties niet optimaal bewaard worden. Bovendien geven beide verenigingen aan dat ze vergaderen tentoonstellingsmaterialen willen ontlenen. In de toekomst willen beide verenigingen meer jongeren bereiken. c. Niet-professionele76 erfgoedactoren I. Musea Naast het regionaal erkende museum TRAM 41 zijn er in Beerse drie niet erkende lokale musea: het Heemkundig Museum Tempelhof (10), het Steenbakkerijmuseum en het Jan Vaertenmuseum (40). Heemkundig Museum Tempelhof werd in 1986 opgericht in de villa van de vooraanstaande familie Van Nyen. Het museum wil de bezoekers laten kennismaken met de geschiedenis en de leefgewoonten van de bewoners van de eigen gemeente en de streek. Dit gebeurt op didactisch verantwoorde wijze met publiekswerking en met een educatief programma voor de scholen.

Museum Tempelhof in Beerse herbergt een uitgebreide erfgoedcollectie. © Heemkundekring De Vlierbes

74 Daarnaast promoot ze het gebruik van de eigen bijenproductie, streeft ze naar de instandhouding van een evenwichtig leefmilieu, moedigt ze sociaal-cultureel werk en de organisatie ervan aan. 75 Dit houdt in: de liefhebberij en het fokken van sierduiven te stimuleren; de sierduivenrassen te verbeteren; leden inzake sierduiventeelt op te leiden; de belangen van leden te verdedigen, keuringen, tentoonstellingen en jongdierdagen te organiseren; het verspreiden van sierduiven te bevorderen, rasbeschrijvingen en andere informatie ter beschikking te stellen ,vergaderingen te organiseren over sierduiven, ringen en fokkerskaarten te verdelen, advies te geven bij de duivenfok, direct contact te bevorderen tussen liefhebbers, inrichten van de jongdierendag en tentoonstelling, organiseren van hokbezoeken en uitstappen. 76 Professioneel betekent hier beroepsmatig, dus organisaties waarin mensen beroepshalve met erfgoed bezig zijn; het geeft dus geen kwalitatieve indicatie van de manier waarop men met erfgoed bezig is.


59

Op de algemene en statutaire vergadering van Heemkunde Antwerpen van februari 2009 kreeg Heemkundig Museum Tempelhof, voor drie jaar de titel van “erkend heemmuseum”77. Ondanks het feit dat het gebouw geschikt is voor de museale werking, is er geen onthaalruimte en te weinig plaats om sommige thema’s dieper uit te werken. Het Steenbakkerijmuseum geeft een overzicht van de baksteennijverheid en is gelegen naast het Tempelhof. Ondanks het grote aantal gemotiveerde vrijwilligers en de gemeentelijke ondersteuning beschikken beide musea over te weinig vaste medewerkers om de algemene werking te kunnen verzekeren. Bovendien is er meer expertise nodig op het vlak van ICT, digitalisering, documenten bibliotheekbeheer, erfgoed- en projectmanagement, mondelinge geschiedenis, conservatie- en presentatietechnieken. Door een gebrek aan tijd, vaste medewerkers en een geschikt programma voor de collectieregistratie is tot op heden nog maar 10% van de collectie geïnventariseerd en gedigitaliseerd. Vzw Museum Jan Vaerten (40) werd in 1988 opgericht door Frank Vaerten om de kunstwerken van zijn vader, Jan Vaerten, bekend te maken voor een breed publiek. Het museum heeft een aantal infrastructurele noden: het museum is enkel toegankelijk via een steile trap, er is te weinig ruimte voor de dagelijkse werking, er is te weinig archief- en depotruimte en door de temperatuur- en vochtigheidschommelingen zijn de bewaaromstandigheden voor de kunstwerken ondermaats. Daarnaast is er te weinig expertise aanwezig over behoud en beheer, zijn er te weinig financiële middelen en te weinig vrijwillige medewerkers. Op het gebied van collectieregistratie is er echter reeds veel verwezenlijkt: de collectie is volledig gedigitaliseerd en geregistreerd in Adlib. In 2009 organiseert het Jan Vaertenmuseum i.s.m. de Warande het Jan Vaerten-jaar, naar aanleiding van de geboorte van Jan Vaerten, 100 jaar geleden. Kritische analyse: De gemeente Beerse telt drie niet-erkende lokale musea. De drie musea hebben met infrastructurele noden te kampen en hebben een gebrek aan vrijwillige medewerkers, ondanks de gemeentelijke ondersteuning. Ook een gebrek aan tijd en financiële middelen en een gebrek aan expertise op verschillende domeinen van de erfgoedzorg en ICT worden aangegeven als redenen waarom de collecties niet optimaal kunnen bewaard worden. De drie musea ontwikkelen educatieve projecten. II. Heem-, geschied- en oudheidkundige kringen In elke gemeente van de stadsregio is een heemkundige kring actief. De verenigingen leggen zich toe op het bewaren, bestuderen, bekendmaken en doen waarderen van materieel en niet-materieel erfgoed – heemkunde, oudheidkunde, geschiedenis en volkskunde – en dit in de breedste zin van het woord. De werking van heemkringen spitst zich toe op het onderzoek van de lokale geschiedenis in al haar facetten78. De Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria (3) werd in 1903 opgericht en heeft een ruimer werkingsgebied: de Antwerpse Kempen. De erfgoedcollectie van Taxandria werd in 1949 (cfr. infra) overgedragen aan stad Turnhout en is te bezichtigen in het Taxandriamuseum en te consulteren in de wetenschappelijke bibliotheek Taxandria in het stadsarchief. De Raad van Bestuur van Taxandria bestaat uit 15 leden die het gevarieerd jaarprogramma van de vereniging vastleggen. Taxandria biedt vormingen aan zoals kunstgeschiedenis en paleografie en heeft veel professionele vrijwilligers. Ondanks het feit dat de vereniging de voorbije jaren veel jongere leden heeft aangetrokken, bereikt ze nog steeds weinig jongvolwassenen. Heemkundige Kring de Vlierbes (9) werd in 1978 opgericht. De heemkundige Kring beschikt over 912 leden en 56 vrijwillige medewerkers. De collectie van de heemkundige kring bevindt zich in het Heemkundig Museum Tempelhof (cfr. supra). In de toekomst wil de heemkundige kring meer auteurs en bestuursmedewerkers uit Vlimmeren en jongere bestuursleden en medewerkers aantrekken.

Heemkundige Kring Corsendonca werd in 1980 in Oud-Turnhout opgericht. Corsendonca maakt samen met Toerisme Oud-Turnhout vzw, kerkraad Sint-Bavo en de Gemeente Oud-Turnhout deel uit van het samenwerkingsverband het Hofke van Chantraine vzw (cfr.supra). Naar analogie van het Hofke Van Chantraine vzw heeft de Heemkundige kring voornamelijk infrastructurele noden die te wijten zijn aan de oorspronkelijke ruimte-indeling van het Hofke: tekort aan depotruimte vaste collectie, archiefruimte, leeszaal, beperkte stockageruimte voor tentoonstellingsmateriaal, folders. Momenteel is reeds 40% van de collectie gedigitaliseerd, 20 à 25% is geïnventariseerd in Word. Heemkundige Kring Adriaen Ghys (50) werd in 2003 in Vosselaar heropgericht. In april 2009 kreeg de heemkundige kring een nieuw lokaal en een archiefruimte in de pastorij van Vosselaar, waardoor de groeiende erfgoedcollectie op een degelijke manier kan bewaard worden. De Heemkundige Kring heeft nood aan vrijwilligers voor uiteenlopende taken, zoals ondermeer de organisatie van publieksactiviteiten of de verdere digitalisering en inventarisering van de erfgoedcollectie Daarnaast heeft de Heemkundige kring nood aan vorming op het vlak van ICT en vrijwilligerswerk. In 2008 werd Heemkundige Kring het Bezemklokje (56) opgericht. Het bezemklokje heeft nog geen lokaal voor de uitvoering van haar activiteiten en is ondanks haar gedreven medewerkers op zoek naar extra vrijwilligers voor uiteenlopende taken. Vorming is wenselijk op het gebied van beleid en subsidiëring, publiekswerking, lokaal gemeentelijk (cultuur) beleid en wetgeving. De vereniging beschikt over te weinig financiële middelen om een professionele werking op te bouwen. Met uitzondering van Taxandria en de jongste heemkundige kring het Bezemklokje beschikken alle heemkringen over eigen erfgoedcollecties, vooral beeldmateriaal, documentatie, boeken en archieven. In 2008 richtte de cultureel-erfgoedcel een werkgroep digitalisering op, waarin de verschillende Heemkundige kringen uit de regio vertegenwoordigd zijn. De cultureel-erfgoedcel probeert met de werkgroep de verschillende collecties van de heemkundige kringen op een uniforme wijze te inventariseren en digitaliseren. In 2009 hebben een aantal medewerkers van de Heemkundige Kring Adriaen Ghys in samenwerking met Okra Vosselaar en Digid@k een inhaalbeweging gestart voor de digitalisering van hun collectie historische foto’s. Alle heemkringen organiseren gelijkaardige activiteiten: regelmatige bijeenkomsten, uitstappen, voordrachten, tentoonstellingen, studiedagen en publiceren jaarboeken en tijdschriften. De heemkringen nemen deel aan jaarlijks weerkerende publieksevenementen zoals Erfgoeddag, Open Monumentendag, cultuurmarkt. Op het vlak van communicatie zijn er al wat investeringen gedaan, hoewel moderne communicatiemiddelen en –strategieën langzaam ingang vinden. Heemkundige kringen De Vlierbes, Taxandria en Corsendonca hebben een eigen website. Kritische analyse: In elke gemeente van de regio is een heemkundige kring werkzaam. Van alle heemkringen in de regio variëren de totale ledenaantallen van 130 tot 912. Alle heemkringen kampen met een vergrijzend ledenbestand. Met uitzondering van heemkundige Kring het Bezemklokje beschikken alle heemkringen over een eigen lokaal. Tentoonstellingsmateriaal moet echter veelal worden ontleend. De meeste verenigingen werken aan de inventarisatie van hun collecties, maar die is nog nergens afgerond en vindt zelden plaats met gestandaardiseerde registratieprogramma’s. De in 2008 door de erfgoedcel opgerichte werkgroep digitalisering wil streven naar zoveel mogelijk uniformiteit in de registratie.

77 http://www.devlierbes.be 78 K. GEUENS, P. VANHOUTTE, D. VAN NIJVERSEEL, Verborgen schatten. Repertorium van lokale erfgoedhouders in de provincie Antwerpen, Antwerpen, 2006, pp. 12, 25.

60


61

III. Kerkfabrieken In de stadsregio Turnhout bevinden zich 15 kerkfabrieken. Kerkfabrieken zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van de kerkgebouwen en het beheer van alle kerkelijke bezittingen. De kerkraden zijn samengesteld uit de beheerders van de kerkfabrieken. Van de 15 kerkfabrieken hebben 5 kerkraden de erfgoedenquête teruggestuurd. Alle kerkfabrieken in de stadsregio Turnhout maken deel uit van het Dekenaat Kempen - Bisdom Antwerpen. De kerkraden geven aan dat voornamelijk het onderhoud van het dikwijls historische kerkgebouw veel financiële investeringen vergt. Indien de erfgoedcollecties zelf niet goed bewaard kunnen worden zoals in de kerkfabriek van OLV Middelares (37) en de kerkfabriek van het Heilig Hart van Turnhout (66), heeft dit meestal te maken met onaangepaste of te kleine depotruimtes, een gebrek aan degelijk opslagmateriaal en/of een gebrek aan kennis over behoud en beheer. De kerkraden benadrukken dat ze niet genoeg tijd en middelen kunnen investeren in publieke activiteiten. Nochtans nemen de meeste kerkfabrieken geregeld deel aan grote publieksevenementen zoals Open Monumentendag en Erfgoeddag, organiseren zelf al eens een interessante tentoonstelling of geven een monografie uit. De kerkraad van het Heilig-Hart (66) in Turnhout heeft bijvoorbeeld reeds een indrukwekkend aantal monografieën uitgegeven over het roerend kerkelijk erfgoed en organiseert geregeld tentoonstellingen of concerten. Kerkfabrieken zijn wettelijk verplicht een inventaris van de goederen die door de kerkfabriek worden beheerd, op te stellen en bij te houden (decreet van 7 mei 2004 betreffende de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten79.) Ook in het kerkelijk wetboek is er sprake van deze inventarisplicht. Tot 2004 had de provincie een controlerende taak ten aanzien van het roerend cultureel erfgoed van kerkfabrieken (inboedel). De dienst Erfgoed oefende deze taak uit door de controle van de inventaris en desgevallend door het zelf opstellen van de inventaris of het begeleiden ervan. Sinds het nieuwe decreet betreffende de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten (7 mei 2004, in werking sedert 1 maart 2005) is die controletaak weggevallen (hoewel het bijhouden van een inventaris ook in het nieuwe decreet wettelijk verplicht blijft) en omgebogen tot een begeleiden bij het opstellen van kerkinventarissen80. Het merendeel van de door de cultureel-erfgoedcel bevraagde kerkfabrieken bezit een inventaris of geeft te kennen dat ze reeds een groot aandeel van de collectie geïnventariseerd hebben. De dienst erfgoed van de provincie Antwerpen heeft in samenwerking met het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur en de provincie Oost-Vlaanderen een online databank op punt gezet die specifiek bedoeld is voor het invoeren en verwerken van de inventarissen van roerend religieus erfgoed. De databank met registratiehandleiding en gestandaardiseerde velden stimuleert bovendien de uniformiteit van de beschikbare gegevens. De provincie wil de kerkbesturen begeleiden in het gebruik van de databank en organiseerde in 2009 vormingssessies voor kerkbesturen in onze regio. In de databank kunnen ook digitale beelden van de collecties opgenomen worden. De digitalisering van het religieus erfgoed optimaliseert de kwaliteit van de collectie-inventarissen, die het basisinstrument vormen voor het behoud en beheer. De erfgoedcollecties van de Kerkfabriek van Sint-Pieter (16) en de kerkfabriek van het Heilig Hart van Turnhout (66) zijn volledig gedigitaliseerd. De kerkfabrieken van Goddelijk-kind-Jezus, Onbevlekt hart van Maria en OLV Middelares moeten hun collecties nog volledig digitaliseren. De erfgoedcollecties zijn toegankelijk na afspraak, tijdens eucharistievieringen of op variabele tijdstippen zoals in de Heilig-Hart Kerk. In de toekomst wil deze kerk haar collectie continu toegankelijk maken. Bovendien moeten er binnen de kerk ook meer culturele activiteiten kunnen plaatsvinden. De kerkraden van het Heilig-Hart in Turnhout (66) en de OLV Middelares kerk (37) zouden vorming over behoud en beheer, erfgoedmanagement, vrijwilligerswerking, beleid, subsidiëring, wetgeving en communicatie kunnen gebruiken. Verschillende kerkraden geven aan dat ze in de toekomst meer willen samenwerken met de lokale besturen en meer toegang willen krijgen tot de promotionele (culturele) kanalen van de gemeenten. De kerkfabriek van Sint-Pieter (16) en van O.L.V Middelares (37) hebben nood aan extra vrijwilligers.

79 Decreet van 7 mei 2004 betreffende de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten, art. 35: de kerkfabriek maakt een inventaris op van de goederen, vermeld in art. 34 (goederen en gelden, die toebehoren aan de kerkfabriek of die ter beschikking zijn gesteld van de eredienst) en houdt die bij. De kerkraad neemt hiervan akte en neemt de inventaris op in de notulen. 80 Cultureel-erfgoedbeleidsplan, Dienst Erfgoed, Provincie Antwerpen, 2009-2014.

62

Kritische analyse: Onderhoudswerkzaamheden aan de historische kerkgebouwen vergen meestal de grootste investering voor de kerkraden. Indien de erfgoedcollecties zelf niet goed bewaard kunnen worden, heeft dit meestal te maken met onaangepaste of te kleine depotruimtes, een gebrek aan degelijk opslagmateriaal en/of een gebrek aan kennis over behoud en beheer. De kerkraden benadrukken dat ze niet genoeg tijd en middelen kunnen investeren in publieke evenementen. De Dienst Erfgoed van de provincie Antwerpen begeleidt de kerkfabrieken bij het invoeren en verwerken van de inventarissen van de collecties roerend religieus erfgoed. IV. Erfgoed- en volkskundige verenigingen In Vosselaar is de gilde van Sint-Sebastiaan81 met zekerheid de oudste vereniging. De vroegste vermelding vinden we terug in het rekeningboek van 1528 van de kerk te Vosselaar. De Vosselaarse Sint-Sebastiaansgilde zet de gildetradities (gildedansen82, schoon inkomen, handboogschieten, koningsschieten, kledij, teerfeesten, eedaflegging, speelmannen, vendelen,…) verder en evolueert met zijn tijd. Zo kregen de gildezusters enkele jaren geleden stemrecht in de algemene vergadering en zetelt een vertegenwoordigster in de raad. De erfgoedcollectie van de Vosselaarse gilde is eigendom van en wordt beheerd door de vzw gildebezit Sint-Sebastiaan. Een groot aantal stukken uit de collectie werd gedurende de voorbije jaren gerestaureerd. De gilde heeft een interessante website83, die ondermeer historische achtergrondinformatie geeft over het gildewezen, de gildetradities, de erfgoedcollectie, enz. In 1688 werd de Koninklijke Sint-Sebastiaansgilde van Vlimmeren (65) opgericht. De vereniging heeft tot doel de traditionele gildeactiviteiten zoals o.a. de gildedansen, de volksmuziek het handboogschieten en de organisatie van het landjuweel te bewaren. De koninklijke SintSebastiaansgilde van Vlimmeren is de houder van het 16de landjuweel der Kempense Gilden. Op 26 en 27 juni 2010 organiseert de gilde het landjuweel84. Voor dit grote feest, is de vereniging op zoek naar vrijwilligers. De erfgoedcollectie van de Sint-Sebastiaansgilde is goed bewaard ondanks het gebrek aan depotruimte. 50 à 75% van de collecties is geïnventariseerd en op de website van de gilde ontsloten. De vereniging geeft aan dat ze nood heeft aan vorming over internet, publiekswerking en lokaal gemeentelijk cultuurbeleid. Op 1 december 1744 werd de Broederschap van de devotie tot het Allerheiligste Sacrament des Altaars, of de Broederschap van het Venerabel (59) heringericht en herbevestigd. Het broederschap heeft als taak de openbare hulde en aanbidding van het Allerheiligste Sacrament te beoefenen en bevorderen door gebed en door giften en bijdragen van haar leden en anderen. De erfgoedcollectie van het Broederschap bevindt zich in de Sint-Pieterkerk op de zolder boven de rechterzijbeuk. De collectie is volledig geïnventariseerd en gedigitaliseerd. Het Broederschap organiseert de processies in het Begijnhof en verschillende misvieringen. De Turnhoutse boekbindersgilde (31) werd in 1984 opgericht met als doel cursussen voor het ambachtelijk boekbinden te organiseren en hierdoor het boekbinden in stand houden en door te geven aan volgende generaties. De boekbindersgilde heeft nood aan een goed verwarmd lokaal en een lift voor de andersmobiele leden. Ze beheert geen eigen erfgoedcollectie en organiseert weinig publieksevenementen omdat ze niet over een geschikt lokaal beschikt. in 2003 werd de vereniging van de Turnhoutse kantvrouwkens (41) door Leentje Van Hoeck overgenomen85 zodat het ambacht niet verloren zou gaan. De vereniging huurt een pand met privébibliotheek en leslokaal, maar zou in de toekomst over een groter bemeubeld lokaal willen beschikken. De collectie kan niet goed bewaard worden, door het gebrek aan depotruimte, kennis over behoud en beheer, financiële middelen en ongeschikt opslagmateriaal. 50% van de collecties is gedigitaliseerd en 10à 15% werd geïnventariseerd in Word en Excel.

81 De patroonheilige Sint-Sebastiaan is de beschermheilige en kenmerkende heilige van de handbooggilde en een populaire volksheilige. http://www.sint-sebastiaansgilde-vosselaar.be. 82 Aangezien de gilde niet over een dansmeester en jonge danslustige leden beschikt, wordt de vernieuwde kadril door volksdansgroep Dophei uitgevoerd. 83 http://www.sint-sebastiaansgilde-vosselaar.be 84 Het landjuweel is een wedstijd, gespreid over vijf jaar, tussen alle gilden van de Kempen. De punten, die jaarlijks gewonnen worden bij de tentoonstelling van gildevoorwerpen, het schietspel en het gildefeest, worden gedurende vijf jaar opgeteld. Wie als winnaar uit de bus komt, wint het Landjuweel. De prijs, een tinnen kan wordt uitgereikt op het gildefeest, dat de cyclus afsluit. De tinnen kan behoort nu tot de Sint-Sebastiaansgilde van Vlimmeren. En hieraan hangt een grote eer vast: namelijk de organisatie van het afsluitend gildefeest van het Landjuweel. 85 Sommige leden zouden echter al 20 jaar de ambacht beoefenen.


63

In 1957 ontstond Kerstmis in de Stad (27)86. Deze feitelijke vereniging zorgde voor de jaarlijkse opbouw van de kerststal, het zoeken naar koren voor zangoptredens en het scheppen van een christelijke sfeer in de Kempen. De vereniging beschikt over een erfgoedcollectie, maar heeft nood aan een depotruimte. De collectie is geïnventariseerd, maar niet gedigitaliseerd. Het beroemde ‘Kerstspel van Vosselaar’ van Remi Lens (1902-1983) betrok in de donkere dagen voor Kerstmis veel inwoners uit de gemeente. Iedereen, jong en oud, groot en klein, werkman en bediende maakte zich op voor het spel. Als neerslag van het spel schreef Remi Lens zijn kerstboek. Het werd uitgegeven in 1969 met als titel: ‘Kerstmis met Lens’. Remi Lens had als priester-kunstenaar een sterke invloed op het culturele, sociale en religieuze leven in de regio. Hij was actief op vele vlakken. Zijn leven en werk zijn in de hele regio gedocumenteerd, met het zwaartepunt in Vosselaar, waar hij vanaf 1938 woonde. In 1995 werd de Slag van Turnhout 1789 vzw opgericht voor de organisatie van de herdenking van de Slag van Turnhout. De vereniging huurt gratis stadslokalen en beheert geen erfgoedcollectie. De vereniging is op zoek naar een coördinator voor de organisatie van het massa-evenement en heeft nood aan promotionele en financiële ondersteuning. Kritische analyse: De bevraagde erfgoed- en volkskundige verenigingen maken meestal gratis gebruik van de lokalen van de stad of gemeente of huren een lokaal tegen betaling. Hierdoor zijn de erfgoedcollecties niet toegankelijk voor een breed publiek. De meeste verenigingen zijn op zoek naar een eigen lokaal en materialen om hun activiteiten naar behoren te kunnen uitoefenen. Indien de verenigingen weinig inventariseren, digitaliseren of weinig publieke activiteiten organiseren, is dit te wijten aan een gebrek aan financiële en logistieke middelen en tijd. De verenigingen hebben een beperkt ledenaantal. Vrijwilligers worden meestal gevraagd voor meer specifieke taken. De verenigingen bereiken voornamelijk een ouder publiek. V. Vriendenverenigingen In 2001 werd de vzw de Vrienden van het Begijnhof (23) opgericht. De vzw organiseert verschillende activiteiten: zo maakt ze ter bevordering van de kennis omtrent de begijnenbeweging een educatieve DVD, geeft ze een begijnhofkrant uit en organiseert ze concerten en nocturnes. Om de erfgoedcollecties van het Begijnhof beter te bewaren en tentoon te stellen, sponsort de vereniging de aankoop van geklimatiseerde kasten. In samenwerking met het OCMW worden verschillende beelden uit het Begijnhof gerestaureerd. De vzw Turnhout Wereldcentrum van de Speelkaart (45) werd in 1965 in Turnhout opgericht om ondersteuning te bieden aan het Nationaal Museum van de Speelkaart en Turnhout te promoten als grafische stad en speelkaartencentrum. Ondanks het feit dat de vereniging aangeeft voornamelijk een ondersteunende rol uit te oefenen en minder activiteiten organiseert, wenst ze vanaf 2009 een tijdschrift uit te geven. De vereniging zou graag vorming krijgen op het gebied van vrijwilligersmanagement. Heden bereikt de vereniging voornamelijk verzamelaars en drukkers, in de toekomst zou ze graag een jonger publiek bereiken en jongere leden aantrekken. Kritische analyse: De musea en het Begijnhof van Turnhout worden financieel, logistiek, promotioneel en inhoudelijk ondersteund door een aantal vriendenverenigingen. Deze verenigingen beheren zelf geen erfgoedcollectie. De vzw Turnhout Wereldcentrum van de Speelkaart zou in de toekomst vorming willen krijgen over vrijwilligersmanagement en hoopt jonger publiek te bereiken. VI. Architectuurvereniging In 2007 werd de architectuurvereniging Ar-Tur opgericht voor Turnhout en omgeving. Ar-Tur wil mensen warm maken voor architectuurkwaliteit. Zo werkt de vereniging aan een gestructureerde inventarisatie van interessante kwalitatieve architectuur in de Turnhoutse regio vanaf de jaren

1960 tot nu, met onder meer de productie van een documentaire filmreeks over de architecten van de ‘Turnhoutse school’. In dat kader plant Ar-Tur een aantal publieksmomenten. Kritische analyse: Ar-Tur sensibiliseert een breed publiek over de architectuurkwaliteit uit de regio vanaf de jaren 1960 door middel van inventarisering, publieksprojecten en andere activiteiten. VII. Verenigingen die werken rond industrieel erfgoed De vzw Stoomgroep Turnhout (4) werd in 1982 opgericht met als doel het aanleggen, onderhouden, verzorgen, uitbreiden, verbeteren en exploiteren van een miniatuurspoorweg voor personenvervoer in het stadspark en het stimuleren van de interesse en de bouw van technische modellen van (spoorweg)voertuigen. De miniatuurspoorweg is toegankelijk voor het publiek van de eerste zondag van april tot het laatste weekend van september in de namiddag. De vereniging maakt gratis gebruik van stedelijke lokalen, maar geeft aan dat ze meer bergruimte nodig heeft voor het rollend materiaal en een extra vergaderruimte voor ledenbijeenkomsten. De collectie is goed bewaard en volledig gedigitaliseerd, maar niet geïnventariseerd. De vereniging heeft hier ook geen plannen voor. De vereniging beschikt over een eigen website en een gedrukte en digitale nieuwsbrief en maakt vrij veel promotie. Ze neemt deel aan internationale stoomdagen en heeft veel internationale contacten. Vzw IETS (46) Stichting Industrieel Erfgoed Turnhout vzw werd in 1996 opgericht voor het bewaren en promoten van het industrieel Turnhouts erfgoed en het bevorderen van de uitbouw en presentatie van het Nationaal Museum van de Speelkaart. De werking van de vereniging is stilgevallen na de restauratie van de stoommachine in het Nationaal Museum van de Speelkaart. De vereniging maakte gratis gebruik van lokalen van de stad. Kritische analyse: Beide verenigingen maakten gebruik van de lokalen van de stad. Vzw Stoomgroep Turnhout heeft echter meer depot- en vergaderruimte nodig. In tegenstelling tot de vzw Stoomgroep Turnhout beheerde de stichting zelf geen erfgoedcollectie. Vzw Stoomgroep heeft niet de intentie de collectie te inventariseren. VIII. Privé-collecties Herwig Kempenaers is in 1996 gestart met het aanleggen van een verzameling van drukmachines. In 2006 heeft hij zijn privé-museum de Historische Drukkerij Turnhout (24) officieel geopend. De historische drukkerij schept een beeld van hoe een 19de-eeuwse drukkerij er kan hebben uitgezien. De nadruk ligt op de grafische industrie en het hoogdrukprocédé en haar technische ontwikkelingen in de 19de eeuw. De collectie is goed uitgebouwd en heeft internationale uitstraling, de eigenaar is ondermeer lid van Apem (Association of European Printing Museums). De eigenaar beschikt naast de drukkerij ook over een bibliotheek met grafische tijdschriften die hij zou willen uitbreiden en aanvullen met een boekbinderij om het volledige verhaal van de druknijverheid te kunnen tonen. Het pand waarin de erfgoedcollectie zich bevindt is eigendom van de verzamelaar en grenst aan zijn eigen woning. Aangezien de ruimte te klein is om de volledige collectie in onder te brengen, moeten er soms voorwerpen afgestoten worden. Daarnaast kan de collectie minder goed bewaard worden De Historische Drukkerij geeft regelmatig drukdemonstraties op de negentiende-eeuwse persen. door een gebrek aan medewerkers, de © Ludo Verhoeven

86 De erfgoedenquête werd ingevuld door Mevr. Boone. Haar echtgenoot, de heer François Boone en voorzitter van Kerstmis in de stad, is kort nadien overleden.

64


65

niet-constante temperatuur en een gebrek aan degelijk opslagmateriaal. 10 à 25% van de collectie is geïnventariseerd en 5% is gedigitaliseerd en raadpleegbaar op de website van de drukkerij. Herwig Kempenaers is op zoek naar een degelijk registratiesysteem voor de inventarisering van de erfgoedcollectie. Aangezien de eigenaar overdag werkt, is de collectie enkel toegankelijk op afspraak en tijdens de opendeurdagen die één weekend per maand plaatsvinden. De eigenaar maakt gebruik van diverse media voor de promotie van zijn activiteiten, maar zou in de toekomst meer landelijk willen promo voeren. Bovendien zou hij graag deelnemen aan vorming over ICT, vrijwilligerswerk, documentbeheer, bibliotheekbeheer, historische onderzoekmethoden, publiekswerking, mondelinge geschiedenis, conservatie en preservatietechnieken. Voor persvoorstellingen heeft de eigenaar nood aan een beamer en projectiescherm. Privé-verzamelaar Willy Van Sprengel (19) bouwt een heemkundige verzameling uit over Turnhout. Hij heeft een lokaal ter beschikking voor zijn collectie, maar beschikt over te weinig ruimte. Zijn collectie is enkel toegankelijk op afspraak. De collectie werd nog niet gedigitaliseerd. Er bestaat wel een inventaris op steekkaarten en papier van 25 à 50 % van de collectie. Aangezien hij vrijwillig verzamelt, geeft hij aan dat hij geen concrete plannen heeft voor de verdere inventarisatie. De verzamelaar organiseert niet veel publieksactiviteiten, maar heeft wel al deelgenomen aan Erfgoeddag. Gildebroeder Alfons Gaultier heeft op een website87 een groot aantal historische postkaarten van Vosselaar geplaatst. De foto’s behoren tot zijn eigen collectie. Kritische analyse: In de regio zijn verschillende privé-verzamelaars actief. Meestal zijn deze verzamelaars lid van een heem-, geschied- en/of oudheidkundige kring en kunnen we ze via die weg bereiken. Aangezien de opbouw van de collectie van beide verzamelaars gestart is als hobby en hun collectie meestal thuis bewaard wordt, hebben ze vaak niet de tijd noch de middelen en ruimte om hun verzameling behoorlijk uit te bouwen of publiek toegankelijk te maken. Beide verzamelaars moeten nog een inhaalbeweging uitvoeren op het niveau van inventarisering en digitalisering. d. Niet-professionele88 organisaties of initiatieven die rond erfgoed werken maar bij wie erfgoed niet de hoofdopdracht is. I. Fanfares & muziekcomités De Koninklijke Fanfare het Werk der Toekomst (6) werd in 1869 in Beerse opgericht. Het Werk der Toekomst is een dorpsfanfare die elke vrijdag repeteert en regelmatig concerten en optredens geeft. Ook wordt er om de vier jaar een concours voor de Provincie gespeeld. De collectie van de fanfare werd reeds voor meer dan 75 % geïnventariseerd. De fanfare maakt voor haar werking gebruik van gemeentelijke lokalen, maar beschikt over te weinig depotruimte om haar erfgoedcollectie in onder te brengen. De nog niet gedigitaliseerde collectie wordt bovendien door vochtschade van het lokaal bedreigd. De fanfare zou in de toekomst graag ondersteuning hebben bij het uitwerken en uitvoeren van een financieel beleid. De Koninklijke fanfare de burgerzonen (26) werd in 1883 in Oud-Turnhout gesticht. De fanfare bestaat uit drie onderafdelingen: fanfare, percussie ensemble en een muziekschool. Elke dinsdagavond wordt er gerepeteerd en er worden regelmatig concerten, fanfarefeesten en optredens georganiseerd. De fanfare beschikt samen met nog enkele andere verenigingen uit Oud-Turnhout over een lokaal die door de vzw Vriendenkring Centrum wordt ter beschikking gesteld. Het lokaal voldoet aan de noden voor de fanfare, maar is soms niet beschikbaar. De meest waardevolle stukken uit de erfgoedcollectie zijn in bruikleen gegeven aan de vzw het Hofke van Chantraine (cfr.supra), waar ze ondanks het gebrek aan depotruimte en de minder geschikte ruimte-indeling redelijk goed bewaard zijn. 70% van de collectie is geïnventariseerd en gedigitaliseerd. Er wordt heden niet geïnventariseerd omdat de vereniging over te weinig medewerkers, te weinig financiële en logistieke middelen en tijd beschikt. Over een jaar wil de vereniging de inventarisering echter doorzetten. De fanfare zou graag vorming krijgen op het gebied van wetgeving en ledenwerving. In de toekomt wil ze haar activiteiten ook op andere websites promoten en meer jongeren aantrekken.

