Algemeen ambtsbericht China. mei Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken

Algemeen ambtsbericht China mei 2006

Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken

Den Haag

Inhoudsopgave

Pagina

1

INLEIDING

4

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.3 2.4

LANDENINFORMATIE Basisgegevens Land en volk Geschiedenis Staatsinrichting Politieke ontwikkelingen Veiligheidssituatie Sociaal-economische situatie

5 5 5 5 7 9 15 18

3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.3.5 3.3.6 3.3.7 3.3.8 3.3.9 3.3.10 3.3.11 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4

MENSENRECHTEN Juridische context Verdragen en protocollen Nationale wetgeving Toezicht Naleving en schendingen Vrijheid van meningsuiting Vrijheid van vereniging en vergadering Vrijheid van godsdienst en overtuiging Falun Gong en andere verboden Qigong-bewegingen Bewegingsvrijheid Rechtsgang Arrestaties en detenties Mishandeling en foltering Verdwijningen Buitengerechtelijke executies en moorden Doodstraf Positie van specifieke groepen Vrouwen Homoseksuelen Minderjarigen Dienstplichtigen Situatie in specifieke gebieden Tibet Xinjiang Binnen-Mongolië Hongkong

21 21 21 22 24 26 26 34 41 46 48 50 51 56 57 57 57 59 59 60 61 61 62 62 64 67 68

4 4.1 4.1.1 4.1.2

MIGRATIE Migratiestromen en –motieven Migratie uit China Migratie naar China

71 71 71 73

4.2 4.3 4.4

Opvang in de regio Activiteiten van internationale organisaties Beleid van andere westerse landen

75 75 76

5

SAMENVATTING

78

6

GERAADPLEEGDE BRONNEN

80

Algemeen ambtsbericht China

1

mei 2006

INLEIDING In dit algemeen ambtsbericht wordt de huidige situatie in China beschreven voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit China en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Chinese asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in China (laatstelijk juni 2005). Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van juli 2005 tot en met april 2006. Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordiging in China aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek, veiligheids- en sociaal-economisch gebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een beknopt overzicht van de recente geschiedenis van China. Ook is een korte passage over de geografie en de bevolking van China opgenomen. In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in China geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij China partij is, komen de mogelijkheden van toezicht op naleving van mensenrechten aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Ten slotte wordt de positie van specifieke groepen, waaronder minderjarigen, belicht. In hoofdstuk vier komen de opvang van binnenlands ontheemden, het beleid van een aantal andere Europese landen inzake asielzoekers uit China en activiteiten van internationale organisaties, waaronder de positie van UNHCR, aan de orde. Een algehele samenvatting volgt in hoofdstuk vijf.

4


2

LANDENINFORMATIE

2.1

Basisgegevens

2.1.1

Land en volk

mei 2006

Het aantal inwoners van de Volksrepubliek China bedraagt ongeveer 1,3 miljard mensen. De Han-Chinezen vormen 92% van de totale bevolking. China kent daarnaast 55 officieel erkende etnische minderheidsgroepen.1 Het Chinees kent verschillende dialekten, die zozeer van elkaar verschillen, dat men soms van afzonderlijke talen spreekt. Alle Chinese dialekten hebben echter het schrift (karakters) gemeen. Het dialekt van Peking is de officiële taal van de Volksrepubliek, het Mandarijn. Het staat op het Chinese vasteland bekend onder de naam ‘putonghua’(‘algemene taal’) en in Taiwan als ‘guoyu’ (‘taal van het land’). Praktisch gezien kan men met Mandarijn overal in China, Hong Kong en Taiwan terecht. Andere bekende dialekten zijn het Kantonees (Yue) vooral gesproken in de provincie Guangdong, het Min gesproken in de provincie Fujian en in Taiwan, het Wu gesproken in de provincies Jiangsu en Zhejiang, het Hakka gesproken verspreid over de zuidelijke provincies (vooral in Guangdong), en het Gan gesproken in de provincie Jiangxi. In l956 heeft de Volksrepubliek een groot aantal veelgebruikte karakters ingrijpend vereenvoudigd. Deze vereenvoudiging is niet door Hong Kong of Taiwan gevolgd. Het oude traditionele niet-vereenvoudigde schrift heet ‘fantizi’, het in de Volksrepubliek gangbare vereenvoudigde schrift heet ‘jiantizi’. In het algemeen hebben Chinezen geen moeite beide schriften te lezen. De standaardtranscriptie op het vaste land van China van het Chinese schrift in het Latijnse schrift heet pinyin. Voor het vaststellen van de data van de traditionele festivals (Chinees Nieuwjaar, mid-herfst festival, etc.) wordt de Chinese kalender (ook wel maankalender of boerenkalender genoemd) gebruikt. Voor alle officiële documenten (identiteitskaart, familiehuishoudregistratieboekje/hukou, paspoort) en historische feestdagen (de Nationale Dag op 1 oktober, 1 mei viering, etc.) wordt in China door de overheid de Gregoriaanse (westerse) kalender gebruikt.

2.1.2

Geschiedenis 2 Op 1 oktober 1949 riep Mao Zedong in Peking de ‘Volksrepubliek China’ uit. De regeerperiode van Mao werd gekenmerkt door sociale en economische experimenten die miljoenen slachtoffers maakten. De ‘Grote Sprong Voorwaarts’ van 1958 was een experiment bedoeld om het land in korte tijd op een zelfde 1

Voor een overzicht van de in China officieel erkende etnische minderheden zie het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

2

Voor een beschrijving van de oude geschiedenis (van de dynastieën tot aan het begin van de regeerperiode van Mao) zie het algemeen ambtsbericht van 28 augustus 2000.

5


mei 2006

ontwikkelingsniveau te brengen als het westen. De Culturele Revolutie (19661976) was een nieuw experiment, waarmee Mao probeerde om zijn getaande machtspositie te herstellen. Mao riep daarbij de jeugd op tot zuivering van het ‘corrupte en bourgeois’ partijkader. Rode Gardes bestaande uit fanatieke jongeren trokken massaal met Mao’s ‘rode boekje’ in de hand het land in om de volwassenen op te voeden in de ware communistische leer. Omdat de Culturele Revolutie dreigde te ontaarden in een burgeroorlog, kwam het leger in 1968 tussenbeide. Deze periode eindigde met de dood van Mao op 9 september 1976 en de arrestatie op 6 oktober 1976 van de zogenaamde ‘Bende van Vier’.3 De nieuwe politieke leider Deng Xiaoping gaf in l978 de aanzet tot hervormingen in de richting van particuliere bedrijfsvoering en marktwerking in de economie. Daarmee begon voor China een periode van economische groei en een begin van politieke liberalisering. Er kwam meer tolerantie op cultureel gebied. Een roep om grotere politieke vrijheden leidde tot studentendemonstraties. De studentenopstand in april 1989 rond het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmenplein) in Peking was voor de regering aanleiding in te grijpen en in de nacht van 3 op 4 juni 1989 de demonstraties bloedig neer te slaan. De schattingen lopen uiteen van 500 tot 3000 dodelijke slachtoffers. In november 1989 gaf Deng Xiaoping zijn laatste officiële functie op, maar hij behield zijn politieke invloed. In l993 werd Jiang Zemin staatshoofd, nadat hij al in 1989 tot algemeen partijsecretaris van de Chinese Communistische Partij (CCP) was benoemd. Onder zijn leiding is het door Deng ingezette beleid van geleidelijke liberalisatie van het economische stelsel voortgezet. Het aantrekken van buitenlandse investeringen en het behoud van sociale stabiliteit hadden daarbij prioriteit. Als onderdeel van zijn campagne om de geschiedenis in te gaan als één van China's grote leiders introduceerde Jiang een nieuw gedachtegoed in de partij, de zogeheten ‘san ge daibiao’, de drie vertegenwoordigingen.4 In deze ideologie wordt gesteld dat de 3

Zo genoemd naar het viermanschap van Mao’s weduwe (en derde vrouw) Jiang Qing en haar medestanders Zhang Chungqiao, Yao Wenyuan en Wang Hongwen, die tijdens de Culturele Revolutie een grote macht uitoefenden. Na de dood van Mao werd vermoed dat Jiang Qing de macht naar zich toe wilde trekken. De ‘Bende van Vier’ werd daarom op 6 oktober l976 gearresteerd en in een niet aflatende haatcampagne verantwoordelijk gesteld voor alle daden en gebeurtenissen die inmiddels als politieke fouten werden beoordeeld. Op 23 december 2005 overleed het laatste lid van de ‘Bende van Vier’, Yao Wenyuan, aan diabetes, nadat Jiang zich in l991 in een cel zou hebben opgehangen, Wang in l992 en Zhang in april 2005 overleden waren. De Culturele Revolutie blijft in China een gevoelig onderwerp vanwege de rol van Mao. In 2006 wordt de start (veertig jaar geleden) en einde (dertig jaar geleden) van de bloedige periode (waarin miljoenen Chinezen werden gemarteld en vermoord omdat ze niet veranderingsgezind zouden zijn) herdacht (AFP, 6 januari 2006).

4

De ideologie van Jiang Zemin werd in maart 2004 door het Nationaal Volkscongres opgenomen in de Chinese grondwet.

6


mei 2006

CCP de meest moderne productieve krachten, de meest ontwikkelde cultuur en de fundamentele belangen van de gehele bevolking moet vertegenwoordigen. Op basis van deze ideologie werd besloten dat ook ondernemers tot de CCP toegelaten konden worden. De doctrine van de drie vertegenwoordigingen wordt algemeen gezien als strategie om de legitimiteit van de partij bij het Chinese volk uit te breiden. Vroeger konden slechts boeren en arbeiders partijlid worden. Tegelijkertijd wordt niet geduld dat de machtspositie van de CCP wordt aangetast. Periodes waarin iets meer politieke vrijheid lijkt te worden toegestaan, worden afgewisseld door periodes van repressie. In het handhaven van het primaat van de CCP zien de Chinese leiders een garantie dat het land zich geleidelijk kan ontwikkelen en dat economische excessen ten gevolge van ongecontroleerde liberalisatie kunnen worden vermeden. De Chinese regering is daarom erg gevoelig voor (grote) georganiseerde, onafhankelijke groeperingen die, ongeacht hun aard, het gezag van de communistische partij zouden kunnen aantasten. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om een vakbeweging, een godsdienst, een democratiseringsbeweging of een spirituele beweging. Een interne bedreiging voor het gezag van de communistische partij is corruptie. Eind jaren negentig lanceerde de regering een anticorruptiecampagne. Tegen corruptie onder ambtenaren en partijleden wordt hard opgetreden.5 In november 2002 volgde Hu Jintao president Jiang Zemin op als algemeen partijsecretaris van de CCP. Hu Jintao werd in maart 2003 tijdens het Nationaal Volkscongres aangewezen als de nieuwe president van de Volksrepubliek China. Vanaf september 2004 heeft Hu Jintao het roer in China werkelijk in handen kunnen nemen nadat Jiang Zemin aftrad als voorzitter van het Centrale Militaire Comité. Wen Jiabao, voorheen vice-premier, volgde in maart 2003 Zhu Rongji op als premier.

2.1.3

Staatsinrichting 6 De Volksrepubliek China is volgens de grondwet een socialistische staat onder de democratische dictatuur van het volk, geleid door de werkende klasse en gebaseerd op de alliantie van arbeiders en boeren. De belangrijkste staatsorganen: - het staatshoofd van China is de president en de Secretaris-Generaal van de CCP, bijgestaan door een vice-president. De president en vice-president worden gekozen voor een termijn van vijf jaar en kunnen ten hoogste twee ambtstermijnen vervullen.

5

Zie verder paragraaf 3.3.7 van dit algemeen ambtsbericht.

6

Voor een uitgebreidere beschrijving van de staatsorganen zie het algemeen ambtsbericht van 28 augustus 2000.

7


-

-

-

mei 2006

het Nationaal Volkscongres, het Chinese parlement, bekleedt formeel het hoogste staatsgezag in China. Het Chinese parlement komt eens per jaar in plenaire zitting bijeen in Peking (doorgaans in maart).Wanneer het Nationaal Volkscongres niet in zitting is (voor de rest van het jaar), worden alle functies daarvan uitgeoefend door het Staand Comité van het Nationaal Volkscongres. de regering wordt gevormd door de Staatsraad. De leden worden gekozen door het Chinese parlement en moeten formeel ook aan het Chinese parlement verantwoording afleggen. De Staatsraad wordt geleid door een kernkabinet van de vier vice-premiers en de vijf staatsraden, voorgezeten door de premier. De ‘Staatsraad in ruime zin’ omvat tevens de voorzitters van de staatscommissies, alle ministers (22), en de auditeur-generaal. het Centraal Militair Comité geeft sturing aan het leger.

Het gezag van de CCP, die over veel parallelle structuren beschikt, is groter dan dat van de staatsorganen. De CCP speelt een overheersende rol in het functioneren van zowel wetgevende, controlerende als uitvoerende macht. Rechterlijke macht China kent een Hooggerechtshof met daaronder volksrechtbanken op meerdere niveaus (higher, intermediary en basic) en bijzondere rechtbanken zoals militaire rechtbanken of rechtbanken voor maritieme -of transportaangelegenheden. 7 Administratieve indeling 8 China is conform artikel 30 van de grondwet administratief ingedeeld in de volgende bestuurslagen: 1. provincies (sheng), autonome gebieden (zizhiqu), en gemeentes die direct onder het landsbestuur vallen (zhixiashi); 2. de provincies en autonome gebieden zijn onderverdeeld in autonome prefecturen (zizhizhou), gewesten (xian), autonome gewesten (zizhixian) en steden (shi); 3. de gewesten en autonome gewesten zijn onderverdeeld in agglomeraties (xiang), nationaliteitsagglomeraties (minzuxiang), en landelijke gemeentes (zhen). Er zijn 23 provincies 9, 5 autonome gebieden 10, en 4 stadsprovincies 11 (tezamen 32). Daarnaast zijn er twee gebieden met een aparte status (Special Administrative 7

Artikel 123 van de Chinese grondwet en artikel 2 van de Organic Law of the People’s Courts of the People’s Republic of China.

8

Vergelijk bijvoorbeeld ‘China: facts and figures 2005’, via www.china.org.cn, geraadpleegd op 20 april 2006.

9

Taiwan geldt voor China formeel als 23ste provincie.

10

Tibet Autonomous Region, Xinjiang Uighur Autonomous Region, Inner Mongolia Autonomous Region, Ningxia Hui Autonomous Region en Guangxi Zhuang Autonomous Region.

8


mei 2006

Region – SAR), te weten Hongkong12 en Macao13. De autonome gebieden liggen vooral aan de grenzen en worden veelal door het leger bestuurd. Hoewel deze gebieden aangemerkt worden als ‘autonoom’, hebben zij in de praktijk minder autonomie dan een provincie. Verkiezingen Voor de volkscongressen op gewestelijk niveau worden verkiezingen gehouden. Deze volksvertegenwoordigers kiezen vervolgens afgevaardigden voor de provincies, die op hun beurt weer afgevaardigden voor het Nationaal Volkscongres kiezen. Los hiervan worden directe verkiezingen gehouden op dorps- en wijkniveau. Dit zijn vooralsnog de laagste overheidsniveaus in ruraal en stedelijk China. Tijdens al deze verkiezingen dienen de te verkiezen kandidaten lid van de CCP te zijn. Experimenten zijn gaande voor directe verkiezingen op weer een niveau hoger, van districten. In de praktijk hebben de Chinese parlementsleden zeer weinig invloed op het bestuur. 2.2

Politieke ontwikkelingen Binnenlandse ontwikkelingen De voornaamste prioriteiten van de huidige regering blijven het handhaven van de politieke stabiliteit en van het oppergezag van de CCP, het bewaren van de territoriale eenheid, het vermijden van sociale onrust, het scheppen van werkgelegenheid en het reduceren van de kloof tussen arm en rijk. Ook blijft de regering zich inspannen om het groeitempo van de economie in toom te houden.14 President Hu Jintao en premier Wen Jiabao presenteren zich als ‘mannen van het volk’ met als adagium ‘people first’. Dit uit zich in de aandacht voor sociale problemen en een directer contact met de bevolking via werkbezoeken aan diverse provincies. De Chinese leiders zijn zich bewust van de noodzaak een oplossing te vinden voor de onvrede op het platteland en voor de ongelijkheid daar in vergelijking met de stedelijke conglomeraties. Na afloop van een tweedaagse bijeenkomst van het Politbureau van de CCP eind december 2005 werd dan ook verklaard dat met ingang van 2006 plattelandsontwikkeling centraal zou dienen te staan in het nieuwe (11e) vijfjaren ontwikkelingsprogramma. Hierin zouden meer overheidsinvesteringen op het platteland in het vooruitzicht worden gesteld, een stabiele graanproductie, een eerlijke behandeling van migranten van het platteland die in de steden werken en meer overheidsinvesteringen in onderwijs en gezondheidszorg op het platteland. Het Nationale Volkscongres op zijn beurt

11

Dit zijn Peking, Shanghai, Tianjin en Chongqing.

12

Zie ook paragraaf 3.5.4 van dit algemeen ambtsbericht.

13

Op 20 december l999 werd Macao door Portugal aan China teruggegeven.

14

Ondanks pogingen van de regering om de economische groei te matigen, bedroeg deze in 2005 9,8 procent.

9


mei 2006

besloot op 29 december 2005 unaniem tot afschaffing van de landbouwbelasting die sinds 594 voor Christus voor het bewerken van de grond nog in drie provincies werd geheven. 15 In de verslagperiode vonden verder nog de volgende belangrijke politieke gebeurtenissen plaats. Van 8 tot 11 oktober 2005 vond achter gesloten deuren de vijfde voltallige vergadering van het Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij plaats. Het belangrijkste punt op de agenda vormde het voorstel voor het elfde vijfjarenplan (2006-2010).16 Dit voorstel dat ter goedkeuring werd voorgelegd aan het Nationale Volkscongres tijdens de jaarlijkse bijeenkomst in maart 2006, ging uit van het belang van verdere economische groei17, het scheppen van een harmonieuze samenleving18 waarbij het volk centraal staat, en wetenschappelijke ontwikkeling19. Tegen alle verwachtingen in werden tijdens het plenum geen personele wisselingen aangekondigd. 20 21 Op 19 oktober 2005 presenteerde China onder de titel ‘Building political democracy in China’ zijn eerste witboek over het begin, de ontwikkeling en de huidige stand van zaken van de politieke democratie. Daarin werd het primaat van de Chinese Communistische Partij nog eens bevestigd (‘zonder krachtig leiderschap van de CCP was en is er geen volksdemocratie’). Waarnemers zagen het document als een intern politiek signaal dat aan de macht van de CCP niet getornd kan worden (‘het aan de macht blijven van de CCP is het beste voor China en het Chinese volk’ aldus het document). 22 Op 18 november 2005 vond in de Great Hall of the People in Peking in aanwezigheid van premier Wen Jiabao en vice-president Zeng Qinghong een formele ceremonie plaats ter ere van de negentigste geboortedag 23 van de in 1989 15

ANP/AP/Reuters, 30 december 2005.

16

‘China: Five-year plan heralds possible slowdown’, Oxford Analytica, 12 oktober 2005.

17

Het BNP van 2000 dient in 2010 te zijn verdubbeld en in 2020 verviervoudigd.

18

Harmonie tussen het economische en het politieke systeem, de ontwikkeling van het westen en het noord-oosten van het land, harmonie tussen platteland en stad, en bescherming van het milieu (‘China: Five-year plan will include a rural focus’, Oxford Analytica, 2 november 2005).

19

Niet alleen technologische innovatie, maar ook duurzame economische en sociale ontwikkeling, zoals verhoging van energie-efficiëntie, betere bescherming van het milieu, garantie van voedselveiligheid en verbetering van werkomstandigheden.

20

Zo moest tijdens de laatste bijeenkomst van het Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij in l994 Jiang Zemin zich terugtrekken als leider van het Centrale Militaire Comité en in deze functie plaatsmaken voor Hu Jintao.

21

‘China: Five-year plan heralds possible slowdown’, Oxford Analytica, 12 oktober 2005.

22

BBC-News, 20 oktober 2005; AFP, 19 oktober 2005.

23

Op 20 november 2005. De plechtigheid moest een paar dagen eerder plaatsvinden, omdat daarna het bezoek van de Amerikaanse president Bush gepland stond.

10


mei 2006

overleden ex-partijleider Hu Yaobang. 24 Deze bijeenkomst was opvallend omdat Hu al een kwart eeuw grotendeels werd doodgezwegen door de Chinese autoriteiten uit vrees voor een nieuwe uitbarsting van ongenoegen onder de bevolking. Het overlijden van de hervormingsgezinde Hu Yaobang in april 1989 bracht duizenden studenten bijeen op het Plein van de Hemelse Vrede. Het regime van de huidige president Hu Jintao voelde zich echter sterk genoeg om de expartijleider te eren voor diens bijdragen aan de markthervormingen en voor zijn beleid de slachtoffers van de uitwassen van het beleid van de ‘Grote Roerganger’ Mao Zedong te helpen. 25 Publieke aandacht voor de eerste verjaardag van de sterfdag op 17 januari 2006 van de in l989 vanwege grote sympathie met de demonstrerende studenten afgezette partijleider en voormalige premier Zhao Ziyang26 werd echter van officiële zijde ontmoedigd. Herdenkingsbijeenkomsten of -optochten werden verboden. Sympathisanten kregen huisarrest of werden uit voorzorg opgepakt.27 Van 5 tot 14 maart 2006 vond de jaarlijkse zitting van het Chinese parlement (het Nationaal Volkscongres) (NPC) plaats.28 Tijdens deze zitting werd het 11e vijfjaren programma aangenomen. Bijzondere aandacht werd besteed aan de groeiende sociale onrust, grotendeels aangewakkerd door zaken die variëren van grondonteigeningen zonder voldoende compensatie, corruptie onder overheidsfunctionarissen tot een steeds groter wordende kloof tussen rijk en arm. Een voorstel van premier Wen Jiabao voor een ‘nieuw socialistisch platteland’ 24

Hu Yaobang gaf leiding aan de Chinese Communistische Partij eind jaren tachtig, een periode waarin China begon met kapitalistische markthervormingen. In l987 werd hij de laan uitgestuurd omdat hij niet hard genoeg zou optreden tegen toen al demonstrerende studenten en omdat hij westerse waarden zou verspreiden. Hij kon later terugkeren in het politbureau van de partij, maar hij overleed in april l989 aan een hartaanval tijdens een partijtopvergadering. Zijn overlijden bracht vele duizenden studenten die hem wilden herdenken bijeen op het Plein van de Hemelse Vrede. In de ogen van enkele van de toenmalige Chinese leiders was het optreden van de studenten echter uitgegroeid tot een onacceptabele democratiseringsbeweging. Begin juni 1989 maakte het leger dan ook korte metten met de betogers. Daarbij vielen naar schatting honderden doden.

25

AFP/ANP/AP/DPA/Reuters, 7, 15, 16, 17, 18 en 20 november 2005; ‘China: Hu to emerge stronger in new line-up’, Oxford Analytica, 18 januari 2006.

26

Zhao werd uit zijn funktie als partijleider gezet toen hij zich verzette tegen het inzetten van het leger tegen rebellerende studenten op het Plein van de Hemelse Vrede in l989. Tot zijn dood op 85-jarige leeftijd op 17 januari 2005 verbleef hij onder huisarrest.

27

AFP/AP, 9 januari 2006; Reuters, 3 en 8 januari 2006; ‘China stops petitioners mourning late leader Zhao’, Reuters, 17 januari 2006; ‘Family holds memorial for deposed Chinese leader on first anniversary of his death’, AP, 17 january 2006;’ Pékin empêche tout rassemblement en mémoire de Zhao Ziyang’, AFP, 17 januari 2006.

28

Parallel aan de NPC hield het Chinese Political People’s Consultative Congress (CPPCC) zijn jaarvergadering. In de CPPCC, dat een adviesfunctie heeft, zitten naast leden van de CCP, ook leden van de acht toegestane politieke partijen en door de overheid gevraagde personen die een bijzondere funktie in de maatschappij hebben (zie ook paragraaf 3.3.2 van dit algemeen ambtsbericht).

11


mei 2006

waarvan 750 miljoen Chinezen zouden moeten gaan profiteren, werd aangenomen. Met het ‘Nieuwe Socialistische Platteland’ wilde de overheid tot een revival van het verpauperde platteland komen met grote investeringen29 op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, voeding en veilig drinkwater.30 Het is een overlevingsstrategie voor de CCP die geconfronteerd werd met achterstanden op het platteland die de almacht van de partij dreigden uit te hollen. Door honderden miljoenen boeren verbetering van hun situatie in het vooruitzicht te stellen, hoopten de politieke leiders een grote en staatsondermijnende volksopstand in de kiem te smoren.31 Aan de vooravond van de bijeenkomst van het NPC werden tenminste acht activisten die aan een hongerstaking bezig waren door de politie opgepakt. Andere dissidenten kregen huisarrest opgelegd .32 Taiwan 33 China beschouwt Taiwan als een opstandige provincie en streeft er naar dat Taiwan, net als Hongkong en Macao, weer met het vasteland wordt verenigd. 34 China heeft officieel verklaard dat een onafhankelijkheidsverklaring van Taiwan een grond voor oorlog is. Gezien het huidige klimaat geven veel Taiwanezen de voorkeur aan handhaving van de status quo.35 Op 3 december 2005 vonden in Taiwan regionale verkiezingen plaats die als graadmeter konden worden beschouwd voor de populariteit van president Chen Shui-bian en zijn door corruptieschandalen achtervolgde DPP. De oppositionele KMT36 was de grote overwinnaar.37 38 29

Met naar schatting 1,25 miljard dollar aan investeringen in de komende twee decennia.

30

Dit regeringsprogramma met een verlegging van de aandacht van het overheidsbeleid naar het westen en de rurale gebieden week af van het programma van de vorige president Jiang Zemin, dat de nadruk vooral legde op economische ontwikkeling in de grote steden in het oosten van het land (‘China: More will be spent on the countryside’, Oxford Analytica, 14 maart 2006).

31

Reuters, 2 maart 2006; DPA, 3 maart 2006.

32

AFP, 2 maart 2006; Reuters, 28 februari, 1 en 4 maart 2006.

33

Taiwan (officieel: de Republiek China) wordt slechts door 25 staten erkend en heeft geen zetel bij de Verenigde Naties, ANP, 26 oktober 2005).

34

Op 24 december 2005 overleed de belangrijkste Chinese onderhandelaar voor betere betrekkingen met Taiwan, Wang Daohan, op 90-jarige leeftijd. Wang, leider van de Association for Relations Across the Taiwan Straits (ARATS), was een van de architecten voor het historische overleg tussen China en Taiwan in l993 in Singapore. Zijn Taiwanese tegenspeler, Koo Chen-fu, voorzitter van de Straits Exchange Foundation (SEF), overleed al in januari 2005.

35

Country Profile China, The Economist Intelligence Unit, januari 2005.

36

De KMT (de politieke partij van Chinese nationalisten die na de Chinese burgeroorlog te hebben verloren in l949 naar Taiwan uitweken om daar een Chinese regering-in-ballingschap te vormen) verloor in 2000 zijn decennia lange politieke controle over Taiwan. Bij de presidentsverkiezingen in dat jaar behaalde de DPP (bestaande uit vertegenwoordigers van de inheemse bevolking van Taiwan) een klinkende overwinning, hun leider Chen Shui-bian werd president. Deze kreeg een tweede ambtstermijn als president in 2004 bij een minieme

12


mei 2006

Tijdens een grote bijeenkomst op 29 januari 2006 verklaarde de Taiwanese president dat het wellicht tijd was om te overwegen de National Unification Council en zijn richtlijnen inzake hereniging van beide China’s op te heffen, en om een nieuwe grondwet op te stellen.39 Op 27 februari 2006 werd na een vergadering van de Taiwanese nationale veiligheidsraad bekend dat de National Unification Council en zijn richtlijnen inzake een Chinese hereniging inderdaad buiten werking zijn gesteld.40 Daarop volgde een felle reactie van China en verslechterde de onderlinge relatie. 41 Taiwan is van plan de komende maanden de grootste militaire oefening ooit te houden met computersimulaties en grootscheepse exercities waarvoor in totaal 50.000 mensen (waaronder 20.000 militairen) worden gemobiliseerd.42 Op 18 maart 2006 zijn in Taipei meer dan 100.000 mensen de straat opgegaan om te demonstreren tegen een eventuele annexatiedreiging door China.43 De actiegroep ‘Human Rights in China’ (met kantoren in New York en in Hong Kong) vroeg in september 2005 aandacht van de Taiwanese autoriteiten voor een snelle afhandeling (verblijfsvergunning in Taiwan of hervestiging in het buitenland) van de zaak van een asielzoeker afkomstig uit China.44 Hoewel Taiwan in het verleden talrijke vluchtelingen van het Chinese vasteland heeft opgenomen, stelt het zich sinds l989 uiterst behoedzaam op uit vrees voor een toestroom van Chinese dissidenten. Dit zou de gespannen relatie met de Chinese Volksrepubliek naar de mening van de Taiwanese autoriteiten alleen maar op scherp stellen. Bij afwezigheid van wetgeving terzake verleent Taiwan geen

verkiezingszege over de kandidaat van de oppositie; in 2008 zal hij zijn ambt neerleggen. KMT-voorzitter en burgemeester van Taipei, Ma Ying-jeou zou in de loop naar die presidentsverkiezingen in 2008 hoge ogen gooien (‘Taiwan/China: Foreign policy could progress under Ma’, Oxford Analytica, 10 maart 2006). 37

‘Taiwan: Local elections have national significance’, Oxford Analytica, 2 december 2005; ‘Taïwan: nette victoire du Kuomintang lors d’élections régionales’, AFP, 3 december 2005.

38

De DPP viel in aantal zetels terug van 10 naar 6, terwijl de KMT een toename in aantal zetels van 9 naar 14 te zien gaf. DPP-Voorzitter Su Chen-chang stelde als gevolg van dit zetelverlies zijn funktie ter beschikking.

39

De Taiwanese National Unification Council werd in l990 opgericht en is de belangrijkste beleidsbepalende instelling inzake vraagstukken mbt hereniging (Reuters, 29 en 30 januari 2006).

40

AFP/DPA/Reuters, 27 februari 2006

41

De Chinese president Hu Jintao sprak van een ‘gevaarlijke stap’ van Taiwan en van een ‘ernstige provocatie’(ANP, 28 februari 2006).

42

ANP, 6 maart 2006.

43

ANP/DPA, 18 maart 2006.

44

De pro-democratische activist Yan Peng werd in China veroordeeld tot 18 maanden cel vanwege steun aan de l989 democratiseringsbeweging. Na acht maanden in gevangenschap te hebben doorgebracht kon hij in juni 2004 na van een boot in zee te zijn gesprongen het Taiwanese eiland Kinmen bereiken. De activist Chen Rongli, in januari 2004 met een vissersboot uitgeweken naar Taiwan, verkeert in dezelfde situatie.

13


mei 2006

politiek asiel en faciliteert het slechts bij hervestiging in een derde land. 45 Op 23 januari 2006 verzocht de Taiwanese Mainland Affairs Council (orgaan dat toezicht houdt op de relaties van Taiwan met het Chinese vasteland) China om terugname van alle ongedocumenteerde Chinese immigranten die in de afgelopen jaren in Taiwan waren gestrand.46 Zo’n 1200 illegale Chinese immigranten waaronder zwangere vrouwen, kinderen en zieken, zouden in afwachting van hun terugkeer zijn, sommigen in een van de drie detentiecentra op Taiwan.47 Onder de Kinmenovereenkomst die in l99l door de Rode Kruis organisaties van Taiwan en China tot stand was gebracht, zou China gehouden zijn om zijn ingezetenen die aangehouden waren omdat zij heimelijk Taiwan waren binnengekomen om er te werken, terug te nemen. China daarentegen staat niet te trappelen om ongedocumenteerde immigranten, waaronder honderden gearresteerd wegens prostitutie, terug te nemen. Het land zou niet in staat zijn om de identiteit van de betrokken personen vast te stellen. 48 Buitenlands beleid Volgens het in december 2005 door de Chinese regering uitgebrachte witboek ‘Peaceful Development’ prefereerde China nog steeds de weg van vreedzame ontwikkeling, ook ten aanzien van zijn externe betrekkingen. Leidende principes daarbij waren openheid, technologische en economische samenwerking, en het voeren van dialoog op gelijkwaardige basis. Het witboek zou vooral tegenwicht moeten bieden aan aanhangers van de ‘China threat’ gedachte (met name in de VS en Japan) die stelden dat de opkomst van China een bedreiging voor het buitenland zou vormen. Het uitgangspunt vrede en afzien van geweld is alleen aan het buitenlands beleid gekoppeld; ‘Taiwan’ blijft een interne aangelegenheid waarvoor de term ‘peaceful’ niet van toepassing is. Met de meeste buurlanden heeft China de afgelopen jaren uitstaande grensproblemen opgelost ofwel gesprekken daartoe gestart. Hoewel China, Japan en Zuid-Korea op 14 december 2005 in Maleisië de inaugurele bijeenkomst van de East Asia Summit 49 hebben bijgewoond, heeft er echter voor het eerst in zes jaar vanwege spanningen over het Japanse oorlogsverleden50 geen trilaterale bijeenkomst tussen de drie landen

45

AP, 24 september 2005; DPA, 6 januari 2006.

46

DPA, 23 januari 2006.

47

Ibidem.

48

Ibidem.

49

Een bijeenkomst die is voortgekomen uit de jaarlijkse bijeenkomsten van de Association of South East Asian Nations (ASEAN) met China, Japan en Zuid-Korea. India, Australië en Nieuw-Zeeland waren ook aanwezig.

50

De Japanse premier Junichiro Koizumi brengt eenmaal per jaar een bezoek aan de Yasukuni schrijn waar naast de 2½ miljoen Japanse soldaten die sedert de 19e eeuw in naam van de keizer zijn gestorven, ook berechte Japanse oorlogsmisdadigers wordt vereerd. China en Zuid-Korea beschouwen deze schrijn als symbool van het Japanse militarisme uit het verleden. Vanwege de brute Japanse koloniale overheersing over Korea (l910-l945) en de

14


mei 2006

plaatsgevonden. De buitenlandse politiek van China staat verder voor een belangrijk deel in het teken van energiezekerheid.51 Zo wordt er vanuit Peking veel gedaan aan het onderhouden van warme relaties met buurlanden als Kazakhstan, Rusland en Vietnam, alle drie grote leveranciers van olie (en in de toekomst ook gas)52. Bilaterale bezoeken in de regio vinden regelmatig op hoog niveau plaats, veelal om akkoorden te sluiten op energiegebied. Ook met landen als Australië, Indonesië, Iran, Sudan en Venezuela zijn bilaterale akkoorden gesloten met als centraal thema energie. In een breder geopolitiek kader is de ontwikkeling van China als wereldmacht en snel groeiende importeur van olie en gas relevant.53 Niet alleen landen in de Oost-Aziatische regio als Japan en Zuid-Korea houden deze ontwikkeling nauwlettend in de gaten, maar ook de VS, de EU en India. Na een bezoek van de Amerikaanse president Bush aan China in november 2005, waarbij hij onder meer opriep tot meer sociale, religieuze en politieke vrijheden54, bracht president Hu op 20 april 2006 een staatsbezoek aan de VS; een eerder gepland bezoek werd op het laatste moment afgelast vanwege de orkaan Katrina. Tenslotte speelt China nog een rol bij de besprekingen in het Zespartijen-Overleg om een oplossing te vinden in de kwestie Noord-Korea. 55

2.3

Veiligheidssituatie 56 De binnenlandse veiligheid valt onder de verantwoordelijkheid van het Volksbevrijdingsleger (People’s Liberation Army)57 van het ministerie van

Japanse invasie en harde bezetting van delen van China (l931-l945) leiden bezoeken door Japanse hoogwaardigheidsbekleders aan dit monument tot grote woede in beide landen. 51

China toont de laatste tien à vijftien jaar een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 89%. Daarentegen groeit het energiegebruik de laatste jaren gemiddeld met 15% per jaar. Het is voornamelijk de transportsector en het groeiende bezit van elektrische apparaten als airconditioning, elektrische kachels, en huishoudelijke apparatuur die de groei van de energievraag in de steden veroorzaken. Ook de snelle uitbreiding van commerciële en industriële zones vragen veel energie.

52

‘Rusland bouwt twee gasleidingen naar China’, ANP, 21 maart 2006.

53

Sinds de door de Chinese president Hu Jintao in 2004 tijdens een bezoek aan Gabon gedane oproep om de banden met Afrika aan te halen, is de Chinese diplomatieke en economische aanwezigheid in dat werelddeel aanzienlijk uitgebreid, mede in verband met een toenemende dringende behoefte aan ruwe grondstoffen als olie, koper, nikkel, kobalt en platina om een economische groei van meer dan 9% per jaar te kunnen volhouden (‘Hopes, fears rise as China quickens Africa push’, Reuters, 14 december 2005.).

54

AFP/ANP/NRC Handelsblad/Reuters, 21 november 2005; Spiegel Online, 22 november 2005.

55

‘Korea nuclear talks face complications’, Reuters, 5 januari 2006.

56

Voor een beschrijving van de (veiligheids)situatie in Tibet, Xinjiang en Binnen-Mongolië zie de paragrafen 3.5.1, 3.5.2 en 3.5.3 van dit algemeen ambtsbericht.

57

Met ruim 2,3 miljoen soldaten het grootste leger ter wereld (vergelijk ‘La Chine, combien de divisions?’, AFP, 21 oktober 2005). Sinds halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw is

15


mei 2006

Defensie en de Gewapende Volkspolitie (People’s Armed Police)58 van het ministerie van Openbare Veiligheid. Uit hoofde van de Wet op de staatsveiligheid staan zij onder leiding van het Nationaal Volkscongres. In de praktijk echter worden zij aangestuurd door de Communistische Partij. Daarnaast zijn er nog 600.000 legerreservisten en een volksmilitie van in totaal 10 miljoen man. Naar verluidt zullen de Chinese strijdkrachten spoedig burgers gaan inzetten in ondersteundende funkties als chauffeur, kok of administratief medewerker. De komst van burgerkrachten in het Chinese leger betekent een kleine revolutie. Het Volksbevrijdingsleger geldt als een gesloten bastion. De eisen aan burgers die willen werken voor het leger zijn echter streng. De kandidaten moeten minimaal 35 jaar oud zijn en een goede opleiding hebben gehad. Bovendien moeten ze ‘politiek goedgekeurd’ zijn. Het huidige militaire personeel in de ondersteunende taken zal worden toegevoegd aan de gevechtseenheden. Dat past in het streven van de overheid om de logge strijdkrachten effectiever en efficiënter te maken.59 China is voornemens de uitgaven voor Defensie voor 2006 te verhogen met 14, 7% ten opzichte van het vorig jaar; hiermee zal een bedrag van US$ 1 miljard gemoeid zijn. Het extra geld zou in de eerste plaats bedoeld zijn voor brandstof en soldij en niet zozeer voor (duur) militair materieel uit het buitenland dat soms buiten dit budget om wordt aangeschaft . Westerse waarnemers echter maken zich de laatste tijd zorgen over de opbouw van het Chinese leger en marine. China zou zijn marine onder meer willen uitbreiden om de aanvoer van olie veilig te stellen.60 Ook een toenemende gespannen relatie met Taiwan zou een belangrijke rol spelen. De veiligheidssituatie in China is op het moment stabiel. Potentiële spanningen hangen samen met de kwestie Taiwan en de toenemende sociale onrust onder vooral als gevolg van sluiting van staatsbedrijven steeds groter wordende aantallen werklozen61, werknemers die vaak tevergeefs wachten op uitbetaling van achterstallige lonen/salarissen62, boeren die door onteigening hun land zijn kwijtgeraakt.63 64. Wanneer boeren daartegen in opstand komen, worden zij door China bezig een professioneel leger op te bouwen, waarbij de landmacht niet meer zal domineren zoals vroeger maar naast luchtmacht en marine een legeronderdeel is. 58

Met ongeveer 1, 3 miljoen paramilitairen.

59

Reuters, 16 februari 2006.

60

AFP/DPA/Reuters, 4 maart 2006.

61

‘China: Urban poor mar poverty alleviation record’, Oxford Analytica, 5 januari 2006.

62

Zo zijn scholen op het Chinese platteland hun onderwijzers nog zo’n US$ 1,25 miljard aan nog niet voldane salarissen schuldig, geld dat veelal door corruptiepraktijken is verdwenen (‘China schools owe teachers over US$ billion’, Reuters, 20 december 2005). Inmiddels is de overheid een campagne begonnen ondernemers miljarden euros aan achterstallige salarisbetaling te laten terugbetalen aan werknemers. Zo zijn bijvoorbeeld managers van een bedrijf in Shenzhen op 12 januari 2006 tot een maand gevangenisstraf veroordeeld wegens het ingebreke blijven van het betalen van achterstallige salarissen (AP, 14 januari 2006).

63

Op 9 februari 2006 werd een vroegere secretaris van de CCP (He Feng) van de stad Dingzhou met vijf andere aangeklaagden tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld in verband met

16


mei 2006

de politie of via triades ingehuurde criminele elementen gecorrigeerd. Chinese triades zijn verboden criminele groeperingen waartegen door de overheid in theorie streng zou moeten worden opgetreden. Lokale instanties kunnen echter criminele elementen inhuren om hun belangen veilig te stellen. Absolute bescherming door de overheid tegen maffia-praktijken is dan ook in de praktijk vaak niet mogelijk gezien de soms grote verwevenheid van belangen van lokale politici, bedrijven en politie. De CCP heeft herhaaldelijk de bevolking gewaarschuwd om sociale onrechtvaardigheid niet door middel van demonstraties op te lossen, maar hun problemen binnen het politieke systeem voor te leggen aan de partij en de regering65. Bij oplopende spanningen tussen demonstranten en de politie zouden volgens de Chinese autoriteiten in 2005 bij de politie 404 doden en meer dan 4000 gewonden zijn gevallen. 66 Om het hoofd te kunnen (blijven) bieden aan de sterk groeiende georganiseerde misdaad, de toenemende onrust en ordeverstoringen willen de autoriteiten de politie meer armslag geven. Daarbij zou vooral naar het platteland meer politiepersoneel gestuurd moeten worden, de agenten zouden beter bewapend worden en sneller mogen schieten.67 In de provincie Guangdong heeft de politie begin december 2005 (voor het eerst sinds l989) gericht geschoten op demonstrerende bewoners van het dorp Dongzhou, vlakbij de havenstad Shanwei. De autoriteiten spraken daarbij van drie doden en vijf gewonden en kondigden een onderzoek aan. Volgens de bewoners zouden er ongeveer dertig doden zijn gevallen. Volgens de staatskrant Guangzhou Daily zou de functionaris die opdracht had gegeven om het vuur te openen, zijn gearresteerd en geschorst. De betoging was gericht tegen de confiscatie van land voor de bouw van twee electriciteitscentrales. Meer dan vijftig intellectuelen hebben op het internet op 11 december 2005 een open brief geschreven aan de Chinese overheid waarin zij om openheid en uitleg over het incident vroegen; ook Human Rights Watch vroeg om opheldering. 68 De VN Rapporteur inzake

hun rol bij het gewelddadig beeindigen van een vreedzame demonstratie. Vier andere aangeklaagden werden ter dood veroordeeld. Op 11 juni 2005 braken zo’n 300 met vuurwapens en messen gewapende bandieten in het dorp Shengyou in de noordelijke provincie Hebei een vreedzame sit-in betoging op van dorpelingen die protesteerden tegen de geringe vergoeding bij landonteigeningen door een electrische centrale van de staat. Daarbij kwamen zes mensen om het leven en raakten 51 gewond (AFP/AP/Reuters, 16 december 2005 en 9 februari 2006). 64

‘Victims of the convulsions now transforming China’, Guardian, 11 oktober 2005.

65

Aan dat corrupte systeem ligt volgens velen in China precies de wortel van al het kwaad.

66

‘Attacks on Chinese police rising’, BBC News, 28 september 2005; ‘China says attacks on police increase’, AP, 29 september 2005; ‘China links attacks on police to new-found rights’, Reuters, 28 september 2005.

67

‘China: Beijing strengthens security responsiveness’, Oxford Analytica, 6 september 2005; Reuters, 23 februari 2006.

68

AFP/AP/Reuters,13 en 14 december 2005; ‘China: Dongzhou killings need independent investigation – Chinese citizens launch public call for impartial probe’, Human Rights Watch, 15 december 2005.

17


mei 2006

buitengerechtelijke executies, Philip Alston, verzocht schriftelijk de Chinese autoriteiten om nadere informatie.69 De drie voornaamste organisatoren van de demonstratie werden op 11 december 2005 gearresteerd.70 Begin januari 2006 werden nieuwe richtlijnen van kracht hoe te handelen c.q. om te gaan op lokaal niveau met een noodsituatie (natuurrampen, volksgezondheid en milieu, en bedreigingen van de sociale stabiliteit). In het laatste geval dienen de plaatselijke autoriteiten de centrale overheid binnen vier uur te informeren. Ambtenaren die niet tijdig de plaatselijke bevolking van een noodsituatie op de hoogte stellen, de feiten willen verdoezelen of onjuiste informatie verstrekken, zullen worden gestraft.71

2.4

Sociaal-economische situatie De Chinese economie 72 groeit hard, de afgelopen jaren gemiddeld met 9 à 10 procent BNP per jaar. Door de toetreding tot de World Trade Organisation in december 2001 kreeg China ook meer toegang tot de wereldmarkt.73 74 De meeste Chinezen in de grote steden profiteren van de economische voorspoed. Daar tegenover staan miljoenen mensen, vooral op het platteland, die nog steeds onder de armoedegrens leven.75 Vooral de oostelijke kustprovincies (waaronder Fujian, Zhejiang en Guangdong) profiteren van de economische groei, maar het midden en westen van het land is ver achter gebleven. Deze ongelijkheid is er voornamelijk de oorzaak van dat 69

Reuters, 20 december 2005

70

AFP/AP/Reuters, 18, 19 en 20 december 2005

71

‘China orders fast reporting of unrest, crises’, Reuters, 9 januari 2006.