87 http://users.skynet.be/vosselaar.anno1900/. 88 Professioneel betekent hier beroepsmatig, dus organisaties waarin mensen beroepshalve met erfgoed bezig zijn; het geeft dus geen kwalitatieve indicatie van de manier waarop men met erfgoed bezig is

66

De Koninklijke accordeonclub de verbroedering in Turnhout (44) werd in 1930 opgericht. De vereniging geeft optredens, neemt deel aan festivals, de cultuurmarkt en andere feestelijkheden. De vereniging huurt een lokaal voor haar dagelijkse werking, maar beschikt niet over een eigen erfgoedcollectie. De vereniging communiceert via traditionele promomiddelen. In de toekomst wil ze eveneens meer jongeren bereiken. Het orgelcomité van Vosselaar (32) richt in samenwerking met lokale verenigingen en met de ondersteuning van de cultuurdienst van Vosselaar minimaal vier orgelconcerten per jaar in om het historisch J. Verbueckenorgel een duurzame plaats te geven in het culturele leven van Vosselaar. Het orgelcomité neemt deel aan Erfgoeddag, Open Monumentendag en de Cultuurmarkt. Het orgelcomité heeft geen lokaal en beheert geen erfgoedcollectie. De concerten worden aangekondigd via een eigen website en tijdschrift. Het comité zou in de toekomst graag vorming krijgen over publiekswerking en sponsoring en wil een vzw statuut aannemen. Het beiaardcomité van Turnhout (61) organiseert jaarlijks beiaardconcerten op de Grote Markt en een concert in de schouwburg van de Warande om de beiaard beter bekend te maken bij de brede bevolking. Daarnaast organiseert het comité ook de Gheyntjesworp ter ere van klokkengieter Andreas-Jozef Vanden Gheyn89. Het beiaardcomité maakt gratis gebruik van lokalen van de stad. De organisatie bewaart een erfgoedcollectie die voor 50% is gedigitaliseerd, maar slechts voor 10% werd geïnventariseerd door een gebrek aan logistieke middelen. De vereniging heeft geen intenties om de collectie verder te inventariseren. De organisatie heeft nood aan financiële middelen voor de herstelling van het klavier, de klokken en het algemene onderhoud van de beiaard90. Het beiaardcomité organiseert voornamelijk in de zomer activiteiten, die worden aangekondigd op de eigen website. Het beiaardcomité neemt deel aan OMD en de opening van het toeristisch seizoen. De vereniging zou in de toekomst graag vorming krijgen over ICT en publiekswerking en geeft aan dat ze graag een geluidsinstallatie en projectiescherm zou willen ontlenen. De Heren van Turnhout en hun Heremenieke (harmonie van de Heren met 21 muzikanten) hebben tot doel feestelijkheden en evenementen op te luisteren door hun opvallende aanwezigheid en muziek. De Boerkes van Beerse luisteren evenementen muzikaal op met een trommel en orgel. Het Sint-Antoniuscomité organiseert jaarlijks ‘het feest van Sint-Antonius-Abt. Tijdens dit feest worden op het kerkplein van de Sint-Antoniuskerk van Oosthoven de paarden gezegend en varkenskoppen verkocht. Volkskoor Zwaneven, Sint-Antonius en Sint- Bavo zijn de drie kerkkoren van de 3 parochies in Oud-Turnhout. Kritische analyse: De bovenvermelde verenigingen en comités willen op gepaste tijdstippen de feestelijkheden en evenementen in het dorp opluisteren en het publiek beter bekend maken met traditionele muziekgenres. Twee fanfares uit de regio hebben de enquête teruggestuurd. Beide fanfares willen jongeren en volwassenen opleiden tot muzikant en een mooie hobby aanbieden. De fanfares zijn in de 19de eeuw opgericht en beschikken over een interessante erfgoedcollectie, die voor 70 à 75 % op papier of digitaal is geïnventariseerd. Het beiaardcomité heeft niet de intentie haar collectie verder te inventariseren. Het Beiaard- en orgelcomité willen vorming over diverse onderwerpen waaronder publiekswerking. II. Dansverenigingen In 1962 werd te Vosselaar de Vlaamse Volkskunstgroep Dophei opgericht. In 1966 werd ze uitgebreid met een jeugdgroep genaamd Mie Katoen, later Mieke Stout. De volksdansgroep nam in het verleden geregeld deel aan de Tijlstoeten in Turnhout en Konijnenberg-kermis in Vosselaar en voert typische Kempense volksdansen uit waaronder: bruiloftsdansen, oogstdansen, verhuisdansen, zwaarddansen, rozenkransdansen, kadrils en anderen.

89 Gheyntjesworp: gooien van pluchen beertjes uit de Sint-Pieter toren ter ere van de vervaardiger. De beiaard van de Sint-Pieterskerk is, met nog 36 oorspronkelijke klokken uit 1775, de best bewaarde 18de-eeuwse beiaard. De beiaard werk gegoten door Andreas-Jozef Vanden Gheyn, de belangrijkste en meest getalenteerde telg van een Belgische klokkengietersfamilie met een lange traditie 90 de vereniging heeft de cultureel-erfgoedcel gecontacteerd om een financiële bijdrage te leveren voor de restauratie.


67

Dophei probeert ook het vendelzwaaien te bewaren. Met een door de jaren wisselende bezetting beschikt ze over 1 tamboer en een 8 tal vendeliers, waaronder 3 jongeren. Alle dansen worden begeleid door een live muziekgroep met een schare klassieke instrumenten waaronder accordeon, fluit, gitaar en viool. Dansgroep Dophei beschikt eveneens over een website, waarop het ontstaan van de groep met historische foto’s wordt toegelicht en waar de oorsprong van de dansen en de klederdracht worden uitgelegd. Dansgroep Zonne werd in 1957 opgericht en vierde in 2007 haar 50 jarige bestaan. Oorspronkelijk opgericht door vier dames, groeide de vereniging al snel uit en telt nu bijna 100 leden. Zonne voert Vlaamse en internationale volksdansen uit, geeft dansexpressie en danscursussen en organiseert spelen gemeenschapsdansen. De vereniging heeft verschillende dansgroepen: een kindergroep, een groep voor tieners die internationale volksdansen opvoeren, Klaveren Aas is een volwassen dansgroep die internationale volksdansen voor meer gevorderden uitvoert, Vlaams of Schuppen Zot voert Vlaamse volksdansen uit gevolgd door een Morrisdans en tenslotte Eeuwig Jong die een eenvoudig internationaal programma opvoert, aangevuld met gemeenschapsdansen. De vereniging beschikt over een eigen website, waarop ook verschillende historische foto’s van de dansgroep worden ontsloten voor het publiek. Kritische analyse: De regio telt twee volksdansgroepen, die in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw werden opgericht en over een erfgoedcollectie beschikken. Dophei richt zich in de eerste plaats op de uitvoering van traditionele Vlaamse volksdansen en het vendelzwaaien onder begeleiding van een live muziekgroep, terwijl Zonne ook internationale volksdansen uitvoert en danscursussen organiseert. Beide verenigingen beschikken over een eigen website waarop ook historische foto’s van de vereniging wordt ontsloten. Dophei geeft op haar website ook uitleg over de oorsprong van de dansen en de klederdracht. III. Toneelverenigingen Figurentheater Propop vzw (30) werd in 1975 opgericht in Turnhout en biedt professioneel figurentheater aan voor kinderen. Theater Propop huurt een lokaal, maar heeft nood aan extra repetitieruimte. De collectie (bestaande uit een zakelijk- en productiearchief, poppen en decors) wordt op open rekken bewaard en is voor het publiek toegankelijk. De organisatie beschikt over een eigen website en digitale nieuwsbrief voor de aankondiging van haar activiteiten. De collectie van het figurentheater werd noch gedigitaliseerd, noch geïnventariseerd en er zijn ook geen plannen om dit kortelings uit te voeren. Kritische analyse: Figurentheater Propop heeft een interessante erfgoedcollectie die voor het publiek toegankelijk is, maar die door een gebrek aan kennis over behoud en beheer niet optimaal kan bewaard worden. De vereniging heeft niet de intentie de collectie te digitaliseren of inventariseren. De cultureelerfgoedcel zal ervoor moeten zorgen dat ze de vereniging sensibiliseert over het belang van hun erfgoed. IV. Carnavalverenigingen De carnavalraad Toeten of Blazen (22) werd in 1973 opgericht voor de organisatie van het Vosselaarse carnavalweekend. De organisatie maakt gratis gebruik van lokalen van de gemeente, maar heeft niet genoeg plaats voor de opslag van de wagens en het materiaal. De kleinere voorwerpen uit de collectie worden optimaal bewaard bij een bestuurslid thuis. De collectie werd noch gedigitaliseerd, noch geïnventariseerd en men heeft hier ook geen plannen voor. In de toekomst wil de organisatie het carnavalweekend beter promoten door bijvoorbeeld een reportage te maken voor RTV. De organisatie heeft nood aan vorming over internet, websites, enz.

68

Kritische analyse: Door de omvang van haar erfgoedcollectie heeft de carnavalraad nood aan extra depotruimte. De kleinere voorwerpen worden bij een bestuurslid thuis bewaard. De carnavalraad heeft zoals de bovenvermelde theatervereniging niet de intentie de collectie te inventariseren of digitaliseren. Ook hier is sensibilisering door de cultureel-erfgoedcel aangewezen. De carnavalraad wil in de toekomst beter promo voeren en deelnemen aan vorming. V. Ruilclubs De Binkse Ruilclub (14) is omstreeks 1980 in Turnhout opgericht. De ruilclub zorgt ervoor dat standhouders (een 30 à 35 families) een vaste plaats hebben op de ruilbeurs van hun club. De vereniging huurt 1 x per maand een lokaal voor de bestuursvergadering in Sint-Pieter en elke 4de zondag van de maand een lokaal voor de ledenbijeenkomst in Sint-Victor. De vereniging heeft nood aan een parking tijdens de ruilbeurs. De Binkse Ruilclub heeft ook een jeugdafdeling, die intussen is uitgegroeid tot de grootste ruilclub van de provincie Antwerpen. Elke 2de zondag van de maand komen de jongeren samen. De Binkse ruilclub beschikt ook zelf over een erfgoedcollectie (vnl. strips) die niet is gedigitaliseerd, maar wel volledig geïnventariseerd. De collectie is alleen toegankelijk tijdens de ruilbeurzen. De vereniging geeft 6x per jaar een tijdschrift uit: Nieuws van de Binkse ruilclub. De vereniging werkt samen met de KLBP: Koninklijke landsbond voor postzegelverenigingen. Met uitzondering van de ruilbeurzen organiseert de ruilclub weinig publieksactiviteiten omdat ze over te weinig bestuursleden en vaste medewerkers beschikt. De vereniging zou graag vorming krijgen over vrijwilligerswerk en wilt in de toekomst 30 à 40 jarigen bereiken. De filatelistenclub in Beerse (13) werd in 1968 opgericht. De vereniging maakt tegen betaling gebruik van gemeentelijke lokalen (5 euro/per ruildag) en heeft net zoals de Binkse Ruilclub nood aan een parking tijdens haar ruilbeurs. De ruildagen vinden 2x per maand plaats. Om de 2 maand geeft de filatelistenclub een tijdschrift uit: Onder de loep. De filatelistenclub organiseert weinig activiteiten buiten de ruilbeurzen omdat er te weinig interesse voor zou zijn en verzamelen ‘niet in is’. Desondanks hoopt de vereniging in de toekomst meer jeugd aan te spreken. De vereniging zou graag tentoonstellingsmateriaal ontlenen. Kritische analyse: Zowel Turnhout als Beerse beschikken over een ruilclub. Deze clubs organiseren ruilbeurzen om op een voordelige wijze postzegels, postkaarten, munten, theezakjes, doodprentjes, telefoonen speelkaarten, enz… uit te wisselen om de eigen collectie naar behoren te kunnen aanvullen. Je moet niet lid zijn van de clubs om deel te nemen aan de beurzen. Beide ruilclubs huren gemeentelijke lokalen en geven aan nood te hebben aan extra parkeerplaatsen tijdens de ruilbeurzen. De Binkse ruilclub beschikt over de grootse jeugdruilclub van de provincie en beschikt ook zelf over een erfgoedcollectie. Beide ruilclubs geven een tijdschrift uit, maar organiseren weinig of geen publieksactiviteiten door een gebrek aan bestuursleden, vaste medewerkers en volgens de ruilclub van Beerse, een gebrek aan interesse. De Binkse ruilclub wil vorming krijgen over vrijwilligerswerk, terwijl de filatelistenclub meer jeugd wil aantrekken. VI. Sociaal-culturele verenigingen Vzw Kring Amicitia (18) werd in 1868 opgericht in Oud-Turnhout en telt 104 leden. De vzw organiseert culturele en ontspannende activiteiten ter bevordering van de vriendschap tussen haar leden. De vereniging heeft geen vast lokaal voor de organisatie van haar activiteiten. Als een van de oudste verenigingen uit de streek beschikt ze over een interessante erfgoedcollectie die ze op een gepaste wijze en op een veilige plaats zou willen bewaren. Door een gebrek aan kennis en expertise over behoud en beheer heeft ze echter nood aan ondersteuning. De collectie is nog niet gedigitaliseerd, maar wel geïnventariseerd. De vereniging beschikt over een digitale en gedrukte nieuwsbrief en activiteitenkalender. Het ledenaantal van de vereniging is de laatste jaren sterk toegenomen en er zijn ook jongere leden toegetreden.


69

In 1908 werd de Koninklijke Sint-Victorkring (25) opgericht ter ondersteuning van de school SintVictor. De Sint-Victorkring geeft een maandblad uit De Galm, organiseert info- en contactavonden voor de voortstuderenden, organiseert de Sint-Victorquiz, de oudleerlingendag en neemt jaarlijks deel aan de vergadering van de KFOBL (Koninklijke federatie van Oud-leerlingen bonden van de broeders van liefde). De organisatie maakt voor haar activiteiten gratis gebruik van de schoollokalen. De kring beschikt over een erfgoedcollectie, die ze op gesloten rekken en kasten bewaard. De collectie is noch gedigitaliseerd, noch geïnventariseerd en de vereniging heeft hier ook geen plannen voor. De vereniging wil in de toekomst de leerlingen die 25 à 50 jaar geleden afstudeerden, bereiken en zou graag de oudere en jongere generatie dichter bij elkaar brengen. Jarenlang was de Sint-Victorkring de voorloper van wat nu de culturele centra bieden: toneelvoorstellingen, wekelijkse films op zondagnamiddag, maandelijkse conferenties, ontspanningskring Bolsivi, toneelgroep Pogen, enz. Kritische analyse: Bovenvermelde sociaal-culturele verenigingen werden rond 1900 opgericht en beschikken over een erfgoedcollectie. Vzw Kring Amicitia weet dat ze een bijzonder interessante erfgoedcollectie beheert, maar ze beschikt over te weinig kennis over behoud en beheer om deze optimaal te ondersteunen en vraagt dan ook hulp aan de cultureel-erfgoedcel. De Sint-Victorkring bewaart haar collectie op gesloten rekken en kasten en heeft niet de intentie de collectie te inventariseren of te digitaliseren. Beide verenigingen organiseren sociaal-culturele activiteiten voor hun leden en beschikken hiervoor over geschikte promotiekanalen. VII. Natuurverenigingen Natuurpuntafdelingen De Wulp (43) en de Kievit (29) werden in 1983 opgericht in Oud-Turnhout en Vosselaar voor het natuurbehoud, natuurbeleid, natuurbeheer en de natuurbeleving. De verenigingen organiseren natuurwandelingen, diavoordrachten en beheerswerken. Verder werkt de Wulp actief mee aan de uitbouw en bescherming van het Landschap de Liereman. De Wulp beschikt over een eigen lokaal en maakt gratis gebruik van lokalen van de stad/gemeente. Daarnaast beheerst ze 167 ha gemeente-eigendom. De Kievit beschikt niet over een eigen lokaal, maar heeft er ook geen nood aan. De Wulp heeft nood aan vrijwilligers voor uiteenlopende taken, de Kievit zou in de toekomst graag een beamer ontlenen. Beide verenigingen maken gebruik van de website van Natuurpunt, hebben een digitale nieuwsbrief en geven een tijdschrift uit Haaklewie en Natuurblad. De organisaties nemen deel aan EGD, OMD, Dag van de Aarde, Kempendag, enz. Kritische analyse: Beide Natuurpuntafdelingen staan in voor het natuurbehoud, natuurbeleid, natuurbeheer en de natuurbeleving binnen hun gemeente, maar beheren zelf geen erfgoedcollectie. Beide verenigingen hebben nood aan vorming en logistieke ondersteuning. De organisaties maken gebruik van de website van Natuurpunt, beschikken over een nieuwsbrief, geven een tijdschrift uit en nemen deel aan jaarlijks weerkerende evenementen. VIII. Videoclubs De Kempische Video Club (54) werd in 1968 opgericht om opleidingen aan te bieden over regie, camerawerking, montage en scenarioschrijven. De vereniging maakt tegen betaling gebruik van stedelijke lokalen. De erfgoedcollectie waarover de vereniging beschikt, is niet voor het publiek toegankelijk, maar wordt redelijk goed bewaard en is stofvrij. Er bestaat geen inventaris van de collectie en er zijn ook geen plannen om dit te doen. De organisatie beschikt over een eigen website, maar wil in de toekomst meer promotie voeren voor haar activiteiten: 3 x per jaar vormingen, 4 x per jaar filmvoorstellingen, jaarlijks wedstrijden en deelname aan de cultuurmarkt. De Kempische Video Club heeft in 2008 de historische films uit de collectie Taxandria van het stadsarchief gedigitaliseerd. In 2009 heeft Robert Tauwenberg van de Kempische Video Club de video-opnames en montage gemaakt van het mondelinge geschiedenisproject voor Erfgoeddag.

70

Kritische analyse: Hoewel er reeds een hechte samenwerking bestaat tussen Erfgoedcel Noorderkempen en de Kempische Video Club, zal de cultureel-erfgoedcel de videoclub ook moeten stimuleren om een inventaris op te maken van hun collectie.

Algemene conclusie: Deze steekkaart van het erfgoedveld illustreert hoe rijk de regio is aan organisaties, verenigingen, personen en instellingen die zich rechtstreeks of onrechtstreeks met erfgoed bezig houden. De samenstelling van het erfgoedveld is erg gevarieerd. Niet alleen op collectieniveau maar ook onder de erfgoedactoren. Uit de omgevingsanalyse (en uit de inbreng op de sectorsessies – cfr. Supra) blijkt duidelijk dat er heel veel goede wil aanwezig is om het erfgoed zo goed mogelijk te bewaren en te beheren en om mee te werken aan een erfgoedbeleid. Toch kunnen we niet om het feit heen dat er nog veel moet gebeuren. Aandachtspunten: ••veel materiaal moet nog geïnventariseerd en gedigitaliseerd worden ••veel verenigingen moeten zich nog bewust worden van het feit dat ze beschikken over een belangrijker erfgoedcollectie ••er is nood aan extra vrijwilligers ••veel nood aan vorming ••nood aan meer depotruimte

3. Resultaten van erfgoedbevraging In dit hoofdstukje geven we een beknopt overzicht van de belangrijkste resultaten uit de grootschalige erfgoedbevraging. Zoals vermeld, hebben we de gegevens uit de enquêtes verwerkt in een Access-databank. Het spreekt voor zich dat sommige zaken reeds in de twee vorige hoofdstukken werden besproken. Op de vraag wat de sterke punten zijn van de organisatie, werden volgende antwoorden geformuleerd (in volgorde van belangrijkheid): •• Expertise over onderwerp •• Goede werking •• Uitstraling •• Goede communicatie •• Goede samenwerking •• De doelstelling is verwezenlijkt •• Rijkdom van de collectie Op de vraag welke zwakke punten de werking van de organisatie belemmeren en wat de organisatie minder goed doet, kregen we volgende antwoorden: •• Personeel: te weinig vaste medewerkers, te weinig jonge leden, te weinig vrijwilligers, te weinig deelname aan de vergaderingen •• Te weinig bekendheid/promo •• Tekort aan financiële middelen •• Eigen beleid staat nog niet op punt •• Problematiek huisvesting/onderhoud •• Te weinig tijd Op de vraag wat de mogelijkheden zijn voor de vereniging om te verbeteren in de toekomst, lezen we: •• Betere promotie •• Structuur en beleid herbekijken •• Meer actieve leden, niet steeds dezelfde


71

•• Inhoudelijke werking uitbreiden / nieuwe focus •• Meer financiële middelen, beter financieel beleid binnen organisatie •• Beter ruimtegebruik •• Verjonging Als kansen om beter promotie te voeren, noteren we volgende antwoorden: •• Extra personeel •• Meer tijd, betere tijdsbesteding •• Gebruik digitale media (nieuwsbrief, eigen website, ….) •• Doelgroep gerichte promotie •• Promotie via verwante projecten •• Financiële middelen •• Communicatiebeleidsplan •• Educatie en informatie •• Gebiedsuitbreiding •• Meer promotie via gemeentelijke lokalen Geografisch werkingsgebied (in volgorde van aantallen): •• Turnhout •• De Kempen •• Internationaal •• Beerse, Oud-Turnhout, Vosselaar •• Vlaanderen, België •• Aangrenzende gemeenten •• Buurt/stadsdeel, provincie Antwerpen, andere Men heeft voornamelijk vrijwilligers nodig voor: •• Inhoudelijke ondersteuning (gidsen, inventarisering, collectieregistratie, uitvoering projecten,…) •• Administratieve ondersteuning (scanwerk, klassering,…) •• Logistieke ondersteuning (opbouw en afbraak tentoonstellingen, onderhoudswerkzaamheden, …) Gewenste vorming in orde van belangrijkheid: •• ICT, conservatietechnieken •• Publiekswerking, mondelinge geschiedenis •• Wetgeving •• Vrijwilligers, documentbeheer •• Erfgoedmanagement, projectmanagement, beleid en subsidiëring, onderzoeksmethoden •• Culturele diversiteit, bibliotheekbeheer, lokaal gemeentelijk cultuurbeleid Te bereiken doelgroepen: •• Jeugd •• Kinderen •• Jong-volwassenen •• Volwassenen •• Kansengroepen, allochtonen •• Jonge gezinnen •• Scholen en andere verenigingen Verwachtingen van de erfgoedactoren ten opzichte van het Cultureel-erfgoedconvenant: •• Samenwerking en ondersteuning •• Onduidelijk •• Reikwijdte •• Uitbouwen netwerk •• Expertisecentrum •• Vorming •• In kaart brengen erfgoed •• Ontsluiten, toegankelijk maken erfgoed

72

De belangrijkste erfgoedthema’s: •• religieus erfgoed en volksdevotie •• muzikaal erfgoed, volksmuziek •• ambachten en lokale nijverheden •• technieken •• monumenten •• industrie •• geschiedenis Middeleeuwen & Nieuwe tijden •• natuur/landschappen •• architectuur/bouwstijlen •• theater 49% van de bevraagde verenigingen beheert een erfgoedcollectie. De belangrijkste type erfgoedcollecties zijn: •• archiefdocumentatie op papier •• boeken •• beeldmateriaal •• kunstvoorwerpen •• textiel, bewegend beeldmateriaal, •• tijdschriften/kranten, gebruiksvoorwerpen •• andere Bewaaromstandigheden (van meest gebruikelijk tot minst gebruikelijk): •• op gesloten rekken/in gesloten kasten •• los, in gesloten dozen niet zuurvrij, op open rekken •• opeengestapeld, in albums niet zuurvrij •• stofvrij •• in zuurvrije dozen •• in albums zuurvrij De bewaaromstandigheden zijn verre van optimaal. Alle ondervraagde organisaties geven aan dat er ruimte is tot verbetering. Geen van hen noemt de bewaaromstandigheden optimaal. Meestal heeft dit te maken met te weinig financiële, personele of logistieke middelen om extra depotruimte te voorzien en optimale klimatologische omstandigheden te creëren. 33% van alle collecties is nog niet gedigitaliseerd, terwijl 42% van alle collecties nog moet worden geïnventariseerd. Grootste noden op infrastructureel gebied: •• Ruimte •• Onderhoud •• Inrichting en meubilair •• Toegankelijkheid •• Technische benodigdheden •• Logistieke ondersteuning bij evenementen De meeste verenigingen maken gebruik van gemeentelijke lokalen. Gebruikte promotie- en communicatiekanalen en –middelen (in volgorde van veel naar minder gebruikt): •• Affiches en flyers •• Eigen website •• Activiteitenkalender •• persberichten •• Tijdschriften •• Tentoonstelling •• Lichtkranten •• Digitale nieuwsbrief


73

Ondersteuningskanalen (in volgorde van meest naar minst benut): •• Financiële ondersteuning lokale overheid •• Logistieke ondersteuning lokale overheid •• Financiële ondersteuning Vlaamse Gemeenschap •• Financiële ondersteuning Provincie •• Personele en promotionele ondersteuning lokale overheid

VII. Swot – elementen en swot-analyse Om alle gegevens uit de situatieschets te verwerken, hebben we gekozen voor de SWOT-analyse. De gegevens en clusters hieronder komen dus uit de kritische analyses van de situatieschets, maar ook uit de resultaten van de bevraging van de sector en uit de sectorbijeenkomsten die op 5 november 2008 en 4 mei 2009 plaatsvonden. Al de verzamelde gegevens werden in een SWOTkwadrant geplaatst (met sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen). Vervolgens hebben we hier een correlatie-oefening op toegepast en zo kwamen we tot de formulering van strategische en operationele doelstellingen die in het volgende hoofdstuk vermeld zijn.

74

STERKTES

ZWAKTES

Groot publiekspotentieel

Obstakels in en van het erfgoedveld

•• Vergrijzing in Beerse lager dan regionaal gemiddelde •• Over het algemeen jonge bevolking in vergelijking met het Vlaams gemiddelde •• Diverse bevolkingssamenstelling regio •• Actieve senioren die verkiezen om mee te denken •• Veel jonge gezinnen in Vosselaar en Beerse •• Actief verenigingsleven in de regio •• Veel succesvolle jaarlijks weerkerende evenementen in de regio •• Grote publieke belangstelling voor erfgoedevenementen als Erfgoeddag en Open Monumentendag •• Inwoners zijn trots op regio •• Gemeentelijke cultuur- en gemeenschapscentra zijn kleinschaliger dan de stedelijke en bieden ruimte voor (erfgoed) verenigingen en amateurkunstenaars

•• Bewaaromstandigheden van archieven en collecties van de ondervraagde verenigingen zijn verre van optimaal •• Heemkundekringen zijn afhankelijk van mankracht en beschikbare middelen •• Verenigingen hebben moeite om jongeren en jongvolwassenen te bereiken •• Bepaalde verenigingen ondervinden een gebrek aan interesse bij het publiek •• Veel verenigingen hebben een tekort aan vrijwilligers. Hierdoor ontstaat tijdsgebrek om de collectie optimaal te beheren •• Een aantal verenigingen ondervindt een gebrek aan expertise wat betreft behoud en beheer, vrijwilligersmanagement, wetgeving, communicatie en erfgoedmanagement •• Veel collectiebeherende organisaties kampen met een tekort aan depot-, archief,tentoonstellingsruimte, … •• Verenigingen hebben niet de middelen om een degelijke communicatie te voeren •• Vorming en expertise wat betreft subsidielijnen is wenselijk •• Registratie van collecties gebeurt zelden volgens internationale standaarden •• Privé-collecties en collecties verenigingen zijn vaak nog erg ontoegankelijk •• Veel collecties zijn nog niet geïnventariseerd •• Verenigingen, organisaties, personen en instellingen beschikken over te weinig financiële, personele of logistieke middelen •• In Beerse, Oud-Turnhout en Vosselaar is er nog geen echte archiefwerking •• Archieven worden niet in elke gemeente even zorgvuldig behandeld

Groot erfgoedpotentieel

Onbenut erfgoedpotentieel

•• Diversiteit regionale erfgoedactoren •• Turnhoutse regio bezit eigenheid •• Omvangrijk kerkelijk erfgoed •• Aanknopingspunten Kempense geschiedenis: hofleven hertogen van Brabant, valkerij, kant en tijk, rederijkerskamers, gilden, Kempense zandgrond, dennenhout, Industrieën, scheikundige bedrijven, … •• Groene regio – beschermde natuurgebieden met landschappelijke erfgoedwaarde •• Gevarieerde nijverheid, vooral in Beerse en Turnhout •• Veel privé-collecties •• Filmcollectie stadsarchief gedigitaliseerd, digitalisering beeldcollectie (statisch) is lopende •• Heemkundekringen beschikken over een rijke beeldcollectie (statisch en bewegend) •• TRAM 41 heeft een grote hoeveelheid museale voorwerpen •• De regio beschikt naast TRAM 41 nog over een aantal kleinere musea en kunstcollecties met erfgoedinslag •• Grote rijkdom aan immaterieel erfgoed in de regio •• Regio beschikt over een schat aan religieus erfgoed •• Stilteplatform is in ontwikkeling •• Er bestaan al linken tussen roerend en onroerend erfgoed •• Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen ondernam grootschalige erfgoedbevraging •• Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen beschikt over een kritische omgevingsanalyse

•• Erfgoedhuis mist de uitstraling van een echt erfgoedhuis. •• Erfgoedpotentieel blijft nog onbenut (schakel tussen natuur en cultuur, immaterieel erfgoed) •• Nog geen volledig zicht op het hele erfgoedveld in de regio – niet alle erfgoedactoren vulden een vragenlijst in •• Nog onvoldoende zicht op de aard en de hoeveelheid immaterieel erfgoed in de regio

Aandacht voor erfgoed in cultureel beleidskader

Structurele en financiële obstakels

•• Ondersteuningsbeleid nog in ontwikkeling •• Erfgoed is ingeschreven in de cultuurbeleidsplannen van de vier gemeenten •• Kosten van ondersteunende aard kunnen volgens het nieuwe decreet niet meer met •• Gemeenten zijn bereid te investeren in convenantsmiddelen gefinancierd worden. erfgoedbeleid •• Afhankelijk van de steun van de Vlaamse •• Ondersteunende en stimulerende rol overheid provincie •• Als centrumstad zet Turnhout haar expertise op vlak van erfgoed ook in voor andere erfgoedactoren in de regio •• Tentoonstellingszaal is in gezamenlijk beheer van TRAM 41 en Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen •• (Erfgoed)verenigingen kunnen rekenen op financiële, logistieke, personele en promotionele steun van stad of gemeente


75

Omkadering wetgeving •• Regionale erfgoedconvenant 200-2014 •• Kaderconventie van de Raad van Europa (Conventie van FARO) •• UNESCO-conventie betreffende de bescherming van het immaterieel erfgoed •• Het nieuwe decreet houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureelerfgoedbeleid •• Vrijwilligerswet van 3 juli 2005 Netwerk van professionals •• FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed •• Provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen (Antwerpen, Kempens Karakter, Mechelen, Noorderkempen) •• Samenwerking met Stadsregio Turnhout voor o.a. advies, administratieve ondersteuning, … •• Goed werkende toeristische diensten, al dan niet ondersteund door vrijwilligersverenigingen en bezoekerscentra •• Goede contacten met overheden •• Sterke groepsgeest in de regio •• Sterke werking van Kunst- en erfgoedcentrum Hofke van Chantraine in Oud-Turnhout •• Goede samenwerking met cultuurbeleidscoördinatoren •• Goede samenwerking met en bereidwilligheid van heemkundekringen uit de regio •• Cultuur- en kunstverenigingen Warande: Dinamo, Kunst in Zicht, Open Doek, Strip Turnhout, Storm op Komst, Ar-Tur zijn mogelijke partners •• Goede samenwerking tussen de vier gemeenten •• Gemeenten uit de stadsregio zijn ook lid van projectvereniging Erfgoed Noorderkempen •• Goede samenwerking met TRAM 41 •• Goede samenwerking met stads- en gemeentediensten •• Gemeenten hebben een goede samenwerking met hun heemkundekring •• Open blik naar andere sectoren •• Erfgoedactoren beschikken samen over veel expertise

76

Structuur en sturing cultureel-erfgoedcel is breed gedragen •• dynamische erfgoedcoördinatoren met eigen invalshoeken: beleid en publiekswerking •• cultuurbeleidscoördinatoren zijn brug tussen erfgoedactoren en cultureel-erfgoedcel •• Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen en AdAK maken deel uit van één projectvereniging •• Stuurgroep cultureel-erfgoedcel met politiek draagvlak en vertegenwoordigers uit het bestuur en het bredere culturele veld •• Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen en AdAK hebben dezelfde Raad van Bestuur •• Huisvesting in Stadhuis/Erfgoedhuis: nauwe relatie met TRAM 41, centrale ligging in de regio, zelfde uitvalsbasis als AdAK Regionale verwezenlijkingen en initiatieven Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen •• Erfgoeddag 2008-2009 •• Jacht op Super 8 en Nacht van Super 8 •• Opstart en voortrekker provinciaal overleg Cultureel-erfgoedcellen •• Digitalisering stadsarchief •• Expertise beeldbank


77

78

BEDREIGINGEN

OPPORTUNITEITEN

Demografisch

Trends en evoluties

•• Vergrijzing •• Sommige bevolkingsgroepen (personen met een handicap, personen die in armoede leven, personen met een etnisch-cultureel diverse achtergrond, personen met een relatief lage opleiding, enz.) participeren opvallend minder aan het cultureel aanbod •• Uitwijking jongvolwassenen •• Groep tot 18-jarigen zijn moeilijker te motiveren tot het beleven van cultuur •• Jonge gezinnen en starters hebben minder tijd en/of geld om te besteden aan vrije tijd

•• Steeds meer aandacht voor de menselijke schaal •• Megatrend conservering •• Ouderwets wordt weer nieuwerwets •• Innovatie en individuele creativiteit zijn kernwaarden •• Samenleving wordt multicultureler – grenzen tussen bevolkingsgroepen vervagen •• Local village wint weer aan belang, ook bij jongere generaties •• De-globalisering en anti-globalisering •• Cultuurecologie •• Educatie in een niet-formele context krijgt steeds meer waardering •• Levenslang en levensbreed leren •• Sociaal, cultureel en educatief leven van senioren gaat er sterk op vooruit •• Senioren zijn toegankelijker om hun levenservaringen uit te wisselen •• Toegenomen verwevenheid van technologie en cultuur •• Gemeenschapsvorming rond erfgoed •• Steeds meer overkoepelende en bovenlokale initiatieven •• Publiekswerking en ontsluiting van cultureel erfgoed staat hoog op de agenda •• Jeugd- en seniorenbeleid heeft aandacht voor participatie en inspraakprojecten •• Ontsluitingsmogelijkheden via internet en digitale toepassingen •• Jeugdbewegingen hebben een opvoedende opdracht. Dit geeft ruimte voor erfgoededucatie

Landschappelijk

Een regio met zijn stad

•• druk van intensieve verkaveling: Oudste landbouwontginningen zijn bijna volledig verdwenen. Bebouwing, aanleg van infrastructuur en recreatie hebben het oorspronkelijk Kempense landschap teruggedrongen •• Erkenning Turnhoutse regio als Regionaal Stedelijk Gebied zorgt voor een extra verkavelingsdruk

•• Turnhout is de derde belangrijkste stedelijke kern in de provincie •• Turnhout is een Vlaamse centrumstad •• Turnhout deelt als centrumstad haar expertise (o.a. rond erfgoed) met de omringende gemeenten •• Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar kunnen elkaar wederzijds stimuleren •• Samenwerking met regionaal actieve partners (o.a. VormingPlus Kempen, digid@k, …)

Maatschappelijk: spanningsveld tussen nieuw Aanknopingspunten in wetgeving en beleid en oud, tussen toekomst en verleden •• Gemeenschappelijkheid steeds meer ter discussie in een snel veranderende en geïndividualiseerde maatschappij •• Intrede van meer beroepskrachten is een bedreiging voor de vrijwilliger •• Bepaalde groepen binnen de samenleving beschikken niet over de kennis, de middelen of de vaardigheden voor het gebruik van nieuwe media, met een steeds grotere digitale-informatiekloof tot gevolg •• Belang van cultuur- en gemeenschapscentra in de regio dreigt onderschat te worden •• Oudste getuigen verdwijnen stilaan – bedreiging voor immaterieel erfgoed

•• Participatiedecreet •• Actieplan interculturalisering •• Regionaal depotbeleid provincie Antwerpen •• Intergemeentelijke Onroerend Erfgoed Dienst (IOED) •• Aandacht voor diversiteit – aankopingspunten bij OCMW, stadsdiensten en Villa Mescolanza •• Jeugd- en cultuursector heeft al veel raakpunten in de regio •• Bij de vier gemeenten is jongerenwerking een belangrijk beleidsdomein

Veranderingen in cultuurbeleving

Regio met een verhaal

•• engagementen zijn korter en wisselend •• ledenmanagement wordt vervangen door programmamanagement •• Participatiedrempels •• Oubollige en ietwat saai imago van erfgoed is moeilijk te doorbreken •• Sentiment en empathie spreken meer tot de verbeelding dan een droge opsomming van feiten •• Immaterieel erfgoed is het minst populair bij het publiek

•• Ingrediënten voor een stabiele, langdurige en regionaal voelbare werking rond immaterieel erfgoed zijn aanwezig •• Relatie Nederland en Vlaanderen, grenspositie regio •• Regio heeft authentieke landschappen met erfgoedwaarde •• Potentieel digitale collecties voor uitbouw beeldbank •• Toekomstige restauratie/renovatie van het Hofke van Chantraine •• Actieve publiekswerking bibliotheken •• Gemeenten die nog niet tot het convenant behoren zijn geïnteresseerd in de erfgoedwerking van projectvereniging Erfgoed Noorderkempen


79

VIII. Strategische en operationele doelstellingen van het cultureelerfgoedbeleid van projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Strategische Doelstelling 1: Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen brengt uiterlijk tegen het einde van 2010 alle cultureelerfgoedactoren en cultureel-erfgoedcollecties op het grondgebied van de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar in kaart op een uniforme wijze. Ze maakt een integrale en kritische analyse van het aanwezige cultureel erfgoed. De analyse van het cultureel erfgoed gebeurt trouw aan de cultuur- én natuurhistorische context, stapsgewijs en binnen een welomschreven kader. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt hiervoor samen en stemt methodieken af met alle andere gemeenten en de VGC waarmee een cultureel-erfgoedconvenant is gesloten en met initiatieven zoals bijvoorbeeld Archiefbank Vlaanderen die voor gans Vlaanderen instaan voor het in kaart brengen van deelsectoren. Operationele doelstellingen bij SD1: 1. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt een referentiekader uit (afgestemd op de lokale situatie) waarin cultureel erfgoed en cultureel-erfgoedactoren eenduidig en ondubbelzinnig gedefinieerd worden. Op basis hiervan bepaalt Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen prioriteiten en wordt een stappenplan voor uitvoering ontwikkeld. 2. Op basis van een kritische omgevingsanalyse, de vastgelegde prioriteiten en het stappenplan vertaalt Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen haar intentienota naar een beleidsplan. De streefdatum hiervoor is 1/07/2009. Het beleidsplan omvat een goede meerjarenplanning en -begroting, waarin doelstellingen aan middelen gekoppeld worden. 3. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen inventariseert tegen het einde van 2010 de aanwezige cultureel-erfgoedcollecties en analyseert sterktes en zwaktes. 4. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen bevraagt de cultureel-erfgoedactoren op een uniforme wijze om zicht te krijgen op lokale noden en expertises. 5. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen brengt tegen het einde van 2010 immaterieel cultureel erfgoed uit de regio in kaart. 6. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen spoort onbekende cultureel-erfgoedcollecties op met behulp van de inwoners van de Noorderkempen en de cultureel-erfgoedactoren. 7. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen detecteert en ondersteunt (nieuwe) cultureel-erfgoedgemeenschappen. 8. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen onderneemt acties ter versterking van het lokale cultureel-erfgoedveld op gebied van behoud, beheer, registratie, digitalisering en publieksontsluiting. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen zorgt ervoor om bij het digitaliseren van cultureel erfgoed op collectie- en stukniveau internationaal erkende inhoudelijke en technische metadata te gebruiken zodat de gegevens uitwisselbaar worden met de gegevens van andere cultureel-erfgoedorganisaties en zodat ze via dataharvesting beschikbaar worden voor overkoepelende systemen zoals bijvoorbeeld Europeana, daarbij rekening houdend met eventuele wettelijke beperkingen met betrekking tot copyright en privacy. Erfgoed Noorderkempen engageert zich om digitale gegevens blijvend toegankelijk en leesbaar te maken. 9. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen ontwikkelt in samenspraak met de cultureel- erfgoedactoren en de deelnemende gemeenten van de projectvereniging een streekgerichte visie en een interlokaal cultureel-erfgoedbeleid.