72

De omvang van de Chinese economie is veel groter dan tot nu toe werd aangenomen. Een nieuwe berekeningswijze geeft aan dat het bruto binnenlands produkt (bbp) – de waarde van alle geproduceerde goederen en diensten – in 2004 ongeveer 1,97 biljoen dollar (1,65 biljoen euro) heeft bedragen, 16,8 procent meer dan eerder werd becijferd; dit vanwege het feit dat het aandeel van de privé sector groter bleek dan werd aangenomen. Als gevolg van de herziening van de cijfers is China in 2004 opgeklommen van de zevende naar de zesde plaats op de ranglijst van grootste economieën in de wereld (www.worldbank.org; ‘China: Census expands size of economy’, Oxford Analytica, 22 december 2005.).

73

Internationaal bestaat de nodige zorg of het groeitempo niet te hoog is. De Chinese regering heeft wel pogingen gedaan om de groei binnen de perken te houden, bijvoorbeeld door strengere regels over het verstrekken van kredieten. In die opzet is ze deels geslaagd. Zo lukte het wel in de sectoren zoals de bouw, die door de overheid worden gecontroleerd, een minder sterke groei te realiseren.

74

Zo steeg in 2005 de export met meer dan 28 procent naar een volume van 762 miljard dollar. De belangrijkste handelspartner van China blijft de Europese Unie, gevolgd door de VS. De import nam in 2005 tot met 17,6 procent tot 660,12 miljard dollar.

75

Country Profile China en Country Reports China, The Economist Intelligence Unit, juli respectievelijk december 2005; ‘Chine: L’exploitation des travailleurs, prix du boom économique’, AFP, 9 december 2005.

18


mei 2006

mensen (al dan niet legaal) migreren van de rurale gebieden naar de steden, van het westen naar het rijkere oosten van China.76 Verwacht wordt dat het aantal werklozen in China de komende jaren zal toenemen. 77 Stedelijke werkloosheid wordt geschat op 10%, waarbij de tientallen miljoenen plattelandsmigranten die naar de steden komen om werk te zoeken niet zijn meegerekend.78 Voorts hebben met name de migranten en de mensen die werden ontslagen door staatsbedrijven moeilijker toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, omdat daar in tegenstelling tot vroeger eigen bijdragen voor worden gevraagd. 79 De overheid biedt nog geen adequaat sociaal vangnet en een alternatief ontbreekt. Verder nemen de milieuproblemen steeds meer toe (lucht- en watervervuiling, ontbossing en verwoestijning), alsook criminaliteit en corruptie. 80 Sinds 2005 zijn er in China 32 uitbraken van de vogelgriep geregistreerd.81 Inmiddels zijn elf personen bezweken aan dit virus.82 Miljoenen kippen en vogels zijn afgemaakt en vernietigd om verspreiding te voorkomen. Ook besloten de autoriteiten om miljarden stuks pluimvee in het land te vaccineren tegen de vogelgriep. De Chinese onderminister van Landbouw, Yin Chengjie, noemde de situatie in zijn land ernstig.83 De voor mensen gevaarlijke H5N1-variant van vogelgriep is inmiddels ook in Hong Kong en Shanghai geconstateerd. Sinds een paar jaar is HIV/AIDS-bestrijding door de Chinese autoriteiten tot prioriteit gemaakt en kan het onderwerp redelijk open worden besproken. 84 Officiële schattingen geven aan dat er thans 135.530 officieel geregistreerde HIV76

Zie paragraaf 4.4. van dit algemeen ambtsbericht. Volgens de Chinese autoriteiten zou ongeveer 10 procent van de 1.3 miljard mensen in het land in beweging zijn op zoek naar betere levensomstandigheden. Hoewel dit aantal in l973 70 miljoen mensen bedroeg, was dit in 2003 al 140 miljoen mensen.

77

Zo zou thans al 30% van de in totaal 500 miljoen mensen die op het platteland werken, geen werk meer hebben.

78

‘China: Mass migration shapes economic demographics’, Oxford Analytica, 12 juli 2005.

79

Country Report China, The Economist Intelligence Unit, juli 2005.

80

Zelfmoord is geen ongewoon verschijnsel onder Chinese functionarissen naar wie een onderzoek in verband met corruptie wordt ingesteld, ogenschijnlijk om hun gezin/familie te beschermen (‘Muslim mayor dies in China after graft probe’, Reuters, 28 september 2005).

81

De officiële statistieken over de vogelgriep in China zijn gebaseerd op door laboratoria bevestigde gevallen. Naar alle waarschijnlijkheid zijn er veel meer gevallen van vogelgriep in China die door de slechte informatiesystemen en gebrek aan transparantie niet bij de centrale regering bekend zijn; Reuters, 8 en 20 december 2005; DPA, 4 januari 2006; Reuters, 9 januari 2005; ANP, 25 januari, 25 februari en 8 maart 2006.

82

Het vogelgriepvirus H5N1 heeft in Zuidoost-Azië tot nog toe aan bijna zeventig mensen het leven gekost.

83

AFP, 21 november en 29 december 2005; ANP, 21 en 23 november 2005; AP/Reuters, 6 december 2005; ‘China: Healthcare under pressure as bird flu looms’,Oxford Analytica, 21 november 2005; Reuters, 24 maart 2006.

84

HIV/AIDS zou volgens de autoriteiten een negatieve invloed kunnen hebben op de economische groei als niet snel meer actie wordt ondernomen om de epidemie in te dammen en voorkomen wordt dat de epidemie overslaat naar bredere lagen onder de bevolking.

19


mei 2006

besmettingen zijn. Eind 2004 waren dit er nog 89.000. In 2005 zouden zo’n 70.000 nieuwe gevallen zijn geregistreerd. 85 Officiële schattingen over de gehele omvang van de epidemie (dat wil zeggen inclusief de niet geregistreerde besmettingen) blijven vooralsnog geheim. Gebrek aan medewerking op lokaal niveau zou mede hieraan debet zijn.86 Het HIV/AIDS-virus verspreidt zich, met name via de belangrijkste risico-groepen ‘injecting drug users’en sekswerkers, langzaam naar de algemene bevolking. In China zijn regelmatig bloedschandalen waarbij patienten geïnfecteerd bloed krijgen toegediend. Ook langs deze weg verspreidt het virus zich onder de algemene bevolking. Er zijn verschillende gevallen bekend van AIDS-activisten dan wel organisaties die worden tegengewerkt dan wel geïntimideerd, waarbij AIDS-activisten zelfs worden opgepakt, terwijl zij wantoestanden aan de orde willen stellen en compensatie eisen voor de slachtoffers. Op 12 februari 2006 is in China de eerste officiële voorlichtingscampagne van start gegaan om de verspreiding van HIV/AIDS tegen te gaan.

85

‘Sida: la situation en Chine s’aggrave’, AFP, 25 januari 2006.

86

Nog het meest tekenend is daarbij de ‘culture of secrecy’ waarin met name de lokale autoriteiten werken. Deze ‘culture of secrecy’ is niet alleen duidelijk bij de strijd tegen hiv/aids maar op veel meer vlakken die mogelijk negatieve gevolgen zouden kunnen hebben voor de lokale autoriteiten. Informatie over mijnrampen, opstanden zoals het politiegeweld in Dongzhou in december 2005, corruptieschandalen en rampen zoals de benzeen-vergiftiging van de Songhua rivier bij Harbin wordt langzaam of soms helemaal niet vrijgegeven. Angst voor de eigen machtspositie en de traditie waarbij ‘het centrum’ het monopolie heeft op het vrijgeven van informatie ligt hieraan ten grondslag.

20


3

MENSENRECHTEN

3.1

Juridische context

3.1.1

Verdragen en protocollen

mei 2006

China heeft de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (New York, 10-12-1948) getekend en is partij bij - het Verdrag inzake de voorkoming en de bestraffing van genocide (Parijs, 09-12-1948), - het Internationaal Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (CERD) (New York, 07-03-1966), - het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (ESOCUL) (New York, 19-12-1966)87, - het Internationaal Verdrag inzake de bestrijding en bestraffing van de misdaad van apartheid (New York, 30-11-1979), - het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie tegen vrouwen (CEDAW) (New York, 18-12-1979), - het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing (CAT) (New York, 10-12-1984, - het Verdrag inzake de rechten van het kind (CRC)(New York, 20-11-1989. China is ook partij bij het Verdrag betreffende de status van vluchtelingen (Genève, 28-07-1951, en bij het (aanvullende) Protocol bij dit Verdrag (New York, 31-01-1967). China heeft voorts op 5 oktober 1998 het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (ICCPR) (BUPO) (New York, 19-12-1966) ondertekend, maar nog niet bekrachtigd. Ondanks herhaaldelijk aandringen van onder andere EU zijde en diverse lidstaten (waaronder Nederland) wil China geen tijdpad voor bekrachtiging noemen. Wel zegden Chinese autoriteiten bij diverse internationale ontmoetingen toe het verdrag zo spoedig mogelijk te zullen bekrachtigen. China is geen partij bij het Internationaal Strafhof. De Chinese regering heeft aangegeven geen verdrag met de Verenigde Staten inzake niet-uitlevering van Amerikaanse militairen af te zullen sluiten.

87

Onder het maken van een voorbehoud ten aanzien van artikel 8 sectie 1 onder a, waardoor China zich niet verplicht acht onafhankelijke vakbonden toe te staan. China erkent alleen de All China Federation of Trade Unions, die door de staat wordt gecontroleerd.

21


3.1.2

mei 2006

Nationale wetgeving De Grondwet De Chinese grondwet legt de basisrechten en plichten van de burgers vast en vormt de basis voor de politieke structuur en de verdeling van de macht. De Chinese regering hanteert de grondwet voornamelijk als politiek instrument om nieuw beleid te legitimeren. Bovendien worden veel constitutionele bepalingen niet via andere wetten uitgevoerd en worden ze geen dwingende rechtspraktijk. Het is ook geen uitzondering dat rechten en vrijheden die weliswaar in de grondwet staan, tegelijkertijd door andere wetten worden beknot. Wetgeving met betrekking tot terrorisme en separatisme 88 Sinds eind vorig jaar is er binnen academische kringen een discussie gaande met name over de definitie ‘terrorist’ in de thans geldende anti-terrorisme wetgeving. Nadere bijzonderheden over deze discussie ontbreken. Hervormingen petitierecht In China is het indienen van verzoekschriften bij het centrale gezag in Peking al eeuwenlang een van de weinige manieren voor de bevolking om te proberen vermeend onrecht ongedaan te maken en conflicten met lokale bestuurders op te lossen. De afgelopen jaren is het aantal mensen dat uit vaak afgelegen provincies naar de hoofdstad Peking kwam in de hoop dat de centrale regering iets aan een oneerlijke situatie kon doen sterk gestegen. Lokale functionarissen en rechtbanken negeerden meestal de klachten van een bevolking die zich het slachtoffer voelde van onrechtvaardige behandeling, uitbuiting en bedreiging, vaak door lokale politici en/of zakenmensen ingehuurde criminele elementen. Veel mensen worden echter voordat zij hun klacht hebben kunnen overbrengen of terwijl zij op antwoord wachten, opgepakt, mishandeld en vervolgens hardhandig gedwongen naar hun plek van herkomst terug te gaan. Binnen de centrale overheid is een discussie gaande over hoe met deze petities om te gaan en zelfs over een eventuele afschaffing van het petitierecht. Het indienen van verzoekschriften heeft overigens zelden een positief effect. Volgens onderzoekers die recent 2000 gevallen hebben bestudeerd, kenden slechts drie daarvan een gelukkige afloop. 89 Per 1 mei 2005 zijn nieuwe regels in werking getreden met betrekking tot het petitierecht (Regulations on People’s Complaints and Visits). Volgens deze regels moeten eerst alle rechtsmiddelen op lokaal niveau worden gebruikt, zo moet onder andere de politie in het gehele land iedere maand één of twee open-dagen houden. Burgers kunnen dan rechtstreeks contact opnemen met de lokale overheid over 88

Zie paragraaf 3.1.2 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

89

‘We could disappear at any time’- retaliation and abuses against Chinese petitioners’, Human Rights Watch, volume 17, no. 11(c), december 2005; AP/Reuters/BBC News, 8 december 2005.

22


mei 2006

hun problemen. Sinds mei 2005 zouden 204.000 burgers hun klachten hebben ingediend bij lokale politieautoriteiten, daarvan zouden 192.000 zaken naar genoegen zijn geschikt.90 Volgens een officieel overzicht in de People’s Daily van 6 januari 2005 zou 40% van dit soort klachten gaan over de politie, rechtbanken, en het openbaar ministerie, 33% over de regering, 13% over corruptie en 11% over onrecht.91 (Wet over) gezinsplanning92 Sinds 2002 is een wet van kracht die fysieke dwang tot abortus/sterilisatie in het kader van family planning verbiedt. De uitvoering van de wet inzake family planning verschilt aanzienlijk per provincie. De hoogte van de boete die betaald moet worden voor het krijgen van een extra kind (social compensation fee) kan daarbij variëren van een salaris van zes maanden tot tien keer een jaarsalaris. Niet de nationale wetgeving bepaalt de hoogte van de social compensation fee, maar de provincie. De te betalen social compensation fee in Zhejiang en Shanghai is laag, terwijl deze in Hunan en Peking hoog is. Het betalen van de sociale compensation fee vindt via een gemachtigde bank aan de centrale overheid plaats. Met betrekking tot de social compensation fee heeft er een aanpassing van de weten regelgeving plaatsgevonden in de provincies Gansu en Guangdong. Daarbij is het vereiste van ‘spacing’ (het verbod op een volgend kind binnen drie of vier jaar na de geboorte van een eerder kind op straffe van betaling van boete) afgeschaft. Mogelijk zouden zo’n 30% van de ouders geen boete meer hoeven te betalen. Ook zou er in het algemeen enige souplesse zijn ten aanzien van ouders waarvan het eerste kind gehandicapt is.93 Naast boetes wordt in sommige provincies gedacht aan het opzetten van een systeem waarbij ouders worden beloond voor het hebben van maar één kind. Echoscopie alleen om de sekse te kunnen bepalen van een ongeboren kind kan in China gevangenisstraf opleveren. Iedereen die meewerkt aan dit soort controles zonder medische noodzaak riskeert drie jaar gevangenisstraf. Seksebepaling door echoscopie, hoewel formeel een illegale daad, komt in China echter op grote schaal voor. Vrouwen die door echoscopie ontdekken dat ze een meisje krijgen, gaan vaak in verband met de één-kindpolitiek over tot abortus. Mede door de seksebepalingen kent China een overschot aan jongens. Op ieder meisje zijn er 1,2 jongens: rond 2020 dreigen er ongeveer veertig miljoen jonge mannen in China levenslang vrijgezel te blijven.94 Minister Zhang Weiqing van de National Population and Family Planning Commission merkte begin januari 2006 tijdens een bijeenkomst in Peking op dat China in de komende vijf jaar een vierde geboortegolf tegemoet kon zien. In verband hiermee 90

‘Wronged Chinese flock to police with complaints after launch of new petition system’, AP, 15 september 2005.

91

UK Immigration and Nationality Directorate, China country Report (5.43), april 2005.

92

Zie ook paragraaf 3.1.2 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

93

‘China: One-child policy will need revision’, Oxford Analytica, 10 februari 2006.

94

ANP, 26 december 2005.

23


mei 2006

voelt de regering zich gedwongen om zijn ‘één-kind’ politiek voort te zetten teneinde het bevolkingsaantal in 2010 niet boven de 1,37 miljard mensen te laten uitkomen. 95 Regels voor huwelijksregistratie 96 Er hebben zich in de verslagperiode voor zover bekend geen nieuwe ontwikkelingen voorgedaan. Ontwerp-wetgeving inzake eigendomsrechten Een wetsontwerp dat betere bescherming van private eigendom moet bieden, waaraan acht jaar was gewerkt, zou tijdens de zitting van het parlement in maart 2006 in stemming worden gebracht. De verwachting was dat het concept dan zou worden aangenomen. Op het laatste moment werd het echter van de agenda gehaald. Onenigheid tussen voorstanders van markthervormingen en critici van de toegenomen sociale ongelijkheid zou daaraan debet zijn.97 3.2

Toezicht Verenigde Naties (VN) Door de VN wordt de mensenrechtensituatie in China kritisch gevolgd98. In de verslagperiode heeft de VN-Hoge Commissaris van de Rechten van de Mens (OHCHR), Louise Arbour, van 29 augustus – 2 september 2005 een bezoek aan China gebracht. In haar gesprekken met de Chinese autoriteiten is met name ingegaan op ontwikkelingen binnen het strafrecht. Mevrouw Arbour heeft niet direct gepleit voor afschaffing van de doodstraf, maar wel aangedrongen op meer transparantie in het bekendstellen van uitspraken van rechtbanken en de aantallen uitgevoerde doodstraffen. Voorts heeft zij aangedrongen op vermindering van het aantal delicten waarvoor de doodstraf kan worden opgelegd.99 Zij toonde zich verheugd over de aangekondigde herzieningsprocedure van de doodstraf door het 95

‘China must prevent population surge’, Reuters, 7 januari 2006; ‘China: One-child policy will need revision’, Oxford Analytica, 10 februari 2006; ‘China maakt zich op voor nieuwe ‘baby-boom’, ANP, 21 maart 2006.

96


97

Reuters, 8 maart 2006.

98

China werd tot nog toe bezocht door de Speciale Rapporteurs inzake Vrijheid van Godsdienst (in l994), inzake Willekeurige Hechtenis (in l997 en in 2004), inzake Recht op Onderwijs (2003) en inzake Foltering (2005). Drie verzoeken voor een bezoek aan China van VNRapporteurs staan nog open, namelijk inzake Willekeurige en Snelle Terechtstellingen (gedaan in 2004), inzake Giftige en Gevaarlijke Produkten en Afval (gedaan in 2005) en inzake Vrijheid van Meningsuiting en Uitzonderlijke Armoede). Hoewel China in januari 2003 de Speciale Rapporteur inzake Vrijheid van Godsdienst al had uitgenodigd, vormde het aantreden van een nieuwe Rapporteur een beletsel om dit bezoek ook daadwerkelijk op korte termijn te effectueren.

99

Op dit moment meer dan zestig delicten.

24


mei 2006

Hooggerechtshof. 100 Voorts sprak zij over de noodzaak van een rechterlijke toetsing bij vrijheidsontnemende maatregelen en drong zij aan op afschaffing van het Re-education Through Labour systeem (RTL), één van de administratieve detentiemaatregelen in China.101 Mevrouw Arbour had bij haar bezoek de indruk gekregen dat de Chinese autoriteiten oprecht druk bezig waren met het aanpassen van de nationale wetgeving om zodoende te kunnen voldoen aan de verplichtingen van het BUPO-verdrag. De Chinese autoriteiten weigerden echter desgevraagd een termijn te noemen waarbinnen China dit verdrag zou kunnen bekrachtigen. 102 Zij drong nog aan op het openen van een kantoor van de OHCHR in China.103 De VN-Rapporteur inzake Foltering (Manfred Nowak) heeft van 21 november tot 2 december 2005 een bezoek aan China gebracht. Hij bezocht daarbij Peking, de autonome gebieden Tibet (Lhasa) en Xinjiang (Urumqi). Er werden onder andere bezoeken gebracht aan detentiecentra.104 Zijn bevindingen zal hij voorleggen aan de nieuwe VN Mensenrechtenraad in Genève in juni 2006. Europese Unie De Europese Unie onderhoudt sinds 1995 een dialoog met China over de mensenrechten. De dialoog vindt tweemaal per jaar plaats (laatstelijk 24 oktober 2005; eerstvolgende voorzien in mei 2006) en tevens aangevuld met mensenrechtenseminars waaraan academische experts, NGO’s en andere vertegenwoordigers uit de EU en China deelnemen. Aandachtspunten tijdens de dialoog zijn onder meer de doodstraf, administratieve detentie, foltering, respect voor culturele en religieuze rechten van etnische minderheden met name in Tibet en Xinjiang, vrijheid van religie, vrijheid van vergadering, vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Verder worden individuele zaken van politieke gevangenen opgebracht. Bij diplomatieke démarches en politieke ontmoetingen worden de mensenrechten aan de orde gesteld. Daarnaast onderhouden individuele landen zoals Australië, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Canada een mensenrechtendialoog met China. Van 5 – 7 december 2005 bracht de Nederlandse Mensenrechtenambassadeur ten behoeve van bilaterale mensenrechtenconsultaties een bezoek aan China. In ontmoetingen met Chinese funktionarissen werd onder meer gesproken over gevangenzittende vakbondsleiders als Yao Fuxin en Xiao Yunliang, de oprichting van meerdere vakorganisaties en de situatie in Tibet.

100


101


102


103

The Human Rights Newsletter ‘Respect’, nr. 8, oktober 2005.

104

Zie ook paragraaf 3.3.8 van de algemeen ambtsbericht.

25


mei 2006

Positief aan de mensenrechtendialogen is dat de term mensenrechten niet langer taboe is in China. De mensenrechtendialogen bieden een goed kanaal om de discussie over mensenrechten met China te voeren, zorgen te kunnen uiten en tegelijkertijd samenwerking en uitwisseling van kennis tot stand te brengen die de veranderingsgezinde krachten in China steunen. Op specifieke terreinen zoals burgerrechten en politieke rechten, vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid en de rechten van minderheden blijven echter zorgen bestaan. Naast de mensenrechtendialogen vindt jaarlijks een EU-China topontmoeting plaats waar naast economische, politieke en internationale onderwerpen ook de mensenrechten aan de orde komen. 105 De meest recente EU-China topontmoeting vond plaats op 5 september 2005 in Peking. 106 Op 12 en 13 december 2005 vond er in Londen een EU China Human Rights Dialogue Seminar on ICCPR Ratification plaats.107 NGO’s Organisaties als Amnesty International, Human Rights Watch, Human Rights in China en Rapporteurs sans Frontières volgen de mensenrechtensituatie in China kritisch. Deze organisaties hebben geen kantoren in China (Hongkong uitgezonderd), omdat onafhankelijke mensenrechtenorganisaties niet toegestaan zijn in China. De organisaties maken gebruik van een uitgebreid netwerk van informanten.108

3.3

Naleving en schendingen 109

3.3.1

Vrijheid van meningsuiting De Chinese grondwet zegt vrijheid van meningsuiting en persvrijheid te waarborgen. In de praktijk zijn persvrijheid en vrijheid van meningsuiting echter aan aanzienlijke beperkingen onderworpen. Informatie die China (internationaal)

105

Zie ook ‘Letter to Prime Minister Tony Blair – Recommendations for the upcoming EUChina Summit’, Human Rights Watch, 30 augustus 2005.

106

‘EU-China summit: EU must continue pressing for real progress in human rights in China’, Amnesty International, press release, AI Index: ASA 17/026/2005, news service no. 235, 2 september 2005; ‘People’s Republic of China-Briefing on EU concerns regarding human rights in China, prepared for EU-China Summit on 5 September 2005’, AI Index: ASA 170272005.

107

Zie ook paragraaf 3.1.1 van de algemeen ambtsbericht.

108

US Department of State, ‘China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices-2005’, 8 maart 2006.

109

In deze en volgende paragrafen worden regelmatig enkele individuele gevallen genoemd. Deze dienen slechts ter illustratie en vormen geen uitputtende opsomming.

26


mei 2006

in verlegenheid zou kunnen brengen wordt door de Chinese autoriteiten aangemerkt als ‘staatsgeheim’.110 Er vindt censuur van media en internet plaats, ook is er een grote mate van zelfcensuur op politiek gevoelige onderwerpen. In het ten dienste van de CCP staande systeem van propaganda en censuur speelt het staatspersbureau Xinhua een grote rol. 111 Aan door de overheid toegelaten berichtgeving over minder politiek gevoelige onderwerpen als corruptie, ambtsmisbruik, arbeidsongevallen en mijnongelukken, zijn echter grenzen gesteld op overschrijding waarvan gevangenisstraf kan staan.112 De autoriteiten laten niet toe dat de leidende rol van de CCP aangetast of in gevaar wordt gebracht of dat kritiek wordt geleverd op regeringsleiders of officiële beleidsuitgangspunten van de partij. Op door de autoriteiten als niet-politiek gevoelig beschouwde onderwerpen is het in het algemeen mogelijk om op individuele basis zonder consequenties kritiek te uiten. Het is (vooraf) echter niet altijd duidelijk waar de grens ligt wat wel en niet als politiek gevoelig wordt beschouwd en derhalve niet geoorloofd is. In de verslagperiode is geen verbetering opgetreden ten aanzien van vrijheid van meningsuiting en persvrijheid in China.113 Er viel zelfs een verscherping van de censuur te constateren. 114 Het toezicht van de staat op kranten, televisie en internet stuitte echter steeds vaker op verzet. Het betrof niet alleen verzet van journalisten en uitgevers die meer vrijheid opeisten, maar zelfs ongebruikelijk publiek verzet van hooggeplaatste ex-partijleden, waaronder een voormalige secretaris en biograaf van ex-leider Mao Zedong (Li Rui). Het openlijke verzet volgde op korte werkonderbrekingen, opstappen van redacteuren bij media en open brieven van hoofdredacteuren van kranten. Allen vonden ze dat in de markteconomie die China eigenlijk was geworden, censuur en staatspropaganda geen plek meer hadden. 115 Volgens het in New York gevestigde Committee to Protect Journalists

110

Deze term is in de wet echter niet duidelijk gedefinieerd.

111

‘Xinhua: the world’s biggest propaganda agency’, Reporters without Borders, 30 september 2005.

112

Zo verlangde in augustus 2005 het Bureau voor Ideologische Leiding van de CCP van journalisten met betrekking tot berichtgeving inzake levensmiddelenschandalen voor verdere openbaarmaking eerst het standpunt van de hiervoor verantwoordelijke autoriteiten te vernemen.

113

‘China: Media pulls Beijing two ways’, Oxford Analytica, 7 december 2005; Human Rights Watch, ‘World Report 2006’, 18 januari 2006; ‘La liberté de la presse en Chine vit des heures difficiles’, AFP, 26 januari 2006; ‘Chinese outcry against censorship will grow, Reuters, 26 januari 2006; ‘China cracks down on critical publication’, Guardian, 26 januari 2006.

114

‘Mao aide joins battle against China censors’, DPA/Reuters, 14 februari 2006. Zo werden de uitgevers van drie ondernemende kranten (Beijing News, Southern Metropolitan Daily en de Public Welfare Times) op staande voet ontslagen vanwege van de officiele partijlijn afwijkende berichtgeving.

115

Reuters, 15 februari 2006

27


mei 2006

was China in 2005 voor het zevende achtereenvolgende jaar koploper voor wat betreft het gevangen zetten van journalisten (thans: 32).116 Zo riep Amnesty International tijdens de verslagperiode op tot vrijlating van schrijver/journalist Huang Jinqiu die in september 2003 was opgepakt en later wegens ‘ondermijnende activiteiten’ tot 12 jaar gevangenisstraf was veroordeeld. Hij had regelmatig schriftelijke bijdragen geleverd aan de (verboden) website boxun.com. In januari 2003 had hij op internet over de oprichting van een Chinese Patriotic Democratic Party geschreven. Amnesty International vroeg tijdens de verslagperiode voorts nog speciale aandacht voor mensenrechtenschendingen ondervonden door Chinese burgers, die verband hielden met de voorbereidingen door China voor de Olympische Spelen (OS) in Peking in 2008.117 Zo werden personen opgepakt die in open brieven aan het Internationaal Olympisch Comité (IOC) hadden opgeroepen tot verbetering van de mensenrechtensituatie in China.118 Ook wetenschappers zijn niet gevrijwaard van het overschrijden van bepaalde rode lijnen. Zo werden in 2005 twee medewerkers van de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen (Lu Jianhua en Chen Hui) aangehouden in verband met ‘verraad van staatsgeheimen’. Zo werden op 28 december 2005 Yang Bin, hoofdredacteur van de Beijing News en twee adjuncthoofdredacteuren uit hun functie ontheven. De autoriteiten namen hen volgens bronnen kwalijk dat zij zonder toestemming van de regering hadden bericht over de dood van schoolkinderen bij overstromingen in de provincie Heilongjang in juni 2005. De zeer populaire Beijing News schreef regelmatig ook over andere gevoelige zaken, als corruptie en protesten van landloze boeren. Hoewel een staking in het totalitaire China zeer ongebruikelijk is, legden zo’n honderd journalisten van deze krant daarop hun werk voor korte tijd neer uit protest tegen dit ontslag van de hoofdredactie van het dagblad.119 In september 2004 werd de New York Times journalist Zhao Yan gearresteerd vanwege ‘het verstrekken van staatsgeheimen aan buitenlanders’. Zhao zou volgens de autoriteiten de bron zijn van een primeur inzake het vertrek van ex-president Jiang Zemin uit de top van de partij. De politie moest tot twee keer toe een aanklacht tegen Zhao Yan herformuleren,

116

DPA/Reuters, 25 januari 2006.

117

‘Forced evictions rife as China eyes Olympics’, Reuters, 29 november 2005.

118

Talrijke inwoners van Peking zijn wederrechtelijk en met geweld uit hun huis gezet om plaats te maken voor de benodigde OS-faciliteiten in 2008. Het zou hierbij volgens Amnesty International gaan om zo’n 60.000 gezinnen. Groeperingen die mogelijk voor overlast zouden kunnen zorgen tijdens de OS, worden in de aanloop daarvan hardhandig door de autoriteiten onderdrukt (‘People’s Republic of China – The Olympics countdown – three years of human rights reform’, Amnesty International, ASA 170212005 van 5 augustus 2005.

119

ANP/Reuters, 28, 29 en 30 december 2005; AFP, 4 januari 2006.

28


mei 2006

omdat het daaraan ten grondslag liggende bewijs naar het oordeel van de openbaar aanklager onvoldoende was.120 Hoewel er intussen een aanklacht tegen de journalist bij de rechtbank ter beslissing voorlag, liet deze de aanklacht op 17 maart 2006 onverwachts vallen.121 Zhao Yan zou echter nog steeds vastzitten.122 De in Parijs gevestigde organisatie Reporters Without Borders kende hem op 5 december 2005 een internationale prijs toe vanwege zijn inzet voor persvrijheid in China. 123 Op 3 januari 2006 werd Jiang Weiping, een journalist die gevangen zat voor het ‘publiceren van staatsgeheimen’, vrijgelaten na de helft van een gevangenisstraf van zes jaar te hebben uitgezeten. Hij was vrij om zich bij zijn gezin in Canada te voegen, maar mocht in China geen politiek bedrijven tot de hele termijn van zijn gevangenisstraf is verlopen. Jiang publiceerde in 2001 een reeks artikelen over grootscheepse corruptie in China en schreef onder meer over de loco-burgemeester van een grote stad die zeker € 4,5 miljoen aan gemeenschapsgeld zou hebben vergokt. Jiang ontving in 2001 de International Press Freedom Award.124 125 Op 17 januari 2006 werden twee journalisten (Zhu Wangxiang en Wu Zheng) veroordeeld tot tien respectievelijk zes jaar gevangenisstraf, omdat zij voor de publicatie van hun tijdschrift ‘Nouvelle jeunesse chinoise’ niet over een officiële machtiging zouden beschikken. In het tijdschrift dat sinds augustus 2002 wel in Hong Kong geregistreerd was, maar niet in Peking, werd onder andere aandacht geschonken aan conflicten die gepaard gingen met landonteigeningen.126 Op 24 januari 2006 werd de journalist Li Changqing in Fuzhou tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld vanwege het verspreiden van ‘valse en alarmerende’ informatie; betrokkene had in 2004 geschreven over het uitbreken van knokkelkoorts in de provincie Fujian.127 Op 24 januari 2006 gelastte het Central Propaganda Department de onbepaalde opschorting van uitgifte van de Bing Dian (Freezing Point), een wekelijkse bijlage bij de China Youth Daily (Zhongguo Qingnianbao), een vooral bij de Jeugdbeweging van de CCP populaire uitgave.128 Kort daarvoor was in de bijlage een essay van de historicus Yuan Weishi

120

‘China police appear to lack evidence in New York Times case’, Reuters, 7 oktober 2005.

121

AFP/Reuters, 23 december 2005 en 17 maart 2006.

122


123

AP/Reuters, 8 december 2005.

124

AFP/ANP/Reuters, 3 en 4 januari 2006,

125

Volgens Reporters sans Frontières zouden er thans nog zo’n 32 journalisten in China in de gevangenis zitten (AFP, 4 januari 2006).

126

AFP, 18 januari 2006.

127

DPA/Reuters, 25 januari 2006.

128

In deze bijlage verschijnen af en toe onderzoeksrapporten inzake corruptie en machtsmisbruik, en kritische commentaren die afwijken van de officieel toegestane lijn.

29


mei 2006

verschenen, waarin hij historische verdraaiingen in Chinese geschiedenisboeken bekritiseerde. Hoewel later werd besloten per 1 maart 2006 de Freezing Point toch weer wekelijks uit te brengen, werden twee daarmee verbonden journalisten (Li en Lu Yuegang) naar een andere functie overgeplaatst.129

Mensenrechtenactivisten Mensenrechtenactivisten staan in toenemende mate bloot aan intimidatie en mishandeling van de zijde van de autoriteiten.130 Zo werd mensenrechtenactivist Hu Jia, die boeren hielp die door bloedtransfusie besmet waren geraakt met het HIV-virus, aan de vooravond van het bezoek aan China van de VN Hoge Commissaris van de Rechten van de Mens, mevrouw Louise Arbour, door elementen van de veiligheidsdienst mishandeld en gedurende twee weken onder huisarrest geplaatst.131 Nadien zou hij door de politie nog zes weken lang op een onbekende bestemming zijn vastgehouden, inmiddels is hij weer op vrij voeten.132 Activist Lu Banglie, door wiens toedoen verschillende ambtenaren waren ontslagen en gevangen gezet wegens corruptie in het dorp Taishi (provincie Guangdong), is in september/oktober 2005 tot drie keer toe op straat aangevallen en mishandeld.133 Mensenrechtenadvocaat Gao Zhisheng kreeg op 8 november 2005 van de justitiële autoriteiten in Peking te horen dat de vergunning voor zijn 13-man sterke advocatenkantoor voor de duur van een jaar was ingetrokken. Het feit dat de adreswijziging van zijn kantoor nog niet officieel geregistreerd was, zou hieraan debet zijn. De ware reden zou eerder te maken hebben met zijn activisme op het gebied van politiek en mensenrechten.134 Op 13 december 2005 kondigde hij aan uit de CCP te stappen.135 Thans zou hij bloot staan aan intimidatie van de zijde van Chinese veiligheidsdiensten. Op 17 januari 2006 zou er een aanslag op hem zijn gepleegd. Mensenrechtenactiviste Hou Wenzhou moest eind september 2005 van de ene op de andere dag op last van de autoriteiten haar woning ontruimen vanwege haar steun en hulp aan boeren en anderen die klachten hadden tegen de overheid. Hou was oprichtster van het

129

Reuters, 16 februari 2006; ‘China: Beijing risks losing media control’, Oxford Analytica, 22 maart 2006.

130

Human Rights Watch, ‘World Report 2006, 18 januari 2006.

131

AFP, 7 september 2005, 6 maart 2006.

132


133

‘Letter to Prime Minister Blair on Mr Lu Banglie’, Human Rights Watch, 17 oktober 2005; ‘Blind China activist beaten up again’, Reuters, 25 oktober 2005.

134

‘Outspoken China lawyer to fight closure of office’, Reuters, 8 november en 2 december 2005.

135

AFP, 13 december 2005.

30


mei 2006

Empowerment and Rights Institute dat door het Amerikaanse National Endowment for Democracy wordt gesteund. 136 Op 17 november 2005 werd Zhao Xin, directeur van de mensenrechtenorganisatie The Empowerment and Rights Institute, in Maoxin bij het verlaten van een restaurant aangevallen en ernstig verwond. Amnesty International vreesde dat deze gewelddaad bedoeld was om Zhao van zijn mensenrechtenactiviteiten af te houden en dat herhaling van dit geweld niet uit te sluiten is.137 Toen twee buitenlandse journalisten (Leu Siew Ying van de Hong Kong South China Morning Post en Abel Segretin van Radio France Internationale (RFI)) in de buurt van het dorp Taishi (provincie Guangdong) in oktober 2005 een onderzoek wilden instellen naar gevallen van landonteigeningen en corruptie werden zij door militieleden en handwerkslieden aangevallen en mishandeld.138 Eerder zou een advocaat (Yang Maodong alias Guo Feixiong) maandenlang zonder enige vorm van proces zijn vastgehouden; een andere advocaat (Yang Zaixin) werd langdurig onder huisarrest geplaatst.139 Beiden hielden zich eveneens bezig met de landonteigeningen in het betrokken gebied.140

Internet Het aantal gebruikers van internet en het aantal websites in China neemt nog steeds toe. Eind 2005 waren er meer dan 100 miljoen gebruikers.141 Hoewel de autoriteiten internet geschikt achten voor het zakenleven en het onderwijs, trachten ze de toegang tot internetsites te controleren.142 Meestal gaat dit onder het mom van bescherming van de jeugd tegen pornografische, subversieve of gewelddadige informatie, terwijl het de autoriteiten in werkelijkheid vooral gaat om het behoud van politieke stabiliteit.143 Meer dan 30.000 personen zouden belast zijn met de controle van internetgebruik en er is een internetpolitie opererend onder het ministerie voor Openbare Veiligheid. De toegang tot politiek gevoelige websites, waaronder die van buitenlandse persbureaus en mensenrechtenorganisaties, maar

136

AP, 30 september 2005.

137

Urgent action UA 298/05 van 25 november 2005.

138

‘Chine: Deux journalistes étrangers malmenés dans un village’, AFP, 7 oktober 2005.

139

Amnesty International, urgent action, AI Index: ASA 17/009/2006, van 15 februari 2006.

140

‘Saisies de terre en Chine: un advocat de villageois porté disparu’, AFP, 15 september 2005.

141

AP, 30 december 2005. Volgens het Chinese informatiecentrum inzake internet zouden er thans 111 miljoen internetgebruikers in China zijn tegen 94 miljoen in 2004 (AFP, 17 januari 2006).

142

Critici hebben het steeds verfijndere systeem van controle op internet betiteld als de ‘Great Firewall of China’; zie ook Human Rights Watch, ‘World Report 2006, 18 januari 2006.

143

In een campagne gericht tegen pornografie op internet die in maart 2005 van start ging sloot de politie 598 websites. Daarbij werden 25 arrestaties verricht. (AP, 30 december 2005).

31


mei 2006

ook tot zoekmachines, wordt regelmatig beperkt en is in sommige gevallen geblokkeerd. Ook berichten met politiek gevoelige woorden worden systematisch geblokkeerd. Internetcafés hebben programmatuur moeten plaatsen die de toegang tot het wereldomspannende computernetwerk beperkt. Herhaaldelijk worden internetcafés, vooral die rond scholen zijn gelegen, gesloten. Deze sluitingen vinden plaats op grond van overtreding van de regels omtrent het toelatingsbeleid voor minderjarigen bijvoorbeeld en dienen veelal ‘ter bescherming van de geestelijke gezondheid van de jeugd’. Nieuwe richtlijnen van februari 2005 verlangen van exploitanten van internet-cafés en chatrooms dat zij onder hun eigen naam geregistreerd staan. Dit op straffe van sluiting of geldboetes tot 1 miljoen yuan (€ 100.000). Een nieuwe 4.000 man sterke internet-veiligheidsdienst zou zijn ingesteld ter bestrijding van websites met pornografie, misdaad en ‘onjuiste’ informatie. Op 25 september 2005 kondigden de Chinese autoriteiten nieuwe regels aan voor het gebruik van internet en met name de verspreiding van onlineberichten. Deze nieuwe richtlijnen dienden ter vervanging van regels die sinds 2000 van kracht waren. Iedere verspreiding van een ongecensureerd bericht of commentaar afkomstig van web-sites of e-mail-verkeer met name over ‘illegale’ bijeenkomsten, optochten en demonstraties diende zo te worden verhinderd. 144 De Amerikaanse internetonderneming Google verklaarde op 26 januari 2006 een aparte, ‘gekuiste’ zoekmachine (Google.cn) voor de Chinese markt te hebben gelanceerd. Door zelfcensuur toe te passen hoopte het bedrijf een conflict met de Chinese overheid te vermijden. Gebruikers van deze zoekmachine in China kregen bijvoorbeeld geen of beperkte toegang tot e-mail, chatrooms en blogs. Bepaalde, politiek gevoelige, zoekmogelijkheden (zoals ‘Tibet’, ‘Taiwan’ en ‘Democratiseringsbeweging l989’) werden geschrapt. Gebruikers van de zoekmachine zouden wel een boodschap terzake ontvangen. Op deze wijze probeerde Google terrein terug te winnen in China op de Chinese zoekmachine Baidu.145 146 147

144

‘China tightens noose on media with new Web rules’, Reuters, 26 september 2005; ‘La Chine renforce son controle sur les sites d’information’, AFP, 26 september 2005; ‘New China restrictions on Internet use aim to curb tech’s role in promoting dissent’, AP, 2 oktober 2005; ‘China: End Censorship of Internet – new regulations a major step backward’, Human Rights Watch, 28 september 2005.

145

Concurrenten Microsoft en Yahoo die reeds in China actief waren, deden al eerder een knieval richting Chinese autoriteiten. Zo gaf Microsoft toe begin januari 2006 op MSN de blog van een Chinese mediaspecialist te hebben geblokkeerd vanwege kritische artikelen over het Chinese regime. Yahoo had vorig jaar de electronische postbus van de kritische journalist/schrijver Shi Tao aan de Chinese politie overgedragen, deze werd vervolgens tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld. Volgens de in Parijs gevestigde internationale mensenrechtenorganisatie Reporters Without Border zou Yahoo ook betrokken zijn geweest bij de arrestatie van de schrijver Li Zhi. Deze werd in 2003 tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens kritiek op corruptie in China (DPA/Reuters/BBC News, 9 februari 2006).

146

AFP/ANP/NRC Handelsblad/Spiegel, 25 en 26 januari 2006.

32


mei 2006

Nadat in september 2005 al de vooral onder liberale intellectuelen populaire website www.yannan.cn werd gesloten, volgden op 22 februari 2006 de sluiting van de websites www.zggr.com van de ‘Chinese Workers’ (met rapportages over stakingen en protesten van arbeiders in noodlijdende staatsondernemingen) en www.gcdr.co van de ‘Communists’ (dat met verwijzing naar de alom welig tierende corruptie en de steeds groter wordende kloof tussen rijk en arm regelmatig opriep tot terugkeer naar de principes van zuivere morele ethiek en inkomensgelijkheid onder Voorzitter Mao Zedong).148

In de verslagperiode is opnieuw hard opgetreden tegen gebruikers van internet die informatie downloaden of via internet hun opvattingen uitdragen. Volgens Human Rights Watch zaten begin september 2005 meer dan 60 internetgebruikers vast.149 Onder de gedetineerden bevinden zich onder meer politieke activisten, schrijvers, journalisten, studenten en leraren. De meeste van hen zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen tussen de twee en veertien jaar op grond van ondermijning van de staatsveiligheid en het staatsgezag. Telefonie De Chinese autoriteiten hebben de controle op de inhoud van verstuurde smsberichten in het land flink verscherpt. Er zou vooral gezocht worden naar personen die de berichtjes gebruiken voor frauduleuze financiële praktijken, voor pornografische doeleinden of voor politiek ondermijnende activiteiten. China zou thans zo’n 2800 surveillancecentra tellen die met speciale filterprogrammatuur toezicht proberen te houden op het snel groeiende sms-verkeer van de 383 miljoen gebruikers van mobiele telefoons. In november 2005 begon een nieuwe campagne van extra intensieve controles. Sindsdien zouden er zo’n 107.000 ‘illegale’ smsberichten zijn onderschept. Bijna 10.000 mobiele telefonie-abonnementen zouden zijn opgeheven. De aandacht zou zich met name richten op mensen die met smsberichten proberen pincodes van bankpasjes of nummers van bankrekeningen te ontfutselen van nietsvermoedende mobiele bellers. Ook aanbieders van loterijen en porno kunnen rekenen op aandacht van de sms-politie. Het was tevens van belang om personen op te sporen die politiek gevoelige informatie verspreiden of ‘valse geruchten’ die tot maatschappelijke onrust kunnen leiden.150 Het aantal 147

Als reactie op dit besluit van Google plaatste een Tibetaanse website (phayul.com), een populaire bron voor nieuws over de beweging voor een vrij Tibet, op 14 februari 2006 op zijn homepage de woorden ‘Access Denied’; tevens werd een nieuwe website getiteld noluv4google.com ingesteld om protesten tegen de handelwijze van Google te kunnen verwerken.

148


149

‘China: End Censorship of Internet – new regulations a major step backward’, Human Rights Watch, 28 september 2005. Volgens de organisatie Reporters sans frontières zouden thans 49 internetgebruikers vastzitten (AFP, 9 februari 2006).