80

Strategische doelstelling 2: Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen kijkt over de bestaande grenzen. Door een permanente relatie met wat er binnen en buiten de regio gebeurt, worden praktijken en expertises van buitenaf naar binnen gehaald en vice versa. De cultureel-erfgoedcel staat open voor synergieën die passen binnen de historische verhaallijn van de Noorderkempen. Operationele doestellingen bij SD2: 1. Het eigen cultureel-erfgoedbeleid en het cultuurbeleid van de betrokken partners in de projectvereniging worden op elkaar afgestemd. 2. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen is een belangrijke partner van en voor sectoroverschrijdend en interdisciplinair overleg. Cultuur, jeugd, toerisme, natuur, onderwijs & vorming zijn hierbij de voornaamste actoren. Uit dit overlegplatform kunnen acties voortvloeien. 3. Erfgoed Noorderkempen stimuleert en investeert in samenwerking en expertise-uitwisseling met andere samenwerkingsverbanden en buurgemeenten in functie van een integrale cultureelerfgoedwerking in de Kempen. 4. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen is een voortrekker in het provinciaal overleg cultureelerfgoedcellen. In het kader van dit overleg wordt er expertise uitgewisseld met de cultureelerfgoedcellen uit de provincie Antwerpen en de Dienst Erfgoed van de provincie. 5. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen zal proactief het Vlaamse cultureel-erfgoedveld haar expertise, onder andere over publiekswerking, cultureel-erfgoededucatie, vrijwilligersmanagement en interculturaliteit, ter beschikking stellen. 6. Door de eigenheid van de Noorderkempen in kaart te brengen aan de hand van het aanwezige cultureel erfgoed werkt de cultureel-erfgoedsector mee aan de uitstraling van de (Noorder) kempen.

Strategische doelstelling 3: Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen is de motor van de werking van het cultureel-erfgoedconvenant. Het is een cultureel-erfgoedplatform en een netwerker voor het uitzetten en aantrekken van expertise. Als open huis voor cultureel-erfgoedactoren vervult het een coördinerende, stimulerende en ondersteunende functie. Operationele doelstellingen bij SD 3: 1. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen heeft uiterlijk tegen eind 2009 een cultureel-erfgoedcommunicatiebeleid voor de regio, waardoor het draagvlak en de publieksinteresse stijgen. 2. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen adviseert, begeleidt, coördineert en versterkt de cultureel-erfgoedwerking van de actoren binnen de regio. 3. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen bouwt een netwerk van cultureel-erfgoedorganisaties uit en stimuleert samenwerking. Binnen dat netwerk zijn er duidelijke taakafspraken. 4. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt mee aan de uitbouw van een regionaal cultureelerfgoedhuis. Dit cultureel-erfgoedforum vormt een aanspreekcentrum voor erfgoedpraktijk en erfgoedbeleid. 5. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt actief mee aan de verdere uitbouw van de beheersstructuur van de projectvereniging. 6. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen streeft naar een optimale samenwerking tussen de verschillende deelwerkingen van de projectvereniging. Zowel financieel als inhoudelijk is er een duidelijke scheiding tussen de deelwerkingen.


81

82

X X 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ICT Communicatiekanalen verschillende gemeenten FARO, Archiefbank Vlaanderen provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen Vlaamse cultureel-erfgoedcellen Cultuurbeleidscoördinatoren Stakeholders Stuurgroep Cultureel-erfgoedcel

X

X FARO Vlaamse Cultureel-erfgoedcellen Stakeholders

ICT Communicatiekanalen verschillende gemeenten

2009 2010 2011 2012 2013 2014

X 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ICT Communicatiekanalen verschillende gemeenten FARO Archiefbank Vlaanderen provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen Vlaamse cultureel-erfgoedcellen Stakeholders

X 2009 2010 2011 2012 2013 2014 A-JouR projectgroep beleid stakeholders stuurgroep cultureel-erfgoedcel Raad van Bestuur

Uitvoeren Op uniforme werkwijze in kaart brengen van collecties, methodiek wordt ontwikkeld door FARO projecten immaterieel cultureel erfgoed 5

Uitvoeren lokale noden en expertises 4

Bevraging Werkbezoeken Website Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen

Uitvoeren inventariseert cultureel- Op uniforme werkwijze in erfgoedcollecties kaart brengen van collecties, methodiek wordt ontwikkeld door FARO 3

Participatieve vergadertech- Redactie secretariaat nieken uitvoering Beleidsplan 2

Opmaken verklarende begrippenlijst

uitvoeren Referentiekader 1

SD 1 VELDKAART

WERKVORM

CULTUREELERFGOEDCEL

5000

MIDDELEN INZET PARTNERS

Cultuurbeleidscoördinatoren deelnemende gemeenten stakeholders

Vergaderlokalen Catering ICT

2009 2010 2011 2012 2013 2014

X X

INZET LOGISTIEK JAARTAL

PLANNING

Nr. OMSCHRIJVING

Strategische doelstelling 6: Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt uiterlijk tegen het einde van de beleidsperiode een ondersteuningsbeleid voor cultureel-erfgoedactoren uit. Het ondersteuningsbeleid bevat minstens een beleid voor: a. de ondersteuning van erkende musea en erkende culturele archiefinstellingen die een werking ontwikkelen op het lokale niveau. Het protocol gesloten tussen de Vlaamse Gemeenschap, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vzw (VVSG) en de Vereniging van Vlaamse Provincies vzw (VVP) is hiervoor richtinggevend; b. de ondersteuning van lokale tijdschriften voor volkscultuur en geschiedenis.

WERKING

Operationele doelstellingen bij SD 5: 1. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen bevordert cultureel-erfgoedparticipatie van kinderen en jongeren door een werking uit te bouwen die aansluit bij hun leefwereld. 2. Door gebruik te maken van nieuwe methodieken wordt de relatie met en de participatie van bestaande doelgroepen verdiept en uitgebreid naar nieuwe doelgroepen.

DOELSTELLING

Strategische doelstelling 5: Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen investeert in de toekomst. Kinderen en jongeren zijn een belangrijke doelgroep. Werken met en voor hen is een opstap naar het implementeren van de gebruikte methodieken in andere projecten met mogelijkheden voor andere doelgroepen.

1. Meerjarenplanning 2009-2014

Operationele doelstellingen bij SD 4: 1. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen sensibiliseert en informeert cultureel-erfgoedorganisaties binnen haar netwerk voor en over diversiteit en interculturaliteit met bijzondere aandacht voor personen met een etnisch cultureel-diverse achtergrond en zet activiteiten op voor personen met een etnisch cultureel-diverse achtergrond. 2. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen stimuleert vrijwilligerswerking. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt samen met andere gemeenten waarmee een cultureel-erfgoedconvenant is gesloten rond vrijwilligersmanagement en deelt kennis over samenwerking met kleinschalige initiatieven en vrijwilligers. 3. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt op een interactieve en frisse manier om het draagvlak voor cultureel erfgoed te versterken.

IX. Planning en middelen van het cultureel-erfgoedconvenant projectvereniging Erfgoed Noorderkempen

Strategische doelstelling 4: Een maatschappelijk draagvlak voor cultureel erfgoed creëren en cultureel-erfgoedparticipatie bevorderen, gaat verder dan het presenteren van het aanbod voor een breed publiek. Reflecteren, werken op een eigentijdse manier, aan de slag gaan mét publieken, zoeken naar minder evidente partners horen thuis in dit verhaal.


83

84 Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen | Stadhuis/Erfgoedhuis | Grote Markt 1 | Turnhout

85

Project

onbekende cultureelerfgoedcollecties

detecteert en ondersteunt (nieuwe) cultureel-erfgoed gemeenschappen

Projecten acties ter versterking van het lokale cultureel- Aankondigingen op website Cultureel-erfgoedcel erfgoedveld Noorderkempen Organiseren van publieks evenementen streekgerichte visie en interlok. cultureelerfgoedbeleid

6

7

8

9

voortrekker in het provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen

expertise naar Vlaanderen

uitstraling van de (Noor- Organiseren infomomenten, Organisatie infomoment Deelname aan vergaderingen der)kempen. opmaken introductienota projectvereniging Erfgoed Noorderkempen, Organisatie publieksevenementen

5

6

Actieve rol in expertiseIntranet Cultureel-erfuitwisseling goedcellen, vergaderingen collega- en kennisgroepen, Brusseloverleg,www. cultureel-erfgoedcelnoorderkempen.be, nieuwsbrief, mailings, vorming en studiedagen

Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Cultuurbeleidscoördinatoren AdAK Raad van Bestuur

Stakeholders cultuurbeleidscoördinatoren Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Raad van Bestuur

Cultuurbeleidscoördinatoren Stakeholders Stuurgroep cultureel-erfgoedcel

Cultuurbeleidscoördinatoren Stakeholders Stuurgroep cultureel-erfgoedcel

FARO Vlaamse cultureel-erfgoedcellen Cultuurbeleidscoördinatoren Stakeholders Stuurgroep Cultureel-erfgoedcel

Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen

Andere cultureel-erfgoedcellen, FARO, Agentschap Kunsten & Erfgoed, dienst Erfgoed Provincie Antwerpen, Stakeholders Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Raad van Bestuur

Cultureel-erfgoedcel Antwerpen, Cultureel-erfgoedcel Mechelen, Cultureel-erfgoedcel Kempens Karakter, Dienst erfgoed Provincie Antwerpen

Cultuurbeleidscoördinatoren Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Stakeholders Raad van Bestuur AdAK

PLANNING

X

X

X X X X X X

X X X X X X

X

X

PLANNING

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Vergaderruimtes, catering, ICT-ondersteuning, Communicatiekanalen deelnemende gemeenten, website

Vergaderruimtes, catering, ICT-ondersteuning, www.cultureel-erfgoedcelnoorderkempen.be,

Vergaderruimtes, catering, ICT-ondersteuning Intranet

Vergaderruimtes ICT

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

X X

X

X X X X X X

X X X X X X

X X X X X X


Vergaderruimtes Catering

Ondersteuningsbeleid cultureel-erfgoedcel Noorderkempen Vergaderlokalen Catering ICT

ICT Communicatiekanalen verschillende gemeenten Ondersteuningsbeleid Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen

ICT Ondersteuningsbeleid Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen

ICT Communicatiekanalen verschillende gemeenten


Verschillende diensten van de deel- Vergaderruimtes, catering, ICT-ondernemende gemeenten: steuning Oa. Communicatie, welzijn, toerisme, onderwijs, jeugd, cultuur, sport, bibliotheken, milieu, seniorenraad, ruimtelijke ordening…


subsidies

Subsidies

projectsubsidie

subsidies


Organisatie en deelname aan projectsubVergaderingen Gezamenlijke deelname aan vergaderingen, expertise en sidies Kmvergoeding, of organisatie van projecten kennisuitwisseling Uitwerken ondersteuningsbeleid

Uitvoeren en deelname aan vergaderingen

4

Vergaderingen Organisatie van gezamenlijke projecten, infosessies, studiedagen

integrale cultureelerfgoedwerking in de Kempen

3

Coördinatie van en deelname aan vergaderingen

Sectoroverschrijdend en vergaderingen interdisciplinair overleg

CULTUREELERFGOEDCEL

Uitwerken en uitvoeren

2

WERKVORM

Nr. OMSCHRIJVING

Vergaderingen Intern overleg Dagelijks bestuur

WERKING

afstemmen beleid projectver.

Uitvoeren

Uitvoeren

Uitvoeren

CULTUREELERFGOEDCEL

Participatieve vergadertech- Uitwerken en uitvoeren nieken

DOELSTELLING

1

SD 2 OVER DE GRENZEN KIJKEN

WERKVORM

Nr. OMSCHRIJVING

Project Bevraging

WERKING

DOELSTELLING

86 Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen | Stadhuis/Erfgoedhuis | Grote Markt 1 | Turnhout

87

netwerk uitbouwen

3

samenwerking deelwer- Intern overleg kingen van de project- Organisatie gezamenlijke activiteiten vereniging

6

vrijwilligerswerking

2

Deelname aan vergaderingen en studiedagen over vrijwilligerswerking Actief op zoek gaan naar vrijwilligers

diversiteit en intercultu- vergaderingen, expertiseraliteit uitwisseling, organisatie en participatie aan interculturele projecten

1

SD 4 MAATSCHAPPELLIJK DRAAGVLAK EN CULTUURPAETICIPATIE

Raad van Bestuur Dagelijks Actieve deelname aan vergabestuur Intern overleg AdAK- deringen Cultureel-erfgoedcel VVSG: belangenbehartiger projectverenigingen Cultureel-erfgoedcellen

beheersstructuur projectver.

5

Deelname aan vergaderingen en studiedagen over vrijwilligersmanagement Uitwisselen van expertise met andere cultureel-erfgoedcellen over vrijwilligerswerking. Actief op zoek gaan naar vrijwilligers via: projecten nieuwsbrief www.cultureel-erfgoedcelnoorderkempen.be publieksevenementen

Expertise-uitwisseling, organisatie van projecten

Deelname en organisatie vergaderingen

WERKVORM

Nr. OMSCHRIJVING

CULTUREELERFGOEDCEL

WERKING

DOELSTELLING

Organisatie vergaderingen, projecten, Uitvoeren erfgoedbevragingen Werkbezoeken Organiseren sectorsessies Uitvoeren ondersteuningsbeleid Vrijwilligersbeleid Versturen nieuwsbrief Expertise-uitwisseling met andere cultureelerfgoedcellen,deelname aan studiedagen, Lidmaatschap verenigingen, nieuwsbrieven

Reglement voor logistieke en Uitwerken en uitvoeren adviseert, begeleidt, coördineert en versterkt inhoudelijke ondersteuning ondersteuningsbeleid (Project)subsidiereglement de actoren Beheer tentoonstellingsruimte Stadhuis/erfgoedhuis

2

Vergaderingen Projecten Bevraging Werkbezoeken Sectorsessies Ondersteuningsbeleid www.cultureel-erfgoedcelnoorderkempen.be versturen nieuwsbrief sectoroverschrijdend en interdisciplinair overleg

cultureel-erfgoedcommunicatiebeleid Uitwerken en uitvoeren communicatiebeleid

CULTUREELERFGOEDCEL

1 Communicatie-beleidsplan

WERKVORM

Nr. OMSCHRIJVING SD 3 CULTUREELERFGOEDPLATFORM EN NETWERKER

WERKING

DOELSTELLING

Stakeholders Cultuurbeleidscoördinatoren Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Raad van Bestuur Verschillende diensten in deelnemende gemeenten Vrijwilligers Vlaamse Cultureel-erfgoedcellen Provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen FARO Agentschap kunsten & erfgoed VVSG

Projectgroep beleid Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Raad van Bestuur Provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen FARO Vlaamse Cultureel-erfgoedcellen Museumraad Tram 41

Collegagroep vrijwilligersbeleid Cultuurbeleidscoördinatoren stakeholders Brusseloverleg Vorming + FARO

Collegagroep diversiteit, diversiteitsambtenaren in de gemeenten, wereldconsulent stad Turnhout, Prisma vzw, Villa Mescolanza

AdAK

AdAK Raad van Bestuur Gemeentebesturen VVSG


Financiële ondersteuning

Collegagroep communicatie, Communicatie-ambtenaars deelnemende gemeenten Tram 41 Stakeholders Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Raad van Bestuur


X X X X X X

X X X X X X

X

PLANNING

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Vergaderruimtes, ICT-Ondersteuning, communicatiekanalen in deelnemende gemeenten, nieuwsbrief, www. erfgoedcel noorderkempen.be,…

Vergaderruimtes, catering, ICT-ondersteuning

Vergaderruimtes, catering, ICT-ondersteuning

Vergaderruimtes Catering ICT-ondersteuning

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014

X X

X X

X X

X

X X

X X


Vergaderruimtes, ICT-Ondersteuning, www.cultureelerfgoedcel noorderkempen.be, catering, communicatielokalen deelnemende gemeenten

Ondersteuningsbeleid Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen: logistiek, financieel, inhoudelijk

ICT-ondersteuning, www.cultureelerfgoedcel noorderkempen.be, nieuwsbrief, Communicatiekanalen verschillende gemeenten, kantonniers


PLANNING

88 WERKVORM Publieksprojecten

Nr. OMSCHRIJVING 3

Organisatie van vernieuwende projecten

Deelname aan vergaderingen en studiedagen, aanbieden stageplaatsen voor studenten van de lerarenopleiding KHK-project kunstvakken, ontwikkelen erfgoedkoffer en educatieve spelletjes

Organisatie van vernieuwende projecten

CULTUREELERFGOEDCEL

Uitwerken en uitvoeren Ondersteuningsbeleidin de vorm van een subsidieregle- ondersteuningsbeleid ment, logistieke ondersteuning, inhoudelijke ondersteuning, gedeeld beheer tentoonstellingsruimte in erfgoedhuis Uitbouw regionaal erfgoedhuis

Publieksprojecten

nieuwe methodieken

SD 6 ONDERSTEUNINGS BELEID

Publieksevenementen organiseren educatieve pakketten ontwikkelen aanbieden stageplaatsen

cultureel-erfgoedparticipatie

SD 5 KINDEREN EN JONGEREN

interactieve en frisse manier

WERKING

DOELSTELLING

subsidiereglement

Vergaderruimtes, ICT-ondersteuning, intranet, www.cultureelerfgoedcel noorderkempen.be

2009 2010 2011 2012 2013 2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014 Vergaderruimtes Catering ICT-Ondersteuning …

Jongerengidsen Jeugddiensten van deelnemende gemeenten Cultuurbeleidscoördinatoren De Veerman … Projectgroep beleid, Stuurgroep cultureel-erfgoedcel Raad van Bestuur provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen Brusseloverleg FARO Museumraad Tram 41 Stakeholders

X X

2009 2010 2011 2012 2013 2014 Vergaderruimtes Catering ICT-Ondersteuning …

Collegagroep erfgoededucatie, Kucu-overleg overleg KHK lerarenopleiding, Dienst welzijn (onderwijs) in deelnemende gemeenten, Werkgroep erfgoedkoffer Jongerengidsen De veerman …

X X

X X

X

X X

X X X X X X

2009 2010 2011 2012 2013 2014

ICT-ondersteuning, vergaderruimtes, communicatiekanalen in gemeenten, www. cultureel-erfgoedcelnoorderkempen.be, nieuwsbrief,


PLANNING

Iedereen


Erfgoeddag 2008 en 2009. © Erfgoedcel Noorderkempen


89

2. Meerjarenbegroting 2009 - 2014 FINANCIEEL OVERZICHT CULTUREELERFGOEDCEL NOORDERKEMPEN

2009

IN SUBSIDIES EN BIJDRAGEN

2010

2011

2012

2013

2014

Hogere overheden Vlaamse overheid - Agentschap Kunsten en Erfgoed

204.000

Gemeenten Gemeente Beerse Gemeente Oud-Turnhout Stad Turnhout Gemeente Vosselaar

19.827 4.150 3.158,25 9.965,75 2.553

23.925,90 5.026,80 3.803,10 12.021 3.075

24.404,42 5.127,34 3.879,16 12.261,42 3.136,50

24.892,51 5.229,88 3.956,75 12.506,65 3.199,23

25.390,36 5.334,48 4.035,88 12.756,78 3.263,21

25.898,16 5.441,17 4.116,60 13.011,92 3.328,48

6.356

7.500

7.500

7.500

7.500,00

7.500

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

Overdracht reserve 2008 Inkomsten uit eigen werking Algemeen totaal inkomsten UIT PERSONEELSKOSTEN Bezoldigingen en sociale voordelen Brutobezoldiging (inclusief BV en RSZ WN) Eindejaarstoelage (EJT) Werkgeversbijdrage

ALGEMENE WERKINGSKOSTEN

204.000

204.000

204.000

74.438

19.042,69

22.216

22.660

23.327

23.793

10.641

12.888

13.185

13.489

13.944

1.960,12 400 300 1.260,12

106.860

111.031

Hostingcontract Synaptech en updates website Telecommunicatie Abonnementen ICT-Materialen

1.000

2500

2500

2500

2500

2500

250 840 3.000

250 840 3.000

250 840 3.000

250 840 3.000

250 840 3.000

250 840 3.000

Verbruik/informatie

8.250

6.250

7.250

7.250

6.250

7.250

Groot kantoormateriaal Klein kantoormateriaal Documentatie/publicaties Drukwerk

2.000 1.250 2.500 2.500

1.000 1.250 1.500 2.500

1.000 1.250 2.500 2.500

1.000 1.250 2.500 2.500

1.000 1.250 1.500 2.500

2.000 1.250 1.500 2.500

Overdracht 2008: extra middelen drukwerk

2.500

0

0

0

0

0

16.342,70

17.160,75

17.179,17

16.197,95

17.417,11

58.334

36.023,20

49.512,67

52.723,34

52.954,41

51.727,05

Uitwerken project rond historische films op basis van een concreet thema Organisatie Erfgoeddag 2009 - Uit Vriendschap!? Voorbereiding Erfgoeddag 2010 - Fake Coördinatie Week van de Smaak Inspelen op opportuniteiten inzake erfgoedwerking Koppelen erfgoedgedachte aan volksfeesten uit de regio Voorbereiding reizende tentoonstelling jongerencultuur Coördinatie overleg oorlogsverleden binnen de regio Opvolgen straatnamenproject. Onderzoeken mogelijkheden regionale vertaling

20.000

0

0

0

0

0

Projectparticipatie

6.800

10.800

8.800

8.800

8.800

8.800

Deelname start cultuurseizoenen Open Monumentendag Ontsluiting archeologisch onderzoek in de regio Voorbereiding project 2012, deelname aan werkgroep 2012 Deelname kunst en cultuuroverleg

2.000 800 4.000

8.000

6.000

6.000

6.000

6.000

Varia

113.290

116.538

119.054

Administratie

2.400

2.600

2.400

2.400

2.400

2.600

Sociaal secretariaat Accountant Verzendingskosten Publicatie Belgisch Staatsblad

1.200 500 500 200

1200 500 700 200

1200 500 700 0

1200 500 700 0

1200 500 700 0

1200 500 700 200

Verzekeringen

885

902,70

920,75

939,17

957,95

977,11

Verzekering BA Brandverzekering Verzekering vrijwilligers Omniumverzekering dienstopdrachten eigen wagen

280 40 65 500

500

Totaal algemene werkingkosten Projectcoördinatie

1.175,64 0 463,91 100 2.000

89.824

6590

PROJECTKOSTEN

21.781

2014

6590

2.946,03

2013

6590

81.317

2012

6590

79.722

2011

6590

77.445

2010

5.090

75.927

2009

ICT

62.135,61

3.739,55

Totaal Personeelskosten

65.081,64

Andere personeelskosten

Vervoerskosten trein Vervoerskosten auto Studiedagen en opleidingen

90

18.180,69 862

Verplaatsingen en opleidingen

204.000

230.183 237.425,90 239.904,42 242.392,51 244.890,36 247.398,16

Patronale RSZ loon Patronale RSZ EJT

Maaltijdcheques (MTC) Provisie vakantiegeld Verzekeringen (AO) vakbondspremie Aanwervingsprocedure

204.000

FINANCIEEL OVERZICHT CULTUREELERFGOEDCEL NOORDERKEMPEN

19.625

13.000 834 7.000 10.000 6.000 1.500 0 0

0 0


91

FINANCIEEL OVERZICHT CULTUREELERFGOEDCEL NOORDERKEMPEN Permanente werking Opmaken referentiekader cultureelerfgoedveld en opstellen stappenplan met prioriteiten Opmaken cultureel-erfgoedbeleidsplan met kritische omgevingsanalyse, meerjarenplanning en begroting Voorbereiding inventarisatie erfgoedcollecties op deelcollectieniveau Opmaak projectstappenplan voor het in kaart brengen van immaterieel erfgoed Digitalisering Deelname interdisciplinair en sectoroverschrijdend overleg Organisatie vergaderingen stuurgroep cultureel-erfgoedcel Organisatie van vorming voor erfgoedactoren Afstemming tentoonstellingsaanbod in de regio Initiatieven i.s.m. AdAK voor samenwerking met andere partners en mogelijk uitbreiding Pv Deelname provinciaal overleg cultureel-erfgoedcellen Deelname collegagroep regionale erfgoedconvenanten i.s.m. VVSG Overleg met cultureel-erfgoedcellen, de provincie en FARO om erfgoedcollecties -en actoren op uniforme wijze in kaart te brengen Deelname Brusseloverleg Deelname aan internetforum cultureel-erfgoedcellen op Vlaams niveau Deelname aan collega- en werkgroepen rond bepaalde thema’s Deelname aan vergaderingen Raad van Bestuur projectvereniging Uitvoeren en uitwerken ondersteuningsbeleid Uitvoeren en uitwerken vrijwilligersbeleid Uitvoeren en uitwerken communicatiebeleid Afspraken met AdAK over inhoudelijke werking Afspraken met TRAM 41 over inhoudelijke werking Afspraken met AdAK over werking projectvereniging Ontwikkeling erfgoedkoffers Overleg met lerarenopleiding en leerkrachten rond erfgoededucatie

2009

2010

51.744

92

2012

2013

2014

67.400

53.400

50.400

50.400

50.400

10.000

8.000

5.000

5.000

5.000

0

5.000

500 0 34.500 0 0 2.000

A. Inkomsten 1. Middelen van de Vlaamse Gemeenschap Volgens Art. 67, §3, °2 van het cultureel-erfgoeddecreet bedraagt de werkingssubsidie ten minste 200.000 euro per jaar voor een gemeentelijke overheid of intergemeentelijk samenwerkingsverband van omliggende gemeenten met een werkingsgebied van meer dan 35.000 inwoners en minder dan 100.000 inwoners.” Aangezien onze regio over meer dan 80.000 inwoners beschikt, ontvangt ze van de Vlaamse Gemeenschap minstens 200.000 € aan werkingssubsidies. Daarnaast krijgt de cultureel-erfgoedcel 4000 euro om tegemoet te kunnen komen aan de ondersteunende maatregelen voor lokale cultureel-erfgoedactoren. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen volgt de besteding van deze middelen op en schrijft procedures uit om de besteding van deze middelen te controleren. Hierin inbegrepen is voor de volledige beleidsperiode: ••jaarlijks 945 euro voor de uitgave van de periodieke publicatie over volkscultuur en geschiedenis De Vlierbes van Heemkundige Kring De Vlierbes; ••jaarlijks 1 899 euro voor de uitgave van de periodieke publicatie over volkscultuur en geschiedenis Taxandria van Taxandria

2. Financiële en logistieke inbreng van de vier deelnemende gemeenten.

0

De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen ontvangt subsidies van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Antwerpen. De gemeentes stellen hier een financiële bijdrage tegenover, die per deelwerking volgens een andere verdeelsleutel wordt berekend. De financiële bijdrage van de gemeenten wordt berekend op basis van het aantal inwoners. Deze werd vastgelegd op 0.25 euro per inwoner voor 2009. Vanaf 2010 wordt deze opgetrokken naar 0.30 euro per inwoner met een jaarlijkse indexering vanaf de volgende jaren. In principe wordt uitgegaan van een participatie van 30% vanuit de gemeenten ten opzichte van de subsidie vanuit de Vlaamse overheid. Deze wordt ook deels ingevuld door logistieke en administratieve ondersteuning van de cultureel-erfgoedcel bij de organisatie van haar activiteiten. Stad Turnhout zorgt voor de huisvesting van de projectvereniging en neemt de verbruikskosten voor haar rekening. Alle gemeenten stellen vergaderruimtes ter beschikking. Voor de praktische uitwerking van haar erfgoedprojecten kan de projectvereniging gebruik maken van het vervoer, de materialen en het personeel van de stedelijke en gemeentelijke werkplaatsen en van de uitleendiensten. De subsidies van de Vlaamse Gemeenschap kunnen enkel nog voor inhoudelijke en personeelskosten gebruikt worden, de ondersteunende kosten moeten door de gemeenten gedragen worden.

0

0 0 0

0 0 0

3. Inkomsten uit eigen werking

0 2.844

20.000

20.000

20.000

20.000

20.000

26.000

0

0

0

0

14.000

14.000

14.000

14.000

1.900 2.000 0 0

Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen heeft in haar eerste werkingsjaar vooral kennis gemaakt met de lokale erfgoedactoren. Onder andere dankzij deze verkennende fase hebben we kunnen bepalen welke producten of projecten in aanmerking zouden kunnen komen om eigen inkomsten te genereren. In 2009 heeft de cultureel-erfgoedcel in het kader van Erfgoeddag ‘Uit Vriendschap!?’ een ganzenspel van rond 1920 heruitgegeven. Dit spel is te koop aangeboden op Erfgoeddag en zal in de toekomst te verkrijgen zijn via de site van de cultureel-erfgoedcel, op de dienst toerisme en in het Nationaal Museum van de Speelkaart. In 2009 werkt de cultureel-erfgoedcel aan een educatieve erfgoedkoffer die scholen aan een heel democratische prijs kunnen lenen. In de toekomst zullen wellicht nog meer producten, publicaties, enz. ontwikkeld worden waardoor het aandeel eigen inkomsten stijgt.