150


33


mei 2006

mobiele telefoongebruikers in China groeit overigens explosief. In de eerste maanden van 2005 nam het aantal toe met 4,8 miljoen per maand. China verwacht dat het aantal mobiele telefoongebruikers in 2006 de grens van 440 miljoen overschrijdt. Eind oktober 2005 telde de Volksrepubliek er 383 miljoen; het aantal klanten met een vaste telefoonlijn bedroeg 348 miljoen.151 Televisie De ontvangst van buitenlandse televisiezenders is door de hoge tarieven van het gebruik van de staatssatelliet en de toepassing van striktere regels moeilijker geworden. Op 3 augustus 2005 werden nieuwe richtlijnen afgekondigd. Hierdoor werden toelating van en controle op buitenlandse televisiezenders verder aangescherpt voor met name de talrijke huishoudens in de steden die met behulp van kleine particuliere Chinese aanbieders toegang tot buitenlandse sateliettelevisie hebben. 3.3.2

Vrijheid van vereniging en vergadering De Chinese grondwet erkent vrijheid van vereniging en vergadering, maar de vrijheden worden evenals de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid aan aanzienlijke beperkingen onderworpen. Politieke partijen die zich kritisch opstellen tegenover de CCP zijn niet toegestaan. Ook het pleiten voor meer democratie wordt niet geduld. Demonstraties zijn alleen onder strenge voorwaarden toegestaan.152 Politieke partijen De politieke macht in China is volledig in handen van de Chinese Communistische Partij (CCP). In de People’s Political Consultative Conference en het Nationale Volkscongres zijn enkele andere legale politieke partijen vertegenwoordigd, die de machtspositie van de CCP volledig ondersteunen en weinig in te brengen hebben. 153 Het is niet toegestaan om onafhankelijke partijen op te richten die zich kritisch tegenover de CCP opstellen. Onschuldig lijkende massabewegingen, die spreekbuis zouden kunnen worden voor ontevredenen en daardoor een bedreiging kunnen worden voor het gezag van de CCP, worden door de autoriteiten bestreden

151


152

UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (6.158), april 2005.

153

Het zijn onder andere de China Association for Promoting Democracy, de China Democratic League en de China Democratic National Construction Association.

34


mei 2006

154

. Er zijn nauwelijks illegale politieke partijen actief in China, omdat iedere poging een onafhankelijke partij op te richten in de kiem wordt gesmoord. De rechtbank in Wuhan in de provincie Hubei veroordeelde in oktober 2005 Peng Ming vanwege terrorisme, ontvoering en valsemunterij tot levenslange gevangenisstraf. In hoger beroep werd dit vonnis bevestigd.155 Peng, voormalig lid van de Chinese Communistische Partij en manager in een staatbedrijf, was voorzitter van de China Federation Partij. Ooit wilde hij een luchtballon boven het Tiananmen Plein laten ontploffen om daaruit prodemocratische vlugschriften te laten verspreiden.156

China Democracy Party (CDP) De CDP werd in 1998 opgericht door prominente dissidenten als Wang Youcai, Xu Wenli en Qin Yongmin, oorspronkelijk onder de naam China Justice Party. Doel was te komen tot directe verkiezingen en een meerpartijensysteem. Toen een aantal personen trachtte de CDP officieel als politieke partij te registreren, traden de autoriteiten op. De partij werd verboden. Talrijke aanhangers van de CDP werden naar werkkampen of gevangenissen gestuurd. De CDP is thans in Washington gevestigd. De campagne tegen activisten van de CDP duurt nog steeds voort.157 Leiders van de CDP die in China activiteiten ontplooien zouden arrestatie en gerechtelijke vervolging kunnen verwachten. Dit geldt niet voor minder actieve of minder bekende leden. 158 Op 9 maart 2006 werd Tong Shidong, een gepensioneerde professor in de natuurkunde die in l999 tot tien jaar cel was veroordeeld vanwege zijn rol bij de oprichting van een afdeling aan de Hunan universiteit in januari l999 van de verboden CDP, voortijdig vrijgelaten.159 Er zouden thans nog ongeveer dertig leden van de CDP vastzitten.160

Democratiseringsbeweging van 1989 161 Het ingrijpen van het leger op 4 juni 1989 tegen demonstrerende studenten op het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmenplein) betekende een terugslag voor al diegenen die destijds hoopten op grotere vrijheid van meningsuiting en meer 154

‘Freedom of thought, conscience, religion and belief – Testimony before the US House Committee on International Relations’, Human Rights Watch, 21 juli 2005.

155

AFP/AP/BBC News, 23 december 2005.

156

‘China jails activist for life on terrorism charges’, Reuters, 14 oktober 2005; ‘Dissident in China erhält wegen ‘Terrorismus’lebenslange Haftstrafe’, DPA, 17 oktober 2005.

157

US Department of State, ‘China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices – 2005, 8 maart 2006.

158

Het is in de verslagperiode niet gebleken dat deze situatie zou zijn veranderd.

159

AFP/DPA/Reuters, 8 en 15 maart 2006,

160

AFP, 15 maart 2006.

161

Voor een beschrijving van de gebeurtenissen op 4 juni l989 en de daarop volgende vervolging van studentenleiders en andere leidende personen, zie het algemeen ambtsbericht China van 29 november l991 (DAZ/BA-42179).

35


mei 2006

democratie. Leidende personen ontvingen lange gevangenisstraffen. Sommigen zouden nu nog vastzitten.162 Na de eerste golf strenge veroordelingen werd het vervolgingsbeleid geleidelijk aan minder streng. Reeds vanaf het najaar van 1989 werd bekend gemaakt dat studenten die bij de gebeurtenissen geen leidende rol hadden gespeeld, bij terugkeer naar China niet hoefden te vrezen voor vervolging.163 Hernieuwde activiteiten voor meer politieke vrijheid en discussie over de gebeurtenissen van 1989 worden echter niet geduld 164. Sommige activisten uit 1989 zijn weer gearresteerd nadat ze opnieuw actief werden. Exactivisten worden nog steeds in het oog gehouden en worden soms opgeroepen voor ondervraging of onder huisarrest gesteld. Ook activisten in het buitenland zouden in de gaten worden gehouden. Anderen die informatie over de gebeurtenissen bekend maakten, om een onderzoek of om een einde aan de straffeloosheid voor de officiële acties uit die tijd vroegen, werden opgepakt.165 Volgens statistieken verzameld door het Information Centre for Human Rights and Democracy in Hong Kong zouden meer dan 1.500 mensen zijn veroordeeld tot vijftien jaar gevangenisstraf of langer vanwege hun aandeel in de protesten in l989. De mensenrechtenorganisatie Dui Hua Foundation zou de beschikking hebben over een lijst van ongeveer zeventig politieke gevangenen die nog vastzitten in verband met hun rol naar aanleiding van de gebeurtenissen in l989. Professor Ding Zilin, wier 17-jarige zoon Jiang Jiehan in l989 in Peking werd doodgeschoten, en die de ‘Tiananmen Moeders’ in het leven riep om te lobbyen voor officiële verontschuldigingen ten aanzien van het bloedige ingrijpen en om campagne voor gerechtigheid te voeren, werd regelmatig lastig gevallen met periodes van onder toezichtstelling of huisarrest.166 De Chinese autoriteiten hebben op 22 februari 2006 Yu Dongyue vrijgelaten, een voormalig kunstredacteur die tijdens de studentenopstanden in l989 op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking verfbommetjes had gegooid naar het enorme portret van de Grote Roerganger Mao Zedong167, dat nog altijd hangt boven de ingang van de Verboden Stad, de 162

Officiële cijfers ontbreken. Schattingen lopen uiteen van 50 tot 500; US Department of State, ‘China (includes Tibet, Hong Kong en Macau) Country Report on Human Rights Practices – 2005, 8 maart 2006.

163

Paragraaf 4.4 van het algemeen ambtsbericht Terugkeer in China van 15 april l998 (DPC/AM-599620).

164

‘China: Tragedy of Tiananmen remains still alive’, Amnesty International, press release, AI Index: ASA 17/018/2005, news service no. 145, 3 juni 2005.

165

Schriftelijke verzoeken om een onafhankelijk onderzoek naar de gebeurtenissen in juni 1989 en verzoeken om een officieel excuus van de regering worden door het regime niet op prijs gesteld.

166

‘People’s Republic of China – The Olympics countdown – Three years of human rights reform’, Amnesty International, ASA 170212005, 5 augustus 2005; Reuters, 28 februari 2006.

167

Mao wordt nog steeds door veel mensen in China vereerd ondanks dat miljoenen mensen zijn gestraft of gedood tijdens zijn chaotische Culturele Revolutie van l966 – l976, en 30 miljoen

36


mei 2006

voormalige keizerlijke verblijfplaats, aan de rand van het Plein van de Hemelse Vrede. Voor zijn daad werd hij tot twintig jaar cel veroordeeld, met name omdat hij geen enkele bekentenis wilde afleggen. Yu is overgebracht naar zijn familie in de provincie Hunan. Door zijn langdurige opsluiting is hij geestelijk volledig in de war en herkende zijn familieleden niet meer.168 Twee andere verfgooiers (Lu Decheng en Yu Zhijian) kwamen al eerder vrij nadat zij ieder tien jaar gevangenisstraf hadden uitgezeten.

Demonstraties Zelfs volgens statistieken van de Chinese overheid is het aantal demonstraties en protestacties in 2005 toegenomen. 169 Demonstranten lijken steeds beter georganiseerd en zijn met name via internet beter geïnformeerd over (mogelijkheden voor het afdwingen van) hun rechten. Ook in de verslagperiode vonden onlusten plaats waarbij door politie of leger werd ingegrepen. 170 Oorzaak voor demonstraties en onlusten is gelegen in machtsmisbruik van lokale autoriteiten, landonteigening, de groeiende kloof tussen arm en rijk (en minder vaak voorkomende) conflicten tussen etnische groeperingen). Grote groepen voelen zich machteloos door het gebrek aan inspraak en het ontbreken van onafhankelijke rechtsgang. Honderden miljoenen boeren en migrantenarbeiders menen dat hun rechten worden opgeofferd om de groeiende rijkdom van een in hun ogen corrupte minderheid te bekostigen. De centrale overheid beseft dat er een probleem is en besteedt meer aandacht aan bestrijding van de werkloosheid, machtsmisbruik door en corruptie binnen het lokale partijkader. Tegelijkertijd probeert de centrale overheid de onrust de kop in te drukken door organisatoren of deelnemers aan de demonstraties en andere indirect betrokkenen, bijvoorbeeld advocaten die boeren bijstaan in onteigeningskwesties, te arresteren. Op het niveau van de lokale overheid wordt de hulp van het leger ingeroepen om onlusten aan te pakken. 171 In mei 2003 werden Yao Fuxin en Xiao Yunliang tot zeven en vier jaar gevangenisstraf veroordeeld. Zij waren wegens ‘ondermijnende activiteiten’ veroordeeld in verband met hun betrokkenheid bij de organisatie van demonstraties in de stad Liaoyang in het noordoosten van China. Daarbij gingen arbeiders de straat op om uitbetaling van nog niet

mensen omkwamen toen hij in l958 de Grote Sprong Voorwaarts campagne startte. Boeren werden toen gedwongen hun akkers in de steek te laten en massaal staal te vervaardigen. 168

DPA/Reuters, 22 februari 2006.

169

Volgens het ministerie van Openbare Veiligheid zouden er zich in 2004 zo’n 74.000 gevallen van protest of oproer hebben voorgedaan, tegen 53.000 in 2003 (AP, 6 december 2005). Voor 2005 zouden 87.000 dossiers in verband met verstoring van de sociale orde zijn behandeld, een stijging van 6,6% in vergelijking met het vorige jaar (AFP, 19 Januari 2006).

170

Zie ook paragraaf 2.3 van dit algemeen ambtsbericht.

171


37


mei 2006

uitgekeerde lonen/vergoedingen te eisen en om te protesteren tegen corruptie en slecht bestuur in hun fabrieken.172 Ye Guozhu werd in 2004 opgepakt en tot vier jaar gevangenisstraf veroordeeld vanwege zijn protest tegen het neerhalen zonder vergoeding van zijn huis en twee restaurants. Hij had toestemming gevraagd om met andere actievoerders een demonstratie te mogen houden tegen de gedwongen huisuitzettingen. Deze actie werd door de autoriteiten bestempeld als ‘verstoring van de sociale orde’. 173 Voor zijn vermeende rol als aanstichter van massale anti-Japanse demonstraties in 2005 is Xu Wanping (ook in hoger beroep) op 23 december 2005 veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf vanwege het aanzetten tot ondermijning van de staatsmacht. Xu behoorde tot een groep van acht politieke dissidenten die in mei 2005 werd gearresteerd.174 De aanhoudingen kwamen een maand na een reeks massale betogingen in diverse Chinese steden. De protesten waren gericht tegen een nieuw geschiedenisboek dat in Japan in gebruik was genomen. Daarin waren volgens veel Chinezen de wandaden van de Japanners in de Tweede Wereldoorlog onderbelicht gebleven. Volgens mensenrechtenactivisten werden de dissidenten opgepakt omdat zij wellicht gebruik konden maken van de straatprotesten, door betogers over te halen ook te demonstreren tegen zaken als corruptie en het gebrek aan burgerlijke vrijheden.175 Op 5 januari 2006 veroordeelde een rechtbank in de noordwestelijke provincie Shaanxi Feng Bingxian wegens ordeverstoring en het organiseren van illegale protestacties van enkele honderden ontevreden particuliere investeerders tot drie jaar gevangenisstraf. Feng was samen met enkele duizenden particuliere investeerders eigenaar van een aantal oliebronnen die door lokale autoriteiten zonder schadevergoeding in beslag werden genomen ten behoeve van winstgevende bouwactiviteiten.176 Op 9 januari 2006 werden drie dorpelingen tot in totaal vijf jaar gevangenisstraf veroordeeld voor hun rol in een gewelddadige protestdemonstratie tegen fabrieksvervuiling.177

172

‘People’s Republic of China – The Olympics countdown – Three years of human rights reform’, Amnesty International, ASA 170212005, van 5 augustus 2005.

173

Ibidem.

174

Xu Wanping had al acht jaar gevangenisstraf achter de rug vanwege zijn betrokkenheid bij de studentendemonstraties rond het Plein van de Hemelse Vrede in Peking in l989; Reuters, 28 februari 2006.

175

AFP/AP, 25 december 2005.

176

Reuters, 5 januari 2006.

177


38


mei 2006

NGO’s Alle ngo’s in China dienen zich te registreren bij de overheid. Afhankelijk van het bereik van een ngo (dorpsniveau, provinciaal, nationaal, internationaal) meldt een ngo zich bij de lokale, provinciale of centrale overheid. Er bestaan op het moment naar schatting 300.000 geregistreerde ngo’s in China. Het Ministry of Civil Affairs (MCA), onder meer verantwoordelijk voor de registratie van ngo’s en formulering van het overheidsbeleid ten aanzien van ngo’s (of in Chinese terminologie ‘social organisations’) heeft in 2005 een nieuwe concept-regeling opgesteld voor registratie en organisatie van ngo’s. Deze ontwerp-regeling ligt nu ter goedkeuring bij de Staatsraad voor. Naar verwachting zal deze regeling binnenkort officieel worden gepubliceerd. Ook binnen de nieuwe regeling moeten ngo’s zich houden aan het systeem van ‘dual responsibility’ (d.w.z. een ngo moet zich verplicht binden aan een ‘governing unit’ of een ‘sponsoring unit’ binnen de Chinese overheid). Deze overheidscounterpart is verantwoordelijk voor ‘controle en correctie’ van de desbetreffende ngo. Ook voor internationale ngo’s zal deze regeling strikter worden uitgevoerd. Hierdoor zal een groot aantal van deze internationale organisaties in de nabije toekomst een overheidspartner in China moeten vinden. 178 Dissidenten Ook in deze verslagperiode is een aantal dissidenten gearresteerd. Volgens Amnesty International is het aantal gevangen dissidenten in korte tijd sterk toegenomen. Het is echter niet bekend om hoeveel dissidenten het precies gaat. Tegelijkertijd heeft een aantal dissidenten strafvermindering gekregen of is voorwaardelijk vrijgelaten. Tevens leeft een aantal dissidenten in ballingschap. Zolang als politiek dissident bekend staande personen niet weer actief worden, hebben zij relatief weinig van de autoriteiten te vrezen.179 Wel worden dissidenten en soms hun familieleden geïntimideerd door de autoriteiten. Voorafgaand aan belangrijke bezoeken van buitenlandse staatslieden of Chinese nationale feestdagen worden bij de autoriteiten bekende dissidenten vaak opgepakt. De meeste dissidenten worden slechts voor enkele dagen vastgehouden. Werknemersbelangen Onafhankelijke vakbonden zijn in China niet toegestaan. China erkent alleen de All China Federation of Trade Unions (ACFTU), die door de staat wordt gecontroleerd. Ook in deze verslagperiode was er onrust onder arbeiders. Arbeiders door het hele land demonstreerden tegen slechte arbeidsomstandigheden,

178

Met name ngo’s die kritiek hebben op overheidsbeleid kunnen in problemen komen, immers in de praktijk zal het moeilijk zijn voor werkelijk kritische ngo’s de verplichte counterpart binnen de overheid te vinden.

179

US Department of State, ‘China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006.

39


mei 2006

corruptie van het bedrijfsmanagement en het openbaar bestuur, achterstallige loonbetalingen en vertragingen bij de uitbetaling van uitkeringen en pensioenen. De autoriteiten erkennen de problemen en werken samen met de ACFTU aan oplossingen. In de verslagperiode kwam het voor dat personen die opkwamen voor de rechten van arbeiders werden gearresteerd. De rechtspositie van Chinezen die bij ondernemingen in dienst zijn is vaak slecht. Bij veel bedrijven worden de rechten van werknemers niet in acht genomen. Bedrijven zijn volgens de Chinese wet verplicht een contract op te stellen als ze iemand in dienst nemen, maar in 80% van de gevallen gebeurt dat niet. Bedrijven lijken misbruik te maken van het overschot op de arbeidsmarkt.180 Wie geen contract heeft en wordt ontslagen, hoeft niet op een vertrekpremie te rekenen. Recht op een medische behandeling is er evenmin, zelfs niet in geval van een ongeval op de werkvloer. Ook betalen werkgevers geen pensioenpremie voor hun medewerkers. Een en ander bleek uit een onderzoek dat het Chinese parlement heeft uitgevoerd. Een commissie uit het parlement deed de afgelopen maanden onderzoek bij ruim 2200 bedrijven in verschillende regio’s. In tal van sectoren – lichte industrie, textiel en onroerend goed – nemen de ondernemingen de rechten van hun werknemers niet in acht. Bij een kleine minderheid is wel sprake van een arbeidscontract, maar de looptijd daarvan is in de meeste gevallen minder dan een jaar. De contracten behelzen meestal alleen de plichten van werknemers en niet hun rechten. Het komt zelfs voor dat werkgevers in contracten niet verantwoordelijk zijn voor ziekte of overlijden van hun medewerkers, ook niet bij ongelukken op de werkplaats. Veel mensen worden onderbetaald. Meer dan 10 procent moet het doen met minder dan het minimumloon. Acht procent van de werknemers kreeg zijn geld te laat of helemaal niet. In hoeverre buitenlandse ondernemingen bij het parlementaire onderzoek waren betrokken is niet bekend. De parlementaire commissie stelde onder andere voor dat de centrale overheid bedrijven gaat dwingen een contract op te stellen waaruit duidelijk moet zijn welke rechten werknemers hebben. Ook zou er een registratiesysteem moeten komen waarbij wordt bijgehouden wie welke mensen inhuurt. 181

180

Een groot probleem is dat de Chinezen een baan bepaald niet voor het uitzoeken hebben. Op het Chinese platteland zijn 150 miljoen mensen op zoek naar werk. In de grote steden zal het aantal werklozen in 2006 17 miljoen bedragen. China telt ongeveer 2 miljoen private ondernemingen.

181

AFP/ANP, 29 december 2005.

40


3.3.3

mei 2006

Vrijheid van godsdienst en overtuiging Algemeen Er zijn vijf officieel erkende religies in China: katholicisme, protestantisme, boeddhisme, islam en taoïsme. Volgens een witboek van de regering, gepubliceerd in april 2002, zouden rond de 200 miljoen Chinezen religieus zijn. De meeste daarvan hangen het boeddhisme of het taoïsme aan, maar het christendom en de islam kennen ook tientallen miljoenen gelovigen. Naar schatting zijn meer dan 100 miljoen Chinezen boeddhist en zijn er meer dan 20 miljoen moslim. Verder behoren ongeveer 5 miljoen Chinezen tot de door de Chinese autoriteiten erkende katholieke kerk (welke het gezag van de paus in Rome niet aanvaardt) en zijn er naar schatting 10 miljoen aanhanger van de door de Chinese autoriteiten nieterkende Rooms-Katholieke kerk welke zich houdt aan de richtlijnen van het Vaticaan. Voorts zijn ongeveer 15 miljoen Chinezen protestant en gaan er minstens 30 miljoen naar de niet-geregistreerde, onofficiële protestantse kerken.182 Traditionele inheemse volksreligies, gelieerd aan het taoïstische of het boeddhistische geloof, worden door honderden miljoenen burgers gepraktiseerd en in wisselende mate getolereerd door de Chinese autoriteiten. 183 In de Chinese grondwet staat vrijheid van godsdienst en de vrijheid om niet te geloven omschreven. Leden van de CCP worden ontmoedigd een geloof aan te hangen. Religieuze instellingen worden in China streng gecontroleerd, zijn verplicht zich te registreren en worden aan strikte regels gebonden.184 Het Bureau voor Religieuze Zaken, ressorterend onder de Staatsraad, is verantwoordelijk voor het algehele toezicht en beoordeelt de legitimiteit van religieuze activiteiten. Voor iedere officieel erkende religie bestaat een overkoepelend toezichthoudend orgaan. De Chinese overheid heeft weinig respect voor grondwettelijke vrijheid van godsdienst.185 Ten opzichte van religieuze activiteiten van officieel geregistreerde kerken is er sprake van een bepaalde mate van tolerantie, maar met name illegale, ongeregistreerde kerken en groeperingen waaronder de Falun Gong186, hebben het moeilijk. Lokale autoriteiten maken geregeld gebruik van administratieve procedures om zonder rechtsgang leden van niet-geregistreerde 182

US Department of State, International Religious Freedom Report 2005, 8 november 2005.

183

‘China: Religion grows to test the state’, Oxford Analytica, 9 november 2005.

184

Human Rights Watch, ‘World Report 2006’, 18 januari 2006.

185

Na afloop van een bezoek in augustus 2005 aan China kwam de US Commission on International Religious Freedom (USCIRF) in een rapport tot de conclusie dat ‘There is a fundamental misapprehension on the part of Chinese officials about what freedom of religion or belief means under international instruments. They have mistaken – cynically or inadvertently – the proliferation of state-sanctioned and state-controlled religious expression with the guarantee of the individual right of freedom of religion or belief.’ (‘USCIRF releases policy focus on China report’, USCIRF, 11 september 2005).

186

Zie paragraaf 3.3.4 van dit algemeen ambtsbericht.

41


mei 2006

kerkgenootschappen te veroordelen tot heropvoeding door arbeid. 187 Vooral leiders van ongeoorloofde kerken liepen het risico te worden geïntimideerd, verhoord, vastgezet en mishandeld. De autoriteiten sloten of braken nietgeregistreerde kerken of tempels af en verboden niet-geregistreerde kerkgenootschappen.188 Ondanks deze inspanningen van de (lokale) overheid is groei te constateren in het aantal gelovigen, vooral bij christelijke kerken en onder hoger opgeleiden.189 Christenen De door de Chinese overheid erkende christelijke kerken zijn de ‘Chinese Katholieke Patriottische Associatie' (Chinese Catholic Patriotic Association) en de protestantse ‘Drie-Zelf Patriottische Beweging' (Three-Self Patriotic Movement/Chinese Christian Council). Katholieken en protestanten die onafhankelijk van deze twee staatskerken hun geloof wensen te belijden, overtreden de wet. Het is aan rooms-katholieken in China niet toegestaan het gezag te erkennen van de Paus en het Vaticaan.190 De Chinese overheid tracht hen daarmee af te schermen van ‘buitenlandse invloeden’ en aantasting van de macht van de CCP te voorkomen. Sinds 1982 bestaat een verbod op huiskerken. Niet-geregistreerde plaatsen, zoals ondergrondse huiskerken, zijn sinds 1982 illegaal. Volgens een regeling van 6 mei 1991 dienen alle plaatsen waar religieuze activiteiten plaatsvinden, te worden geregistreerd. Ingevolge het bepaalde in artikel 36 van de grondwet dienen religieuze groeperingen zich te onthouden van activiteiten die de openbare orde verstoren, de gezondheid van burgers in gevaar brengen of inbreuk maken op het onderwijssysteem van China. Ook is het voor buitenlanders verboden zendingsarbeid te verrichten. In de praktijk kunnen niet-geregistreerde groepen mensen in huiskerken bijeen komen om te bidden of voor bijbelstudie, zolang ze maar klein en op de achtergrond blijven. 191 De mogelijkheid tot godsdienstbeoefening van niet-geregistreerde kerken is in de praktijk afhankelijk van de opstelling van de lokale autoriteiten en varieert per regio (in de provincies Jiangsu en Hunan bijvoorbeeld zijn de autoriteiten toleranter). Sommigen kunnen openlijk in kerken bijeenkomen, andere kerkgemeenschappen veranderen continu van ontmoetingsplaats om ontdekking te voorkomen.192 Een in de zomer van 2005 187

Voor informatie over heropvoeding door arbeid zie paragraaf 3.3.7 van dit algemeen ambtsbericht.

188


189

Ibidem.

190

Nadat Mao Zedong in l949 de banden met het Vaticaan verbrak heeft China in feite een parallelle kerkorganisatie opgezet met een eigen bisschoppenconferentie en een Katholieke Patriottische Associatie. Rome zou graag zien dat de banden met Peking worden hersteld en voert daarover sinds kort overleg met China. Voorwaarde voor herstel is wel dat het Vaticaan breekt met Taiwan, dat door China als een afvallige provincie wordt gezien (‘Vatican lists conditions for ties with China’, Reuters, 25 oktober 2005).

191


192


42


mei 2006

in gang gezette verscherpte aanpak van niet-geregistreerde kerken lijkt in de praktijk voelbaar. Zo treden de autoriteiten op tegen praktiserende leden van nietgeregistreerde huisgemeenten. Zelfs kerkleiders van geregistreerde kerken, die sympathiseren met huiskerken worden opgepakt.193 In het algemeen worden opgepakte leden van huisgemeentes verhoord en krijgen zij een boete opgelegd, maar na korte tijd weer vrijgelaten. Het is echter ook voorgekomen dat arrestanten door de politie zijn doodgeslagen. Op 20 oktober 2005 arresteerde de politie meer dan vijftig leiders van de ondergrondse protestantse kerk. Dat gebeurde tijdens een bijeenkomst die leiders van de kerk uit meer dan twintig provincies en steden hielden in het dorp Gougezhuang in de provincie Hubei. Daarbij zou zeker een van de arrestanten, een vrouw, zijn geslagen. Onder de arrestanten zou Zhang Mingxuan zijn, een bekende evangelist die vroeger een verpleeghuis in Peking runde. Op 28 oktober 2005 werden twee priesters (Shao Zhumin en Paul Jiang Sunian) uit Wenzhou voor ondervraging aangehouden na een interview te hebben gegeven aan een buitenlandse journalist.194 Op 6 november 2005 werd dominee Cai Zhuohua in Peking veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf, zijn vrouw Xiao Yunfei kreeg twee jaar en haar broer 18 maanden vanwege de verspreiding van illegale christelijke lectuur. Betrokkenen hebben beroep tegen het vonnis aangetekend.195 Op 7 november 2005 werd de bejaarde bisschop Julius Jia Zhiguo van de illegale katholieke kerk in Zhengding voor de achtste keer in twee jaar tijd voor ondervraging meegenomen. Eerder werden al twee priesters (Li Suchuan en Yang Ermeng) uit zijn diocese voor ondervraging meegenomen. Betrokkenen weigerden zich in te laten met de door Peking gesteunde Katholieke Patriotic Association die het gezag van het Vaticaan over zaken als bisschopskeuze verwerpt.196 Op 18 november 2005 zouden in de diocese Zhengding door de politie zes priesters zijn opgepakt, twee van hen zouden zijn geslagen. In de stad Xi’an zouden 16 Franciscaner nonnen zijn gemolesteerd door gepeupel op 23 november 2005 toen zij protesteerden tegen de afbraak van een school in die stad.197

193

UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (6.65-6.76), april 2005.

194

AFP/AP, 30 en 31 oktober 2005.

195

AP/Reuters, 8 en 9 november 2005.

196

AP, 10 november 2005.

197

AFP/AP/DPA/Reuters, 30 november 2005; ‘China: priests, nuns brutally assaulted’, Compass Direct, 21 december 2005.

43


mei 2006

Circa vijftig priesters, twee nonnen en enkele leken hielden in december 2005 een pand in de havenstad Tianjin enige tijd bezet. In de vroegere Italiaanse concessie van die stad staat een aantal panden dat ooit tot de rooms-katholieke kerk toebehoorde. De bezetters eisten de feitelijke teruggave van die panden en namen geen genoegen met de ‘papieren’ teruggave in l979 toen de plaatselijke autoriteiten het Bureau voor Religieuze Aangelegenheden in de panden wilden huisvesten.198 Sinds augustus 2005 houdt een groep nonnen van de Order of Sisters of Charity in de noordelijke havenstad Tianjin een historische kapel bezet. Vanwege de historische waarde van dit pand voor hun orde willen zij het eigendomsrecht terugkrijgen dat tijdens de communistische machtsovername in l949 verloren was gegaan.199 Op 1 maart 2006 is de politie een christelijke school in de oostelijke provincie Anhui binnengevallen en heeft zesendertig personen, onder wie predikanten en studenten, gearresteerd. Op deze school kregen de studenten colleges uit de bijbel en naailes om in hun eigen onderhoud te voorzien. De arrestaties zouden onderdeel uitmaken van een uitgebreide operatie van de autoriteiten tegen een netwerk van kerken die niet door de autoriteiten worden erkend.200

Boeddhisten Het boeddhisme is de grootste religie in China. Volgens de Chinese overheid zijn er 16.000 boeddhistische tempels en meer dan 200.000 boeddhistische nonnen en monniken in China. Meer dan duizend monniken en experts uit dertig landen hebben in april 2006 in de stad Hangzhou deelgenomen aan een boeddhistisch forum rond het thema ‘een harmonieuze wereld begint in de geest’. Het is voor de eerste keer sinds het aan de macht komen van de CCP in l949 dat een dergelijke internationaal-religieuze bijeenkomst in China plaatsvond. Het forum sloot nauw aan bij de campagne van president Hu om een harmonieuze samenleving tot stand te brengen ondanks de toenemende onrust in het land. Voorts moest het forum het internationale aanzien van president Hu en van China dat was aangetast in 2005 door het optreden van de autoriteiten tegen journalisten, internet-auteurs, mensenrechtenactivisten en academici, helpen verbeteren.201

198

AP/Nederlands Dagblad/Reuters, 23 december 2005

199

Reuters, 26 december 2005.

200

ANP, 1 maart 2006.

201


44


mei 2006

Buiten de Tibetaanse Autonome Regio bestaat een grotere vrijheid om religie en boeddhisme in het bijzonder uit te oefenen en religieuze (boeddhistische) training te geven dan in Tibet.202 Een beschrijving van de situatie voor boeddhisten in Tibet is opgenomen in paragraaf 3.5.1 van dit algemeen ambtsbericht. Taoïsten Er zijn naar schatting enkele honderdduizenden mensen die het Taoïsme aanhangen. Volgens de Taoist Association zijn er meer dan 25.000 Taoïstische monniken en nonnen, en meer dan 1500 Taoïstische tempels in China. Het Taoïsme ondervindt voorzover bekend weinig beperkingen van de kant van de overheid. Wel proberen de autoriteiten de financiën van Taoïstische tempels te controleren en te reglementeren.203 Moslims Volgens de Chinese overheid zijn er 40.000 islamitische gebedsplaatsen en 45.000 imams in China. De Hui, één van de grotere minderheidsgroepen in China, is de grootste officieel erkende moslimgroep in China (circa 10 miljoen) en leeft verspreid over heel China. De grootste concentraties Hui leven in de Hui Autonome Regio in Ningxia en in de provincies Gansu en Qinghai. Hui identificeren zich niet heel sterk met hun etniciteit. Ze zijn etnisch en linguïstisch Chinees. De behandeling van islamitische minderheden varieert in China. De Hui hebben meer religieuze vrijheid dan de Oeigoeren. Zo worden de Hui in het algemeen niet belemmerd in de uitoefening van hun godsdienst en bijvoorbeeld het bouwen en renoveren van moskeeën. In sommige gebieden gaan moslimkinderen naast het regulier onderwijs ook naar religieuze scholen. De Chinese overheid verleent steun aan de moslimgemeenschap door onder andere het subsidiëren van een pelgrimreis naar Mekka en steun voor het vasten tijdens de ramadan. In gebieden waar etnische onrust voorkomt, met name bij de Oeigoeren in Xinjiang, wordt de bouw van moskeeën aan banden gelegd en is het verboden om kinderen onder de 18 jaar over de islam te onderwijzen. Ook ambtenaren, leraren, professoren en studenten is het niet toegestaan hun geloof in het openbaar te belijden. 204 Volgens de Chinese overheid is er in Xinjiang een tiental islamitische scholen voor hoger onderwijs. Een beschrijving van de situatie van Oeigoeren in Xinjiang is opgenomen in paragraaf 3.5.2 van dit algemeen ambtsbericht.

202

US Department of State, ‘International Religious Freedom Report 2005 – China (includes Tibet, Hong Kong and Macau)’, 8 november 2005.

203

US Department of State, ‘International Religious Freedom Report 2005 – China (includes Tibet, Hong Kong and Macau)’, 8 november 2005.

204

US Department of State, International Religious Freedom Report China 2005, 8 november 2005; UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (6.79-6.85), april 2005.

45


mei 2006

Illegale sektes In 1995 werd door de Staatsraad een verordening uitgegeven waarin de volgende religieuze bewegingen tot illegale sektes werden verklaard: the Shouters (Huhan Pai), Eastern/Oriental Lightning (Dongfang Shandian), Society of Disciples (Mentu Hui), the Full Scope Church, the Spirit Sect, the New Testament Church, en de Guan Yin Methode. In latere jaren werden ondermeer de volgende sektes verboden: the Lord God Sect, the Established King Church, the Unification Church, the Family of Love en the Dami Mission. 205 In 1996 is door het Staand Comité van het Nationaal Volkscongres een besluit aangenomen om alle sektes te verbieden en leden te vervolgen op basis van artikel 300 van de strafwet. Op grond van dit artikel kunnen sekteleden drie tot zeven jaar gevangenisstraf krijgen wegens ‘het verstoren van de publieke orde’ of het uitdelen van publicaties. Leiders en personen die zich bezighouden met het werven van nieuwe leden lopen het risico op minimaal zeven jaar gevangenisstraf. 206

3.3.4

Falun Gong en andere verboden Qigong-bewegingen De Falun Gong, een zogeheten Qigong-beweging 207, is sinds 1999 een verboden groepering. De Falun Gong wordt door de Chinese autoriteiten aangemerkt als ‘evil cult’. Aanhangers worden door de Chinese autoriteiten nog steeds vervolgd.208 Duizenden Falun Gong-aanhangers worden bestraft of naar intensieve anti-Falun Gong-‘studiesessies’ gestuurd waar ze onder grote druk worden gezet om afstand te nemen van de Falun Gong. Volharden zij in hun overtuiging dan worden ze naar heropvoedingskampen gestuurd. 209 Leiders van de Falun Gong worden onmiddellijk in deze kampen opgesloten. De Chinese overheid betrekt familieleden, buren en werkgevers van Falun Gong-aanhangers in haar strijd tegen de beweging. Familieleden of de werkgever worden verantwoordelijk gesteld voor de Falun Gong-aanhanger en dienen te voorkomen dat betrokkene nog participeert in Falun Gong-activiteiten. Staatsmedia worden geïnstrueerd de Falun Gong in diskrediet te brengen. De Chinese overheid heeft een zogeheten bureau ‘610’ opgezet om de Falun Gong te bestrijden. Dit bureau heeft meer macht dan de gebruikelijke openbare veiligheidsorganen. Mensenrechtenorganisaties 205

US Department of State, International Religious Freedom Report China 2005, 8 november 2005; UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (6.104), april 2005; Voor meer informatie over de verschillende illegale sektes zie het algemeen ambtsbericht China van april 2004.

206


207

Qigong betekent letterlijk een ademhalingsmethode.

208

US Department of State,‘Country Reports on Human Rights – 2005’, 8 maart 2006.

209

Het betreft hier veelal speciaal op Falun Gong-aanhangers gerichte heropvoedingskampen; zie ook paragraaf 3.3.7 van dit algemeen ambtsbericht.

46


mei 2006

rapporteren over mishandeling en foltering door bureau ‘610’, waarbij meerdere slachtoffers zouden zijn overleden. Falun Gong-aanhangers die weigeren hun geloof af te zweren zouden in de gevangenis of in heropvoedingskampen slecht worden behandeld. Er zijn berichten dat sinds 1999 enkele honderden Falun Gongaanhangers aan de gevolgen van foltering en slechte behandeling in detentie zouden zijn overleden. 210 211 Falun Gong en ook andere Qigong-aanhangers worden meestal opgepakt op basis van aanklachten die variëren van lidmaatschap van een verboden organisatie of ‘evil cult’, verstoring van de openbare orde, verspreiding van verboden publicaties, maar ook op aanklachten als verkrachting en fraude. Leden worden vervolgd op basis van artikel 300 van de strafwet.212 Ook heeft de Hoge Raad aanwijzingen gegeven over hoe overige strafwetgeving op Falun Gong-aanhangers kan worden toegepast. Sinds de start in 1999 van de onderdrukkingscampagne tegen de Falun Gong door de autoriteiten is het beoefenen van Falun Gong of het bezit van Falun Gong-boeken al voldoende reden voor detentie.213 Falun Gong-aanhangers lopen het gevaar te worden opgepakt, zodra het algemeen bekend is dat ze Falun Gongaanhanger zijn. Volgens verschillende mensenrechtenorganisaties en de Falun Gong-beweging zelf zouden zich sinds 1999 minstens 125.000 Falun Gongaanhangers in heropvoedingskampen bevinden. Naar verluidt worden de meeste opgepakte Falun Gong-aanhangers zonder proces voor korte of langere tijd naar dergelijke kampen gestuurd. Dit is een veelgebruikte methode om Falun Gongaanhangers en leden van andere bewegingen te straffen. Het komt ook voor dat Falun Gong-aanhangers opgenomen worden in psychiatrische detentiecentra.214 Falun Gong-aanhangers worden vaak hard aangepakt door de politie en de bewaking van gevangenissen en heropvoedingskampen. Er zijn berichten over mishandeling en foltering. Ook zouden Falun Gong-aanhangers in detentie zijn overleden. 215 Ook andere zogeheten Qigong-bewegingen hebben te maken met toegenomen repressie van de Chinese autoriteiten. Vooral de Zhong Gong, Guo Gong en de Xian Gong-groep staan onder streng toezicht van de Chinese overheid. In de ‘anti-

210

US Department of State, International Religious Freedom Report China 2005, 8 november 2005.

211

Het Falun Dafa Information Center (FDI) komt voor het jaar 2005 op 627 gedocumenteerde gevallen van overlijden als gevolg van mishandeling in gevangenschap (Falun Gong News Bulletin, 1 december 2006).

212

Volgens dit artikel staat op (illegale) sektevorming drie tot zeven jaar gevangenisstraf, en in geval van ‘bijzondere omstandigheden’ minimaal zeven jaar gevangenisstraf.

213

US Department of State, International Religious Freedom Report China, 2005, 8 november 2005.

214


215

Ibidem.

47


mei 2006

bijgeloof’ campagne van de Chinese overheid die van start ging in 1998, kwamen de Guo Gong, de Cibie Gong en de Zhong Gong onder vuur te liggen. 216 3.3.5

Bewegingsvrijheid Hukou 217 Ieder gezin heeft een hukou ben (hukou ben = familiehuishoudregistratieboekje) waarin alle mutaties zoals verhuizing, geboorte, huwelijk en overlijden worden geregistreerd. Het huishoudregistratiebewijs is eigenlijk tevens een ‘binnenlands paspoort’ waarmee de Chinese overheid migratie van het platteland naar de steden probeert te reguleren.218 De enige instantie die wijzigingen mag aanbrengen in de hukou is het Bureau voor Openbare Veiligheid (Public Security Bureau, PSB), verantwoordelijk voor de bevolkingsregistratie in China. Onder het huishoudregistratiesysteem zijn alle families in China verdeeld in plattelands- en stedelijke huishoudens. 219 Personen die permanent naar het buitenland zijn verhuisd behouden hun hukou-inschrijving, wat recht geeft op basisvoorzieningen in de plaats van herkomst in China. Grootschalige migratie van plattelanders naar stedelijke gebieden heeft geleid tot een sociale onderklasse in veel steden. Deze blijft grotendeels verstoken van de sociale voorzieningen die onder het huidige hukou-systeem alleen open staan voor mensen met een permanent stedelijk huishouden. Integratie van migrantenarbeiders is daarom een belangrijk beleidsvraagstuk voor een overheid die uit het oogpunt van snelle economische groei grootscheepse urbanisatie nastreeft maar anderzijds bezorgd is voor de negatieve gevolgen (sociale onrust, criminaliteit) daarvan voor de samenleving. Vooruitlopend daarop heeft het ministerie van Openbare Veiligheid in november 2005 al voorgesteld om de classificatie platteland/stedelijk in het huidige huishoudregistratiesysteem te laten vallen en te komen tot één gemeenschappelijk registratiesysteem.220 Ook zou het 216


217

Voor een uitgebreide beschrijving van de hukou zie UK Immigration and Nationality Directorate China Country Report (6.235) april 2005.

218

Het VN Ontwikkelingsfonds (UNDP) heeft op 16 december 2005 de Chinese leiders in een rapport opgeroepen meer geld te besteden aan onderwijs, herstructurering van de landbouwsector, verbetering van de lokale infrastructuur, maar vooral ook aan meer migratie naar de stad (en dus het scheppen van meer werk in de steden ten behoeve van werkloze plattelanders). Daarbij zou het huishoudregistratiesysteem moeten worden afgebouwd (‘UN Report calls China to end legal barriers to rural people seeking city jobs.’(AP, 16 december 2005); ‘Chine: campagnes en travailleurs migrants grand oubliés des réformes’(AFP, 16 december 2005).

219

Voor een verdere beschrijving van dit huishoudregistratiesysteem zie paragraaf 3.3.5 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

220

‘China: ‘Hukou’system under strain’, Oxford Analytica, 16 januari 2006.

48


mei 2006

bestuur van elf provincies merendeels gelegen in het economisch bloeiende zuidoosten van plan zijn het huidige hukou-registratiesysteem af te schaffen.221 Shanghai heeft het hukou-systeem al afgeschaft en gebruikt nu een ander systeem, namelijk ‘blue cards’. De houder van een dergelijke ‘blue card’ moet eenmalig inschrijfgeld en vervolgens een jaarlijkse vergoeding voor de registratie betalen. Tevens moet hij legaal werk hebben; ieder jaar wordt zijn woon/werksituatie beoordeeld. Zijn werkgever die borg voor hem staat moet een grote onderneming zijn. Identiteitskaart Twee uitzonderingen daargelaten 222 is elke Chinese burger die woonachtig is in China verplicht binnen één maand na zijn zestiende verjaardag een identiteitskaart aan te vragen en dit document te allen tijde bij zich te dragen.223 Voor het aanvragen van een identiteitskaart bij het politiebureau in de plaats waar men volgens de hukou geregistreerd staat moet men het hukou-boekje meebrengen. De aanvraagprocedure verschilt niet per provincie. Soms kan men al binnen enkele dagen zijn nieuwe identiteitsbewijs ophalen, dan weer duurt het langer voordat het document gereed is. Het identiteitsbewijs moet men persoonlijk afhalen, in veel gevallen wordt daarbij van de afhaler een foto gemaakt. Paspoort 224 In China bestaan diplomatieke, diensten gewone paspoorten. Om naar het buitenland te kunnen reizen moeten Chinezen een paspoort aanvragen. Er is geen toestemming van de werkeenheid meer nodig om een paspoort te kunnen krijgen.225 Reizen naar het buitenland Voor alle landen ter wereld heeft een Chinees staatsburger een inreisvisum nodig. Hoewel het uitreisvisum sinds januari 2002 is afgeschaft, wordt de uitreis van een Chinees burger door de medewerkers van de Entry&Exit unit van het ministerie voor Openbare Veiligheid of lokaal aanwezige militairen geregistreerd. Officieel kunnen Chinese burgers slechts als toerist reizen naar landen waarmee China een Approved Destination Status (ADS)-overeenkomst heeft afgesloten.226 Het 221

‘China: ‘Hukou’system under strain’, Oxford Analytica, 16 januari 2006.

222


223

Voor verdere bijzonderheden over de identiteitskaart zie paragraaf 3.3.5 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

224

Voor een uitgebreide beschrijving van de verschillende soorten paspoorten in China zie het algemeen ambtsbericht van november 2001.