0 3.000 0

Andere projecten Overdracht 2008: extra middelen projecten

2011

3.856

Totaal projectkosten

120.734 114.223,20 111.712,67 111.923,34 112.154,41 110.927,05

Algemeen totaal uitgaven

230.183 237.425,90 239.904,42 242.382,51 244.890,36 247.398,16


93

B. Uitgaven 1. Cultureel-erfgoedcel a. Personeel De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen heeft voor de deelwerking cultureel erfgoed twee voltijds erfgoedcoördinatoren in dienst (niveau A). De totale personeelskost bedraagt 44% van het totale werkingsbudget. Het budget laat momenteel niet toe een derde – ondersteunende medewerker aan te nemen (projectmedewerker of administratief medewerker). Bovendien blijft er op deze manier 56% van het werkingsbudget over om erfgoedprojecten te organiseren en om sectorondersteunende initiatieven te nemen en kan de cultureel-erfgoedcel op korte tijd het cultureel erfgoed de nodige zichtbaarheid verlenen. b. Lonen van ondersteunende ambtenaren Hieronder verstaan we: de vier cultuurbeleidscoördinatoren, de erfgoedprofessionals, het personeel van (ondersteunende) stads- en gemeentediensten (toerisme, ICT, communicatie, technische dienst, TRAM 41). Uiteraard zullen de loonkosten van deze ambtenaren nooit als een uitgave in de boekhouding van de Cultureel-erfgoedcel zichtbaar zijn. Ze maken immers deel uit van de inbreng de gemeenten die deel uitmaken van de projectvereniging in natura zal realiseren. De cultuurbeleidscoördinators werken jaarlijks gezamenlijk zo’n 450 uren in functie van de cultureelerfgoedcel. Dit komt ongeveer overeen met 1/3 VTE. Hun gezamenlijke loonkost bedraagt ongeveer 12.900 €. c. Overhead Tot de overhead worden ondermeer gerekend: reis- en opleidingskosten, receptie- en representatiekosten, kosten voor frankering en drukwerk, administratie- en bankkosten, onkosten voor kantoorbenodigdheden en de aankoop van publicaties, documentatie en abonnementen. Gezien de opstartkosten in 2008 en 2009, verwachten we dat de overheadkosten vanaf 2010 gevoelig lager zullen liggen. In het licht van de erkenning van Turnhout als Vlaamse Cultuurstad verhogen in 2011 en 2012 de overheadkosten. In de aanloop naar een nieuwe beleidsperiode voorzien we ook in 2014 een extra overheadkost. d. Werkingskosten De kosten voor honoraria en de inhoudelijke werking (projecten, acties, overleg, …) van de cultureel-erfgoedcel zullen voor het overgrote deel in de boekhouding van projectvereniging Erfgoed Noorderkempen – deelwerking cultureel erfgoed terug te vinden zijn. Voor een aantal zaken (zoals de grafische vormgeving door de dienst communicatie, de diensten van de stedelijke en gemeentelijke werkplaatsen, enz) die een aanzienlijke bijdrage in natura van de gemeentes vertegenwoordigen, zal deze kost op het conto van Erfgoed Noorderkempen – deelwerking cultureel erfgoed gespecificeerd worden in de jaarrekeningen. Het bedrag dat we jaarlijks voor projectwerking voorzien, blijft niet over de hele convenantsperiode gelijk omdat dit gerelateerd is aan de specifieke doelstellingen en de daaraan gekoppelde acties die per werkingsjaar gerealiseerd zullen worden. Zo willen we het nodige budget voorzien voor projecten als de uitbouw van een regionale erfgoeddatabank en –beeldbank of de ontwikkeling van een erfgoedkoffer. De kosten van deze projecten zijn beperkt in de tijd (uitgezonderd de jaarlijks weerkerende onderhouds- en hostingkosten voor de beeldbank).

2. Ondersteuningsbeleid a. Enveloppen van de Vlaamse Gemeenschap voor lokale of regionale publicaties over volkscultuur De subsidies die voor de ondersteuning van de lokale cultureel-erfgoedactoren door logistieke, financiële en personele middelen te verstrekken, worden ingezet, zijn een aanvulling op de eigen inspanningen van de gemeente(n). Als een vereniging die een periodieke wetenschappelijke publicatie over volkscultuur en geschiedenis wil uitgeven in een gemeente ligt waarmee een cultureel-erfgoedconvenant is gesloten, wordt de projectsubsidie voor het uitvoeren van het cultureel-erfgoedconvenant voor de eerste

beleidsperiode 2009 – 2014, verhoogd met het bedrag van de projectsubsidie die de vereniging heeft ontvangen voor de publicatie die verschenen is tussen de zomer van 2006 en de zomer van 200791. Voor onderstaande jaarboeken volgt Erfgoedcel Noorderkempen de besteding van de middelen op en schrijft ook procedures uit om de besteding van deze middelen te controleren92. • Jaarboek Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria Het jaarboek van de Kring bevat wetenschappelijke bijdragen over de geschiedenis en het leven van de Kempenaars in het verleden. Daarnaast worden ook kunstvoorwerpen en erfgoedrelicten besproken en van commentaar voorzien. Hiervoor wordt een beroep gedaan op specialisten. De eerste uitgave dateert al van 1904. Jaarlijks ontvangt de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria 1899 € voor de uitgave van de periodieke publicatie over volkscultuur en geschiedenis Taxandria. • Jaarboek Heemkundige Kring De Vlierbes In 1978-1979, het eerste werkjaar, publiceerde De Vlierbes zijn eerste jaarboek. Beerse en Vlimmeren waren enthousiast. Jaar na jaar groeide de belangstelling voor de jaarboeken en voor het driemaandelijks contactblad. Toen het grote fotoboek in 1991 verscheen, steeg het aantal intekenaars boven de 900 en sindsdien behoort De Vlierbes tot de grootste heemkundige kringen in Vlaanderen. Tot nu toe leverden de dertig jaarboeken van De Vlierbes al meer dan 6000 bladzijden aan immaterieel erfgoed op, aangevuld met 1400 bladzijden in de tijdschriften van de kring. Jaarlijks ontvangt de Heemkundige Kring De Vlierbes 945 € voor de uitgave van de periodieke publicatie over volkscultuur en geschiedenis De Vlierbes. b. Reglement voor de logistieke en financiële ondersteuning van cultureel-erfgoed actoren Overeenkomstig het cultureel-erfgoedconvenant van 2009-2014 werkt projectvereniging Erfgoed Noorderkempen uiterlijk tegen het einde van de beleidsperiode een ondersteuningsbeleid voor cultureel-erfgoedactoren uit. In het actieplan van de cultureel-erfgoedcel is deze termijn teruggebracht tot eind 2009. Als onderdeel van dit ondersteuningsbeleid werkt Erfgoedcel Noorderkempen een reglement uit tot het verkrijgen van logistieke en financiële ondersteuning. Vanaf 2010 zou dit reglement van kracht moeten kunnen zijn. In het eerste werkingsjaar startte de cultureel-erfgoedcel een overleg met TRAM 41 om te komen tot een gemeenschappelijk tentoonstellingsreglement. Ondertussen is dit reglement van kracht. Belangrijkste wijziging is dat de tentoonstellingen tegenwoordig een gedeelde verantwoordelijkheid van TRAM 41 en Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen zijn. Er zijn een aantal kwalitatieve criteria toegevoegd en de procedure is verfijnd. Zo moet de aanvrager vooraf een uitgebreid projectvoorstel indienen dat door TRAM 41, de cultureel-erfgoedcel, de ambtelijke werkgroep en de museumraad beoordeeld wordt.

X. Plaats en organisatie van de cultureel-erfgoedcel binnen projectvereniging Erfgoed Noorderkempen 1. De structuur en werking van de projectvereniging A. De oprichting De Archeologische dienst Antwerpse Kempen ontstond in de schoot van de projectvereniging Regionaalstedelijk Gebied Turnhout, op aangeven van de werkgroep archeologie van de Cultuurraad van de Kempen. Na het ondertekenen van een resultaatsverbintenis tussen de Pv RGT en de afdeling Monumenten en Landschappen, werd op 16 juni 2003 door Minister van Grembergen zelf de start gegeven in het stadhuis van Turnhout. Op 1 juli 2003 ging Jef Van Doninck van start als intergemeentelijk archeoloog voor de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar.

91 VLAAMSE GEMEENSCHAP, Ontwerp van decreet houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid, Memorie van toelichting, stuk 1579 (2007-2008) nr.1, pp.6-8. 92 CULTUREEL ERFGOEDCONVENANT TUSSEN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP EN PROJECTVERENIGING ERFGOED NOORDERKEMPEN.

94


95

Eind 2003 werd een onafhankelijke projectvereniging Archeologische dienst Antwerpse Kempen opgericht. Op 3 december werd de oprichtingsakte door de 4 burgemeesters en secretarissen ondertekend en de statuten werden op 30 december 2003 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Vanaf 2004 kon meer tijd vrijgemaakt worden voor archeologisch beleid en beheer. De opvolging van dossiers en het uitvoeren van terreinwerk bleek echter al snel onhoudbaar. Daarom werden in 2005 gesprekken aangegaan met de provincie Antwerpen voor een mogelijke toetreding van de provincie Antwerpen in de projectvereniging door de subsidiëring van een bijkomende archeoloog. In september 2004 werd een overeenkomst bereikt en werd een subsidiëDe brede regio maakt kennis met de werking van projectvereniging Erfgoed Noorderkempen op de infosessie van 5 mei 2009. © Erfgoedcel Noorderkempen ring in geschreven op de begroting van 2006. Vanaf de 2de helft van 2006 werd de dienst versterkt met een tweede archeoloog: Stephan Delaruelle. Eind 2007 werd door de Raad van Bestuur een motiveringsnota opgesteld voor de verlenging van de projectvereniging voor een periode van zes jaar. Deze verlenging werd goedgekeurd door de vier deelnemende gemeenten in de loop van november 2007. In 2008 werd de werking van de projectvereniging uitgebreid met roerend en immaterieel erfgoed door de incorporatie van de cultureel-erfgoedcel voor de uitbouw van een regionale erfgoedwerking. Omdat de twee diensten in de zelfde regio actief zijn en ook inhoudelijk hun werkingen bij elkaar aansluiten, lag het voor de hand dat ze samen zouden werken. De samenwerking heeft een wederzijds versterkend effect. En dat is ook niet verwonderlijk want roerend, onroerend en immaterieel erfgoed zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hiervoor was echter een verandering van naam en statuten van de projectvereniging nodig, zodat in december 2008 de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen het licht zag. In 2009 werd de regionale verankering van de projectvereniging nog versterkt door de toetreding van Baarle-Hertog tot de deelwerking archeologie93.

B. De beslissingsorganen en- procedures 1. Raad van Bestuur Namens de gemeenteraad van Baarle-Hertog, afgevaardigd in zitting van 19 februari 2009 voor de deelwerking archeologie Mevrouw Godelieve Proost – gemeenteraadslid De heer Erik van der Vloet – gemeenteraadslid Namens de gemeenteraad van Beerse, afgevaardigd in zitting van 15 februari 2007 voor beide deelwerkingen De heer Jan Eyckens-gemeenteraadslid94 De heer Gust Adriaensen – gemeenteraadslid Namens de gemeenteraad van Oud-Turnhout, afgevaardigd in zitting van 15 februari 2007 voor beide deelwerkingen De heer Jan Sels – Schepen De heer Herman Bax - gemeenteraadslid

Namens de gemeenteraad van Turnhout, afgevaardigd in zitting van 5 februari 2007 voor beide deelwerkingen De heer Walter Van Houtven – gemeenteraadslid († 1 mei 2009) vervangen door gemeenteraadslid de heer Peter Segers De heer Pierre Gladiné - gemeenteraadslid Namens de gemeenteraad van Vosselaar, afgevaardigd in zitting van 8 februari 2007 voor beide deelwerkingen Mevrouw Inge Van Goubergen - Schepen De heer Johan Mostmans - gemeenteraadslid De functieverdeling zijn dezelfde als voorgaand werkjaar (verkozen RvB 6 maart 2007): De heer Jan Sels – Voorzitter De heer Peter Segers – Ondervoorzitter, vervanger van de heer Walter Van Houtven († 1 mei 2009) De heer Gust Adriaensen - Secretaris Mevrouw Inge Van Goubergen – Penningmeester In oktober 2007 trad de provincie Antwerpen toe als officiële partner van de projectvereniging AdAK. Zoals het jaar ervoor zat in 2008 ook gedeputeerde Ludo Helsen als vertegenwoordiger met raadgevende stem in de RvB. De volgende personen maakten ook deel uit van de Raad van Bestuur, maar hadden enkel een adviserende bevoegdheid: Alde Verhaert (AROV Onroerend Erfgoed) – adviseur Jef Van Doninck – Intergemeentelijk archeoloog Stephan Delaruelle - Intergemeentelijk archeoloog Wim Van Hout – bezieler/oprichter AdAK Door het onderbrengen in december 2008 van de Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen in de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen leek het wenselijk om vanuit elke gemeente een vaste vertegenwoordiger uit het college aan te duiden, die met raadgevende stem aan al de vergaderingen van de Raad van Bestuur deelneemt. Het college van burgemeester en schepenen van de gemeente Beerse duidt schepen Joos De Meyer aan als vaste vertegenwoordiger van de Raad van Bestuur van de Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen. Het college van burgemeester en schepenen van de gemeente Oud-Turnhout duidt schepen Marleen Joris aan als vaste vertegenwoordiger van de Raad van Bestuur van de Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen. Het college van burgemeester en schepenen van de gemeente Turnhout duidt schepen Eric Vos aan als vaste vertegenwoordiger van de Raad van Bestuur van de Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen. Het college van burgemeester en schepenen van de gemeente Vosselaar duidt schepen Inge Van Goubergen aan als vaste vertegenwoordiger van de Raad van Bestuur van de Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen. Schepen Inge Van Goubergen was echter reeds sedert 8 februari 2007 als schepen in de Raad van Bestuur afgevaardigd. Door het onderbrengen van de Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen in de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen zijn nog twee personen met adviserende bevoegdheid toegetreden tot de Raad van Bestuur: Nathalie Gagelmans – Erfgoedcoördinator Beleid Jan Matthé – Erfgoedcoördinator Communicatie

2. Dagelijks bestuur Om de twee weken is er op vrijdag van 9u00 tot 9u45 een dagelijks bestuur tussen de afgevaardigde(n) van de 2 deelwerkingen en de voorzitter en secretaris van de projectvereniging. Tijdens dit overleg kan de dagelijkse werking overlopen worden en documenten ter ondertekening voorgelegd worden.

93 J. VAN DONINCK, S. DELARUELLE, Jaarverslag 2008 Archeologische dienst Antwerpse Kempen, Turnhout, februari 2009. 94 Vervanger van mevr. Jull Verstricht

96


97

Het eerste dagelijks bestuur sinds het onderbrengen van Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen in de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen vond plaats op 6 maart 2008.

C. De uitvoering 1. Personeel De projectvereniging beschikt over vier vaste medewerkers, waarvan twee voor de deelwerking cultureel-erfgoedcel en twee voor de deelwerking archeologie. De personeelskosten voor de Cultureel-erfgoedcel worden integraal gedragen door de subsidie van de Vlaamse Gemeenschap. De personeelskosten voor de deelwerking archeologie worden voor de helft gedragen door de Vlaamse Gemeenschap en voor de andere helft door de Provincie Antwerpen. Voor de deelwerking archeologie worden op projectmatige basis tijdelijke medewerkers in dienst genomen. De financiering van de personeelskosten gebeurt volledig door de projectontwikkelaars. Deelwerking Erfgoed: Nathalie Gagelmans – erfgoedcoördinator beleid: sinds 11/02/2008 bij stad Turnhout, sinds 11/02/2009 bij projectvereniging Erfgoed Noorderkempen. Jan Matthé – erfgoedcoördinator communicatie: sinds 11/02/2008 bij stad Turnhout, sinds 11/02/2009 bij projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Deelwerking Archeologie: Jef Van Doninck – stafmedewerker/ archeoloog: sinds 1/06/2003 Stephan Delaruelle- stafmedewerker/ archeoloog: 01/06/2006

De stuurgroep cultureel-erfgoedcel is samengesteld uit de vier cultuurschepenen en de cultuurbeleidscoördinatoren van de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar, leden van de Turnhoutse Cultuurraad, leden van de museumraad van TRAM 41, een archeoloog van AdAK, de voorzitter van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen, het diensthoofd toerisme van Turnhout en de coördinator van het kunsten erfgoedcentrum het Hofke van Chantraine van OudTurnhout. De cultureel-erfgoedcel coördineert de vergaderingen van de stuurgroep.

B. FARO FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed is als steunpunt een dienstverlenende organisatie die een intermediaite rol vervult tussen het cultureel-erfgoedveld en de overheid, en die als doel heeft cultureel-erfgoedorganisaties, lokale en provinciale besturen en beheerders van cultureel erfgoed te ondersteunen en de ontwikkeling van het cultureel-erfgoedveld te stimuleren met het oog op de doelstellingen, vermeld in het decreet95. In het cultureel-erfgoedconvenant dat op 20 april 2009 werd afgesloten tussen de Vlaamse Gemeenschap en de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen is de rol van FARO ten opzichte van de cultureel-erfgoedcel opgenomen: De cultureel-erfgoedorganisatie, gesubsidieerd als steunpunt voor het cultureel-erfgoedveld op basis van artikel 4 van het decreet heeft als taak: 1° de Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen te ondersteunen bij het ontwikkelen en toepassen van de noodzakelijke beleidsinstrumenten voor het lokaal cultureel-erfgoedbeleid; 2° een initiërende en coördinerende rol op te nemen in het bereiken van ten minste volgende doelstellingen vermeld in artikel 3.§1, 1°3, 1°8, 2°5, 4°1 en 4°2 (cfr.supra).

C. Agentschap Kunsten & Erfgoed 2. Interne werking Elke maandag is er van 13u30 tot 15u00 een dienstoverleg tussen beide deelwerkingen waar de stand van zaken, lopende dossiers, boekhouding, problemen, etc. kunnen besproken worden. Het eerste dienstoverleg vond plaats op 23 februari 2009. De personeelsleden van beide deelwerkingen houden een gezamenlijke agenda bij waarin vergaderingen, verloven, afwezigheden, dienstopdrachten, etc. worden in bijgehouden. Deze agenda is aangemaakt in Outlook en is via het netwerk raadpleegbaar en aanpaspaar door elk individueel personeelslid. Ieder personeelslid vult vastgelegde vergaderingen of verlofdagen zo snel mogelijk aan in de agenda. Indien bepaalde activiteiten door meerdere collega’s worden gevolgd zijn alle namen ingevuld. De algemene post alsook de specifieke post van beide deelwerkingen komt aan in één postbakje in het stadhuis/erfgoedhuis. Alle personeelsleden kunnen de post ophalen. Diegene die de post ophaalt, zorgt ook voor de verdeling en bezorgt zo snel mogelijk de brieven aan de desbetreffende dienst of persoon.

2. De adviserende organen met betrekking tot het cultureelerfgoedbeleid A. Stuurgroep Cultureel-erfgoedcel

De cultureel-erfgoedcel kan voor diverse vragen terecht bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed96. Daarnaast neemt ze ook deel aan het Brusseloverleg. Het Brusseloverleg is een overleg tussen de cultureel-erfgoedcellen en de administratie, waar beide samen de agenda van opmaken. Om tweerichtingsverkeer te stimuleren stellen de cultureel-erfgoedcellen op het Brusseloverleg telkens 1 voorbeeldwerking aan de administratie voor. De collegagroepen97 waarin de verschillende cultureel-erfgoedcellen vertegenwoordigd zijn, doen suggesties en maken een keuze.

D. VVSG Sedert eind 2008 is de VVSG98 op vraag van zeven projectverenigingen en een dienstverlenend intergemeentelijk samenwerkingsverband, het aanspreekpunt en de belangenbehartiger voor projectverenigingen met een cultureel-erfgoedconvenant. Hilde Plas volgt als stafmedewerker van de VVSG het cultuurbeleid op waarmee erfgoedbeleid hoe langer hoe meer verweven wordt. Ze is aangeduid als VVSG-aanspreekpunt voor het overleg met de projectverenigingen en zal daarbij als bemiddelaar beroep doen op de expertise en medewerking van de VVSG-collega’s. Alle projectverenigingen zijn vertegenwoordigd op de samenkomsten van de VVSG, waar vragen over bestuurlijke zaken, personeelsbeleid, beheer, belangenbehartiging en ondersteuning behandeld worden. De vragen blijken voor elke aanwezige feitelijk voort te komen uit de verlenging van de bestaande erfgoedconvenant of de invulling van een nieuwe erfgoedconvenant.

Sinds 19 maart 2008 wordt de cultureel-erfgoedcel inhoudelijk en beleidsmatig ondersteund door een stuurgroep. De stuurgroep is een adviesorgaan dat dankzij de vertegenwoordiging van de schepencolleges uit de vier gemeenten een contactplatform is met het lokale beleid. De stuurgroep adviseerde de cultureel-erfgoedcel in 2008 omtrent de te volgen beleidslijnen, de implementatie van het actieplan, de voorbereiding voor de visitatiecommissie, de oprichting van de projectvereniging, de afspraken met TRAM 41, de omgevingsanalyse, vormingen, projecten en publiekswerking.

95 http://www.FAROnet.be 96 http://www.kunstenenerfgoed.be 97 Collegagroep beleid, collegagroep communicatie, collegagroep digi-projecten, collegagroep vrijwilligersmanagement, collegagroep erfgoededucatie, collegagroep diversiteit. 98 http://www.vvsg.be

98


99

Bibliografie ANCIAUX, B., Beleidsnota cultuur 2004-2009, 2004. CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota aanbod, spreiding, participatie, 2006. CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Cultureel-erfgoed, 2006. CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota E-cultuur, 2006. CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Gemeenschapsvorming, 2006. B. ANCIAUX, Beleidsnota cultuur 2004-2009. CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Interculturaliseren, 2006. CULTUUR LOKAAL, VCOB, Trendnota Levenslang & Levensbreed leren, 2006. DE KEYSER, B., In de zon én in de schaduw. Gemeentearchieven in het Vlaams erfgoedbeleid, Berchem, 2004, p.43, 153-155. DE WIT, D., ESMANS, D., E-cultuur. Bouwstenen voor praktijk en beleid, Acco, 2006. Dienst Erfgoed, Provincie Antwerpen, Cultureel-erfgoedbeleidsplan 2009-2014. GEHLEN, A. FL., NEVE, P. L., Het notariaat in de lage landen, +/- 1250-1842, Kluwer, 2005. Gemeente Beerse, Cultuurbeleidsplan 2004-2007 Gemeente Vosselaar, Cultuurbeleidsplan 2008-2013. GEUENS, K., VANHOUTTE, P., VAN NIJVERSEEL, D., Verborgen schatten. Repertorium van lokale erfgoedhouders in de provincie Antwerpen, Antwerpen, 2006, pp. 12, 25. GYSEN, R., T’SYEN, T., MINNE, B., VERHAEGEN, A., Beleidsplan cultureel erfgoed 2009-2014 stad Leuven, Leuven, 2007. LAENEN, M., Erfgoed in beweging. Een internationaal en eigentijds perspectief, in: J. CASPENBERGHS, COOLS, J., DE RYNCK, P.(ed.), Visies op erfgoed in Vlaanderen en Europa, Antwerpen, 2003, p. 39. LIETEN, A., WOUTERS, N., Erfgoedconvenant 2009-2014 Mechelen, Mechelen, 2007. SELS, G., Vlaamse tradities op lijst UNESCO, in: De Standaard, 30-09-2008, p.48. STAD TURNHOUT, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, BELEIDSPLAN 2009-2014, p. 14, 17, 26, 36. STAD TURNHOUT, TURNHOUTSE ROUTE ARCHIEF EN MUSEA, Jaarverslag 2008, p.3, 5, 6, 24 STEVENS, F., Scripta ferunt annos, Tweehonderd jaar notariaat Dierckx in Turnhout 1802-2002, Turnhout, Brepols, 2002. VAN HOVE, T., Ontwerp beleidsnota erfgoedconvenant stad Antwerpen – Vlaamse Gemeenschap 2009-2014, Antwerpen, 2008. VLAAMSE GEMEENSCHAP, Ontwerp van decreet houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid, Memorie van toelichting, stuk 1579 (2007-2008) nr.1, pp.6-8. WALTERUS, J., Enkele resultaten uit het participatieonderzoek van Recreatief Vlaanderen, in: Mores, jg. 7, nr. 2, 2006, pp.4-8. WALTERUS, J., Publieksonderzoek Erfgoeddag 2007 – rapportageverslag, december 2007.

Internetbronnen Agentschap voor Binnenlands Bestuur: De nieuwe Gemeentewet, Laatste aanpassing: decreet van 1 februari 2008 - B.S 27 maart 2008. Geraadpleegd op 26 juni 2009, http://www.binnenland. vlaanderen.be/regelgeving/wetgeving/gemeentewet/inhoud_gemeentewet.htm Gemeente Beerse, Cultuurbeleidsplan 2008 – 2013, http://www.beerse.be/file_uploads/2494. pdf?_vs=0_N http://users.skynet.be/vosselaar.anno1900/. http://www.archiefbank.be http://www.faronet.be http://www.interculturaliseren.be

100


101

http://www.kunstenenerfgoed.be http://www.kunstenenerfgoed.be http://www.odis.be http://www.okra.be http://www.oud-turnhout.be/downloads/cultuur/Cultuurbeleidsplan_Oud-Turnhout_2008-2013.pdf http://www.provant.be/vrije_tijd/cultuur/erfgoed http://www.sint-sebastiaansgilde-vosselaar.be. http://www.stadsregioturnhout.be http://www.turnhout.be/cultuurbeleid/index.php?pageid=0402&site=20 http://www.vrijwilligersweb.be/wetgeving http://www.vvsg.be OCMW Beerse. Alles wat je wil weten over OCMW Beerse. Geraadpleegd op 1 juli 2009, p.3. http://www.beerse.be

Bijlagen bij Beleidsplan Erfgoedconvenant Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen – Vlaamse Gemeenschap 2009-2014

102

Bijlagen bij Beleidsplan Erfgoedconvenant

103

Cultureel-erfgoedconvenant tussen de Vlaamse Gemeenschap en de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen

Tussen: de Vlaamse Gemeenschap, vertegenwoordigd door de Vlaamse Regering in de persoon van de heer Bert Anciaux, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel die handelt in uitvoering van de beslissing van de Vlaamse Regering op 24 oktober 2008; en de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen, vertegenwoordigd door de heer Jan Sels, voorzitter en door de heer Gust Adriaensen, secretaris die handelen in uitvoering van de beslissing van de Raad van Bestuur op 17 februari 2009. Hoofdstuk I. Algemene bepalingen en beleidskader Art. 1. In dit cultureel-erfgoedconvenant wordt verstaan onder: 1° cultureel erfgoed: roerend en immaterieel erfgoed dat als betekenisdrager uit het verleden gemeenschappelijke betekenissen verkrijgt binnen een cultureel referentiekader; 2° decreet: het Cultureel-erfgoeddecreet van 23 mei 2008; 3° beleidsperiode: de periode die start op 1 januari 2009 en eindigt op 31 december 2014; 4° projectvereniging Erfgoed Noorderkempen: het intergemeentelijk samenwerkingsverband van de gemeenten Baarle-Hertog, Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar. Deze cultureelerfgoedconvenant heeft enkel betrekking op het cultureel-erfgoedbeleid van de gemeenten Beerse, OudTurnhout, Turnhout en Vosselaar; 5° Erfgoedcel Noorderkempen: de cultureel-erfgoedcel die binnen de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen een coördinerende taak op zich neemt met betrekking tot de uitvoering van de doelstellingen gekoppeld aan art. 4. §1, tweede lid, 1°. Art. 2. §1. Dit cultureel-erfgoedconvenant wordt, in uitvoering van artikel 72 van het decreet, gesloten tussen de Vlaamse Gemeenschap en de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen voor de uitvoering van een geïntegreerd en integraal lokaal cultureel-erfgoedbeleid dat gericht is op een betere zorg voor en ontsluiting van het cultureel erfgoed op het grondgebied van de gemeenten die deelnemen aan de cultureel-erfgoedwerking van het intergemeentelijk samenwerkingsverband als vermeld in artikel 1, 4°. Een integraal beleid is gericht op een evenwichtige uitoefening van verschillende functies: verwerving, behoud en beheer, onderzoek en ontsluiting naar het publiek. Een geïntegreerd cultureel-erfgoedbeleid is afgestemd op andere beleidslijnen en –instrumenten van de gemeenten die deelnemen aan de cultureelerfgoedwerking van het intergemeentelijk samenwerkingsverband als vermeld in artikel 1, 4°. §2. Dit cultureel-erfgoedconvenant: 1° regelt de inbreng van de Vlaamse Gemeenschap en van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen in de uitvoering van het lokaal cultureel-erfgoedbeleid dat de Erfgoedcel Noorderkempen uitwerkt

104

Bijlage 1: Cultureel-erfgoedconvenant 2009-2014

105

voor het cultureel erfgoed en de cultureel-erfgoedorganisaties op het grondgebied van de gemeenten die deelnemen aan de cultureel-erfgoedwerking van het intergemeentelijk samenwerkingsverband als vermeld in artikel 1, 4°. De visie op dat cultureel-erfgoedbeleid is beschreven in de intentienota die door de vier gemeenten is ingediend. 2° legt de doelstellingen vast die de Erfgoedcel Noorderkempen zal bereiken met het oog op een betere zorg voor en ontsluiting van het cultureel erfgoed. §3. De werkingssubsidie die de Vlaamse Gemeenschap toekent in het kader van dit cultureelerfgoedconvenant draagt bij tot het bereiken van deze doelstellingen. §4. Dit cultureel-erfgoedconvenant wordt gesloten voor een beleidsperiode van zes jaar. Hoofdstuk II. Doelstellingen Art. 3. §1. De Vlaamse Gemeenschap en de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen komen overeen dat de Erfgoedcel Noorderkempen, binnen de beleidsperiode, volgende doelstellingen voor het cultureelerfgoedbeleid bereikt: 1° De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen brengt uiterlijk tegen het einde van 2010 alle cultureel-erfgoedorganisaties en publiektoegankelijke cultureel-erfgoedcollecties op het grondgebied van de deelnemende gemeenten vermeld in artikel 1, 4° op een uniforme wijze in kaart, inclusief de noden en behoeften. Ze maakt een integrale en kritische analyse van het aanwezige cultureel erfgoed. De analyse van het cultureel erfgoed gebeurt trouw aan de cultuurén natuurhistorische context, stapsgewijs en binnen een welomschreven kader. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen werkt hiervoor samen met alle andere steden en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden waarmee een cultureel-erfgoedconvenant is gesloten, met de Vlaamse Gemeenschapscommissie en met initiatieven, zoals Archiefbank Vlaanderen, die voor heel Vlaanderen instaan voor het in kaart brengen van deelsectoren. 1°1. de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen werkt een referentiekader uit (afgestemd op de lokale situatie) waarin cultureel erfgoed en cultureel-erfgoedactoren eenduidig en ondubbelzinnig gedefinieerd worden. Op basis hiervan bepaalt de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen prioriteiten en wordt een stappenplan voor uitvoering ontwikkeld; 1°2. op basis van een kritische omgevingsanalyse, de vastgelegde prioriteiten en het stappenplan vertaalt de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen haar intentienota naar een beleidsplan. De streefdatum hiervoor is 1 juli 2009. Het beleidsplan omvat een goede meerjarenplanning en -begroting, waarin doelstellingen aan middelen gekoppeld worden; 1°3. Erfgoedcel Noorderkempen inventariseert tegen het einde van 2010 de aanwezige cultureel-erfgoedcollecties en analyseert sterktes en zwaktes; 1°4. Erfgoedcel Noorderkempen bevraagt de cultureel-erfgoedactoren op een uniforme wijze om zicht te krijgen op lokale noden en expertises; 1°5. Erfgoedcel Noorderkempen brengt tegen het einde van 2010 immaterieel cultureel erfgoed uit de regio in kaart; 1°6. Erfgoedcel Noorderkempen spoort onbekende cultureel-erfgoedcollecties op met behulp van de inwoners van de Noorderkempen en de cultureel-erfgoedactoren; 1°7. Erfgoedcel Noorderkempen detecteert en ondersteunt (nieuwe) cultureelerfgoedgemeenschappen; 1°8. Erfgoedcel Noorderkempen onderneemt acties ter versterking van het lokale cultureel-erfgoedveld op gebied van behoud, beheer, registratie, digitalisering en publieksontsluiting. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen engageert zich om bij het digitaliseren van cultureel erfgoed:

106

1°8.1. deze digitale gegevens blijvend toegankelijk en leesbaar te maken; 1°8.2. op collectie- en stukniveau internationaal erkende inhoudelijke en technische standaarden te gebruiken zodat de gegevens uitwisselbaar worden met de gegevens van andere cultureel-erfgoedorganisaties en zodat ze via dataharvesting beschikbaar worden voor overkoepelende systemen zoals Europeana; 1°8.3. rekening te houden met eventuele wettelijke beperkingen met betrekking tot copyright en privacy. De stad engageert zich ook om cultureel-erfgoedorganisaties te sensibiliseren en informeren over het gebruik van internationale standaarden. 1°9. Erfgoedcel Noorderkempen ontwikkelt in samenspraak met de cultureel- erfgoedactoren en de deelnemende gemeenten van de projectvereniging een streekgerichte visie en een interlokaal cultureel-erfgoedbeleid. 2° De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen kijkt over de bestaande grenzen. Door een permanente relatie met wat er binnen en buiten de regio gebeurt, worden praktijken en expertises van buitenaf naar binnen gehaald en vice versa. De cultureel-erfgoedcel staat open voor synergieën die passen binnen de historische verhaallijn van de Noorderkempen. 2°1. het eigen cultureel-erfgoedbeleid en het cultuurbeleid van de betrokken partners in de projectvereniging worden op elkaar afgestemd; 2°2. de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen is een belangrijke partner van en voor sectoroverschrijdend en interdisciplinair overleg. Cultuur, jeugd, toerisme, natuur, onderwijs & vorming zijn hierbij de voornaamste actoren. Uit dit overlegplatform kunnen acties voortvloeien; 2°3. de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen stimuleert en investeert in samenwerking en expertise-uitwisseling met andere samenwerkingsverbanden en buurgemeenten in functie van een integrale cultureel-erfgoedwerking in de Kempen; 2°4. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen is een voortrekker in het provinciaal overleg cultureelerfgoedcellen. In het kader van dit overleg wordt er expertise uitgewisseld met de cultureelerfgoedcellen uit de provincie Antwerpen en de Dienst Erfgoed van de provincie; 2°5. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen zal proactief het Vlaamse cultureel-erfgoedveld haar expertise ter beschikking stellen onder andere over publiekswerking, cultureelerfgoededucatie, vrijwilligersmanagement, diversiteit en interculturaliteit; 2°6. door de eigenheid van de Noorderkempen in kaart te brengen aan de hand van het aanwezige cultureel erfgoed werkt de cultureel-erfgoedsector mee aan de uitstraling van de (Noorder) kempen. 3° Erfgoedcel Noorderkempen is de motor van de werking van dit cultureel-erfgoedconvenant. Het is een cultureel-erfgoedplatform en een netwerker voor het uitzetten en aantrekken van expertise. Als open huis voor cultureel-erfgoedactoren vervult het een coördinerende, stimulerende en ondersteunende functie. 3°1. Erfgoedcel Noorderkempen werkt uiterlijk tegen eind 2014 een ondersteuningsbeleid op maat van alle cultureel-erfgoedactoren uit; 3°2. Erfgoedcel Noorderkempen heeft uiterlijk tegen eind 2009 een cultureelerfgoedcommunicatiebeleid voor de regio, waardoor het draagvlak en de publieksinteresse stijgen. 3°3. Erfgoedcel Noorderkempen adviseert, begeleidt, coördineert en versterkt de cultureelerfgoedwerking van de actoren binnen de regio; 3°4. Erfgoedcel Noorderkempen bouwt een netwerk van cultureel-erfgoedorganisaties uit en stimuleert samenwerking. Binnen dat netwerk zijn er duidelijke taakafspraken; 3°5. Erfgoedcel Noorderkempen werkt mee aan de uitbouw van een regionaal cultureelerfgoedhuis. Dit cultureel-erfgoedforum vormt een aanspreekcentrum voor erfgoedpraktijk en erfgoedbeleid; 3°6. Erfgoedcel Noorderkempen werkt actief mee aan de verdere uitbouw van de beheersstructuur van de projectvereniging;


107

3°7. Erfgoedcel Noorderkempen streeft naar een optimale samenwerking tussen de verschillende deelwerkingen van de projectvereniging. Zowel financieel als inhoudelijk is er een duidelijke scheiding tussen de deelwerkingen. 4° Een maatschappelijk draagvlak voor cultureel erfgoed creëren en cultureel-erfgoedparticipatie bevorderen, gaat verder dan het presenteren van het aanbod voor een breed publiek. Reflecteren, werken op een eigentijdse manier, aan de slag gaan mét publieken, zoeken naar minder evidente partners horen thuis in dit verhaal. 4°1. Erfgoedcel Noorderkempen sensibiliseert en informeert cultureel-erfgoedorganisaties binnen haar netwerk voor en over diversiteit en interculturaliteit met bijzondere aandacht voor personen met een etnisch-cultureel diverse achtergrond, zet activiteiten op en stimuleert activiteiten rond diversiteit en interculturaliteit; 4°2. Erfgoedcel Noorderkempen stimuleert vrijwilligerswerking. Cultureel-erfgoedcel Noorderkempen werkt samen met andere steden en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden waarmee een cultureel-erfgoedconvenant is gesloten en met de Vlaamse Gemeenschapscommissie rond vrijwilligersmanagement en deelt kennis over samenwerking met kleinschalige initiatieven en vrijwilligers; 4°3. Erfgoedcel Noorderkempen werkt op een interactieve en frisse manier om het draagvlak voor cultureel erfgoed te versterken. 5° Erfgoedcel Noorderkempen investeert in de toekomst. Kinderen en jongeren zijn een belangrijke doelgroep. Werken met en voor hen is een opstap naar het implementeren van de gebruikte methodieken in andere projecten met mogelijkheden voor andere doelgroepen. 5°1. Erfgoedcel Noorderkempen bevordert cultureel-erfgoedparticipatie van kinderen en jongeren door een werking uit te bouwen die aansluit bij hun leefwereld; 5°2. door gebruik te maken van nieuwe methodieken wordt de relatie met en de participatie van bestaande doelgroepen verdiept en uitgebreid naar nieuwe doelgroepen. 6° De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen werkt uiterlijk tegen het einde van de beleidsperiode een ondersteuningsbeleid voor cultureel-erfgoedactoren uit. Het ondersteuningsbeleid bevat minstens een beleid voor: a. de ondersteuning van erkende musea en erkende culturele archiefinstellingen die een werking ontwikkelen op het lokale niveau. Het protocol gesloten tussen de Vlaamse Gemeenschap, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vzw (VVSG) en de Vereniging van Vlaamse Provincies vzw (VVP) is hiervoor richtinggevend; b. de ondersteuning van lokale tijdschriften voor volkscultuur en geschiedenis.