225

Voor verdere details zie paragraaf 3.3.5 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

226

In mei 2004 is een ADS-overeenkomst tussen China en de EU tot stand gekomen die per 1 september 2004 in werking trad. Andere landen waarmee China een ADS-overeenkomst heeft gesloten zijn: Hong Kong, Macao, Thailand, Singapore, Maleisië, Filippijnen, Australië

49


mei 2006

aanvragen van een visum gebeurt in speciaal daarvoor aangewezen reisbureaus. Wanneer men naar een niet ADS-land wil afreizen, is men verplicht zich aan de inreisregels van het desbetreffende land te houden. Een visumaanvraag geschiedt via de desbetreffende ambassade of het desbetreffende consulaat. Sinds juni 2003 kunnen Chinezen woonachtig in Peking, Shanghai en een achttal steden in de provincie Guangdong nu ook op individuele basis Hongkong en Macau bezoeken, en niet alleen meer in groepsverband. Hoewel Chinese staatsmedia in mei 2005 hadden aangekondigd dat China het verbod op reizen naar Taiwan zou heffen, is voor zover bekend de opheffing van dit verbod nog niet geëffectueerd. 3.3.6

Rechtsgang De rechtsgang in China voldoet niet aan de daarvoor internationaal geldende standaarden. Het rechtssysteem in China is een middel voor de CCP om macht uit te oefenen en het recht is ondergeschikt aan de politiek. Veel wetten zijn vaag geformuleerd en verdachten hebben slechts zeer beperkt toegang tot een advocaat. Bovendien zitten verdachten vaak lang vast voordat hen iets ten laste wordt gelegd of de zaak voor het gerecht komt. Ook worden mensen zonder vorm van rechtspraak gevangen gezet in zogenoemde heropvoedingskampen. Mishandeling en foltering van gevangenen komt op grote schaal voor ondanks een wettelijk verbod terzake.227 Verbetering van het rechtssysteem krijgt veel aandacht van de Chinese autoriteiten. Wel wordt ervoor gewaakt dat het machtsmonopolie van de CCP niet in gevaar komt. Diverse landen, waaronder ook Nederland, en de EU hebben met China samenwerkingsprogramma’s op het gebied van goed bestuur en mensenrechten, waarbij vaak de nadruk ligt op het bevorderen van de rechtsstaat. In november 2005 klaagde Zhou Rukou het Intermediate People’s Court en het kantoor van de openbaar aanklager in de stad Yancheng (provincie Jiangsu) aan. Deze instellingen hadden hem op beschuldiging van roof en moord ter dood veroordeeld en hem bijna zeshonderd dagen in gevangenschap gehouden waar hij onder marteling tot een bekentenis werd gedwongen. Wegens gebrek aan bewijs werd hij in april 2005 vrijgelaten. 228 229

(alleen voor Peking, Shanghai en Guangzhou), Nieuw-Zeeland (alleen Peking, Shanghai en Guangzhou), Zuid-Korea, Japan (alleen Peking, Shanghai en Guangzhou), Vietnam, Cambodja, Myanmar, Brunei, Nepal, Indonesië, Malta, Turkije en Egypte. 227

UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (5.71-5.88), april 2005; US Department of State, China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006.

228

‘China ‘killer’sues for wrongful conviction’, Reuters, 9 november 2005.

229

Zhou Rukou zou maximaal 36.700 yuan (4.540 US$) schadevergoeding kunnen ontvangen wegens onterechte vrijheidsberoving.

50


3.3.7

mei 2006

Arrestaties en detenties Opsporing Ter opsporing van veroordeelde criminelen en verdachten wordt vaak een lijst van gezochte personen in kranten gepubliceerd en op televisie voorgelezen. Daarnaast wordt soms gebruikt gemaakt van aanplakbiljetten. Ook hotels krijgen een lijst van gezochte criminelen, omdat deze vaak in hotels zouden verblijven. In en om de lobby’s van hotels en op busstations hangen posters van gezochte personen, waarin gewaarschuwd wordt dat deze personen gevaarlijk zijn. Voorts zijn er websites waarop lijsten met gezochte personen kunnen worden gevonden. 230 Naast vermelding van de personalia worden in sommige gevallen de criminele delicten genoemd, zoals het beroven van een bank, moord of diefstal. Arrestaties In april 2001 startte de Chinese overheid een ‘strike hard’- campagne. Deze campagne richtte zich op het tegengaan van geweldsmisdrijven en georganiseerde misdaad en corruptie, maar ook tegen separatisten, sektes, criminele groeperingen, massale bijeenkomsten en betogingen van boeren en arbeiders. Na ‘11 september 2001’ werd de ‘strike hard’ - campagne verscherpt, in het bijzonder tegen vermeende separatisten.231 Corruptie Corruptie is wijdverspreid in China.232 De Chinese overheid voert een actieve anticorruptie campagne. 233 De autoriteiten pakken corruptie aan door verdachte ambtenaren te arresteren en gerechtelijk te vervolgen. In de afgelopen twee jaar zouden zo’n 50.000 funktionarissen van uiteenlopend niveau van de CCP wegens corruptie zijn vervolgd en berecht.234 Bij de grote Chinese banken komt nog steeds fraude voor, ondanks pogingen om er een behoorlijk bestuur op te bouwen. Zo zouden volgens Chinese opgave in 2005 in het bankwezen bijna achthonderd

230

Het ministerie voor Openbare Veiligheid onderscheidt twee categorieën gezochte personen: klasse A en B. Klasse A betreft zeer gevaarlijke en agressieve personen. Op www.mps.gov.cn wordt een deel van klasse A met foto vermeld plus een omschrijving van de gepleegde criminele feiten en de personalia. Klasse B (betreft minder gevaarlijke en agressieve personen die onder klasse A worden geclassificeerd) staat niet op de site. Op www.cdp.com.cn staat ook een lijst met gezochte personen (inclusief foto, personalia en identiteitskaartnummer).

231

Zie ook de paragrafen 2.3 en 3.5.2 van dit algemeen ambtsbericht.

232

US Department of State, ‘Country Reports on Human Rights Practices’, 8 maart 2006.

233

Aanpak van corruptie vormt een van de pijlers onder het beleid van president Hu die weet dat corruptie vooral op het platteland een grote bron van ergernis is en al vele malen tot betogingen heeft geleid. Met het uitbannen van corruptie hoopt het regime een potentiële publieke ondermijning van het gezag van de CCP de kop in te drukken.

234

AP/Reuters, 18 december 2005.

51


mei 2006

medewerkers zijn aangehouden die zich aan onregelmatigheden hadden schuldig gemaakt. Voor China is het van groot belang dat er schoon schip wordt gemaakt, omdat de banksector eind 2006 moet kunnen concurreren met buitenlandse instellingen. Met de fraudezaken die in 2005 aan het licht kwamen, was een bedrag gemoeid van US$ 73 miljard. De zaken speelden zich af bij de grote vier banken van China, die meer dan de helft van de banktegoeden in beheer hebben.235 In een landelijke campagne tegen corruptie in het staatsapparaat zouden sinds begin 2006 zo’n vierhonderd corrupte ambtenaren en andere functionarissen zijn opgepakt, waaronder enkele hooggeplaatste gezagsdragers die onder meer worden verdacht van het aannemen van tonnen smeergeld. Nog zeker 4000 functionarissen zouden op de vlucht zijn geslagen omdat hun namen waren verschenen op een lijst van gezochten op internetsites van de Chinese staat. Indien zij zich vrijwillig zouden melden, zouden zij kunnen rekenen op strafvermindering. Naar verluidt zouden tot dusverre pas 160 personen dat hebben gedaan.236 In december 2005 werden een directeur van een agrarische bank (Wen Mengjie), een directeur van provinciaal vervoer (Lu Wanli) en een vrouwelijke voorzitter van een provinciaal adviesorgaan van het parlement (Han Guizhi) op beschuldiging van het aannemen van steekpenningen en verduistering ter dood veroordeeld; in het geval van Lu Wanli werd de doodstraf ook daadwerkelijk uitgevoerd. De voormalige minister van Grond en Hulpbronnen (Tian Fengshan) werd op 27 december 2005 vanwege het aannemen van steekpenningen tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld;hij ontliep de doodstraf door een bekentenis af te leggen en berouw te tonen.237 Op 28 december 2005 trachtte Zheng Maoqing, plaatsvervangend gouverneur van de zuidelijke provincie Hunan, zich van het leven te beroven na ondervraagd te zijn over misbruik van fondsen bestemd voor wegenaanleg.238 Op 10 februari 2006 werd Yu Dalu, vice-president van de Agricultural Development Bank, tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld vanwege omkoperij en verduistering voor een bedrag van US $ 1.5 miljoen.239

Detentie Onder Chinees recht moet een verdachte binnen 24 uur iets ten laste worden gelegd. Dit kan uitgesteld worden tot 7 dagen en in uitzonderlijke gevallen tot 37 dagen. 240 Verdachten zitten echter vaak langer dan de wettelijke termijnen vast 235


236

ANP, 25 maart 2006.

237

AFP/DPA/Reuters, 16, 17 en 21 december 2005.

238


239


240

Ingevolge de artikelen 60 tot 69 van de Criminal Law of the People’s Republic of China.

52


mei 2006

voordat hen iets ten laste wordt gelegd of de zaak voor het gerecht komt. De periode kan soms oplopen tot maanden.241 Voorafgaand aan belangrijke internationale ontmoetingen of bijeenkomsten worden vaak enkele vooraanstaande gevangenen vrijgelaten. Administratieve detentie China kent een vorm van administratieve detentie onder andere via een systeem van ‘re-education through labour’ (heropvoedingskampen) (RTL). RTL bestaat sinds 1957 en is bedoeld voor bestraffing van vergrijpen die niet ernstig genoeg zijn voor strafvervolging.242 De regeling geeft het Bureau voor Openbare Veiligheid (PSB) het recht burgers, zonder proces, hun persoonlijke vrijheid te ontnemen voor een periode van één tot drie jaar (en voor zover nodig met één jaar te verlengen). Verdere verlenging van verblijf in een heropvoedingskamp is mogelijk. Of daar voorwaarden aan zijn verbonden is niet bekend. Evenmin is bekend of er ten aanzien van personen die zijn vrijgelaten uit een heropvoedingskamp nog extra maatregelen worden genomen. Niet ondenkbaar is dat zij door de PSB in de gaten worden gehouden en dat zij bij de geringste overtreding van de openbare orde huisarrest krijgen opgelegd dan wel voor ondervraging worden meegenomen naar het kantoor van de lokale PSB. In theorie moet de oplegging van RTL worden voorgelegd aan een ‘administrative committee’ (bestaande uit ambtenaren van de ministeries van Civil Affairs, Public Security en Labour). In de praktijk beslist het lokale PSB hierover. Het is ook de lokale PSB die uiteindelijk beslist over vrijlating, dan wel continuering van het verblijf in een heropvoedingskamp, zoals in het geval van Falun Gong aanhangers. Arrestatiebevelen zijn niet nodig. RTL wordt onder andere gebruikt voor bestraffing van ‘misdaden tegen de nationale veiligheid’. De term is niet nader gespecificeerd zodat hij ruim geïnterpreteerd kan worden. De huidige regelgeving dateert uit 1982, maar conflicteert met meerdere wetten die tussen 1996 en 2000 door het Nationaal Volkscongres zijn aangenomen en met het Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten dat door China in 1998 werd getekend (maar nog niet bekrachtigd). RTL wordt gebruikt voor prostituees en hun klanten en voor drugsgebruikers.243 De laatste jaren worden ook aanhangers van Falun Gong, politieke activisten en leden van niet-geregistreerde kerken veelvuldig naar de heropvoedingskampen gestuurd. Amnesty International vroeg aandacht voor Mao Hengfeng en haar man Wu Xuewei. De vrouw was op 12 september 2005 vrijgelaten na 18 maanden in een heropvoedingskamp te hebben doorgebracht. Ondanks herhaalde waarschuwingen van de autoriteiten bleven zij en

241


242

‘Issue in China: Labor camps that operate outside the courts’, New York Times.

243


53


mei 2006

haar man protesteren tegen de in het heropvoedingskamp ondervonden behandeling en tegen schending van mensenrechten. Beiden zouden detentie en mishandeling riskeren.244

Volgens het Chinese ministerie van Justitie zouden er in 2004/2005 ca. 200.000 personen opgesloten zitten in heropvoedingskampen. Volgens een rapport van het Chinese Hooggerechtshof bestaat de capaciteit van de 340 heropvoedingskampen uit 300.000 mensen. 245 Hoewel de toegang tot deze kampen voor internationale waarnemers verboden is, mocht de Speciale Rapporteur van de SecretarisGeneraal van de Verenigde Naties inzake Foltering (Manfred Nowak) tijdens zijn bezoek aan China van 21 november tot 2 december 2005 een bezoek aan enkele heropvoedingskampen brengen. RTL opgelegd zonder tenlastelegging of proces is al meer dan tien jaar omstreden onder Chinese rechtsgeleerden. In diverse kringen worden momenteel hervormingsvoorstellen besproken mede in het kader van het goedkeuringsproces van het Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. 246 Een mogelijke verandering zou kunnen zijn het besluit iemand naar een heropvoedingskamp te sturen voortaan door de rechtbank te laten nemen in plaats van door de daartoe ingestelde comités c.q. de politie. Situatie in gevangenissen en detentiecentra Volgens cijfers die de Chinese regering in oktober 2004 bekend maakte, telt China anderhalf miljoen gevangenen, waarvan 70.000 vrouwen en 19.000 minderjarige criminelen, verspreid over 670 gevangenissen. 247 De Chinese autoriteiten laten weinig tot geen onafhankelijke inspecteurs toe tot gevangenissen en heropvoedingskampen. Desondanks bezocht de VN-Rapporteur inzake Foltering in de verslagperiode enkele detentiecentra.248 De omstandigheden in de meeste politiecellen, detentiecentra, gevangenissen en heropvoedingskampen zijn zwaar. Gevangenissen zijn vaak overvol en er is gebrekkig sanitair. De gezondheids- en voedingssituatie in gevangenissen is slecht. 249 Gevangenissen in China zijn vaak een bron van HIV-AIDS besmetting en verspreiding. Geestelijke gezondheidszorg ontbreekt op het moment grotendeels binnen de Chinese gevangenissen. De TBS244

‘People’s Republic of China – Abolishing ‘Re-education through labour’- appeal cases’, Amnesty International, ASA 170142005, 28 augustus 2005; Amnesty International urgent action, AI Index: ASA 17/004/2006, van 27 januari 2006.

245

US Department of State, China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006.

246

‘People’s Republic of China – Abolishing ‘Re-education through labour’- appeal cases’, Amnesty International, ASA 170142005, 28 augustus 2005.

247


248

Zie paragraaf 3.2 van dit algemeen ambtsbericht.

249

UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (5.71-5.73), april 2005; US Department of State, China (includes Tibet, Hong Kong and Macao) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006.

54


mei 2006

procedure, zoals die in Nederland bestaat, is in China onbekend. Overigens is China bezig met een hervorming van het gevangeniswezen. Doelstelling is te komen tot een systeem dat in staat is gevangenen her op te voeden en terug te brengen in de maatschappij. Dit in tegenstelling tot het voorgaande beleid waarbij gevangenen bewust werden afgeschermd van de maatschappij. Daarbij worden enkele honderden gevangenissen verplaatst naar minder afgelegen gebieden. In 2010 moet dit zijn afgerond. Problemen binnen de gevangenissen zouden worden veroorzaakt door een tekort aan financiën. Thans zou er naar schatting 14, 2 miljard RMB250 per jaar worden uitgegeven op een totaal van ongeveer 1, 5 miljoen gevangenen. Het is aan de centrale overheid om dit bedrag in de komende jaren te verhogen. Psychiatrische instellingen In 2002 rapporteerde de organisatie Human Rights Watch al dat tenminste 3.000 dissidenten (met name aanhangers van de Falun Gong en mensen die in het openbaar kritiek uitten over politieke vervolging of misdragingen van overheidsdienaren) gedurende de afgelopen twintig jaar voor gedwongen psychiatrische behandeling waren opgenomen. Het Amerikaanse en het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken meldden ook dat personen, met name Falun Gong-aanhangers, veroordeeld worden tot opname in een psychiatrische instelling.251 Er zouden zo’n 25 ‘Ankang’ (Chinees voor ‘vrede en gezondheid’)psychiatrische instellingen in China bestaan voor ‘geestelijk gestoorde’ (politieke) delinquenten. De staf -inclusief medisch en verplegend personeel- is full-time ambtenaar van het Bureau voor de Openbare Veiligheid. Na een gevangenschap van ruim dertien jaar in een psychiatrische inrichting werd Wang Wanxing op 16 augustus 2005 vrijgelaten en mocht zich vervoegen bij zijn vrouw en 252 dochter in Duitsland. Wang was in l992 aangehouden omdat hij een spandoek wilde onthullen uit protest tegen de hardhandige wijze waarop het Chinese regime de democratiseringsbeweging op het Tiananmenplein in juni l989 had neergeslagen.253

250

Renminbi (People’s Bank Dollar, RMB), meer in het algemeen yuan genoemd.

251

‘Dangerous Minds’, Human Rights Watch, augustus 2002; US Department of State, China (includes Tibet, Hong Kong and Macao) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006; UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (6.122), april 2005.

252

In het rapport ‘China: Political prisoner exposes brutality in police-run mental hospital – Eyewitness testimonies from notorious Ankang asylum’ (New York, 2 november 2005) doet Human Rights Watch verslag van diens bevindingen in een dergelijke instelling.

253

‘Freed dissident exposes political use of China psychiatric units’, AP/DPA, 2 november 2005; ‘In the grip of the Ankang’, The Guardian, 20 december 2005.

55


3.3.8

mei 2006

Mishandeling en foltering Volgens de wet is foltering verboden. In de praktijk echter komen mishandeling en foltering door autoriteiten veel voor tegen onder meer verdachten in strafzaken, omstanders bij protesten, migrantarbeiders, landlopers en prostituees. Methodes zijn schoppen, slaan, elektrische schokken, ophanging aan de armen, boeien in pijnlijke posities, slaap- en voedselonthouding.254 Het recht van de verdachte om te zwijgen bestaat in het Chinese recht niet, hetgeen tot verhoogd risico op gedwongen bekentenissen en foltering leidt. Door foltering overlijden verdachten in detentie. De overheid erkent het probleem van foltering en afgedwongen bekentenissen, maar de maatregelen die genomen worden lijken onvoldoende te zijn om de foltering tegen te gaan.255 Met name tijdens ‘strike hard’ campagnes, waar processen onder grote tijdsdruk staan en quota worden gehanteerd, wordt gebruik gemaakt van foltering om bekentenissen af te dwingen, hoewel dat officieel verboden is. Het Bureau van Openbare Veiligheid en het ministerie van Justitie hebben in augustus 2003 nieuwe regels uitgevaardigd waardoor politie onder striktere controle staat om geweld en mishandeling tegen te gaan. Zomer 2005 zou het Chinese parlement een wet hebben aangenomen die bestraffing van politieagenten mogelijk maakt, die tijdens ondervraging gevangenen hebben mishandeld of andere misdrijven tegen hen hebben gepleegd. In juli 2005 kondigde China een plan aan tot verdere herziening van het Wetboek van Strafvordering teneinde het gebruik van foltering om bekentenissen af te dwingen tegen te gaan. Zo zouden gevallen bekend zijn van personen die wegens moord ter dood waren veroordeeld en terechtgesteld. Later bleek dat hun zogenaamde slachtoffers nog in leven waren. In deze gevallen zou foltering zijn toegepast om een bekentenis te verkrijgen. 256 Op 1 maart 2006 is in het Chinese parlement een wet aangenomen die politiegeweld ter verkrijging van bekentenissen strafbaar stelt. Ook mag het openbaar ministerie geen gebruik meer maken van bewijsmateriaal dat onder bedreiging is verkregen.257 Van 21 november tot 2 december 2005 bracht de Speciale Rapporteur inzake Foltering (Manfred Nowak) een bezoek aan China. Van de organisatie Free Tibet Campaign had hij een lijst meegekregen van 42 Tibetanen die in Chinese gevangenschap waren omgekomen. Van de Chinese autoriteiten had hij de verzekering gekregen dat hij met alle personen van zijn keuze in vertrouwen kon spreken en naar alle plaatsen van zijn keuze kon gaan.258 Na afloop van zijn

254


255

US Department of State , China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006.

256

Reuters, 21 november 2005.

257

AFP, 28 februari 2006.

258

AFP/AP/DPA/ Reuters, 21 en 22 november 2005

56


mei 2006

bezoek constateerde de rapporteur dat martelingen zijn afgenomen met name in stedelijke gebieden, maar nog altijd veel voorkomen in China. Structurele hervormingen waren nodig. 259 Van officiële Chinese zijde werd de constatering van de rapporteur uitdrukkelijk van de hand gewezen. 260

3.3.9

Verdwijningen Het komt geregeld voor dat personen worden opgepakt of gearresteerd zonder dat familie hiervan op de hoogte wordt gesteld.261

3.3.10

Buitengerechtelijke executies en moorden Door de staatsmedia werd een aantal buitengerechtelijke executies gerapporteerd. Er zijn echter geen statistieken beschikbaar.262

3.3.11

Doodstraf Het Wetboek van strafrecht noemt 73 misdrijven waar mogelijk de doodstraf op staat, waaronder: - politieke misdrijven als het verraden van militaire geheimen en contrarevolutionaire activiteiten; - delicten als moord, drugssmokkel, handel in vrouwen en kinderen263, brandstichting, smokkel, verspreiding van bijgeloof, vandalisme, het exploiteren van prostituees, en groepsgevechten; - economische overtredingen als diefstal, omkoping, corruptie, verduistering, belastingontduiking, vervalsing, bankfraude met gebruik van valse documenten en het indienen van valse verzekeringsclaims.264 265 259

AFP/AP/DPA, 2 december 2005; UN News Service, 2 december 2005; United Nations Press Release, Peking, 2 december 2005.

260

AFP/AP/DPA/Reuters, 6 december 2005.

261

US Department of State, China (includes Tibet, Hong Kong and Macao) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006.

262

Ibidem.

263

Zo werd op 24 maart 2006 nog een vrouw gefusilleerd in de provincie Fujian vanwege handel in mannelijke babies (Reuters, 24 maart 2006).

264

Volgens professor Liu Renwen, onder-directeur van het Rechtsinstituut van de Academie voor Sociale Wetenschappen en overtuigd tegenstander van de doodstraf , zou het aantal misdrijven waarop de doodstraf van toepassing kan zijn, na aanvullende wetgeving thans 68 bedragen, waaronder corruptie, economische en vermogensdelicten (DPA, 27 februari 2006).

265

Sommige bronnen hanteren 73 misdrijven, andere bronnen 68 misdrijven. Het gebruik van dit cijfer is afhankelijk van het aantal misdrijven waarvoor de doodstraf is uitgevoerd of het aantal misdrijven die met de doodstraf bestraft kunnen worden.