§2. De cultureel-erfgoedorganisatie, gesubsidieerd als steunpunt voor het cultureel-erfgoedveld op basis van artikel 4 van het decreet heeft als taak: 1° de Erfgoedcel Noorderkempen te ondersteunen bij het ontwikkelen en toepassen van de noodzakelijke beleidsinstrumenten voor het lokaal cultureel-erfgoedbeleid; 2° een initiërende en coördinerende rol op te nemen in het bereiken van ten minste volgende doelstellingen vermeld in artikel 3.§1, 1°3, 1°8, 2°5, 4°1 en 4°2. Art. 5. §1. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen zorgt in uitvoering van dit cultureelerfgoedconvenant voor een cultureel-erfgoedcel die een coördinerende taak op zich neemt met betrekking tot de uitvoering van de operationele doelstellingen gekoppeld aan artikel 4. §1, tweede lid, 1°. §2. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen stuurt de cultureel-erfgoedcel effectief en verantwoord aan, verstrekt de nodige middelen en vaardigheden en tekent de procedures uit om de overeengekomen strategie en doelstellingen te bereiken. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen zorgt voor de aanstelling van twee voltijds equivalenten cultureel-erfgoedcoördinatoren binnen de cultureel-erfgoedcel. De cultureel-erfgoedcoördinatoren hebben een gelijkwaardige taakverdeling en zijn mee verantwoordelijk voor de deskundige, inhoudelijke, administratieve en communicatieve uitvoering en eventuele bijsturing van dit cultureelerfgoedconvenant. Art. 6. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen neemt de kosten van ondersteunende aard zoals vermeld in artikel 32 van het besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2008 voor haar rekening. Deze kosten kunnen niet vergoed worden met de werkingssubsidie vermeld in artikel 4, §1. Art. 7. Beide partijen engageren zich om optimaal de informatie beschikbaar te stellen die van belang is voor de andere partij. Er wordt hierbij rekening gehouden met eventuele vertrouwelijkheid van informatie of de privacy. Beide partijen engageren zich om de andere partij zo vroeg mogelijk in te lichten bij evoluties of ontwikkelingen die voor de andere partij of voor de uitvoering van de overeenkomst van belang zijn.

Hoofdstuk III. Instrumenten en middelen

Hoofdstuk IV. Communicatieve return

Art. 4. §1. De Vlaamse Gemeenschap voorziet in uitvoering van het decreet en in uitvoering van de beslissing van de Vlaamse Regering van 24 oktober 2008 een jaarlijkse werkingssubsidie van minstens 204.000 euro op haar begroting voor de uitvoering van dit cultureel-erfgoedconvenant. Deze werkingssubsidie kan jaarlijks geïndexeerd worden.

Art. 8. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen moet, in uitvoering van artikel 90 van het decreet, in alle gedrukte en digitale communicatie, bij elke mededeling, verklaring of publicatie en presentatie die tot stand is gekomen in uitvoering van dit cultureel-erfgoedconvenant de steun van de Vlaamse Gemeenschap vermelden door de standaardlogo’s en de bijhorende tekst “met steun van de Vlaamse overheid” te gebruiken. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen zorgt ervoor dat dit ook gebeurt door de organisaties die in uitvoering van het ondersteuningsbeleid vermeld in artikel 4, §1, tweede lid, 2° middelen ontvangen van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen, deelwerking cultureel erfgoed.

De werkingssubsidie wordt toegekend voor: 1° Het versterken van het lokaal cultureel-erfgoedbeleid door de uitwisseling van kennis en expertise binnen het lokale cultureel-erfgoedveld (tussen cultureel-erfgoedactoren en cultureelerfgoedbeheerders) over alle aspecten van de zorg voor en de ontsluiting van het cultureel erfgoed (het verzamelen, behoud en beheer, onderzoek en publiekswerking). De cultureel-erfgoedcel neemt hierin een coördinerende taak op; 2° Het versterken van het lokaal cultureel-erfgoedbeleid door het ondersteunen van lokale cultureelerfgoedactoren. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen volgt de besteding van deze middelen op en schrijft procedures uit om de besteding van deze middelen te controleren. Hierin inbegrepen is voor de volledige beleidsperiode:

108

- jaarlijks 945 euro voor de uitgave van de periodieke publicatie over volkscultuur en geschiedenis De Vlierbes van Heemkundige Kring De Vlierbes; - jaarlijks 1 899 euro voor de uitgave van de periodieke publicatie over volkscultuur en geschiedenis Taxandria van Taxandria.


109

Hoofdstuk V. Toezicht en evaluatie Art. 9. §1. Het toezicht zal, in uitvoering van artikel 91 van het decreet, gebeuren op basis van: 1° een jaarlijkse controle van de begroting met bijhorende toelichting. Deze begroting met bijhorende toelichting wordt ingediend uiterlijk op 1 december voorafgaand aan het jaar waarop ze van toepassing is. Voor het eerste jaar van de beleidsperiode wordt de begroting met de bijhorende toelichting ingediend op 1 april. In de begroting met bijbehorende toelichting beschrijft de publiekrechtelijke rechtspersoon hoe hij deze overeenkomst tijdens het desbetreffende jaar zal uitvoeren, en de personele, logistieke en financiële middelen die daarvoor ter beschikking staan.’ 2° een jaarlijkse controle van het jaarverslag. Dit jaarverslag wordt ingediend uiterlijk op 1 april volgend op het jaar waarop het van toepassing is. Dit jaarverslag bevat: a. een beknopt inhoudelijk verslag waarin de klemtoon ligt op de elementen uit de begroting met bijhorende toelichting die niet of anders werden ingevuld; b. een uitreksel uit de jaarrekening van het intergemeentelijk samenwerkingsverband met een overzicht van de inkomsten en uitgaven die betrekking hebben op de uitvoering van dit cultureel-erfgoedconvenant, een afschrijvingstabel voor de investeringen en een verslag van een bedrijfsrevisor of van een erkend accountant die niet betrokken is bij de dagelijkse werking van de organisatie. In de volledige boekhouding van de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen zal een duidelijk en identificeerbaar onderscheid gemaakt worden tussen de verschillende soorten activiteiten van de projectvereniging. §2. De evaluatie van de werking zal, in uitvoering van artikel 91 van het decreet, gebeuren op twee momenten in de beleidsperiode: 1° een tussentijdse evaluatie in de eerste helft van de beleidsperiode; 2° een eindevaluatie, in de tweede helft van de beleidsperiode.

Opgemaakt in twee exemplaren in Brussel op Elke partij verklaart een ondertekend exemplaar te hebben ontvangen.

Voor de Vlaamse Gemeenschap,

Bert Anciaux Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel

De resultaten van de evaluatie vermeld in het eerste lid, 2°, worden meegenomen bij de voorbereiding van de aanvraag voor een werkingssubsidie voor een volgende beleidsperiode. Hoofdstuk VI. Slotbepalingen

Voor de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen,

Art. 10. §1. Bijsturingen en eventuele daaruit voortvloeiende wijzigingen van dit cultureelerfgoedconvenant zijn mogelijk, op verzoek van elke partij en mits beide partijen akkoord gaan met uitzondering van de bepalingen in artikel 4. Het beleidsplan dat in 2009 opgesteld zal worden, kan mogelijk aanleiding geven voor bijsturing van een aantal bepalingen. §2. De Vlaamse Gemeenschap behoudt de mogelijkheid om van dit cultureel-erfgoedconvenant af te wijken als ze daartoe juridisch verplicht wordt door een andere nationale of internationale overheidsinstantie. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen kan daarbij geen aanspraak maken op schadeloosstelling door de Vlaamse Gemeenschap. §3. De projectvereniging Erfgoed Noorderkempen behoudt de mogelijkheid om van dit cultureelerfgoedconvenant af te wijken als ze daartoe juridisch verplicht wordt door een andere nationale of internationale overheidsinstantie. De Vlaamse Gemeenschap kan daarbij geen aanspraak maken op schadeloosstelling door de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen.

110

Jan Sels voorzitter

Gust Adriaensen secretaris


111

Statuten

112

Bijlage 2: Statuten projectvereniging Erfgoed Noorderkempen

113

STATUTEN PROJECTVERENIGING ERFGOED NOORDERKEMPEN Artikel 1: naam De gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar, richten samen een projectvereniging op in het kader van het decreet van 6 juli 2001 houdende de intergemeentelijke samenwerking (verschenen in het Belgisch Staatsblad op 31 oktober 2001), met de naam “Erfgoed Noorderkempen”. In alle uitgaande stukken wordt de naam van de vereniging vermeld. In de verdere tekst van deze statuten wordt de projectvereniging Erfgoed Noorderkempen aangeduid als “de vereniging”. Artikel 2: maatschappelijke zetel De maatschappelijke zetel van de vereniging is gevestigd te Turnhout op het volgende adres: stadhuis Turnhout, Grote Markt 1, 2300 Turnhout, eigendom van de stad Turnhout. Artikel 3: maatschappelijke doelstellingen De vereniging heeft tot doel te zorgen voor het behoud, beheer onderzoek en ontsluiting van het onroerend en cultureel erfgoed op het grondgebied van de deelnemende gemeenten. De vereniging staat tevens in voor het opbouwen, delen en uitwisselen van kennis en expertise rond cultuur en erfgoed. Artikel 4: de duur en de wijze van verlenging De vereniging werd opgericht op 3 december 2003 bij akte, verleden voor de burgemeester van de gemeente waar de zetel gevestigd is, en nadien meermaals verlengd. De vereniging werd verlengd op 1 januari 2008 voor een periode van zes jaar. Ook nadien is verlenging mogelijk voor opeenvolgende periodes van zes jaar. Ten laatste vier maanden voor het beëindigen van de lopende samenwerkingsperiode, legt de raad van bestuur van de vereniging een dossier voor aan de raden van de deelnemende gemeenten op basis waarvan deze een beslissing over een eventuele verlenging kunnen nemen. Het dossier bevat minstens: - de statuten en het huishoudelijk reglement van de projectvereniging, - een motiveringsnota voor het al dan niet verlengen van de samenwerking met als bijlagen: o Het jaarverslag van het vorige werkjaar o Het beleidsplan en de begroting voor het lopende werkjaar De gemeenteraden beslissen over het al dan niet verlengen van de samenwerking uiterlijk één maand voor het verstrijken van de duur van de lopende samenwerkingsperiode. Tijdens de bij de oprichting van een projectvereniging vastgestelde duur, is geen uittreding mogelijk. Artikel 5: wijzigingen in de statuten Wijzigingen in de statuten behoeven de instemming van alle deelnemers. De raad van bestuur kan over een voorstel tot statutenwijziging alleen dan geldig beraadslagen wanneer het voorwerp daarvan bijzonder is vermeld in de oproepingsbrief en wanneer twee derden van de bestuursleden, zowel in het geheel als in de groep van de door gemeenten benoemde bestuurders, op de vergadering aanwezig zijn. Tot geen voorstel van wijziging kan worden besloten tenzij met een meerderheid van twee derde van de stemmen. Echter, wanneer de wijziging het maatschappelijk doel zoals beschreven in artikel 3 van deze statuten betreft, is zij slechts geldig wanneer zij door de op de vergadering aanwezige bestuursleden eenparig wordt goedgekeurd. Artikel 6: deelnemers en toetreding §1. Deelnemers Uitsluitend de gemeenten uit het gerechtelijke arrondissement Turnhout en het provinciebestuur van Antwerpen kunnen aan de vereniging deelnemen. Zij worden ingeschreven in het deelnemersregister dat aan de statuten van de vereniging gehecht is. In het deelnemersregister wordt vermeld voor welke deelwerking(en) de deelnemers een (financiële en/of logistieke) bijdrage leveren. Een model van deelnemersregister gaat als bijlage aan deze statuten.

Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Maatschappelijke zetel: Grote Markt 1 – 2300 Turnhout

114

§2. Toetreding Te allen tijde kunnen nieuwe deelnemers tot de vereniging toetreden. Daartoe dienen zij een aangetekend schrijven aan de voorzitter van de raad van bestuur te richten waarin zij hun verzoek tot toetreding staven met een uittreksel uit de gemeenteraadsbeslissingen of provincieraadbeslissingen omtrent de toetreding tot de vereniging. De toetreding wordt dan als agendapunt op de eerstvolgende raad van bestuur ingeschreven waar beslist wordt over een voorlopige aanvaarding. Vervolgens moeten de deelnemers, deze toetreding in hun respectievelijke raden bespreken en er mee instemmen, waarop tijdens de eerstvolgende raad van bestuur de nieuwe deelnemers definitief kunnen worden aanvaard. Een nieuwe deelnemer kan enkel definitief als deelnemer van de vereniging aanvaard worden als alle deelnemers van de vereniging daar mee instemmen. De raad van bestuur brengt de kandidaat deelnemer via een aangetekend schrijven op de hoogte van de beslissing, en verzoekt in het positief geval de aangeduide bestuurders mee te delen. De toetreding gaat van start op de eerste dag van de maand volgend op de raad van bestuur waarop de definitieve aanvaarding werd uitgesproken. De nieuwe deelnemers worden toegevoegd aan het deelnemersregister dat aan de statuten van de vereniging is gehecht. Artikel 7: raad van bestuur §1. Leden van de raad van bestuur §1.1. benoeming De deelnemers benoemen rechtstreeks de leden van de raad van bestuur. Voor de gemeente kunnen uitsluitend gemeenteraadsleden, burgemeesters of schepenen dit mandaat vervullen. De kandidaat bestuurders worden aangewezen bij geheime stemming. De opzegging van het vertrouwen en de vervanging van een bestuurder is een onvervreemdbaar recht van de gemeenteraad wat betreft de gemeenteraadsleden en van de provincieraad van de provincie Antwerpen voor wat de door haar benoemde bestuurders betreft.

§1.2. mandaat van de bestuurder Iedere deelnemende gemeente vaardigt twee gemeenteraadsleden af naar de raad van bestuur, zijnde één gemeenteraadslid, verkozen op een lijst waarvan de verkozenen deel uitmaken van het college van burgemeester en schepenen of aangesteld zijn als voorzitter van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn en één gemeenteraadslid, verkozen op de lijst waarvan geen enkele verkozen deel uitmaakt van het college van burgemeester en schepenen of aangesteld is als voorzitter van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn. Alle afgevaardigde bestuurders beschikken over stemrecht. De stemmen van bestuurders die deelnemers vertegenwoordigen waarvan in het deelnemersregister is bepaald dat zij voor een welbepaalde deelwerking geen financiële en/of logistieke bijdrage leveren aan de vereniging, worden aangaande de besluiten omtrent deze deelwerking niet in aanmerking genomen om de vereiste meerderheden te bepalen. § 1.3. Duur en wijze van beëindiging van het mandaat Alle bestuurders zijn van rechtswege ontslagnemend bij verlies van hun openbaar mandaat, uitgezonderd in geval van algehele vernieuwing van de gemeenteraden en provincieraden. In voorkomend geval duiden de raden van de deelnemende gemeenten en, na hun toetreding de provincie, in de loop van de maand januari volgend op het jaar van de verkiezingen tot algehele vernieuwing van de gemeente- en provincieraden, de nieuwe bestuurders aan. Zij treden aan op 1 februari daaropvolgend. In geval een raad van een deelnemende gemeente niet geïnstalleerd is voor 1 februari, zal de raad van die gemeente zijn bestuurders aanduiden bij de eerste vergadering na zijn installatie. Tot dan blijven de bestaande bestuurders in functie. De bestuurders zijn verkozen voor de duur van de vereniging of tot op het ogenblik van de algehele vernieuwing van de gemeenteraden of provincieraden. Dan treedt de eerste alinea van deze paragraaf in werking. §2. Functies De raad van bestuur duidt onder zijn leden een voorzitter, ondervoorzitter, een secretaris en een penningmeester aan. Deze functies moeten dusdanig verdeeld worden dat per deelnemende gemeente of provincie niet meer dan één functie wordt toegewezen.

Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Maatschappelijke zetel: Grote Markt 1 – 2300 Turnhout 1


2

115

Het voorzitterschap wordt steeds toevertrouwd aan een door een gemeente aangewezen bestuurder. Het voorzitterschap wisselt na een periode van achttien opeenvolgende maanden volgens een in het huishoudelijk reglement vermeld rotatiesysteem. Bij afwezigheid van de voorzitter wordt de raad voorgezeten door de ondervoorzitter. Is ook de ondervoorzitter verhinderd, dan wordt de raad voorgezeten door een door de aanwezige bestuurders aangeduid bestuurslid. §3. Vergaderingen De vereniging beschikt uitsluitend over een raad van bestuur die minimum vier keer per jaar vergadert. Bijkomende raden van bestuur kunnen gehouden worden telkens wanneer de omstandigheden dit vereisen en in elk geval wanneer één vierde van de bestuurders daarom verzoeken, of in elk geval wanneer een meerderheid van afgevaardigden van een gemeente daarom verzoekt. In voorgaande gevallen dient de raad van bestuur binnen de maand te vergaderen. De raad van bestuur wordt samengeroepen door de voorzitter op de wijze die wordt bepaald in het huishoudelijk reglement. § 4. Aanwezigheids- en beslissingsquorum Voor het aanwezigheidsquorum en het beslissingsquorum gelden de bepalingen zoals opgenomen in het decreet van 6 juli 2001 houdende de intergemeentelijke samenwerking (B.S. 31.10.2001).

Indien de vereniging ontbonden wordt, is de vereffenaar gehouden het netto actief vermogen – verminderd met het saldo van de ontvangen toelagen van de hogere overheden – te bestemmen ten voordele van de deelnemers a rato van hun inbreng. Er zal een bestemming worden gekozen die zoveel mogelijk overeenkomt met het doel van de vereniging. Indien een soortgelijke projectvereniging met een meerderheid van de deelnemers die ook van deze verenging deelnamen wordt opgericht, dan worden de goederen, personeelsleden met behoud van rechten en het ingebrachte patrimonium aan deze nieuwe projectvereniging overgedragen. Evenwel zullen binnen de nieuwe bestemming het roerend archeologisch patrimonium en het archeologisch archief (in de ruimste zin) op één locatie bewaard worden, en dit onder optimale bewaringsomstandigheden. Artikel 11: huishoudelijk reglement Aan deze statuten wordt een huishoudelijk reglement toegevoegd waarin de werkingsmodaliteiten van de raad van bestuur worden vastgesteld en dat kan gewijzigd worden bij eenvoudige beslissing van de raad van bestuur. Artikel 12: slotbepaling Voor alles waar in deze statuten niet uitdrukkelijk is voorzien, blijft het decreet van 6 juli 2001 houdende de intergemeentelijke samenwerking zoals verschenen in het Belgisch Staatsblad van 31 oktober 2001 van toepassing.

Artikel 8: financiën §1. Bijdrage van de deelnemers De werkingskosten van de vereniging vallen ten laste van de deelnemers en de subsidiërende overheden. Een voorstel tot jaarlijkse bijdrage wordt jaarlijks vastgesteld door de raad van bestuur op basis van een begroting. Een jaarlijkse bijdrage of dotatie, zoals door de raad van bestuur voorgesteld, moet door de raden van de deelnemende gemeenten en provincie in een aparte gemeenteraads- en provincieraadbeslissing goedgekeurd worden. De wijze van berekening van de gemeentelijke bijdrage kan per deelwerking verschillen. De raad van bestuur stelt de wijze van berekening vast. §2. Financieel beheer De wetgeving op de boekhouding van de ondernemingen is van toepassing op de vereniging. In de boekhouding wordt per deelwerking een aparte analytische rekening voorzien. De raad van bestuur stelt de jaarrekeningen vast na het afsluiten van het boekjaar dat overeenstemt met het kalenderjaar. Zij worden voorgelegd aan de accountant. Samen met het activiteitenverslag en het verslag van de accountant worden de jaarrekeningen ter goedkeuring voorgelegd op de eerstvolgende raadszittingen van de deelnemende gemeenten en provincie. De leden van de raad van bestuur en van de raden van de deelnemende gemeenten en provincie kunnen ten allen tijde inzage krijgen in alle boekhoudkundige stukken. Elke deelnemende gemeente keurt in een aparte gemeenteraadsbeslissing de door de raad van bestuur opgemaakte jaarlijkse begroting van de vereniging goed. Na haar deelname keurt de provincie in een apart provincieraadbeslissing de door de raad van bestuur opgemaakte jaarlijkse begroting van de vereniging goed. Artikel 9: werkgroepen De raad van bestuur kan informele werkgroepen met adviserende bevoegdheid samenstellen waarvan de samenstelling en de werking in het huishoudelijk reglement worden opgenomen. Artikel 10: ontbinding en vereffening De vereniging wordt ontbonden bij niet-verlenging van de samenwerking na afloop van de duur van de vereniging. In geval van vereffening worden door de raad van bestuur, één of meer vereffenaars benoemd, hun bevoegdheid bepaald en de wijze van vereffening van de schulden van de tegeldemaking van de goederen vastgesteld. Bij vereffening zullen de in gebruik gegeven goederen, het in beheer gegeven patrimonium en het in gemeenschap ingebrachte patrimonium worden teruggegeven aan de eigenaars, in zoverre hun recht kan bewezen worden door geschreven overeenkomsten.


116

3



4

117

Wijziging van de statuten

BIJLAGE: DEELNEMINGSREGISTER PROJECTVERENIGING ERFGOED NOORDERKEMPEN

Namens de gemeenteraad van Beerse, Goedgekeurd in zitting van 27 november 2008 : De scretaris

De burgemeester

L. Kenis

S. Willemsens ~

Namens de gemeenteraad van Oud-Turnhout, Goedgekeurd in zitting van 20 november 2008 : De scretaris

Naam deelnemer

Deelnemer sinds

Deelwerking Archeologie

Deelwerking Cultureel erfgoed

Beerse

3/12/2003

Ja

Ja

Oud-Turnhout

3/12/2003

Ja

Ja

Turnhout

3/12/2003

Ja

Ja

Vosselaar

3/12/2003

Ja

Ja

Baarle-Hertog

19/2/2009

Ja

Nee

De burgemeester

S. Vanherck

J. Kersemans ~ Namens de gemeenteraad van Turnhout, Goedgekeurd in zitting van 1 december 2008 :

De scretaris

De burgemeester

S. Lauwerysen

F. Stijnen ~ Namens de gemeenteraad van Vosselaar, Goedgekeurd in zitting van 4 december 2008 :

De scretaris

R. Versmissen

De burgemeester

J. Heykants-Jansens


118

5



119

120

Bijlage 3: Gemeenteraadsbeslissingen statutenwijziging

121

122


123

124


125

126


127

128


129

130


131

Overzicht briefwisseling Uitgaand: •• Oprichting projectvereniging voor het IGS Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar – Een stand van zaken. Afz: Erfgoedcel Turnhout, Best: Vlaamse Overheid, Kunsten en Erfgoed, Afdeling Erfgoed. 3 juli 2008. •• Onderbrengen Erfgoedcel Noorderkempen in intergemeentelijk samenwerkingsverband: ‘projectvereniging Erfgoed Noorderkempen’. Afz: Erfgoedcel Noorderkempen, Best: Agentschap kunsten en Erfgoed, Afdeling Erfgoed. 21 januari 2009. •• Onderbrengen Erfgoedcel Noorderkempen in intergemeentelijk samenwerkingsverband: ‘projectvereniging Erfgoed Noorderkempen’. Afz: Erfgoedcel Noorderkempen, Best: Vlaamse Regering, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel. 21 januari 2009. •• Uitbreiding bestaande projectvereniging AdAK met erfgoedwerking. Afz: Erfgoedcel Turnhout, Best: Vlaamse Overheid, Kunsten en Erfgoed, Afdeling Erfgoed. 10 oktober 2008. •• Uitbreiding bestaande projectvereniging AdAK met erfgoedwerking. Afz: Erfgoedcel Turnhout, Best: Kabinet van de Vlaamse minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel. 10 oktober 2008.

Inkomend: •• Standpunt werking projectvereniging erfgoed. Afz: Vlaamse Regering, De heer Dirk Van Mechelen, Viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Financiën, Begroting en Ruimtelijke Ordening. Best: De heer Marcel Hendrickx. 1 juli 2008 •• Oprichting projectvereniging erfgoed. Afz: Vlaamse Regering, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel. Best: Stad Turnhout, t.a.v. de heer Marcel Hendrickx. 10 april 2008 •• Brief met kenmerk 08/LH/SC/145. Afz: Ludo Helsen, eerste gedeputeerde bevoegd voor cultuur, erediensten, technologie en innovatie, Europese en internationale samenwerking, landbouw en plattelandsbeleid. Best: de heer Marcel Hendrickx. 27 februari 2008.

132

Bijlage 4: Briefwisseling met Vlaamse en provinciale overheid

133

134


135

136


137

138


139

140


141

142


143

144


145

146


147

148


149

Enquête erfgoedcel De erfgoedcel voert in het kader van de opmaak van het beleidsplan 2009–2014 een kwalitatieve omgevingsanalyse uit in Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar. Als onderdeel van deze omgevingsanalyse nemen we van alle erfgoedactoren een enquête af. De resultaten nemen we mee in de analyse van het erfgoedveld, zodat we ze later kunnen opnemen in de beleidsontwikkeling van de erfgoedcel.

Deze enquête werd ingevuld door:

Namens de organisatie:

Coördinator: Jan Matthé Nathalie Gagelmans Datum:……………………. Nummer:………………….

Dit enquêteformulier werd gerealiseerd op basis van een vergelijkende analyse tussen de reeds opgestelde enquêtes van de Erfgoedcel Antwerpen, CO7, Leuven, het Land van Waas en Mechelen.

150

Bijlage 5: Erfgoedenquête sectorbevraging

151

3. Duidt aan welke onderdelen de structuur van de organisatie bevat.

A. De organisatie

Een algemene vergadering Een raad van bestuur Een dagelijks bestuur Werkgroepen

1. Praktische informatie over de organisatie Wat is de officiële naam van de organisatie? ………………………………………………. de organisatie heeft geen officiële naam

4. Hoeveel leden (zowel bestuurs- als gewone) telt de organisatie op dit moment?

Welke afkorting gebruikt uw organisatie? ……………………………………………… de organisatie heeft geen afkorting

In aantal

Wanneer werd de organisatie opgericht?

Bestuursleden Gewone leden Steunende leden

Wat is het officiële adres/de maatschappelijke zetel?

5. Hoeveel bijeenkomsten vinden er per jaar plaats? Bestuur bijeenkomsten Leden bijeenkomsten

…………. keer per jaar …………..keer per jaar

Wat is het correspondentieadres (indien verschillend van het officiële adres)? 6. Hoeveel lidgeld betalen de leden?

………………………………………………………………………………………………….. Algemeen telefoonnummer:

B. Inhoudelijke werking van de organisatie

E-mail:

1. Omschrijf de inhoudelijke werking van de organisatie: …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

Website: Wat zijn de contactgegevens van de bestuursleden? Dagelijks bestuur Naam Voorzitter Ondervoorzitter Secretaris Penningmeester Andere: Andere:

Telefoonnummer

Gsmnummer

2. Omschrijf kort de doelstellingen en de visie van de organisatie: …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

2. Wat is het juridische statuut van de organisatie? vzw feitelijke vereniging gemeentelijke / stedelijke dienst andere: ……………………………………………………………………………………………………...

2

1 152


153

3. Over welke van onderstaande beleidsdocumenten beschikt uw organisatie? (U kan meerdere antwoorden aanduiden.)

5. Rond welke thema’s werkt uw organisatie voornamelijk?

Missie (tekst) Visietekst Doelstellingen SWOT-analyse Actieplan Beleidsplan (meerjarenplanning) Jaarverslag Evaluatieplan Enquête (tevredenheidsonderzoek bij de bezoekers of bij de abonnees van het blad) Andere:………………………………………………………………………………………………………….

4. Welk soort erfgoedactor is uw organisatie? (U kan meerdere antwoorden aanduiden.) Archief Bewaarbibliotheek

Privaatrechtelijk Publiekrechtelijk Privaat Publiek

Documentatiecentrum Museum Privaat Publiek

Vereniging

Niet erkend Erkend

Basis Regionaal Landelijk

Archeologisch Heemkundig Genealogisch Historisch Volkskundig Andere: Andere:………………………………………………………………………………………. ………..……………………………………………………………………………………….

Categorie Algemene geschiedenis van de regio Algemene geschiedenis van de buurt, gemeente of stad Belgische geschiedenis Prehistorie Kelten Romeinse tijd Middeleeuwen 16de eeuw Ancien Régime Moderne Tijd Wereldoorlog I Wereldoorlog II Interbellum wederopbouw Ambachten / lokale nijverheden Archeologie Architectuur/bouwstijlen/ interieur Ateliers van kunstenaars Beroepen: - landbouwer - bakker - slager - kapper/barbier - marktkramer - kruidenier - smid Dialect/taal Familiegeschiedenis Film Funerair erfgoed Industrie Krijgskunde en Militaire geschiedenis Letterkunde Moderne en hedendaagse kunst Monumenten Muziek Natuur/landschappen Niet-Europese beschavingen Oude kunst Politiek Religieus erfgoed/volksdevotie School Stoeten/processies

X Omschrijving

3

154

4


155

Technieken en nijverheden Theater Toegepaste kunsten Transport Volksdansen Volkskunde Volksmuziek Volkssport en spel Volksverhalen, sagen, legende Wetenschap Andere:

3. Over welke ruimtes beschikt de organisatie in het pand? Hoe groot zijn ze ongeveer en welke opmerkingen heeft u over de geschiktheid? Omschrijving type

Aantal ruimtes

Publieksruimte voor de vaste collectie Publieksruimte voor tentoonstellingen Onthaal Depotruimte Bibliotheek Leeszaal Archief Conferentie- of vergaderzaal Personeelsruimtes (burelen, sanitair,…) Andere (ev. polyvalente ruimte)

6. Wat is het geografische werkingsgebied van uw organisatie? De buurt of het stadsdeel, nl.: Beerse Turnhout Oud-Turnhout Vosselaar Verschillende aangrenzende gemeenten, namelijk:…. De Kempen De provincie Antwerpen Vlaanderen Nationaal Internationaal Andere:

Aantal m²

Geschiktheid (zeer goed, goed, matig, slecht, zeer slecht)

4. Wat zijn uw grootste noden op infrastructureel gebied? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… 5. Als u over een eigen collectie beschikt, is deze dan voor het publiek toegankelijk? Nee Ja Enkel op afspraak

C. Infrastructuur van de organisatie 1. Beschikt u over een eigen infrastructuur voor uw werking? Nee Ja

6. Wat zijn de openingsdagen en -uren van uw organisatie?

2. Wat betreft het pand waar de organisatie haar werking ontplooit (kruis aan): De organisatie…

Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Feestdagen

is eigenaar van het pand heeft het vruchtgebruik van het pand heeft een pand in erfpacht huurt een pand / lokalen maakt gebruik van lokalen van de stad / gemeente gratis tegen betaling, nl: zoekt nog naar een pand zoekt nog naar een andere locatie is (nog) niet op zoek naar een pand andere:

Voormiddag (van…tot…)

Namiddag (van…tot….)

Avond (van…tot…)

Andere openingstijden of –momenten, namelijk: …………………………………………………………

6 5 156


157

2. Welke type collectie bewaart u? (U kan meerdere antwoorden aanduiden)

D. Vrijwilligerswerking

Audio

1. Op hoeveel vrijwilligers kan de organisatie rekenen voor het uitvoeren van taken? …………………………………………………………………………………………………………… 2. Voor welke taken worden de vrijwilligers ingeschakeld? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… 3. Beschikt uw organisatie over voldoende vrijwilligers? nee ja

4. Indien nee, voor welke activiteiten heeft u nog vrijwilligers nodig? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… 5. Heeft u reeds acties ondernomen om vrijwilligers te zoeken? Kan u deze omschrijven? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

E. De collectie

Platen Cassettes Andere: Archeologische vondsten Archieven (oprichtingsstukken, verslagen, …) Documentatie op papier (folders, bidprentjes, brochures, affiches, …) Tijdschriften / Kranten Kaarten / Plannen Boeken (monografieën en naslagwerken) Beeldmateriaal Foto’s Prentbriefkaarten Dia’s Affiches / prenten Andere: Bewegend beeldmateriaal 8mm 16mm Video dvd Andere: Digitale bestanden Gebruiksvoorwerpen (gereedschap, meubilair, …) Kunstvoorwerpen (schilderijen, beeldhouwwerken, toegepaste kunsten …) Militaria Wetenschappelijke of technische instrumenten Rollend / Rijdend / Varend erfgoed Textiel (vlaggen, gewaden, kostuums, …) Andere

3. Hoe kwam deze collectie tot stand? Aankoop door de organisatie Aankoop door leden van de organisatie Schenkingen / Legaten door derden Bruikleen door derden Vondsten Andere:

4. Groeit deze collectie nog aan? Nee, er worden geen nieuwe stukken aanvaard Ja, maar alleen met spontane schenkingen Ja, door actieve collectievorming

5. Welke selectiecriteria gebruikt u hiervoor?

1. Bewaart uw organisatie een eigen erfgoedcollectie?

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

Nee Ja

7 8 158


159

5. Bestaat er een inventaris van de collectie van uw organisatie?

F. Behoud, beheer en inventarisatie

Nee (ga over naar vraag 9) Ja op steekkaarten op papier digitaal word excel access adlib Andere:………………………………………………………………

1. Hoe wordt de collectie bewaard? (U kan meerdere antwoorden aanduiden) Los, zonder speciale verpakking In albums, niet zuurvrij In albums, zuurvrij In open dozen, niet zuurvrij In gesloten dozen, niet zuurvrij In zuurvrije dozen Op open rekken Op gesloten rekken / in gesloten kasten Opeengestapeld Stofvrij Andere: ……………………………

6. Welk percentage van uw collectie is al geïnventariseerd? minder dan 10% 10 à 25 % 25 à 50 %

2. Hoe schat u de bewaaromstandigheden van uw collectie in? Optimaal (ga over naar vraag 4) Redelijk goed Minder goed Slecht

7. Zijn de inventarissen ook toegankelijk voor het publiek? Op welke wijze worden ze toegankelijk gemaakt?

3. Indien u de bewaaromstandigheden als ‘minder goed’ of ‘slecht’ evalueert, dan is de reden: (U kan meerdere antwoorden aanduiden) Te weinig medewerkers Te weinig ruimte voor de dagelijkse werking Te weinig depotruimte Te weinig kennis om goed met de collectie om te gaan Te weinig financiële middelen Ongeschikte ruimte wegens Te droog Te vochtig Te warm Te koud Te licht Onveilig We beschikken niet over het juiste materiaal (dozen, mappen, rekken, …) Andere:…………………………………………………………………………………………..

Nee Ja

op papier via internet, namelijk: op een computer van de organisatie die raadpleegbaar is door: leden/personeel publiek publiek en leden/personeel

8. Waarom inventariseert u weinig of niet? (U kan meerdere antwoorden aanduiden) Te weinig middelen

Financieel Logistiek

Te weinig medewerkers Te weinig tijd We beschikken niet altijd over de juiste kennis of deskundigheid Geen geschikt programma op de markt Andere:………………………………………………………………………………………………….. Niet van toepassing:

9. Heeft u plannen i.v.m. het inventariseren van de collectie?

4. Werd de collectie al gedigitaliseerd (via een scan of digitale foto)? Nee Ja

50 à 75 % meer dan 75 % 100 %

Nee Ja

volledig gedeeltelijk, namelijk: ……… % van de totale collectie

binnen een termijn van: ……………………………………………………………………..

G. Promotie en communicatie 1. Over welke van onderstaande communicatiemiddelen beschikt uw organisatie?

9

Eigen website Gedrukte nieuwsbrief – titel:……………………………………………………………………………. Digitale nieuwsbrief – titel:……………………………………………………………………………… Tijdschrift – titel:………………………………………………………………………………………….. Welke periodiciteit heeft het tijdschrift?………………………………………………………………..

10 160


161

Jaarboek – titel:………………………………………………………………………………………….. Algemene infofolder Activiteitenkalender

2. Op welke manier communiceert uw organisatie nog over de werking? Advertenties in geschreven media – welke:………………………………………………………….. Affiches en flyers Andere websites – welke:………………………………………………………………………………. Ansichtkaart Banner Beleidsnota Beurs Boek – welke:…………………………………………………………………………………………….. Brief Briefing Brochure Busreclame Commercials (radio, tv, internet) – welke:…………………………………………………………….. Cursus – welke:………………………………………………………………………………………….. Dagbladreclame:………………………………………………………………………………………… Discussiebijeenkomsten Discussieforum DVD Evenementendrukwerk Events FAQ Festival Foto Gemeentelijk infoblad Huisstijl Infobalie Informatiepakket Informatiepanelen Intranet Introductiemap Jaarverslag Lezing Lichtkrant Perfomances of podiumactiviteiten Persberichten Rondetafelgesprek Rondleiding Sponsoring Stickers Studiedagen Telefoon Tentoonstelling Weblog

4. Welke kansen ziet u om beter promotie te voeren? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………

3. Geef de bibliografische omschrijving en de oplage van de monografieën die uw organisatie heeft uitgegeven. Bibliografische omschrijving

Oplage

12 11 162


163

13 Aantal deelnemers op jaarbasis?**

2. Aan welke jaarlijkse evenementen neemt uw organisatie geregeld deel? (U kan meerdere antwoorden aanduiden)

Andere activiteiten

Jongerenactiviteit

Publicaties

Georganiseerde vergaderingen

Georganiseerde bezoeken

Wedstrijd

Opendeurdag

Beurs/markt

Educatieve activiteit

Theaterwandeling

Historische evocaties (stoeten, processies)

Filmvoorstelling

Wandelingen

Rondleiding

Vorming (cursus, infosessie)

Studiedag / congres / colloquium

Permanente tentoonstelling

Tijdelijke tentoonstelling

* permanent, elk weekeinde, éénmaal per maand, enkele keren per jaar, éénmaal per jaar. ** een tiental, ongeveer 50, ongeveer 100, 100 tot 1000, meer dan 1000.

3. Waarom organiseert u weinig of geen publieksactiviteiten? (U kan meerdere antwoorden aanduiden)

Titel of onderwerp Type activiteit

1. Welke publieksgerichte activiteiten organiseert uw vereniging?

H. Activiteiten

Wat is de frequentie ervan? *

Erfgoeddag Open Monumentendag Week van de smaak Cultuurmarkt Verlooren Mondagh Opening toeristisch seizoen Andere:…………………………………………………………………………………………………

Te weinig interesse van het publiek Te weinig middelen Financieel Logistiek Te weinig tijd beschikbaar Te weinig mensen / medewerkers We beschikken niet over de juiste kennis of deskundigheid We hebben geen aangepaste lokalen/gebouwen ter beschikking We hebben onvoldoende toegang tot promotiekanalen Andere:…………………………………………………………………………………………….. Niet van toepassing

I. Doelgroepen 1. Welk publiek bereikt u nu? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… 2. Heeft u een specifieke doelgroepenwerking? Kan u deze omschrijven? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… 3. Welke doelgroep bereikt u niet in uw huidige werking, maar zou u in de toekomst willen bereiken? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

14 164


165

J. Samenwerking 1. Met welke organisaties werkt u samen? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… 2. Bent u actief in een netwerk van andere organisaties die rond een gelijkaardig thema werken? Nee Ja, namelijk: ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………

3. Op welke werkdomeinen is er samenwerking mogelijk in de toekomst? (Duid aan met een kruisje). Overleg / Samenwerking Archief- of collectiebeheer Archief- of collectievorming Communicatie / Promotie Dienstverlening Digitalisering Educatie Expertise-uitwisseling Infrastructuur Onderzoek Organisatie van tentoonstelling Organisatie van andere publieksactiviteiten Publicaties Restauratie / Conservatie Andere:

4. Deed uw vereniging in het verleden beroep op één van de volgende (regionale, landelijke, …) erfgoedorganisaties? Erfgoedorganisatie Ja Steunpunt Cultureel Erfgoed (FARO) Cultuurnet/ cultuurweb VCM-Contactforum vzw Heemkunde Vlaanderen vzw Erfgoed Vlaanderen vzw Erfgoedcel Noorderkempen Provincie Antwerpen/ Dienst Erfgoed Andere:………………………. ………………………………… ………………………………… ………………………………… …………………………………

Nee

Onbekend

5. Hoe typeert u de samenwerking met uw gemeente? zeer goede samenwerking goede samenwerking matige samenwerking slechte samenwerking zeer slechte samenwerking

Gewenste samenwerking

6. Hoe vaak werkt u samen met uw gemeente? heel vaak vrij regelmatig sporadisch, alleen als het echt nodig is nooit

7. Kent u de cultuurbeleidscoördinator van uw gemeente? Zo ja, op welke manier werd er samengewerkt? Nee, ik ken de cultuurbeleidscoördinator niet Ja, ik ken de cultuurbeleidscoördinator en we werken samen op volgende punten: ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………

15 166

16 Bijlage 5: Erfgoedenquête sectorbevraging

167

K. Expertise, vorming

L. Logistiek en financiën

1. Zijn er binnen uw organisatie leden die beschikken over een specifieke kennis of expertise (bv. lokale geschiedenis, onderzoek, communicatie, redactiewerk, restauratievaardigheden, depotbeheer, digitale inventarisatie,…)? Geef aan of het om personeel dan wel vrijwilligers gaat.

1. Van welke dienst ontvangt uw organisatie ondersteuning en onder welke vorm gebeurt deze ondersteuning? (Duid aan met een kruisje. U kan meerdere antwoorden aanduiden)

Naam

Boekhouding Communicatie

Expertise

p

v

2. Nam uw organisatie de voorbije 3 jaar reeds deel aan specifieke vorming? Nee Ja, namelijk:………………………………………………………………………………………………

Vlaamse Gemeenschap

Provinciebestuur Lokale Particulieren Private bedrijven Andere? overheid

Financieel Informatiedoorstroming Logistiek Netwerking Personeel Publicaties Verzekeringen Vorming Wetgeving Andere:

3. Heeft uw organisatie nood aan specifieke vorming in de vorm van een cursus / infosessie …? Zo ja, welke? (U kan meerdere antwoorden aanduiden) Internet, websites, ICT, digitalisering Vrijwilligerswerk (werven van en omgaan met vrijwilligers) Documentbeheer Bibliotheekbeheer Erfgoedmanagement (algemeen) Projectmanagement (hoe projecten uitwerken en uitvoeren en hoe projectaanvragen en indienen) Beleid en subsidiëring (hoe een beleidsplan maken, subsidiedossiers opstellen) (Historische) onderzoeksmethoden Publiekswerking (hoe een publieksactiviteit opzetten, sponsoring) Culturele diversiteit, niet-westerse culturen (multiculturaliteit) Lokaal, gemeentelijk (cultuur)beleid Mondelinge geschiedenis Wetgeving (auteursrechten, privacy) Conservatie, preservatietechnieken Andere:…………………………………………………………………………………………………….

2. Over welke faciliteiten beschikt uw organisatie? (Duid aan met een kruisje). Soort materiaal Lage tentoonstellingskast Hoge tentoonstellingskast Vast tentoonstellingspaneel Mobiel tentoonstellingspaneel Tekstbordjes Beamer Scherm Geluidsinstallatie: - microfoon - luidspreker Verlichting (spots, …) Computer Scanner Internetaansluiting Videorecorder Dvd-speler Fotokopiemachine Microfilmreader Andere:

Niet van toepassing

In bruikleen

In eigen bezit: aantal?

Ter beschikking Kan uitgeleend van publiek / worden aan bezoekers erfgoedactoren

17

168

18 Bijlage 5: Erfgoedenquête sectorbevraging

169

3. Welk materiaal zou uw organisatie eventueel willen ontlenen bij anderen (erfgoedorganisaties, overheden, koepels,…)? Of wat zou uw organisatie bijkomend aankopen als u over de nodige middelen zou beschikken?

3. Wat zou beter kunnen in de werking van uw organisatie?

Ontlenen:………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Aankopen:……………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

4. Bij welke van onderstaande instanties zal uw organisatie ondersteunende subsidies aanvragen tijdens de volgende beleidsperiode?

Vlaamse gemeenschap Provincie Antwerpen Lokale overheid Particulieren Bedrijven Andere

Dienst (duid aan met een kruisje)

Jaar

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………… 4. Hoe ziet u uw organisatie in de toekomst evolueren? Groei Gelijk blijven Achteruitgang, reden?…………………………………………………………………………………..

M. Sterke en zwakken punten van uw organisatie 1. Wat zijn de huidige sterke punten van uw organisatie? M.a.w. wat vindt u zelf dat uw organisatie goed doet?

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………

2. Welke zwakke punten belemmeren de werking van uw organisatie? M.a.w. wat doet uw organisatie minder goed?

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………

20

19 170


171

N. Werking van de Erfgoedcel 1. Wat verwacht u van het erfgoedconvenant?

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………… 2. Op welke vlakken zou volgens u de erfgoedcel Noorderkempen uw eigen organisatie kunnen helpen? (U kan meerdere antwoorden aanduiden) Wij hebben geen verwachtingen van de Erfgoedcel. Kennis en deskundigheid aanbrengen over hetgeen waarmee onze vereniging bezig is. Ondersteuning van publieksacties van onze organisatie. Bevordering van samenwerking tussen onze organisatie en andere erfgoedactoren. Ondersteunen van gezamenlijke initiatieven van onze organisatie met andere organisaties. Andere:…………………………………………………………………………………………………..

3. Welke goede raad en suggesties voor de toekomst kan u ons meegeven en waarom?

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Hartelijk dank voor uw bereidwillige medewerking! Voor meer info: mail naar [email protected] of [email protected] of bel naar 014 / 44 33 62.

N. Ruimte voor aanvullingen / opmerkingen Hier is extra ruimte voorzien voor toevoegingen, verklaringen, motieven, nuanceringen, … enzovoort. Vergeet echter niet om aan te duiden bij welke vraag de bijkomende informatie hoort. (extra info mag u ook steeds als bijlage toevoegen)

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… 21 22 172


173

ANALYSE OPEN VRAGEN ERFGOEDENQUETE I.3. Welke doelgroepen bereikt u niet in uw huidige werking maar zou u in de toekomst willen bereiken? Totalen: • Jeugd (10-20 jaar): 9 • Alle andere potentiële publieken die momenteel buiten het bereikte doelpubliek vallen: 4 • Kinderen (0-10 jaar): 2 • Jong-volwassenen (20-30 jaar): 2 • Volwassenen (30-40 jaar): 2 • Kansengroepen en allochtonen en migranten: 2 • Jonge gezinnen: 1 • Scholen en verenigingen: 1 • Oud-leerlingen, afgestudeerden: 1 • Geen antwoord: 41 Details Kinderen (0-10 jaar): 2 - Turnhoutse Kantvrouwkens Turnhout - Begijnhofmuseum Turnhout Jeugd (10-20 jaar): 9 - Beiaardcomité Turnhout - Koninklijke Accordeonclub Verbroedering Turnhout Turnhout - Imkersvereniging De Rosse Bie Oud-Turnhout - Filatelistenclub Beerse - Kerkfabriek OLV Middelares Turnhout - Heemkundig Museum Tempelhof Beerse - Koninklijke Club De Prachtduif Turnhout - Orgelcomité Vosselaar Vosselaar - TRAM 41 Turnhout Jong-volwassenen (20-30 jaar): 2 - Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria - TRAM 41 Turnhout

Turnhout

Volwassenen (30-40 jaar): 2 - De Binkse Ruilclub Turnhout - TRAM 41 Turnhout Alle andere potentiële publieken die momenteel buiten het bereikte doelpubliek vallen: 4 - Koninklijke Fanfare de Burgerzonen Oud-Turnhout - Corpus Christianorum – Bibliotheek- en kenniscentrum Turnhout - Kerkraad Kind Jezus Turnhout - Museum Jan Vaerten Beerse Jonge gezinnen: 1 - Willemsfonds

Oud-Turnhout

Scholen en verenigingen: 1 - HK Adriaen Ghys Vosselaar Kansengroepen en allochtonen en migranten: 2 - TRAM 41 Turnhout - Natuurpunt De Wulp Oud-Turnhout Oud-leerlingen, afgestudeerden: 1 - Koninklijke St-Victorskring Turnhout Geen antwoord: 41

174

Bijlage 6: Analyse open en gesloten vragen uit erfgoedenquête

175

N.1. Wat verwacht u van het erfgoedconvenant?

G.4. Welke kansen ziet u om beter promotie te maken?

Totalen - Samenwerking en ondersteuning: 11 - Het is niet duidelijk: 4 - Reikwijdte: 2 - Netwerken uitbouwen: 2 - Expertisecentrum: 1 - Vorming: 1 - In kaar brengen erfgoed: 1 - Ontsluiten, toegankelijk maken: 1 - Geen antwoord: 48

Details - Extra personeel Hofke van Chantraine

Details - Samenwerking en ondersteuning: 11 o Algemeen

- Doelgroepgerichte promo o Lesgevers o Jeugd o Verenigingen o Algemeen

o Gezamenlijke erfgoedinitiatieven o Archivering – documentering o Met museumconvenant o Communicatie, promo, financieel o Digitalisering, inventarisering o Restauratie o Praktische ondersteuning o Beheer erfgoed

- Meer

Bezoekerscentrum De Liereman Kantvrouwkens HK Het Bezemklokje HK De Vlierbes KVC Taxandriamuseum Slag van Turnhout vzw Beiaardcomité HK Adriaen Ghys Beiaardcomité HM Tempelhof CVO KA opl. Toerist. Gids

OT Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Turnhout

- Vorming: 1

HM Tempelhof

Beerse

- Waakt over erfgoedevoluties en –trends: 1

HM Tempelhof

Beerse

- Reikwijdte: 2 o Regionale zichtbaarheid projecten o Erfgoed bij breed publiek brengen

Orgelcomité Willy van Sprengel

Vosselaar Turnhout

- In kaart brengen erfgoed in regio: 1

CVO KA opl. Toerist. Gids

Turnhout

- Ontsluiten, toegankelijk maken lokaal erfgoed: 1


Turnhout


Turnhout

CVO KA opl. Toerist. Gids HK Het Bezemklokje

Turnhout Turnhout

Koninklijke Fanfare Burgerzonen Koninklijke Club Prachtduif Historische Drukkerij Koninkl. Het Werk der Toekomst

OT Turnhout Turnhout Beerse

- Het is niet duidelijk: 4

tijd, beter gebruik van tijd Hofke van Chantraine Taxandriamuseum TRAM 41

Oud-Turnhout Turnhout Turnhout

- (lokale) TV Carnavalraad Toeten of Blazen

- Expertisecentrum: 1 o Advies en begeleiding in Kerkfabriek OLV Middelares structurering archief en collectie o Samenbrengen expertises collecties Kerkfabriek OLV Middelares en kennis

- Netwerken uitbouwen: 2 o Samenwerking bevorderen tussen erfgoedzorgers o Uitbouwen netwerk o Heldere communicatie erfgoedveld

Oud-Turnhout

Vosselaar Taxandriamuseum Koninklijke accordeonclub Turnhout Taxandriamuseum TRAM 41

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

- Via verwante (internationale) projecten Historische Drukkerij Turnhout Corpus Christianorum (tento’s)

Turnhout Turnhout

- Meer financiële middelen Beiaardcomité

Turnhout

- Communicatieplan Heilig Graf

Turnhout

- Educatie en informatisering Kerkfabriek OLV Middelares

Turnhout

- Gebiedsuitbreiding Historische Drukkerij Turnhout TRAM 41

Turnhout Turnhout

- Via gemeentelijke kanalen Koninkl. Fanfare Burgerzonen Binkse Ruilclub

Oud-Turnhout Turnhout

- Digitale media o Digitale nieuwsbrief o Internet o Eigen website o Andere websites o E-mail o Online catalogus

AdAK KVC De Liereman TRAM 41 Koninkl. Fanfare Burgerzonen St.-Victorskring Corpus Christianorum

Regio Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout

- Geen antwoord, niet van toepassing : 50

- Geen antwoord: 48

176


177

C.4. Wat zijn uw grootste noden op infrastructureel gebied? Totalen - Ruimte: 36 - Onderhoud (renovatie, herstellingen, technisch onderhoud, schoonmaak, groenonderhoud): 5 - Inrichting en meubilair: 5 - Toegankelijkheid: 4 - Technische benodigdheden: 2 - Logistieke ondersteuning bij evenementen: 1 - Geen antwoord: 25 Details - Ruimte: 36 o Uitbreiding

Historische Drukkerij Begijnhofmuseum – TRAM 41 Kantvrouwkens Kerkfabriek OLV Middelares (pastorij bij kerk) o Algemeen Willy van Sprengel HM Tempelhof Stadsarchief o Parking Notaris Zsabo Filatelistenclub Binkse Ruilclub o Nieuw pand Strip Turnhout o Repetitieruimte Propop o Archief- documentatie en depotruimte Museum Jan Vaerten HK Adriaen Ghys Strip Turnhout Hofke van Chantraine Kerkfabriek OLV Middelares AdAK (koelruimte) TRAM 41 o Polyvalent (tento, lezingen, workshops, enz.) Het Bezemklokje Koninkl.fanfare Burgerzonen Begijnhofmuseum – TRAM 41 Strip Turnhout Hofke van Chantraine Imkervereniging De Rosse Bie o Vergaderruimte Stoomgroep Het Bezemklokje Hofke van Chantraine Imkervereniging De Rosse Bie o Bergruimte Koninkl. Ver. De Prachtduif Stoomgroep – roll. materieel Carnavalver. Toeten of Blazen roll. Materieel De Liereman Museum Jan Vaerten Hofke van Chantraine AdAK

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Vosselaar Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Regio Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Beerse Oud-Turnhout Regio

- Onderhoud (renovatie, herstellingen, technisch onderhoud, schoonmaak, groenonderhoud): 5 Beiaardcomité (fin. Middelen voor Turnhout Onderhoud) Heilig Graf Turnhout

178

- Inrichting en meubilair: 5

Kerkfabriek H. Hart Theater Stap TRAM 41 (begijnhof en Taxandriamuseum

Turnhout Turnhout Turnhout

Koninkl. Fanfare Werk der toekomst (nieuwe vloer, verwarming) Kantrvrouwkens (tafels en stoelen) Boekbindersgilde (verwarming) Kerkfabriek OLV Middelares (keuken en sanitair) TRAM 41 (inrichting Erfgoedhuis)

Beerse

- Toegankelijkheid: 4 Jan Vaerten Museum Hofke van Chantraine Boekbindersgilde TRAM 41 (Begijnhof) - Technische benodigdheden: 2

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Oud-Turnhout Turnhout Turnhout

AdAK (zeefinstallatie) Imkervereniging De Rosse Bie (Beamer, tv, pc)

Regio Oud-Turnhout

- Logistieke ondersteuning bij evenementen: 1 Imkervereniging De Rosse Bie Oud-Turnhout (drank- en geluidsinstallatie, keuken) - Geen antwoord: 25

M.1. Wat zijn de huidige sterke punten van uw organisatie. M.a.w. wat vindt u zelf dat uw organisatie goed doet? - Doelstelling verwezenlijkt - Gratis bezoek evenementen - Lage instapdrempel - Lage ledenprijs - Creëert sfeer - Goede sociale contacten - Goede groepsgeest - Groot ledenaantal - Verzorgde publicaties - Ligging, locatie, natuurlijk kader - Ruimte - Gemeentepersoneel voor uitvoerende taken - Competente medewerkers - Gesteund door gemeentebestuur - Enthousiasme vrijwilligers - Goede samenwerking partners - Uitstraling, maatschappelijke inbedding - Brede bekendheid - Cursusaanbod - Collectie religieus erfgoed

Fanfare Werk der Toekomst Stoomgroep Taxandriamuseum Filatelistenclub Filatelistenclub Filatelistenclub Carnaval Toeten of Blazen Fanfare de Burgerzonen Fanfare de Burgerzonen HK De Vlierbes HK De Vlierbes Hofke van Chantraine Hofke van Chantraine Hofke van Chantraine

Beerse Turnhout Turnhout Beerse Beerse Beerse Vosselaar Oud-Turnhout Oud-Turnhout Beerse Beerse Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout

Hofke Hofke Hofke Hofke Hofke

Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout

van van van van van

Chantraine Chantraine Chantraine Chantraine Chantraine

Turnhoutse Kantvrouwens Boekbindersgilde Kerkfabriek OLV Middelares



179

- Glasramen - Claisorgel - Promotie Beiaard - Samenwerking leden - Goed uitgebouwde werking - Snelle dossieropvolging - Sterke lokale verankering - Samenwerking bestuursleden - Begeleiding bezoekers - Nieuwsbrief - Behoud en beheer collectie - Zichtbare resultaten - Sensibilisering natuurbeheer - Vrijwilligers - Communicatie - Netwerking - Promotie - Kostenbeheer - Volwassenonderwijs - Sterke inbedding TPA en Tvlaanderen - Samenwerking overheid, bedrijven en andere opleidingsverstrekkers - Cursusaanbod - Opleiding toeristische gids - Ondersteuning soc. en cult. projecten - Sponsoring restauratie schilderijen - Turnhouts plantenboek - Welsprekendheidstoernooi - Sociale werkingen - Verzorgde uitstappen - Lezingen - Jaarboek - Bezoek aan opera, concert, toneel - Jeugdwerking - Voorbeeldfunctie - Realisme - Specialisatie - Binding met achterban - Verjonging leden - Sterke groei - Collectie op wereldniveau - Contacten met oudere oud-lln - Afdeling Wernat - Reünies oud-lln - Contactavonden oud-lln - Sterke organisatie - Voorbeeldfunctie - Beantwoorden aan noden van leden - Sterke werking - Goed uitgebouwde collectie - Internationale uitstraling - Mijn mening telt - Groot publieksbereik - Permanente tentoonstelling - Gemotiveerde vrijwilligers - Flexibele structuur

180

Kerkfabriek OLV Middelares Kerkfabriek OLV Middelares Beiaardcomité Beiaardcomité AdAK AdAK AdAK De Rosse Bie Begijnhofmuseum HK Adriaen Ghys HK Adriaen Ghys Natuurpunt De Wulp Natuurpunt De Wulp Natuurpunt De Wulp Orgelcomité Orgelcomité Orgelcomité Orgelcomité CVO KA CVO KA CVO KA CVO KA CVO KA CVO KA Lions Club

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Regio Regio Regio Oud-Turnhout Turnhout Vosselaar Vosselaar Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

- Kennis - Enthousiaste medewerkers - Kennis collectie - Financiën - Mecenaat van vriendenkringen en sponsors - Personeel - Gidsen en vrijwilligers - Rijkdom van de collectie - Jaarlijkse investeringen - Groei - Publiekswerking - Permanente toegankelijkheid - Informatieoverdracht via gidsen - Individuele dienstverlening - Frequente exposities - Diverse onderwerpen - Tien geboden - Bezoekerscomfort - Museumwinkel - Extra-museale activiteiten - Versterking regionale inbedding

Lions Club Lions Club Lions Club Lions Club Kring Taxandria Kring Taxandria Kring Taxandria Willemsfonds Binkse Ruilclub Binkse Ruilclub HM Tempelhof HM Tempelhof HM Tempelhof Amicitia kring Amicitia kring Corpus Christianorum Sint-Victorskring Sint-Victorskring Sint-Victorskring Sint-Victorskring Koninkl. Club de Prachtduif Koninkl. Club de Prachtduif Koninkl. Club de Prachtduif Historische Drukkerij Historische Drukkerij Historische Drukkerij Historische Drukkerij De Liereman De Liereman De Liereman Bezemklokje

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Beerse Beerse Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout

CLUSTERING M1 sterke punten

Bezemklokje Bezemklokje Bezemklokje TRAM 41 TRAM 41

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM TRAM

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41

- geen antwoord: 31 -

- samenwerking : 5 o Goede samenwerking partners o Samenwerking leden o Samenwerking bestuursleden o Samenwerking overheid, bedrijven en andere opleidingsverstrekkers o Goede groepsgeest

Hofke van Chantraine Beiaardcomité De Rosse Bie CVO KA CVO KA Fanfare de Burgerzonen

Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout

- Doelstelling verwezenlijkt (Zichtbare resultaten): 5 Fanfare Werk der Toekomst Stoomgroep Taxandriamuseum Natuurpunt De Wulp o Beantwoorden aan noden van leden Koninkl. Club de Prachtduif

Beerse Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout

- Goede communicatie/promotie/publiekswerking: 6 o Verzorgde publicaties HK De Vlierbes o Nieuwsbrief HK Adriaen Ghys o Communicatie Orgelcomité o Netwerking Orgelcomité o Promotie Orgelcomité o Promotie Beiaard Beiaardcomité o Publiekswerking TRAM 41 o Gratis bezoek evenementen Filatelistenclub

Beerse Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Turnhout Turnhout Beerse

- goede werking/sfeer: 10 o Creëert sfeer o Goede sociale contacten o Lage instapdrempel o Lage ledenprijs

Vosselaar Oud-Turnhout Beerse Beerse

Carnaval Toeten of Blazen Fanfare de Burgerzonen Filatelistenclub Filatelistenclub


181

o Enthousiasme vrijwilligers o Gemeentepersoneel voor

Hofke van Chantraine Hofke van Chantraine

Oud-Turnhout Oud-Turnhout

o Financiën o Mecenaat van

o Competente medewerkers o Gemotiveerde vrijwilligers o Enthousiaste medewerkers o Verjonging leden o Groot ledenaantal o Flexibele structuur o Realisme

Hofke van Chantraine De Liereman Bezemklokje Amicitia kring HK De Vlierbes Bezemklokje HM Tempelhof

Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Brede Turnhout Beerse

Turnhoutse Kantvrouwens Hofke van Chantraine

Turnhout Oud-Turnhout

o Personeel o Gidsen en vrijwilligers o Jaarlijkse investeringen o Groei o Permanente toegankelijkheid o Informatieoverdracht via gidsen o Individuele dienstverlening o Frequente exposities o Diverse onderwerpen o Tien geboden o Bezoekerscomfort o Museumwinkel o Extra-museale activiteiten o Versterking regionale inbedding o Specialisatie o Afdeling Wernat o Reünies en contactavonden oud-lln o Contactavonden oud-lln o Bezoek aan opera, concert, toneel o Kennis collectie

uitvoerende taken

-

uitstraling: 10

o Brede bekendheid o Uitstraling, maatschappelijke

inbedding

o Gesteund door gemeentebestuur o Voorbeeldfunctie

Hofke van Chantraine Binkse Ruilclub Koninkl. Club de Prachtduif o Sterke groei Amicitia kring o Sterke lokale verankering AdAK o Goed uitgebouwde werking AdAK o Internationale uitstraling Historische Drukkerij o Sterke werking Historische Drukkerij o Groot publieksbereik De Liereman o Sterke inbedding TPA en Tvlaanderen CVO KA o Binding met achterban HM Tempelhof o Sterke organisatie Koninkl. Club de Prachtduif o Mijn mening telt Historische Drukkerij - rijkdom van de collectie: 4 o Collectie religieus erfgoed o Glasramen o Claisorgel o Collectie op wereldniveau o Goed uitgebouwde collectie o Rijkdom van de collectie - expertise: 16 o Jeugdwerking o Vrijwilligers o Snelle dossieropvolging o Cursusaanbod o Begeleiding bezoekers o Behoud en beheer collectie o Sensibilisering natuurbeheer o Kostenbeheer o Volwassenonderwijs o Opleiding toeristische gids o Ondersteuning soc. en cult.

projecten o Sponsoring restauratie schilderijen o Turnhouts plantenboek o Welsprekendheidstoernooi o Sociale werkingen o Verzorgde uitstappen, lezingen, voordrachten o Permanente tentoonstelling

182

Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Regio Regio Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout

Kerkfabriek OLV Middelares Kerkfabriek OLV Middelares Kerkfabriek OLV Middelares Corpus Christianorum Historische Drukkerij TRAM 41

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

Binkse Ruilclub Natuurpunt De Wulp AdAK Boekbindersgilde CVO KA Begijnhofmuseum HK Adriaen Ghys Natuurpunt De Wulp Orgelcomité CVO KA CVO KA Lions Club

Turnhout Oud-Turnhout Regio Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar Oud-Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Turnhout

Lions Club Lions Club Lions Club Lions Club Kring Taxandria


De Liereman

Oud-Turnhout

en sponsors

vriendenkringen

- goede locatie: 1 o Ligging, locatie, natuurlijk kader o Ruimte

TRAM 41 TRAM 41

Turnhout Turnhout

TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 HM Tempelhof Sint-Victorskring Sint-Victorskring Sint-Victorskring Willemsfonds Bezemklokje

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

Hofke van Chantraine Hofke van Chantraine

Oud-Turnhout Oud-Turnhout

M.2. Welke zwakke punten belemmeren de werking van uw organisatie? M.a.w. wat doet uw organisatie minder goed? - professionaliteit werking

Bezemklokje TRAM 41 - te weinig personeel De Liereman Historische Drukkerij HM Tempelhof HK Adriaen Ghys Taxandriamuseum TRAM 41 - te weinig geld om personeel te betalen De Liereman TRAM 41 Herdenking Slag van Turnhout - te weinig tijd Historische Drukkerij TRAM 41 - generatiekloof Sint-Victorskring - ontsluiting Corpus Christianorum - catalogisering Corpus Christianorum TRAM 41 - bekendheid Corpus Christianorum CVO KA - Te weinig leden Turnhoutse Kantvrouwkens fanfare de Burgerzonen - Te weinig jonge leden Amicitia kring HM Tempelhof HK De Vlierbes - doelgroep niet bereikt Binkse Ruilclub Kring Taxandria Kerkfabriek OLV Middelares

Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Vosselaar Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Beerse Turnhout Turnhout


183

- weinig exposure - in de wintertijd naar buiten treden - weinig ervaring projectmanagment - Niet betrokken bij versch. subsidiekanalen - Sponsoring door bedrijven - Juridisch statuut - Nood aan professionele ondersteuning - Huisvesting

Lions Club Beiaardcomité CVO KA CVO KA

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

Orgelcomité Orgelcomité Natuurpunt de Wulp HK Adriaen Ghys Begijnhofmuseum TRAM 41 Hofke van Chantraine Begijnhofmuseum TRAM 41

Vosselaar Vosselaar Oud-Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout

- Schoonmaak - Onderhoud gebouwen niet in eigen beheer - Te weinig bureautica (pc, …) Taxandriamuseum - Kleine opkomst ledenvergadering Imkerver. De Rosse Bie - Nog te weinig regionale werking AdAK - Financiële middelen ontbreken Beiaardcomité TRAM 41 Hofke van Chantraine - Geen beleid Kerkfabriek OLV Middelares fanfare het werk der toekomst - strakke administratieve, stedelijke werking TRAM 41 Turnhout - diverse statuten TRAM 41 - weekenddienst TRAM 41 - afwerking gebouwen TRAM 41 - veiligheid TRAM 41 - onvolledigheid depot TRAM 41 - te weinig communicatie (nieuwsbrief, TRAM 41 gedrukte gids) - ontbreken betaalautomaten TRAM 41 - effectmeting promotie is niet aanwezig TRAM 41 - geen aantrekkelijke website TRAM 41 - gebrek aan richtingsaanwijzers, TRAM 41 museumroute - onvoldoende opnemen regionale rol TRAM 41 - te beperkte openingsuren Turnhoutse kantvrouwkens - beperkt eigen patrimonium Hofke van Chantraine - te weinig professionele vrijwilligers Hofke van Chantraine - te weinig vrijwilligers Hofke van Chantraine - niet toegankelijk Hofke van Chantraine - geen jeugdwerking Filatelistenclub - geen antwoord: 31

184

Turnhout Oud-Turnhout Regio Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Beerse

CLUSTERING M.2. zwakke punten belemmeren de werking van uw organisatie? M.a.w. wat doet uw organisatie minder goed? - personeel: 11 - te weinig personeel

- Te weinig leden - Te weinig jonge leden - te weinig vrijwilligers - Kleine opkomst ledenvergadering

- tijd: 2 - te weinig tijd

De Liereman Historische Drukkerij HM Tempelhof HK Adriaen Ghys Taxandriamuseum TRAM 41 Turnhoutse Kantvrouwkens fanfare de Burgerzonen Amicitia kring HM Tempelhof HK De Vlierbes Hofke van Chantraine Imkerver. De Rosse Bie

Oud-Turnhout Turnhout Beerse Vosselaar Turnhout

Historische Drukkerij TRAM 41

Turnhout

- financiële middelen: 7 - te weinig geld om personeel te betalen De Liereman TRAM 41 Herdenking Slag van Turnhout - Financiële middelen ontbreken Beiaardcomité TRAM 41 Hofke van Chantraine - Niet betrokken bij versch. CVO KA subsidiekanalen - Sponsoring door bedrijven Orgelcomité - kennis: 7 - professionaliteit werking - te weinig professionele vrijwilligers - weinig ervaring projectmanagment

Bezemklokje TRAM 41 Hofke van Chantraine TRAM 41 CVO KA

- Nood aan professionele ondersteuning Natuurpunt de Wulp - Juridisch statuut Orgelcomité - catalogisering Corpus Christianorum bekendheid/promotie: 9 - ontsluiting - bekendheid - doelgroep niet bereikt

Corpus Christianorum Corpus Christianorum Binkse Ruilclub Kring Taxandria Kerkfabriek OLV Middelares CVO KA - weinig exposure Lions Club - in de generatiekloof Sint-Victorskring - wintertijd naar buiten treden Beiaardcomité - te weinig communicatie (nieuwsbrief, TRAM 41 gedrukte gids) - effectmeting promotie is niet aanwezig TRAM 41 - geen aantrekkelijke website TRAM 41 - gebrek aan richtingsaanwijzers, TRAM 41 museumroute

Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Beerse Oud-Turnhout Oud-Turnhout

Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Vosselaar Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout


185

huisvesting/onderhoud: 4 - Huisvesting

- Schoonmaak - Onderhoud gebouwen niet in eigen beheer - Te weinig bureautica (pc, …) - afwerking gebouwen - veiligheid - onvolledigheid depot - beperkt eigen patrimonium - niet toegankelijk - ontbreken betaalautomaten

HK Adriaen Ghys Begijnhofmuseum TRAM 41 Hofke van Chantraine Begijnhofmuseum TRAM 41

Vosselaar Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout

Taxandriamuseum TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 Hofke van Chantraine Hofke van Chantraine TRAM 41

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout

beleid nog niet helemaal op punt: 6 - te beperkte openingsuren - geen jeugdwerking - Nog te weinig regionale werking

Turnhoutse kantvrouwkens Filatelistenclub AdAK TRAM 41 - Geen beleid Kerkfabriek OLV Middelares fanfare het werk der toekomst Beerse - strakke administratieve, stedelijke werking Turnhout - diverse statuten TRAM 41 - weekenddienst TRAM 41

Turnhout Beerse Regio Turnhout Turnhout TRAM 41 Turnhout Turnhout

- geen antwoord: 31

186

- geen antwoord:

Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Vlimmeren Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Regio Regio Turnhout Vosselaar Oud-Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Turnhout

Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Oud-Turnhout De Liereman Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

39

CLUSTERING M.3. Wat zou beter kunnen in de werking van uw organisatie? - verjonging: 1 - jonger bestuur - verjonging algemeen

M.3. Wat zou beter kunnen in de werking van uw organisatie? - jonger bestuur Turnhouts wereldcentrum spk - verjonging algemeen Turnhouts wereldcentrum spk - meer deelname vergaderingen fanfare de Burgerzonen imkersvereniging de rosse bie Oud-Turnhout - meer actieve leden (niet altijd fanfare de Burgerzonen dezelfde) - meer auteurs en bestuursmedewerkers Heemkundige kring de Vlierbes uit - meer samenwerking en Hofke van Chantraine ideeën-uitwisseling met Kerkfabriek Middelares andere erfgoed/culturele partners - betere promotievoering, communicatie Hofke van Chantraine Kerkfabriek Middelares Lions Club TRAM 41 - meer financiële ondersteuning Beiaardcomité - publiekswerking uitbouwen AdAK - uitbrengen nieuwsbrief, updaten AdAK website - meer gehoor Taxandriamuseum - betere structuur en afspraken HK Adriaen Ghys Natuurpuntafdeling De Wulp Orgelcomité Vosselaar CVO KA Turnhout HK het Bezemklokje TRAM 41

- ruimte CVO KA Turnhout - meer personeel HK Museum Tempelhof TRAM 41 Turnhout - doorbreken generatiekloof Koninklijke Sint-Victorskring - meer sociale empathie Koninklijke Club de Prachtduif - uitbouw documentatiecentrum De Liereman - uitwerken educatieve programmabrochures Oud-Turnhout - aanleggen spaarpotje TRAM 41 - vrijwilligersbeleid TRAM 41 - opwaardering en begeleiding specifiek TRAM 41 personeel - inrichten half-open depot TRAM 41 - aanstellen externe curatoren TRAM 41 - organisatie reizende tentoonstellingen TRAM 41 - inrichten museumwinkel TRAM 41 - opfrissen activiteiten TRAM 41 - verschillende luiken TRAM 41 belichten TRAM 41 - Turnhoutse doelgroepen beogen TRAM 41 - route visualiseren in straatbeeld TRAM 41 - deelname of organisatie van TRAM 41 muuroverschrijdende projecten - groeien naar een educatieve dienst TRAM 41

Turnhouts wereldcentrum spk Turnhouts wereldcentrum spk

-

meer actieve leden: 5 meer deelname vergaderingen fanfare de Burgerzonen imkersvereniging de rosse bie Oud-Turnhout meer actieve leden (niet altijd dezelfde) Burgerzonen Oud-Turnhout - meer auteurs en bestuursmedewerkers Hemkundige kring de Vlierbes - meer personeel HK Museum Tempelhof TRAM 41 Turnhout - betere promo: 6 - betere promotievoering, communicatie Hofke van Chantraine Kerkfabriek Middelares Turnhout Lions Club Turnhout TRAM 41 Turnhout - publiekswerking uitbouwen AdAK - uitbrengen nieuwsbrief, updaten website - Turnhoutse doelgroepen beogen TRAM 41 - route visualiseren in straatbeeld TRAM 41 - doorbreken generatiekloof Koninklijke Sint-Victorskring - inhoudelijke werking: 4 - opfrissen activiteiten - uitbouw documentatiecentrum - uitwerken educatieve programmabrochures - groeien naar een educatieve dienst

Turnhout Turnhout Oud-Turnhout fanfare de Vlimmeren Beerse Oud-Turnhout

Regio AdAK Regio Turnhout Turnhout Turnhout

TRAM 41 De Liereman De Liereman

Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout

TRAM 41

Turnhout


187

- deelname of organisatie van TRAM 41 muuroverschrijdende projecten - meer samenwerking en ideeën- Hofke van Chantraine uitwisseling met andere erfgoed/ Kerkfabriek Middelares culturele partners - organisatie reizende tentoonstellingen TRAM 41 - verschillende luiken TRAM 41 belichten TRAM 41 - structuur: 6 - betere structuur en afspraken - vrijwilligersbeleid - aanstellen externe curatoren - opwaardering en begeleiding specifiek personeel

HK Adriaen Ghys Natuurpuntafdeling De Wulp Orgelcomité Vosselaar CVO KA Turnhout HK het Bezemklokje TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41 TRAM 41

Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar Oud-Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

- financiële middelen: 2 - meer financiële ondersteuning - aanleggen spaarpotje

Beiaardcomité TRAM 41

Turnhout Turnhout

- infrastructureel: 2 - ruimte - inrichten half-open depot - inrichten museumwinkel

CVO KA Turnhout TRAM 41 TRAM 41


- geen antwoord:

39

D. 4. Voor welke activiteiten heeft u nog vrijwilligers nodig? - logistiek bij tentoonstelling, voordrachten - bemannen infobalie, permanentie - begeleiden, gidsen natuurwandelingen - rondleidingen - ouderhoud tuin/gebouw - (detail) inventarisatie - collectieregistratie

HK Bezemklokje Jan Vaerten museum De Liereman Kerkraad parochie Sint-Pieter Corpus Christianorum Historische drukkerij Jan Vaerten museum De Liereman natuurpuntadeling De Wulp Taxandriamuseum De Liereman kerkfabriek OLV Middelares Koninklijke accordeonclub de Verbroedering De Liereman Brepols publishers Historische drukkerij TRAM 41 Corpus Christianorum Historische drukkerij - inscannen dia’s voor foto-archief De Liereman - uitbouwen referentiecollectie insecten De Liereman - uitbouwen eigen website De Liereman - administratieve taken natuurpuntafdeling De Wulp - opstellen beheersplannen + opvolging natuurpuntadeling De Wulp ervan

188

Turnhout Beerse Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout

- projecten rond aankoop gronden - Opvolgen projecten - assisteren en coördineren beheerswerken - nazicht en verzorging kuddes paarden - bewaren roerend erfgoed - archiveren van documenten, foto’s,… - bestuderen van heemkundige en historische thema’s - publicatie onderzoek in nieuwsbrief - beantwoorden van vragen of adviesverlening - aanleg beperkte heemkundige bibliotheek - deelname aan OMD en EGD - inzet van vrijwilligers om kennis van het gebied te vergroten en de werking te verdiepen - inhoudelijke uitwerking en voorbereiding van tentoonstellingen - perscontacten en promotie - zoeken sponsors/subsidiekanalen - voor alle taken en ter ontlasting bestaande vrijwilligers - opbouw kerststal en ophalen materiaal - traceren van collecties voor bruikleen en schenkingen - scenaristen

natuurpuntadeling De Wulp natuurpuntadeling De Wulp natuurpuntadeling De Wulp

Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout

natuurpuntadeling De Wulp HK Adriaen Ghys HK Adriaen Ghys De Warande Jan Vaerten museum HK Adriaen Ghys

Oud-Turnhout Vosselaar Vosselaar Turnhout Beerse Vosselaar

HK Adriaen Ghys HK Adriaen Ghys

Vosselaar Vosselaar

HK Adriaen Ghys

Vosselaar

HK Adriaen Ghys koninklijke acco4rdeonclub de Verbroedering AdAK

Vosselaar Turnhout

Hofke van Chantraine

Oud-Turnhout

Hofke van Chantraine Hofke van Chantraine Hofke van Chantraine Stadsarchief Stoomgroep Kerstmis in de stad Corpus Christianorum

Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

Kempische Videoclub

Turnhout

Regio

- geen antwoord: 38

CLUSTERING: D. 4. Voor welke activiteiten heeft u nog vrijwilligers nodig? - logistieke ondersteuning: 7 - logistiek bij tentoonstelling, voordrachten - ouderhoud tuin/gebouw - nazicht en verzorging kuddes paarden - inhoudelijke ondersteuning: 15 - begeleiden, gidsen natuurwandelingen, rondleidingen - (detail) inventarisatie, collectieregistratie

HK Bezemklokje

Turnhout

Jan Vaerten museum Kerstmis in de stad De Liereman kerkfabriek OLV Middelares Koninklijke accordeonclub de Verbroedering natuurpuntadeling De Wulp

Beerse Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout

De Liereman natuurpuntadeling De Wulp Taxandriamuseum De Liereman

Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout

Brepols publishers Historische drukkerij

Turnhout Turnhout

Oud-Turnhout


189

- uitbouwen referentiecollectie insecten - uitbouwen eigen website - opstellen beheersplannen + opvolging ervan - Opvolgen projecten, deelname OMD EGD - bewaren roerend erfgoed - bestuderen van heemkundige en historische thema’s - archiveren van documenten, foto’s,… - publicatie onderzoek in nieuwsbrief - inzet van vrijwilligers om kennis van het gebied te vergroten en de werking te verdiepen - inhoudelijke uitwerking en voorbereiding van tentoonstellingen - scenaristen

TRAM 41 Corpus Christianorum Historische drukkerij De Liereman De Liereman natuurpuntadeling De Wulp

Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout

HK Adriaen Ghys koninklijke accordeonclub de Verbroedering natuurpuntadeling De Wulp HK Adriaen Ghys HK Adriaen Ghys

Vosselaar Turnhout

HK Adriaen Ghys De Warande Jan Vaerten museum HK Adriaen Ghys AdAK

Vosselaar Turnhout Beerse Vosselaar Regio

Hofke van Chantraine

Oud-Turnhout

Kempische Videoclub

Turnhout

- administratieve ondersteuning: 10 - inscannen dia’s voor foto-archief De Liereman - administratieve taken natuurpuntafdeling De Wulp - aanleg beperkte heemkundige HK Adriaen Ghys bibliotheek - perscontacten en promotie Hofke van Chantraine - zoeken sponsors/subsidiekanalen Hofke van Chantraine Stoomgroep - traceren van collecties voor bruikleen Corpus Christianorum en schenkingen - bemannen infobalie, permanentie De Liereman Kerkraad parochie Sint-Pieter Corpus Christianorum Historische drukkerij Jan Vaerten museum - beantwoorden van vragen of adviesverlening Ghys Vosselaar - voor alle taken en ter ontlasting bestaande vrijwilligers: 2

Hofke van Chantraine Stadsarchief

Oud-Turnhout Vosselaar Vosselaar

Oud-Turnhout Oud-Turnhout Vosselaar Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse HK Adriaen

Wat is het juridisch statuut van uw organisatie? - 40% vzw - 20% feitelijke vereniging - 7% gemeentelijke/stedelijke dienst Over welke beleidsdocumenten beschikt uw organisatie? (55) - missie 27% - visie 24% - doelstellingen 0% - SWOT 11% - Actieplan 24% - Beleidsplan 33% - Jaarverslag 58% - Evaluatieplan 16% - Enquête 15% - Andere 22% Welk soort erfgoedactor is uw organisatie? - archief (2) - privaatrechtelijk archief (8) - publiekrechtelijk archief (6) - bewaarbibliotheek (1) - bewaarbibliotheek privé (4) - bewaarbibliotheek publiek (4) - documentatiecentrum (8) - museum (1) - privaat museum (2) - publiek museum (5) - publiek museum niet erkend (2) - publiek museum erkend (0) - publiek museum erkend basis (0) - publiek museum erkend regionaal (3) - publiek museum erkend landelijk (1) - vereniging archeologisch (2) - vereniging heemkundig (6) - vereniging genealogisch (2) - vereniging historisch (8) - vereniging volkskundig (7) - vereniging andere (10)

Oud-Turnhout Turnhout

- geen antwoord: 38

190


191

Rond welke thema’s werkt uw organisatie voornamelijk? Thema TOTAAL 55 % Belgische geschiedenis 7 13 Kelten 8 15 Romeinen 7 13 Middeleeuwen 9 16 16eEeuw 8 15 AncienRegime 7 13 ModerneTijd 9 16 Interbellum/Wederopbouw 6 11 Ambachten/Lokale Nijverheden 13 24 Archeologie 5 9 Architectuur/Bouwstijlen/Interieur 8 15 AteliersKunstenaars 3 5 Beroepen-Landbouwer 5 9 Beroepen-Bakker 4 7 Beroepen-Slager 3 5 Beroepen-Kapper/barbier 3 5 Beroepen-Marktkramer 3 5 Beroepen-Kruidenier 3 5 Beroepen-Smid 4 7 Dialect/Taal 6 11 Familiegeschiedenis 6 11 Film 3 5 FunerairErfgoed 6 11 Industrie 8 15 Krijgskunde/MilitaireGeschiedenis 4 7 Letterkunde 6 11 Moderne/hedendaagseKunst 8 15 Monumenten 10 18 Muziek 14 25 Natuur/Landschappen 8 15 Niet-EuropeseBeschavingen 1 2 OudeKunst 7 13 Politiek 5 9 ReligieusErfgoed/Volksdevotie 16 29 School 9 16 Stoeten/Processies 7 13 Technieken/Nijverheden 12 22 Theater 8 15 ToegepasteKunsten 5 9 Transport 3 5 Volksdansen 2 4 Volkskunde 7 13 Volksmuziek 7 13 Volkssport en spel 5 9 Volksverhalen/Sagen/Legenden 6 11 Wetenschap 3 5 Andere thema’s 7 13

192

Wat is het geografisch werkingsgebied van uw organisatie? TOTAAL 55 % buurt/staddeel 5 9 Beerse 10 18 Turnhout 22 40 Oud-Turnhout 10 18 Vosselaar 10 18 Aangrenzende Gemeenten 7 13 De Kempen 16 29 Provincie Antwerpen 5 9 Vlaanderen 8 15 Nationaal 8 15 Internationaal 12 22 GEOWGB-Andere 5 9 Beschikt u over een eigen infrastructuur voor uw werking? De organisatie is: WERKING TOTAAL 55 % Vruchtgebruik 3 5 Erfpacht 3 5 Huur 0 0 lokalen stad/gemeente 19 35 lokalen stad/gemeente - gratis 15 27 lokalen stad/gemeente - huur 7 13 lokalen stad/gemeente - huurbedrag 0 0 zoekt pand 2 4 zoekt andere locatie 1 2 nog niet op zoek 4 7 infrastructuur - andere2 0 0 PublieksruimteVasteCollectie 4 7 PublieksruimteTentoonstellingen 3 5 Onthaal 7 13 Depotruimte 4 7 Bibliotheek 1 2 Leeszaal 2 4 Archief 2 4 Vergaderzaal 11 20 Personeelsruimtes 4 7 Andere 12 22 PublieksruimteVasteCollectieM 0 0 PublieksruimteTentoonstellingenM 0 0 OnthaalM 0 0 DepotruimteM 0 0 BibliotheekM 0 0 LeeszaalM 0 0 ArchiefM 0 0 VergaderzaalM 0 0 PersoneelsruimtesM 0 0 AndereM 0 0


193

Beschikt uw organisaties over voldoende vrijwilligers? - voldoende: 10 - niet voldoende: 30 Bewaart uw organisatie een eigen erfgoedcollectie? 49% van de ondervraagden welk type collectie bewaart u? Collectie en inhoud TOTAAL eigen collectie Audio Audio - platen Audio - cassettes Audio - andere Archieven Documentatie op papier Tijschriften/Kranten Kaarten/Plannen Boeken Beeldmateriaal Beeldmateriaal - Foto’s Beeldmateriaal - prentbriefkaarten Beeldmateriaal - Dia’s Beeldmateriaal - Affiches/Prenten Beeldmateriaal - Andere Bewegend Beeldmateriaal Bewegend Beeldmateriaal - 8mm Bewegend Beeldmateriaal - 16mm Bewegend Beeldmateriaal - Video Bewegend Beeldmateriaal - DVD Bewegend Beeldmateriaal - Andere Digitale bestanden Gebruiksvoorwerpen Kunstvoorwerpen Militaria Wetenschappelijke instrumenten Transport Textiel Collectie Inhoud - Andere Aankoop - organisatie Aankoop - leden organisatie Schenkingen / Legaten Bruikleen Vondsten Collectie tot standkoming - Andere aangroei spontane schenkingen actie collectievorming

194

55 27 7 2 4 4 26 20 13 9 25 22 16 9 7 10 7 14 4 6 9 8 1 12 13 15 4 10 1 14 12 22 9 16 4 2 7 3 9 17

% 49% 13% 4% 7% 7% 47% 36% 24% 16% 45% 40% 29% 16% 13% 18% 13% 25% 7% 11% 16% 15% 2% 22% 24% 27% 7% 18% 2% 25% 22% 40% 16% 29% 7% 4% 13% 5% 16% 31%

Hoe wordt de collectie bewaard? Collectie Inhoud TOTAAL Los in albums - niet zuurvrij in albums - zuurvrij in open dozen - niet zuurvrij in gesloten dozen - niet zuurvrij in zuurvrije dozen op open rekken op gesloten rekken / in gelsoten kasten opeengestapeld stofvrij bewaring - andere bewaring - optimaal bewaring - redelijk goed bewaring - minder goed bewaring - slecht te weinig medewerkers te weinig ruimte voor dagelijkse werking te weinig depotruimte te weinig kennis te weinig financiële middelen ongeschikte ruimte wegens te droog te vochtig te warm te koud te licht onveilig geen juist mateiraal bewaring - andere redenen digitalisering - Nee digitalisering - Ja volledig gedeeltelijk gedeeltelijk - % Inventaris - Nee Inventaris - Ja op steekkaarten op papier digitaal Word Excel Access A Lib Inventaris - andere minder dan 10 % 10 à 25 % 25 à 50 %

55 10 7 0 8 10 2 10 16 7 5 8 2 20 10 1 7 6 9 4 6 8 3 6 4 3 2 1 5 0 18 11 3 8 0 11 23 5 16 12 7 7 2 1 3 2 4 2

% 18% 13% 0% 15% 18% 4% 18% 29% 13% 9% 15% 4% 36% 18% 2% 13% 11% 16% 7% 11% 15% 5% 11% 7% 5% 4% 2% 9% 0% 33% 20% 5% 15% 0% 20% 42% 9% 29% 22% 13% 13% 4% 2% 5% 4% 7% 4%


195

20 à 75 % meer dan 75 % 100 % publiek toegankelijk - Nee publiek toegankelijk - Ja pubtoe - op papier pubtoe - via internet pubtoe - computer pubtoe - computer - leden/personeel pubtoe - computer - publiek pubtoe - computer - publiek & leden/ personeel inv - te weing middelen inv - te weing middelen - financieel inv - te weing middelen - logistiek inv - te weing medewerkers inv - te weinig tijd inv - kennis inv - programma inv - andere inv - niet van toepassing invplan - Nee invplan - Ja

196

3 4 4 17 7 2 2 3 0 2

5% 7% 7% 31% 13% 4% 4% 5% 0% 4%

2 8 4 6 9 8 2 1 2 5 14 13

15% 15% 7% 11% 16% 15% 4% 2% 4% 9% 25% 24%

Over welke van onderstaande promotiemiddelen beschikt uw organisatie? Promotie en Communicatie TOTAAL eigen website gedrukte nieuwsbrief digitale nieuwsbrief tijdschrift jaarboek algemene infofolder activiteitenkalender advertenties in geschreven media Affiches en flyers Andere websites Ansichtkaart banner beleidsnota beurs boek Brief briefing brochure busreclame Commercials cursus dagbladreclame discussiebijeenkomsten DVD evenementendrukwerk Events festival foto gemeentelijk infoblad huisstijl infobalie informatiepakket informatiepanelen intranet jaarverslag lezing lichtkrant performances of podiumactiviteiten persberichten rondleiding sponsering stickers studiedagen telefoon tentoonstelling

55 25 9 13 20 3 17 21 14 29 9 2 4 4 7 5 13 4 11 5 6 2 6 1 2 6 7 5 3 17 5 2 3 3 1 9 7 14 4 21 6 4 2 6 6 14

% 45 16 24 36 5 31 38 25 53 16 4 7 7 13 9 24 7 20 9 11 4 11 2 4 11 13 9 5 31 9 4 5 5 2 16 13 25 7 38 11 7 4 11 11 25


197

Aan welke jaarlijkse evenementen neemt uw organisatie geregeld deel? TOTAAL 55 % Erfgoeddag 14 25% Open MonumentenDag 16 29% Cultuurmarkt 18 33% Opening toeristisch seizoen 6 11% jaarev-andere 10 18% publact-te weing interesse 2 4% publact-te weinig middelen 5 9% publact- Financiëel 3 5% publact-Logistiek 2 4% publact-te weinig tijd 2 4% publact-te weining mensen 6 11% publact-geen kennis 2 4% publact-geen accommodatie 3 5% publact-promotiekanalen 2 4% publact-andere 7 13% Bent u actief in een netwerk van andere organisaties die rond een gelijkaardig thema werken? Op welke werkdomeinen is er samenwerking mogelijk in de toekomst? Hoe typeert u de samenwerking met de gemeente? Doelgroepen TOTAAL 55 % Netwerking-Nee 12 22 Netwerling-Ja 31 56 Archief- of collectiebeheer 9 16 Archief- of collectievorming 5 9 Communicatie / promotie 16 29 dienstverlening 7 13 Digitalisering 9 16 Educatie 10 18 Expertise-uitwisseling 12 22 Infrastructuur 6 11 Onderzoek 7 13 Organisatie van tentoonstelling 12 22 Organisatie van andere publieksactiviteiten 9 16 Publicaties 9 16 Restauratie / conservatie 8 15 gemeente-zeer goed 18 33 gemeente-goed 24 44 gemeente-matig 8 15 gemeente-heel vaak 12 22 gemeente-vrij regelmatig 19 35 gemeente-sporadisch 16 29 gemeente-nooit 1 2 co-niet 9 16 co-wel 36 65

198

Nam uw organisatie de voorbije drie jaar reeds deel aan specifieke vorming? Heeft uw organisatie nood aan specifieke vorming? Vorming TOTAAL 55 % vorming-Nee 23 42 vorming-Ja 14 25 ICT 7 13 Vrijwilligers 4 7 documentbeheer 4 7 Bibliotheekbeheer 2 4 Erfgoedmanagement 3 5 Projectmanagement 3 5 Beleid en subsidiëring 3 5 Onderzoeksmethoden 3 5 Publiekswerking 6 11 Culturele diversiteit 2 4 Lokaal, gemeentelijk cultuurbeleid 2 4 Mondelinge geschiedenis 6 11 Wetgeving 5 9 Conservatie, preservatietechnieken 7 13 Andere vormingsonderwerpen 3 5


199

Van welke dienst ontvangt uw organisatie ondersteuning? Logistiek TOTAAL 55 % BoekhoudingLO 4 7 BoekhoudingP 1 2 BoekhoudingPB 1 2 BoekhoudingANDERE 1 2 CommuicatiePROV 1 2 CommuicatieLO 3 5 CommuicatieP 1 2 CommuicatiePB 2 4 CommuicatieANDERE 2 4 FinanciëelVLG 7 13 FinanciëelPROV 6 11 financiëelLO 21 38 FinanciëelP 5 9 FinanciëelPB 7 13 infoVLG 1 2 infoPROV 1 2 infoLO 2 4 infoPB 1 2 infoANDERE 1 2 LogistiekLO 12 22 LogistiekP 1 2 LogistiekPB 2 4 LogistiekANDERE 2 4 NetwerkingLO 2 4 NetwerkingP 1 2 NetwerkingPB 1 2 NetwerkingANDERE 1 2 PersoneelVLG 1 2 PersoneelLO 5 9 PersoneelP 1 2 PersoneelPB 2 4 PersoneelANDERE 2 4 PublicatiesPROV 2 4 PublicatiesLO 5 9 PublicatiesP 1 2 PublicatiesPB 1 2 PublicatiesANDERE 1 2 VerzekeringenVLG 1 2 VerzekeringenLO 3 5 VerzekeringenPB 1 2 VerzekeringenANDERE 3 5 VormingVLG 1 2 VormingLO 1 2 VormingANDERE 3 5 WetgevingLO 1 2 WetgevingPB 3 5

200

Over welke faciliteiten beschikt uw organisatie? Faciliteiten TOTAAL 55 lage TTkast-nvt 10 lage TTkast-bruikleen 0 lage TTkast-EB 4 lage TTkast-tbv 0 lage TTkast-uitleen 0 hoge TTkast-nvt 10 hoge TTkast-bruikleen 0 hoge TTkast-EB 2 hoge TTkast-tbv 0 hoge TTkast-uitleen 0 vast TTpaneel-nvt 11 vast TTpaneel-bruikleen 0 vast TTpaneel-EB 2 vast TTpaneel-tbv 0 vast TTpaneel-uitleen 0 mobiel TTpaneel-nvt 10 mobiel TTpaneel-bruikleen 0 mobiel TTpaneel-EB 2 mobiel TTpaneel-tbv 0 mobiel TTpaneel-uitleen 0 tekstbordjes-nvt 9 tekstbordjes-bruikleen 0 tekstbordjes-EB 4 tekstbordjes-tbv 0 tekstbordjes-uitleen 0 beamer-nvt 8 beamer-bruikleen 2 beamer-EB 10 beamer-tbv 0 beamer-uitleen 1 scherm-nvt 7 scherm-bruikleen 1 scherm-EB 7 scherm-tbv 0 scherm-uitleen 2 geluidsinstallatie-nvt 5 geluidsinstallatie-bruikleen 3 geluidsinstallatie-EB 11 geluidsinstallatie-tbv 0 geluidsinstallatie-uitleen 1 verlichting-nvt 5 verlichting-bruikleen 2 verlichting-EB 8 verlichting-tbv 0 verlichting-uitleen 1 computer-nvt 6 computer-bruikleen 0

% 18 0 7 0 0 18 0 4 0 0 20 0 4 0 0 18 0 4 0 0 16 0 7 0 0 15 4 18 0 2 13 2 13 0 4 9 5 20 0 2 9 4 15 0 2 11 0


201

computer-EB computer-tbv computer-uitleen scanner-nvt scanner-bruikleen scanner-EB scanner-tbv scanner-uitleen internetaansluiting-nvt internetaansluiting-bruikleen internetaansluiting-EB internetaansluiting-tbv internetaansluiting-uitleen videorecorder-nvt videorecorder-bruikleen videorecorder-EB videorecorder-tbv videorecorder-uitleen DVD-speler-nvt DVD-speler-bruikleen DVD-speler-EB DVD-speler-tbv DVD-speler-uitleen fotokopiëermachine-nvt fotokopiëermachine-bruikleen fotokopiëermachine-EB fotokopiëermachine-tbv fotokopiëermachine-uitleen microfilmreader-nvt microfilmreader-bruikleen microfilmreader-EB microfilmreader-tbv microfilmreader-uitleen andere-nvt

14 1 0 7 0 11 0 0 6 0 11 0 0 9 0 6 0 0 8 1 8 0 0 6 1 13 1 0 10 0 4 1 0 3

25 2 0 13 0 20 0 0 11 0 20 0 0 16 0 11 0 0 15 2 15 0 0 11 2 24 2 0 18 0 7 2 0 5

Bij welke instantie zal uw organisatie subsidies aanvragen? Faciliteiten B TOTAAL 55 % VLG 12 22 PROV 12 22 LO 27 49 P 11 20 B 13 24 A 1 2 Hoe ziet u uw organisatie in de toekomst evolueren? GROEI 17 GELIJK 20 ACHTERUITGANG 8

202

31 36 15

Overzicht erfgoedactoren Voor de erfgoedbevraging hebben we ons in eerste instantie gericht op de professionele erfgoedactoren, waartoe de musea, archieven en documentatiecentra, bezoekerscentra en bewaarbibliotheken, AdAK en de gidsenvereniging behoren. In tweede instantie hebben we ons gericht op professionele organisaties die erfgoed beheren of rond erfgoed werken, maar waarbij erfgoed niet de hoofdopdracht is. Het gaat hierbij over musea, archieven, notarissen, vormingen onderwijsorganisaties en beroepsverenigingen. Ten derde bespreken we de niet-professionele of vrijwillige erfgoedactoren. Hierbij maken we een onderscheid tussen: musea, heem-, geschied- en oudheidkundige kringen, kerkfabrieken, erfgoed en volkskundige verenigingen, vriendenverenigingen, verenigingen die werken rond industrieel erfgoed en privé-collecties. Ten slotte zijn er de niet-professionele of vrijwillige actoren die erfgoed beheren of rond erfgoed werken, maar waarbij erfgoed niet de hoofdopdracht is. Hierbij onderscheiden we: fanfares en muziekcomités, toneel- en carnavalverenigingen, ruilclubs, sociaal-culturele verenigingen en videoclubs. In onderstaand overzicht beperken we ons tot een opsomming van de erfgoed- en cultuurverenigingen en de kerkfabrieken in de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar. Jeugdverenigingen, notariaten, openbare instellingen, scholen, sociale verenigingen, sportverenigingen en wijken buurtverenigingen zijn omwille van de duidelijkheid niet in onderstaand overzicht opgenomen.

Erfgoed- en cultuurverenigingen Accordeonclub Verbroedering Adak Amicitia Kring Begijnhofmuseum Beiaardcomité Turnhout Bezoekerscentrum Landschap De Liereman Binkse ruilclub Boekbindersgilde Boekbindersgilde De Warande Boerkes van Beerse Brepols Publishers Broederschap van het Venerabel Broederschap van O.L.Vrouw Davidsfonds Davidsfonds Davidsfonds Beerse Davidsfonds Vlimmeren De Gamscheer De Vrije Kunst Accordeonclub De Warande Dia- en fotoclub Difo Oud-Turnhout Filatelistenclub Fotokring Gemeentearchief Gemeentearchief Gemeentearchief Harmonie de Volkswil Harmonie Vermaak na Arbeid Harmonie Xaverianen Heemkundige Kring Het Bezemklokje Hemelsussen KV Heren van Turnhout Historische drukkerij Turnhout

Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Beerse Beerse Beerse Turnhout Meerhout Beerse Beerse Beerse Oud-Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout

Bijlage 7: Overzicht erfgoedactoren

203

HK Adriaen Ghys HK Corsendonca HK De Vlierbes HM Tempelhof, steenbakkerijmuseum Hofpoortteater Elckerlyc Hoogspanning vzw Jan Vaertenmuseum (B) Kantkring Tuparen Kempische Video Club Kon. Fanfare-Brassband ‘De Kempengalm’ Koninklijke Club de Prachtduif Koninklijke fanfare de burgerzonen Koninklijke fanfare ‘Het Werk Der Toekomst’ Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van de Antwerpse Kempen, Taxandria vzw Koninklijke Harmonie Sint-Antonius Koninklijke imkersvereniging De Rosse Bie B.V. Koninklijke toneelvereniging De Franciscusgezellen vzw Kunst- en Erfg.centrum Hofke van Chantraine Kunstforum Würth Landelijke Gilde Beerse-Vosselaar Landelijke Gilde Oud-Turnhout Landelijke gilde turnhout Sint-Isidorus Landelijke Gilde Vlimmeren Lions club Meduceum Muziekleven op het Hof Nationaal Museum van de Speelkaart Natuur- en milieu-educatie Natuurpunt De Wulp Open Doek Orgelcomité particulier verzamelaars Pizzicanto Pogen Propop Reuzen van Turnhout Shot’79 Shot’80 Sint-Victorskring Stadsarchief stadsgidsen Staltheater Strip Turnhout St-Sebastiaansgilde St-Sebastiaansgilde St-Sebastiaansgilde Taxandriamuseum Theater Stap Tinteltoneel

204

Vosselaar Oud-Turnhout Beerse Beerse Turnhout Beerse Beerse Oud-Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Oud-Turnhout Beerse Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Beerse Oud-Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Turnhout Beerse Oud-Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Oud-Turnhout

Toerisme Toerisme Oud-Turnhout toerisme turnhout vzw Toerisme Vosselaar Tram41 Trefpunt ‘t Toreke Turnhoutse kantvrouwkens Turnhoutse Patriotten Vakstudieclub graf. bedrijven Vogelkundige kring De Liereman Vrienden van het Begijnhof Vrienden van het Speelkaartenmuseum Vrienden van Taxandria Vzw Corpus Christianorum Bibliotheek en kenniscentrum vzw de Goormolen Vzw Slag van Turnhout vzw Stoomgroep Turnhout Vzw Theater 1900 vzw VVF (Vlaamse vereniging voor Familiekunde) Vzw Wereldcentrum van de Speelkaart Werkgroep HK Willemfonds Oud-Turnhout Willemsfonds Zwaneven Kantorij en kamerorkest

Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Vosselaar Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Arendonk Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Oud-Turnhout

Kerkfabrieken Kerkraad Blijde Boodschap Kerkraad Goddelijk-Kind-Jezus Kerkraad Heilig-Hart Kerkraad Onze-Lieve-Vrouw Kerkraad Onze-Lieve-Vrouw Middelares Kerkraad Pinksterkerk Kerkraad Sint-Franciscus Van Assisi Kerkraad Sint-Pieter, behartiging kerken in het Begijnhof en de Otterstraat Parochie O.-L.-V Van altijd durende bijstand Parochie Onbevlekt Hart Maria Koningin Parochie Onze Lieve Vrouw Parochie Sint-Antonius Abt Parochie Sint-Bavo Parochie Sint-Lambertus Parochie Sint-Quirinus

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Beerse Oud-Turnhout Vosselaar Oud-Turnhout Oud-Turnhout Beerse Beerse

Bijlage 7: Overzicht erfgoedactoren

205

Overzicht van de waardevolle en beschermde landschappen, de lijnen puntrelicten en relictzones ANKERPLAATSEN Beerse Beerse Beerse Beerse Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar

BESCHERMINGEN Beerse Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar

LIJNRELICTEN Beerse Beerse Beerse Beerse Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar Vosselaar Vosselaar

206

Domein Blommerschot en Beulkbeemden Merksplas Kolonie ‘s Herenbos, Heihuizen en Zalfen Visbeekvallei Liereman Priorij van Corsendonk en de Tikkebroeken Turnhouts Vennengebied Vallei van de Kleine Kaliebeek Grotenhoutbos en Gierlebos De Schrieken De liereman - Fase 1 - Uitbreiding de Flipkensvijver De omgeving van het gebouw Boone’s Blijk de onmiddellijke omgeving van de Gasthuishoeve en Boone’s Blijk Het geheel gevormd door “De nieuwen Buiten” met aangrenzende bebouwing en achterliggende tuin Het geheel van het Begijnhof Het Groenhuis en haar onmiddelijke omgeving Zwart water De Konijnenberg Bunkerlinie Hollandstellung Kanaal Dessel - Kwaadmechelen Oude weg St.-Antonius - Westmalle - Turnhout Steenweg Turnhout - Westmalle (eikendreef) Aa Bunkerlinie Hollandstellung Bunkerlinie Noord-Kempische Kanalen (Kanaal Dessel-Schoten) Kanaal Dessel - Kwaadmechelen Oude weg Turnhout - Arendonk Toegangsdreef Priorij van Corsendonk Aa Bels Lijntje Bunkerlinie Hollandstellung Bunkerlinie Noord-Kempische Kanalen (Kanaal Dessel-Schoten) Grote Kaliebeek Kanaal Dessel - Kwaadmechelen Oude weg Hoogstraten - Turnhout Oude weg St. Antonis - Westmalle - Turnhout Oude weg St.-Antonius - Westmalle - Turnhout Steenweg Turnhout - Gierle (eikendreef) Steenweg Turnhout - Westmalle (eikendreef)

Bijlage 8: Overzicht beschermde monumenten en landschappen

207

PUNTRELICTEN Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar

208

Begijnenstede Dorpskern Vlimmeren met kerk en oud gemeentehuis Gehucht Wetschot Kapelhoeve Kerk Onze Lieve Vrouw van altijddurende bijstand Korneliuskapel Oude pastorij Vlimmeren Sint Lambertuskerk en pastorij Site Luisterborg St. Corneliuskapel Tempelhof, Huize Bastijns en Witherenpastorie Withof Commanderij van Chantrain Gehucht van schuurhoven Kapel O.L.Vrouw Ter sneeuw Kapel van Rhoode Kasteel De Lint Kasteel Zwanenven Kerk van St. Antonius-Abt priorij van Corsendonk Schildershof van A. Sohie Sint Bavo-kerk Boones Blijk Clarissenklooster Gasthuishoeve Groenhuis Kapel van Nazareth Kasteel Diercxk en Goormolen Kasteel Flipkensvijver Nieuwhoef Oranjemolen Schoutenhoef St. Theobalduskapel St.-Jozefcollege Steenweg op Mol 64-66 Stenen windmolen Grooten Bentel Ter Stokt en kapel O.L.V. ten koorts Voetgangersbrug over kanaal Dessel-Schoten Wieltjeshoeve Jachtpaviljoen Nonnenbossen Looypaal of Vossepaal Markante wijk in Vosselaar O.L.V.kerk Vosselaar Oude pastorij Hofeinde Oude waterput Kruiskuil St.-Jozefskerk Heieinde Vialla Des Chënes Villa Den Ouden Bareel Witte Wijk

RELICTZONES Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar

Akker Veld Beerse Boensberg Bos- en akkercomplex Ekstergoor, Epelaar, Breevennen en Beerse Heide Bosgebied ‘sHerenbos, Heihuizen, Zalfen en Blommerschot Het Looi Kleiontginningsgebied Abtsheide, Luisterborg, Oosteneinde en Werkendam Kolonie Merksplas en bos- en vengebied Bolkse en Blak Heide Luisterborg Vallei van de Pulderbeek-Molenbeek, kasteeldomeinen en bosakkercomplexen Wieltjes Bos- en akkercomplex Molenheide, Staatsbossen, Kwade Putten, Hoge Mierdse Heide Domein Corsendonk, Zwanenven en Tikkebroeken Kleiontginningsgebied Abtsheide, Luisterborg, Oosteneinde en Werkendam Ontginningsblok Groenendaal, Zwarte Heide, Nieuwe bossen en Werkendam Vallei van de Aa Vallei van de Grote en Kleine Kaliebeek Vallei van de Wamp Bosgebied Galgeneinde, Kruisberg, Gierle Bos en Nonnenbossen Bosgebied Leiseinde en de Waal Het Looi Kleiontginningsgebied Abtsheide, Luisterborg, Oosteneinde en Werkendam Ontginningsblok Groenendaal, Zwarte Heide, Nieuwe bossen en Werkendam Ontginningsblok ‘t Zwart Goor, Baarlse Heide en Het Geheul Vallei van de Aa Vallei van de Grote en Kleine Kaliebeek Vallei van de Platte Beek - Beemdenbeek Wieltjes Bos- en akkercomplex Ekstergoor, Epelaar, Breevennen en Beerse Heide Bosgebied Galgeneinde, Kruisberg, Gierle Bos en Nonnenbossen Het Looi Vallei van de Aa


209

Overzicht van de beschermde monumenten, landschappen, dorps- of stadsgezichten overzicht van de beschermde monumenten, landschappen, dorps- of stadsgezichten Beerse, Oud-Turnhout, Turnhout, Vosselaar

210

Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse

Z.G. “WONING ROMMENS” SINT-LAMBERTUSKERK SINT-CORNELIUSKAPEL PASTORIE, GEVELS EN BEDAKING DE SCHRIEKEN

monument monument monument monument landschap

Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout Oud-Turnhout

PASTORIE, KERKSTRAAT 46 GEMEENTEHUIS - DORP 31 STEENWEG OP SEVENDONK 28 KERK SINT-ANTONIUS-ABT DE LIEREMAN FASE 1 (UITBREIDING) SINT BAVOKERK MET TOREN PRIORIJ CORSENDONK

monument monument monument monument landschap monument monument

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

STEENWEG OP MOL 64-66 FEESTZAAL AMICITIA, GROTE MARKT 34 WEVERSHUISJES, MOLENSTRAAT 89-99 STENEN WINDMOLEN, ORANJEMOLENSTRAAT DE GOORMOLEN, STEENWEG OP OOSTHOVEN DE WATERTOREN WARANDESTRAAT “DE NIEUWEN BUITEN” GROTE MARKT 61 HET GROENHUIS EN OMGEVING HET GROENHUIS SINT-ANTONIUSKERK O.L.VR. MIDDELARESKERK PAROCHIEKERK VAN HET H.HART PASTORIE VAN DE H.HARTKERK GROTE MARKT 39, POSTKANTOOR PATERSSTRAAT 19 PATERSSTRAAT NRS. 5, 7 EN 9 LEOPOLDSTRAAT 7 GEMEENTESTRAAT 3-5 PATERSSTRAAT, 26, SINT-ROCHUS PATERSSTRAAT 24 KANTOORGEBOUW BREPOLS WARANDESTRAAT 57/GEMEENTESTRAAT 2-4 WARANDESTRAAT 34 BEGIJNENSTRAAT 9 DE MERODELEI 50 DE MERODELEI 83 HERENTALSSTRAAT 66 PATERSSTRAAT 15 WARANDESTRAAT 49

monument monument monument monument monument monument stadsgezicht monument stadsgezicht monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument

Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout Turnhout

SINT-ANTONIUSSTRAAT 18-22 VOORMALIGE APOSTOLISCHE SCHOOL WONING SIMONS WONING PEETERS STATION SINT-ANTONIUSSTRAAT 16 PATERSSTRAAT 16 KONGOSTRAAT 30-44, 58-76 WARANDESTRAAT NRS. 44-46 ROMAANSE KELDER UIT XIII DEKEN ADAMSSTRAAT 29 - VAN USSEL PIETER DE NEFSTRAAT 17 - DEVROEDE PATERSSTRAAT, 30, Z.G. MAELSLOTH H. GRAFINSTITUUT ZWARTWATER OMGEVING BOONENSBLIJK/GASTHUISHOEVE DE FILIPKENSVIJVER GRAATAKKER 108 MONUMENT VOOR DE GESNEUVELDEN BEGIJNHOF 56 BEGIJNHOF 55 HUIS NUMMER 6 POORT VAN HET BEGIJNHOF HUIS NUMMER 70 HUIS NUMMER 69 HUIS NUMMER 68 INKOMPORTAAL HUIS NUMMER 63 HUIS NUMMER 58 HUIS NUMMER 54 HUIS NUMMER 53 HUIS NUMMER 48 HUIS NUMMER 42 HUIS NUMMER 41 HUIS NUMMER 40 HUIS NUMMER 31 HUIS NUMMER 10 HUIS NUMMER 8-9 HUIS NUMMER 7 BEGIJNENSTRAAT 26 HUIS METTEN THORE HET BEGIJNHOF BIDPLAATS HUIS NUMMER 82 HUIS NUMMER 81 HUIS NUMMER 80 HUIS NUMMER 79 HUIS NUMMER 72 HUIS NUMMER 71 BOONENS BLIJK BOONENS BLIJK

monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument landschap landschap landschap monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument monument landschap monument monument monument monument monument monument monument landschap monument


211


GASTHUISHOEVE SINT-PIETERSKERK SINT-THEOBALDUSKAPEL BEGIJNHOFKERK GERECHTSHOF, OUD KASTEEL

monument monument monument monument monument

Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar Vosselaar

PAROCHIEKERK O.-L.-VROUW VOORMALIG GEMEENTEHUIS KERK ST.-JOZEF-ARBEIDER HOFEINDE 136 HOFEINDE ,136 VOORMALIGE PASTORIE DE KONIJNENBERG OLVROUWKERK: TOREN EN ORGEL

monument monument monument monument monument landschap monument

Odis - intermediaire structuren in Vlaanderen 19e-20e eeuw1 Organisaties, personen, publicaties, archieven met Beerse als geografische trefwoord •• Congregatie van de Zusters Ursulinen, Tildonk (1818-heden) •• Daems, Christel (1962-) •• De Roover, Frans (1854-1912) •• De Roover, Hippoliet (1880-1952) •• Dolhain, Laurent (1938-) •• Druyts, Jozef (1963-) •• Roefs, Herman (1942-) •• Versmissen, Karel (1881-1958) •• Wouters, Eduard (1865-1952) •• PVV - Aktua. (1992) (periodiek) •• PVV Kanton Turnhout Leeft. (1988-) (periodiek) •• ‘t Kazakske. (1972-[1982]) (periodiek)

Organisaties, personen, publicaties, archieven met Oud-turnhout als geografische trefwoord •• Embrechts, Jozef (1885-1955) •• Luyten, Joannes (1860-1936) •• Roes, Jan (1887-1963) •• Van Miert, Josée (1931-) •• Van Miert-Hermans, Magda (1941-) •• Verdonck, Jef (1925-) •• De Krant van Oud–Turnhout. (1983-[1987]) (periodiek) •• Muzieknieuws. (1987-[1994]) (periodiek) •• Nieuwsbrief Oud-Turnhout. (1983-[1988]) (periodiek) •• Ons Woord. (periodiek) •• Pro. (1968-[1987]) (periodiek) •• PVV - Aktua. (1992) (periodiek) •• PVV Kanton Turnhout Leeft. (1988-) (periodiek) •• Raam. (1964 (4)-[1969]) (periodiek) •• Richtlijnen. (1955-[1958]) (periodiek) •• Solidario. (1966-heden) (periodiek)

Organisaties, personen, publicaties, archieven met Turnhout als geografische trefwoord •• ACLVB Zone Mechelen - Rupel - Kempen (1995-heden) •• Concordia: Vereeniging van Klerken en Reizigers van Turnhout en Omstreken (1914-heden) •• Gewestelijk Comité voor Arbeidersopvoeding Turnhout (1925-) •• Kempisch Syndikaat van Reizigers, Klerken, Handelaars en Patroons (1902-1914) •• Klooster van de Minderbroeders (Ancien Régime), Turnhout (1650-1796) •• Klooster van de Minderbroeders, Turnhout (1896-1986) •• Norbertijnen - Sint-Michielsabdij Antwerpen (1124-1796) •• Unizo-gewest Turnhout ([1914]-2007) •• VEV-afdeling Turnhout ([1956]-) •• Vrije Technische Scholen van Turnhout (1899-heden) •• Bervoets, Jef (1912-1959) •• Bouvin, Marie-Thérèse (1907-1984) •• Caers, Benedictus (1815-1903) •• Caron, Louis (1851-1922) •• Crols, Jos (1898-1967) •• Daelemans, Jan (1938-) •• de Fierlant, Jan (1829-1910) •• De Heldt, Leo (1937-)

1

212

http://www.odis.be/ned/opc/databankframe.htm

Bijlage 9: Overzicht archieven in Odis-databank

213

•• De Meester, Jo (1940-) •• De Preeuw, Tony (1943-2004) •• De Troeyer, Hubert (1913-2004) •• de Zerezo de Tejada, Eugène (1824-1887) •• Deckers, Leo (1884-1974) •• Dhanis, Etienne (1905-1977) •• Dierckx, Gerardus (1904-1987) •• Dierckx, Henri (1832-1911) •• Dierckx, Joseph (1802-1865) •• Dierckx-Boonen, Teresa (1938-) •• Druyts, Jozef (1963-) •• du Four, François (1871-1945) •• Gerstmans, Martinus (1798-1864) •• Gevers, Magnus (1911-2006) •• Gilis, Frans (1906-1948) •• Gladiné , Pierre (1953-) •• Goos, Maria (1915-2007) •• Heiremans, Gerard (1921-) •• Hoefnagels, Jacobus (1826-1891) •• Hulselmans, Eduard (1930-) •• Janssens, Alfons (1927-) •• Kuppens, Dionysia (1917-2006) •• Leysen, Edmond (1888-1967) •• Luyten, Aloïs (1906-1972) •• Mermans, Henri (1781-1848) •• Mertens, Candida (1911-2006) •• Naets, Auguste (1844-1928) •• Nothomb, Alphonse (1817-1898) •• Ooms, Léonard (1798-1874) •• Pattyn-Roeymans, Jacqueline (1945-) •• Peeters, Ludovicus (1909-1971) •• Roest, Jan (1829-1908) •• Smolderen, Edward (1878-1959) •• Smolderen, Jan Gerard (1773-1854) •• Spaenenborgh, Laurent (1891-1976) •• Sterckx, Frans (1926-) •• Thommis, Jozef (1901-1978) •• Van Damme, Baptista (1917-2005) •• van der Gracht de Rommerswael, Armandus (1890-1934) •• Van Gael, Frans (1921-) •• Van Hal, Victor (1852-1918) •• Van Heupen, Jozef (1887-1952) •• Van Hoeck, Alphonse (1890-1957) •• Van Litsenborg, Ferre (1953-) •• Van Rompaey, Robert (1930-2003) •• Van Rooy, Jan (1938-) •• Verboven, Octaaf (1912-1990) •• Verrecht, Raymond (1924-) •• Versteylen, Alphonse (1859-1932) •• Windmolders, Jeanne (1907-2004) •• Wouters, August (1893-) •• ACV Turnhout. Aktiviteitsverslag. ([1949]-) (reeks) •• Algemeen aenkondigingsblad van de stad en het arrondissement van Turnhout. (1834-1848) (periodiek) •• Arrondissementscongres van de CVP Turnhout. (1959-) (reeks) •• Baetens, Roland. Brepols drukkers en uitgevers 1796-1996. (1996) (monografie) •• BB4 - Be Before. ([1989]-[1989]) (periodiek)

214

•• CM-verbond Turnhout. Aktiviteitsverslag. ([1966]-) (reeks) •• Congres van het ACV verbond Turnhout. (1946-) (reeks) •• CVP-krant (CVP Turnhout). (1984-[1989]) (periodiek) •• De ACW-er . (1938-[1940]) (periodiek) •• De Blauwe Vlag. (1925-1940) (periodiek) •• De Galm. (1962-) (periodiek) •• De Heipieper. (1964-[1965]) (periodiek) •• De Kajotter. (1958-[1965]) (periodiek) •• De Katholieke Kiezer. (1896-[1896]) (periodiek) •• De Kempen. ([1874]-[1877]) (periodiek) •• De Kempen. (1945-1973) (periodiek) •• De Kempische Arbeider. (1905-[1909]) (periodiek) •• De Kempische Bie. (1842-1843) (periodiek) •• De Kempische Zeg. ([1986]-1986) (periodiek) •• De Kok, Harry. Turnhout. Groei van een stad. (1983) (monografie) •• De Luifel. (1968-[1977]) (periodiek) •• De mutualist (Turnhout). (1960-[1967]) (periodiek) •• De nieuwe Kempen. ([1968]-[1969]) (periodiek) •• De Nieuwe Tijd. (1920-[1939]) (periodiek) •• De Nieuwe. (1983-[1984]) (periodiek) •• De Patronaatsklok. (1929-) (periodiek) •• De Schoolverlater. (1958-[1959]) (periodiek) •• De Stem van Sint-Antonius. (1922 (9)-heden) (periodiek) •• De ster (Milac Vrije Technische Scholen Turnhout). (1953-[1967]) (periodiek) •• De sterrenhemel. (1891-[1891]) (periodiek) •• De stormklok (Turnhout). (1906-[1906]) (periodiek)

Organisaties, personen, publicaties, archieven met Vosselaar als geografische trefwoord •• Goos, Maria (1915-2007) •• Luyckx, Adrianus (1881-1973) •• Mateusen, Bieke (1968-) •• Versmissen, Karel (1881-1958) •• Konijnenberg. (1954-[1958]) (periodiek) •• PVV - Aktua. (1992) (periodiek) •• PVV Kanton Turnhout Leeft. (1988-) (periodiek) •• ‘t Konijnenbergske. (1960-1993) (periodiek)

Bijlage 9: Overzicht archieven in Odis-databank

215

Archiefbank Vlaanderen2 Archieven met Beerse als Zoekterm •• Collectie rouwbrieven Noorderkempen. 1907-heden [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Collectie van de Heemkundige Kring De Vlierbes, Beerse. 1540 - [Heemkundige kring De Vlierbes, Beerse (157519)] •• Collectie van de Heemkundige Kring “Norbert de Vrijter” vzw, Lille. 16de eeuw - [Heemkundige kring Norbert de Vrijter, Lille (769986)]

Archieven met Oud-turnhout als Zoekterm •• Collectie rouwbrieven Noorderkempen. 1907-heden [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Collectie van de Heemkundekring Corsendonca vzw, Oud-Turnhout. 1881 - [Heemkundige kring Corsendonca vzw (552859)]

Archieven met Turnhout als Zoekterm •• Archief Arthur Vanderpoorten. 1906-1942 ; (1950-1951) [Liberaal Archief - Archief, Bibliotheek en Documentatiecentrum (173723)] •• Archief buurtwinkel De Bont Weelde. 1850-2004 [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Archief Caritas Catolica, Turnhout. 1956-1960 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief Cecilia Van der Spurt-Staf Driesen. circa 1980-circa 2000 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief Joris Sels. 1982-1989 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief Juul Meulenbergs. 1962-1977 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief Klara Hertogs. 1960-circa 1990 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief Philips Hasselt. 1956-2001 [Stadsarchief Hasselt (865879)] •• Archief Sidron Laenen - Albertina Saenen. [circa 1900] ; circa 1940-circa 2000 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief van Adolf Reydams. 19de eeuw, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van Anciens Etablissements Louis Van Dooren nv (Mol). 1885-1971, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief - Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van André Daemen. 1972-1995 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van Davidsfonds-afdeling Turnhout. 1908-1975 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van de Centrale Directie van de Landsbond der Christelijke Mutualiteiten (LCM). 1933-1998 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Christelijke Centrale van Steen-, Cement-, Ceramiek en Glasbewerkers van België (CCSCCG). 1906-1990 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Christelijke Mutualiteiten (CM) - verbond Turnhout. 1900-2000 [KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Christelijke Volkspartij (CVP) - arrondissement Turnhout. 1929-1994 [KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)]

2

216

http://www.archiefbank.be

Bijlage 10: Overzicht archieven in Archiefbank Vlaanderen

217

•• Archief van de Clarissen - Monasterium van de H. Geest Dendermonde. 1842-1988 [KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Clarissen - Monasterium van de Onbevlekte Ontvangenis Nieuwpoort . 1885-1996 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Clarissen - Monasterium van het Kindje Jezus Ieper. 1896-1999 [KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de familie Vande Putte. 1899-1962 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Franciscaanse lekenorde. 20ste eeuw [Provinciaal Archief Vlaamse Minderbroeders, Sint-Truiden (998741)] •• Archief van de Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) - Vrouwelijke Katholieke Arbeidende Jeugd (VKAJ) - arrondissement Turnhout. 1947-1990 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Katholieke Filmliga - afdeling Turnhout. 1935-1969 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van de Katholieke Kring Amicitia Turnhout. 1868-1954 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van de Katholieke Vereniging voor Gehandicapten (KVG). 1944-1995 [KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Katholieke Volksbond Turnhout. 1895-1926 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van de Katholieke Volksbond Turnhout. 1895-1927 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de Koninklijke Fanfare Sint-Catharina, Hoogstraten. 1880-1998 [Gemeentearchief Hoogstraten (417942)] •• Archief van de Kristelijke Arbeidersvrouwenbeweging (KAV) - arrondissement Turnhout. 1928-1980 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van de liefdadigheidskring Weezentroost Turnhout. 1925-1954 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van de parochie Allerheiligste Verlosser, Meerle. 1503 - 1987 [Gemeentearchief Hoogstraten (417942)] •• Archief van De vennootschap in collectieve naam A. Nevelsteen en Cie - De Vrije Bakkers. 1888-1896 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van De vennootschap in collectieve naam De Metz en Cie - De Werker. 1896-1903 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van de Vlaamse jezuïeten. 1542-2007 [Archief der Vlaamse Jezuïeten (ABSE) (188522)] •• Archief van De Vrienden der Kasteelwijk. 1923-1925 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van de Xaverianen - afdeling Turnhout. 1868-1981 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Echo de la Campine (Muziekmaatschappij)- afdeling Turnhout. 1885-1949 [Stadsarchief Turnhout - Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Emiel Janssen. 1941-1977 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van Familie Cools. 18de-19de eeuw, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief - Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van Familie De Clercq. 19de-20ste eeuw, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van Familie Helsen. 18de-19de eeuw, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief - Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van flessenfabriek Verlipack. 20ste eeuw, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief Molse Kamer voor Heemkunde (055293)]

218

•• Archief van Franz Joosten. 1889-1958 [Stadsarchief Turnhout - Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria. 1903-heden [Stadsarchief Turnhout - Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Guido Landuyt. 1960-1980 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van Harmonie ‘De Eendracht’. 1847-1960, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van het Algemeen Christelijk Werknemersverbond (ACW). 1922-2006 [KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van het Algemeen Christelijk Werknemersverbond (ACW) - arrondissement Turnhout. 1884-1981 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van het Dameskaffee Turnhout. 1990-1998 [Archiefcentrum voor Vrouwengeschiedenis Centre d’Archives pour l’Histoire des Femmes (007502)] •• Archief van Het Gevolg. 1984- [Het Gevolg (227449)] •• Archief van het Klooster van de Minderbroeders (Ancien Régime), Turnhout. 17de eeuw-1797 [Provinciaal Archief Vlaamse Minderbroeders, Sint-Truiden (998741)] •• Archief van het Klooster van de Minderbroeders, Turnhout. [1650]-1986 [Provinciaal Archief Vlaamse Minderbroeders, Sint-Truiden (998741)] •• Archief van het Nationaal Christelijk Middenstandsverbond (NCMV)-gewest Turnhout. 1920-1980 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van het Nationaal Christelijk Middenstandsverbond (NCMV)/Unie van Zelfstandige Ondernemers (Unizo). 1946-2007 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van het Provincialaat van de Congregatie van de Broeders van Liefde, Gent. 1807-2004 [Provincialaat van de congregatie van de broeders van Liefde (675311)] •• Archief van Houtzagerij Theeuws. 19de-20ste eeuw, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief - Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van Jos Geenen. 1959-1965 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) - Vrouwelijke Katholieke Arbeidersjeugd (VKAJ) Regionaal. 1950-1980 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van Katholieke burgersbond afdeling Turnhout. 1913-1921 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Kempisch Wielerverbond Turnhout (KWVT). 1951-1978 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Kinder- en Poppentheater Propop. 1976- [Kinder- en Poppentheater Propop (699707)] •• Archief van Koöperatief Verbond Antwerpen (KVA), afdeling van de Union Coopérative Liège (UCL). 1920-1924 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van Koöperatief Verbond Antwerpen, Turnhout en het Waasland (KVA), voorheen Koöperatief Verbond Antwerpen (KVA). 1924-1982 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van Koöperatief Verbond voor Antwerpen, Turnhout en het Waasland (KVA) en voorlopers. 1888-1983 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van Kunstverbond - Aloude Rederijkerskamer Het Heybloemken Turnhout. 1902-1972 [Stadsarchief Turnhout - Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Lenig en Gezwind (Turnvereniging). 1948-1988 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief van Raymond Van Turnhout. 1942-1989 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Archief van SM Arbeiderscoöperatie van ‘t Waasland, De Toekomst, voorheen De Toekomst Sint-Niklaas. 1909-1962 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)]


219

•• Archief van SM De Volkswil - Turnhout. 1908-1941 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van SM De Werker - Antwerpen. 1904-1920 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van SM Kavebrood - Antwerpen. 1932-1936 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van SM La Sociale - Antwerpen. 1896-1902 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van SM Ons Huis - Wilrijk. 1925-1930 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van studentenkring ‘Vlaams en Volks’ (Mol). ca. 1900-ca. 1940, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief - Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van Van Gael Frans. 1910-1941 [Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (471084)] •• Archief van voetbalclub ‘Sport Vermaakt’. 2de helft 20ste eeuw, onderdeel van: Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief - Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Archief van Weldadigheidskring Turnhout. 1857-1993 [Stadsarchief Turnhout Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Archief Vlaamse Front (Het), Afdeling Turnhout. 1919-1921 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief Volksunie (VU) afdeling arrondissement Turnhout. circa 1960-circa 2000 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archief Weerstandsgroep Hoogstraten. 1944-1990 [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Archief Willemsfonds. 1851-heden [Liberaal Archief - Archief, Bibliotheek en Documentatiecentrum (173723)] •• Archief Willy Antoine. circa 1940-circa 1960 [Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Archief-, documentatie- en onderzoekscentrum (281008)] •• Archieven van de zusterkloosters van de Tweede en Derde Orde van Sint-Franciscus (‘Monialia’). 1268-20ste eeuw [Provinciaal Archief Vlaamse Minderbroeders, Sint-Truiden (998741)] •• Collectie bidprentjes Ravels-Weelde-Poppel. 1834-heden [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Collectie interviews over Pastorale Ontwikkelingen in Vlaanderen. 1989-1999 [KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)] •• Collectie rouwbrieven Noorderkempen. 1907- heden [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Collectie rouwbrieven Ravels-Weelde-Poppel. 1913-heden [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Collectie van Als ice can vzw, Arendonk. 1563 - heden [Als ice can vzw, Arendonk (858505)] •• Collectie van de Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria vzw, Turnhout. 1490 - [Stadsarchief Turnhout - Wetenschappelijke Stadsbibliotheek Taxandria (464948)] •• Collectie van de Heemkring Ansfried vzw, Westerlo. 18e eeuw - 21e eeuw [Heemkring Ansfried vzw, Westerlo (268445)] •• Collectie van de Heemkring Balen vzw, Balen. 1560 - [Heemkring Balen vzw (944590)] •• Collectie van de heemkring Sandelyn vzw, Herenthout . ca.1650-2005 [Heemkring Sandelyn vzw, Herenthout (906797)] •• Collectie van de Heemkring Wadja, Hulshout . 19e eeuw - 21e eeuw [Heemkring Wadja, Hulshout (794939)] •• Collectie van de Heemkundekring Amalia van Solms, Baarle. 1616 - [Heemkundekring Amalia Van Solms, Baarle-Hertog (746825)] •• Collectie van de Heemkundekring Corsendonca vzw, Oud-Turnhout. 1881 - [Heemkundige kring Corsendonca vzw (552859)] •• Collectie van de Heemkundekring Marcblas vzw, Merksplas. 1299, 1597 - [Heemkundekring Marcblas vzw, Merksplas (723844)]

220

•• Collectie van de Heemkundekring Nicolaus Poppelius vzw, Ravels. 1810 - [Heemkundige kring Nicolaus Poppelius vzw (Ravels-Weelde-Poppel) (678351)] •• Collectie van de Heemkundige Kring Adriaen Ghys Vosselaar vzw, Vosselaar. 1900 - [Heemkundige kring Adriaen Ghys Vosselaar vzw (104652)] •• Collectie van de Heemkundige Kring De Griffioen Dessel vzw, Dessel. 16de eeuw - [Heemkundige kring De Grifioen, Dessel (997253)] •• Collectie van de Heemkundige Kring De Vlierbes, Beerse. 1540 - [Heemkundige kring De Vlierbes, Beerse (157519)] •• Collectie van de Heemkundige Kring, Herselt . 19e eeuw - 21e eeuw [Heemkundige kring Herselt (212446)] •• Collectie van de Heemkundige Kring Kasterlee – Lichtaart – Tielen vzw, Kasterlee. 1548 - [Heemkundige kring Kasterlee - Lichtaart - Tielen vzw (750489)] •• Collectie van de Heemkundige Kring Meerhouts Patrimonium vzw, Meerhout. 17de eeuw - [Heemkundige Kring Meerhouts Patrimonium (845572)] •• Collectie van de Heemkundige Kring “Norbert de Vrijter” vzw, Lille. 16de eeuw - [Heemkundige kring Norbert de Vrijter, Lille (769986)] •• Collectie van de Heemkundige Kring Rijkevorsel vzw, Rijkevorsel. 2de helft 15de eeuw - [Heemkundige Kring Rijkevorsel vzw (393350)] •• Collectie van de Heemkundige Kring van Malle, Malle. 1475 - [Heemkundige kring Malle (623977)] •• Collectie van de Herentalse Geschiedkundige Kring, Herentals. 17de eeuw - heden [Stadsarchief Herentals (770649)] •• Collectie van de Hoogstratense Oudheidkundige Kring vzw, Hoogstraten. 16de eeuw - ca. 2000 [Gemeentearchief Hoogstraten (417942)] •• Collectie van de Laakdalse Werkgroep voor Geschiedenis en Heemkunde. 18de eeuw - 21ste eeuw [Laakdalse werkgroep voor geschiedenis en heemkunde, Laakdal (168175)] •• Collectie van de Molse Kamer voor Heemkunde, Geschiedenis en Familiekunde vzw, Mol. ca. 1500 - [Gemeentearchief - Molse Kamer voor Heemkunde (055293)] •• Collectie van de Olmense Vereniging voor Heemkunde en Geschiedenis vzw, Balen-Olmen. 17de eeuw - [Olmense vereniging voor heemkunde en geschiedenis vzw, Olmen (259601)] •• Collectie van de Retiese Heemkundige Kring “Zeven Neten” vzw, Retie. 15de eeuw - [Retiese Heemkundige Kring “Zeven Neten” vzw, Retie (418432)] •• Collectie van de vrienden van het Klompenmuseum, Laakdal. 19e eeuw - 21e eeuw [Vrienden van het klompenmuseum, Laakdal (155366)] •• Collectie van de vzw Heemkundige Kring Joris Matheussen, Vorselaar. 1820 - [Heemkundige kring Joris Matheussen vzw, Vorselaar (227617)] •• Collectie van de vzw OMV Gasthuismuseum Sint-Dimpna, Geel. 17de eeuw - [OMV Gasthuismuseum Sint-Dimpna (432750)] •• Collectie van Heemkring De Linde vzw, Olen . 19e eeuw - 21e eeuw [Heemkring de Linde vzw, Olen (322661)] •• Collectie van het Geels Geschiedkundig Genootschap vzw, Geel. 16de eeuw - [Stadsarchief Geel / Geels Geschiedkundig Genootschap (964030)] •• Fonds Willemsfonds-afdeling Turnhout. 1938-heden (met onderbrekingen) [Liberaal Archief Archief, Bibliotheek en Documentatiecentrum (173723)] •• Interview met Frans Tanghe. 1988, onderdeel van: Collectie interviews met CVP-prominenten. 1985-1988 [KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (942855)]

Archieven met Vosselaar als Zoekterm •• Collectie rouwbrieven Noorderkempen. 1907-heden [Ragebol. Ravels’ Genealogisch & Geschiedkundig Bolwerk (267902)] •• Collectie van de Heemkundige Kring Adriaen Ghys Vosselaar vzw, Vosselaar. 1900 - [Heemkundige kring Adriaen Ghys Vosselaar vzw (104652)] •• Collectie van de Heemkundige Kring “Norbert de Vrijter” vzw, Lille. 16de eeuw - [Heemkundige kring Norbert de Vrijter, Lille (769986)]


221

Beleidsplan Erfgoedconvenant Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen Vlaamse Gemeenschap

Recommend Documents