57


mei 2006

Voltrekking van de doodstraf is bij wet uitgesloten voor personen die tijdens het plegen van een vergrijp nog minderjarig of zwanger zijn. Hoewel de Chinese overheid het aantal gevallen waarin de doodstraf werd opgelegd of uitgevoerd niet openbaar maakt, is het aantal uitgevoerde doodvonnissen volgens onafhankelijke bronnen hoger dan in de gehele rest van de wereld.266 Het aantal executies waarover in de lokale en nationale media in China in 2004 werd gerept zou op 726 gevallen liggen. 267 De meeste executies vinden plaats door middel van een nekschot of een schot rechtstreeks in het hart.268 Sinds het einde van de jaren negentig gebruikt het land echter ook dodelijke injecties, die organen beter geschikt maken voor donatie.269 Het verwijderen van organen van geëxecuteerden voor commercieel gebruik zou oogluikend worden toegestaan. 270 Volgens niet-aflatende berichten over deze praktijken zou 90% van de organen die bij transplantatie in China worden gebruikt, afkomstig zijn van geëxecuteerden.271 China heeft sinds kort voor het eerst erkend dat het land organen van geëxecuteerde gevangenen verkoopt aan buitenlanders voor orgaantransplantatie. Volgens nieuwe richtlijnen van het ministerie van Volksgezondheid die per 1 juli 2006 van kracht zullen worden, is de schriftelijke toestemming van donors noodzakelijk. Ook wordt het aantal ziekenhuizen waar orgaantransplantaties plaatsvinden beperkt.272 Vanaf juli 2006 zouden mogelijk alle doodstrafzaken in tweede (beroeps) zitting plaatsvinden met alle partijen aanwezig. Dit zou overigens al plaatsvinden in Peking, Shanghai en in de zuidelijke provincie Hainan. Voorheen ging het veelal om een papieren kwestie waarbij de hogere rechtbank alleen de documenten van de lagere rechtbank inzag zonder een daadwerkelijke zitting waarbij hoor en wederhoor kon plaats vinden. Ook zouden alle doodstrafzaken via het Hooggerechtshof gaan lopen. In verband hiermee heeft het Hooggerechtshof drie

266

‘La Chine ne veut pas abolir la peine de mort’, AFP, 28 september 2005; vgl. ook DPA en Reuters, 27 februari 2006.

267

DPA, 14 december 2005. Volgens professor Liu Renwen worden jaarlijks ongeveer 8000 personen ter dood gebracht (DPA, 27 februari 2006).

268

‘Death penalty practices reveal lack of judicial reform in China’, Laogai Research Foundation, 3 oktober 2005.

269

‘China admits prisoner organ sales’, The Times, 12 mei 2005.

270

UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (5.59), april 2005; ‘People’s Republic of China: Re-instatement of Supreme Court review of death sentences - a step towards abolition’, Amnesty International, public statement, AI Index: ASA 17/035/2005, (public) news service no. 266, 5 oktober 2005; ‘The harvesting of executed prisoners’organs: behind the first mafia case in central China’, Laogai Research Foundation, 17 mei 2005.

271

Zo gaf de Nierpatiënten Vereniging Nederland op 20 januari 2006 aan haar achterban te zullen waarschuwen tegen het kopen van een nier in China. Omdat daar nieren van geëxecuteerden verkrijgbaar zijn, bestaat al gauw, volgens de vereniging, de verdenking dat mensen ‘op bestelling’ ter dood worden gebracht (ANP, 20 januari 2006).

272


58


mei 2006

nieuwe kamers opgericht die zich speciaal hiermee gaan bezig houden. De provinciale rechtbanken echter lijken minder geneigd om mee te werken omdat zij hun machtsmiddel tegen de criminaliteit niet zouden willen afstaan. Ook zouden zij bang zijn voor een verlies aan banen.

3.4

Positie van specifieke groepen

3.4.1

Vrouwen Hoewel in het Chinese communistische systeem in theorie sprake is van gelijkheid van mannen en vrouwen, bestaan in de praktijk nog steeds verschillen tussen mannen en vrouwen. Wat de arbeidsmarkt betreft zijn vrouwen vaak werkzaam in de laagst betaalde sectoren. In het algemeen bekleden mannen hogere posities. Met de liberalisering van de arbeidsmarkt neemt de inkomensongelijkheid tussen mannen en vrouwen toe. Met name bij de privatisering van staatsbedrijven zijn veel vrouwen werkloos geworden. Ook in hogere politieke en ambtelijke functies zijn vrouwen ondervertegenwoordigd.273 Bij de overheid moeten vrouwen op 55jarige leeftijd met pensioen, mannen met 60 jaar. In het onderwijs wordt de genderongelijkheid kleiner. Dit geldt vooral voor de steden. Steeds meer meisjes gaan naar school. Er gelden voor Chinese vrouwen in het algemeen geen bijzondere gedrags- en kledingcodes. Wel zijn de rolpatronen en verwachtingen nog traditioneel. 274 Vrouwen zijn net als mannen vanaf hun achttiende jaar handelingsbekwaam. 275 Een vrouw kan zelfstandig een identiteitsdocument of paspoort aanvragen zonder dat daarvoor toestemming nodig is van bijvoorbeeld haar echtgenoot. Met name op het platteland komt het regelmatig voor dat een stel trouwt volgens een traditionele huwelijksceremonie of gaat samenwonen omdat bijvoorbeeld de huwbare leeftijd nog niet is bereikt. In de praktijk worden deze samenlevingsvormen door de omgeving en lokale autoriteiten geaccepteerd alszijnde getrouwd. 276 Echter, om voor de wet rechtsgeldig te zijn moet een

273

US Department of State, ‘China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices 2005’, 8 maart 2006. Zo was maar 20% van de 3000 afgevaardigden bij de jaarlijkse zitting van het NPC in maart 2006 vrouw (‘Les femmes chinoises sousreprésentées en politique’, AFP, 7 maart 2006).

274


275

Grondwet van de Volksrepubliek China (artikelen 33, 34 en 48); Law of the People’s Republic of China on the Protection of Rights and Interests of Women, 1 oktober 1992 (Ch. VIII. Legal Responsibility, Artt. 48-52); General Principles of the Civil Law of the People’s Republic of China, 1 januari l987 (Ch. 11, Artt. 9-11).

276

‘Love and money reshape family in China’, The Christian Science Monitor, 15 december 2004.

59


mei 2006

huwelijk zijn geregistreerd bij het huwelijksbureau.277 Bij terugkeer naar China kan een alleenstaande minderjarige moeder om hulp en opvang verzoeken bij het buurtcomité in de plaats van herkomst, indien opvang bij bekenden en/of vrienden niet mogelijk is. In de meeste gevallen zal het buurtcomité de gevraagde hulp ook bieden dan wel bemiddeling daartoe verlenen. Of de één-kind politiek en/of de huwelijkswetgeving daarbij nog een rol spelen is niet bekend. Indien noodzakelijk kunnen ook vrouwen worden opgeroepen voor militaire dienst vanaf hun achttiende jaar. Op basis van vrijwilligheid kunnen jongens en meisjes die nog geen 18 zijn eveneens dienst nemen. Ook vrouwen kunnen dienst nemen als beroepsmilitair. Vooral huiselijk geweld tegen vrouwen komt veel voor in China.278 Er is geen aparte wet voor strafbaarstelling van huiselijk geweld. De huwelijkswet bevat wel enkele bepalingen over huiselijk geweld. Chinese vrouwen kunnen volgens deze wet voor hulp terecht bij de nationale en lokale All China Women’s Federation (ACWF) en bij buurtcomités, dorpscomités, werkeenheden en de politie.279 In augustus 2005 werd de wet inzake bescherming en de rechten van vrouwen aangepast. Daarbij werd sexueel misbruik strafbaar gesteld ingevolge de Chinese wet. Echter, de tekst van de aangepaste wet is erg vaag en er is geen overeenkomende strafbaarheidstelling in de Chinese strafwet. Amnesty International is bezorgd over het lot van Chen Guangding, advocaat en mensenrechtenactivist. Hij stond dorpelingen bij in een rechtszaak tegen de autoriteiten van de stad Linyi in de provincie Shandong vanwege een campagne van gedwongen abortussen en sterilisatie van vrouwen uit de regio om de voor een bepaald jaar vastgestelde geboortenquota te halen. In verband hiermee zou betrokkene zijn mishandeld en zou hij huisarrest opgelegd hebben gekregen 280.

3.4.2

Homoseksuelen281 De situatie voor homoseksuele mannen en vrouwen is de laatste decennia verbeterd. In 1997 werd ‘straatschenderij’ uit het strafrecht geschrapt; een misdaad 277

Voor informatie over echtscheiding, positie van ongehuwde moeders, abortus en gezinsplanning in de praktijk zie paragraaf 3.4.1 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

278

US Department of State, China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices 2005, 8 maart 2006; UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (6.318), april 2005.

279

Marriage Law of the People’s Republic of China, 1 januari l981 (Ch. V, Artt. 32-b, 43 en 45).

280

Amnesty International, public statement, ASA 17/037/2005 en ASA 17/040/2005 van 14 en 25 oktober 2005.

281

Voor de positie van homoseksuelen in China zie ook paragraaf 3.4.2 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

60


mei 2006

op grond waarvan veel homoseksuelen werden opgepakt. En in 2001 werd homoseksualiteit van de lijst van geestesziektes geschrapt. De Chinese overheid tolereert homoseksualiteit zolang homoseksuelen niet openlijk kritiek uiten op het regime en de nodige discretie in acht nemen 282. Ondanks deze verbeteringen wordt het sociaal-maatschappelijk gezien nog steeds niet geaccepteerd dat personen van hetzelfde geslacht een relatie met elkaar aangaan. De gemiddelde Chinees ziet homoseksualiteit weliswaar niet langer als crimineel gedrag, maar beschouwt het wel nog steeds als een ziekte. Het idee overheerst dat een Chinees uit piëteit voor de ouders en trouw aan de familiestamboom moet trouwen en voor nageslacht moet zorgen. Het komt daarom nog veel voor dat homoseksuelen onder druk van de familie een heteroseksueel huwelijk aangaan en kinderen krijgen. Homoseksuelen durven mogelijke discriminatie niet openlijk aan de kaak te stellen of de hulp van bijvoorbeeld de politie niet in te roepen in geval van discriminatie.283 Onder druk van de politie moest een cultureel festival met films, toneelstukken, tentoonstellingen en seminars inzake homoseksualiteit dat in een weekend in december 2005 in Peking zou worden gehouden, worden afgelast. Voorjaar 2005 kon op last van de politie een filmfestival aan de universiteit van Peking met als thema homoseksualteit geen doorgang vinden. 284

3.4.3

Minderjarigen 285 In de verslagperiode hebben zich met betrekking tot deze specifieke groep voorzover bekend geen relevante ontwikkelingen voorgedaan.

3.4.4

Dienstplichtigen 286 In de verslagperiode hebben zich met betrekking tot deze specifieke groep voorzover bekend geen relevante ontwikkelingen voorgedaan.

282

‘China gays under pressure to stay in the closet’, Reuters, 10 oktober 2005.

283

Zo kunnen homoparen geen kind adopteren, mogen homoseksuele mannen en vrouwen geen bloeddonor zijn en lopen homoseksuelen op het werk vaak promotie mis.

284

Reuters, 16 december 2005; ‘China: Police shut down gay, lesbian event – government persecutes civil society groups that address hiv/aids’, Human Rights Watch, 20 december 2005.

285

Voor de positie van minderjarigen in China zie paragraaf 3.4.3 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

286

Voor dienstplicht zie paragraaf 3.4.4 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

61


3.5

Situatie in specifieke gebieden

3.5.1

Tibet 287

mei 2006

Politieke ontwikkelingen en veiligheidssituatie De veiligheidssituatie is stabiel te noemen. De mensenrechtensituatie blijft zorgelijk.288 Volgens sommige Tibetaanse leiders in ballingschap groeit het verzet, met name onder de Tibetaanse jeugd, tegen de vreedzame methodes van de Dalai Lama ter verwezenlijking van autonomie voor Tibet binnen het Chinese staatsbestel. Deze jeugd is gedesillusioneerd bij gebrek aan enige vooruitgang, voelt zich niet meer gebonden door het boeddhistische pacifisme van hun centrale leider na diens overlijden en zou steeds meer spreken over het opnemen van de wapens.289 Op 15 februari 2006 zijn vertegenwoordigers van China en van de Dalai Lama een vijfde ronde van geheime besprekingen begonnen in Peking voor meer autonomie voor Tibet. Deze gesprekken vinden sinds 2002 plaats. Over de voortgang van dit overleg is weinig bekend. 290 Op 18 maart 2006 hebben meer dan 82.000 Tibetaanse kiezers in ballingschap gestemd voor een nieuw parlement en een nieuwe premier in ballingschap. Over de uitslag zijn geen bijzonderheden bekend. 291 Economische ontwikkelingen Na vier jaar bouwen dwars door ‘eeuwig’ bevroren gebieden werd eind vorig jaar de laatste verbinding gelegd in de spoorweg die de Chinese provincie Qinghai (Golmud) met Tibet (Lhasa) verbindt. De spoorweg is 1142 kilometer lang. Bijna de hele route ligt op meer dan 4000 meter hoogte, met de top op 5072 meter. Zomer 2006 wordt de spoorweg geopend. In 2007 beginnen commerciële treindiensten, waaronder luxe reizen voor toeristen. Er komt een directe verbinding tussen Lhasa en zeker zes grote Chinese steden (Peking, Shanghai, Guangzhou, Chengdu, Xining en Lanzhou). De treinen hebben speciale zuurstofvoorzieningen. Volgens de Chinese regering is het spoor gebouwd om het afgelegen en onderontwikkelde Tibet te ontsluiten en verder te ontwikkelen. Het project zou grote economische en sociale vooruitgang bieden. Veel Tibetanen en internationale critici zien in het traject vooral een versterking van de Chinese greep op de regio. Zij vrezen een groeiende immigratie van Han-Chinezen en daarmee een verdere marginalisering van de Tibetanen, uitbuiting van delfstoffen

287

Voor een gedetailleerd overzicht inzake Tibet zie paragraaf 3.5.1 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

288

US Department of State, ‘China – Country Reports on Human Rights Practices – 2005’, Washington, 8 maart 2006.

289

‘Tibet campaign may boil over after Dalai Lama’, Reuters, 31 december 2005.

290

AFP/Reuters, 15 februari 2006.

291

AFP, 17 maart 2006.

62


mei 2006

en natuurlijke hulpbronnen, toenemende militarisering, grote milieuproblemen en grotere toegankelijkheid van het gebied. De Dalai Lama noemde de treinverbinding een vorm van ‘culturele genocide’.292 Vrijheid van godsdienst overtuiging De Chinese autoriteiten handhaven een strikte controle op alle religieuze activiteiten, en op de gang van zaken in tempels en kloosters. Vijf monniken zouden begin oktober 2005 zijn gearresteerd toen zij tijdens een patriottische onderwijsbijeenkomst in het klooster Drepung in Lhasa weigerden loyaliteit aan China te betuigen. Een vreedzame protestdemonstratie daarop van meer dan 400 monniken werd door politie en leger uiteengedreven, zij die hierbij verzet boden werden geslagen. 293 Aan de vooravond van het bezoek van president Hu aan de VS kreeg Phuntsog Nyidron, een Tibetaanse non die vijftien jaar vast zat voor kritiek op de Chinese overheersing van Tibet, toestemming om naar de VS te vertrekken voor een medische behandeling. Op 15 maart 2006 kwam zij in San Francisco aan. Hoewel zij al in februari 2005 in vrijheid was gesteld, kon zij tot voor kort niet over een paspoort beschikken.294

Religieuze leiders Over het lot van de Tibetaanse Panchen Lama is niets bekend. Het Comité voor de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties deed eind september 2005 een beroep op China om onafhankelijke experts tot de Tibetaanse Panchen Lama toe te laten om zich te laten informeren over het welzijn van de jongen. Deze zou nog steeds onder huisarrest staan in Tibet. 295 Volgens de Chinese autoriteiten zouden de jongen en zijn familie geen prijs stellen op buitenlandse bezoekers.296 Arrestaties en detenties Aan de vooravond van de herdenking van de 40ste verjaardag van de stichting van de Tibet Autonomous Region (TAR) werden verschillende Tibetanen (zoals 292

Trouw, 24 februari 2006.

293

AFP/Reuters, 2 december 2005.

294

Phuntsog Nyidron werd in oktober l989 veroordeeld voor antirevolutionaire propaganda tot acht jaar cel. In de Drapchi gevangenis nam zij met dertien andere gedetineerde boeddhistische nonnen liedjes over Tibet op; de groep van veertien vrouwen werd bekend als de ‘zingende nonnen’. Het bandje met de liedjes werd uit de gevangenis gesmokkeld; de vrouwen moesten als gevolg hiervan nog langer in de gevangenis blijven.(ANP/Reuters, 16 maart 2006).

295

Dit werd bevestigd door een delegatie van Tibetaanse parlementariërs in balllingschap die in de periode 20-23 november 2005 een bezoek aan Nederland bracht; Reuters, 29 oktober 2005.

296

‘ONU: Le comité des droits de l’enfant demande accès au panchen lama’, AFP, 21 september 2005; ‘UN urges China to allow visit to boy Panchen Lama’, Reuters, 30 september 2005.

63


mei 2006

Sonam de monnik, de kleermaker Sonam Gyalpo, en zij die in het verleden zonder toestemming van de Chinese autoriteiten een bezoek aan India hadden gebracht) in preventieve hechtenis genomen. 297 Vijf Tibetaanse monniken en nonnen werden in mei 2005 aangehouden voor het verspreiden van vlugschriften waarin tot onafhankelijkheid van Tibet werd opgeroepen en bij gebreke daarvan tot afgelasting van de Olympische Spelen in Peking in 2008. Zij werden tot gevangenisstraf veroordeeld, varierend van 18 maanden tot drie jaar.298

Genocide Het Spaanse Speciale Hooggerechtshof gaat onderzoeken of zeven voormalige Chinese leiders zich schuldig hebben gemaakt aan genocide in Tibet. Het hof heeft een strafklacht in behandeling genomen van drie groeperingen die zich bezighouden met de naleving van de mensenrechten in Tibet. De zeven aangeklaagden zijn voormalig president Jiang Zemin, ex-premier Li Peng, drie voormalige partijleiders (Ren Rong, Yin Fatang en Chen Kuiyan) in Tibet, het voormalige hoofd van de geheime dienst (Qiao Shi) en een voormalige minister van Gezinszaken (Deng Delyun). Zij zouden in de jaren zeventig, tachtig en negentig martelingen en andere misdrijven tegen de bevolking van Tibet hebben goedgekeurd. Het Spaanse hof heeft de bevoegdheid de Chinese autoriteiten te verzoeken de aangeklaagden aan te houden en hun bezittingen in beslag te nemen. Dat het Hooggerechtshof de klacht in behandeling kan nemen, is het gevolg van een uitspraak van het Spaanse Constitutionele Hof, dat in oktober 2005 bepaalde dat het speciale hooggerechtshof genocidezaken kan behandelen, zelfs als er geen Spanjaarden bij betrokken zijn.299 De Spaanse afdeling van Falun Gong heeft op 17 januari 2006 in een persverklaring haar steun betuigd aan het Spaanse onderzoek. 300

3.5.2

Xinjiang 301 Politieke ontwikkelingen en veiligheidssituatie De veiligheidssituatie in Xinjiang krijgt veel aandacht van de Chinese autoriteiten. China voert in Xinjiang een actief beleid tegen terrorisme, separatisme en religieus extremisme, waarbij nauwelijks onderscheid wordt gemaakt tussen vreedzame uitingen van protest enerzijds en gewelddadige anderzijds.302 De Chinese overheid 297

‘Tibet-Monk spirited away bij security forces’, Human Rights Watch, 17 september 2005.

298

AFP/DPA/Reuters, 7 februari 2006.

299

AFP/ANP/DPA/Guardian/Reuters, 10 januari 2006.

300

AFP, 17 januari 2006,

301

Voor een gedetailleerd overzicht inzake Xinjiang zie paragraaf 3.5.2 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

302

‘China’s grip on Xinjiang Muslims’, BBC News, 30 november 2005.

64


mei 2006

treedt hierbij hard op. Niet uitgesloten wordt dat onder het mom van terrorismebestrijding rechten van minderheden in Xinjiang worden beknot.303 In de aanloop naar de vijftigste verjaardag van het in het leven roepen van de Xinjiang Uighur Autonomous Region op 1 oktober 2005 werd van Chinese zijde herhaaldelijk gewaarschuwd voor de dreiging die uitging voor de nationale eenheid en stabiliteit van gewapende opstandelingen die nauw verbonden zouden zijn met Al-Qa’ida.304 Arrestaties en detenties Oeigoeren kunnen onder meer worden veroordeeld voor illegale religieuze activiteiten en het in gevaar brengen van de staatsveiligheid. Daarbij wordt onvoldoende onderscheid gemaakt tussen vreedzame en gewelddadige uitingen van verzet. Vooral sinds de aanslagen van 11 september 2001 in de VS treden de Chinese autoriteiten hard op. De oorlog tegen het terrorisme wordt volgens mensenrechtenorganisaties gebruikt als excuus voor de campagnes tegen de Oeigoeren. Volgens Amnesty International zouden duizenden Oeigoeren vastzitten in Xinjiang. Volgens de officiële Xinjiang Daily zouden in 2005 door politie en staatsveiligheidsorganen 18.227 personen zijn aangehouden onder meer vanwege het in gevaar brengen van de staatsveiligheid.305 Het aantal personen dat is gearresteerd maar niet in staat van beschuldiging is gesteld, zou nog hoger liggen. 306 Amnesty International vroeg aandacht voor het lot van Abdulla Jamal. Deze leraar werd begin april 2005 aangehouden nadat hij het manuscript voor zijn boek ‘Disaster in the Oil Well’ bij een uitgeverij in Kashgar had afgegeven. Hoewel er nog geen formele aanklachten tegen hem waren ingediend, werd hij van het aanzetten tot separatisme in zijn boek verdacht. Over zijn vermoedelijke verblijfplaats is niets bekend, gevreesd wordt voor mishandeling.307 Amnesty International vroeg tevens aandacht voor berichten van regelmatige hinder en aanhouding van familie en zakenrelaties van Rebiya Kadeer.308 Deze vrouw werd op 17 maart 2005 op medisch advies vrijgelaten na een gevangenisstraf van zes jaar vanwege het

303

Brief van 10 november 2005, kenmerk DAO-882/05, aan de Tweede Kamer der StatenGeneraal van de minister van Buitenlandse Zaken over de omstandigheden van de Oeigoeren in Xinjiang.

304

‘China: Beijing uneasy over Xinjiang’, Oxford Analytica, 24 november 2005; AFP/ AP/ DPA/Reuters , 29 september 2005.

305


306


307

‘China: Abdalla Jamal (m), aged 42, teacher’, Amnesty International Index: ASA 17/019/2005 van 16 juni 2005.

308

‘A woman versus a superpower: muslim human rights activist takes on China’, Der Spiegel 47/2005, 22 november 2005.

65


mei 2006

‘verschaffen van staatsgeheimen aan het buitenland’. Na haar vrijlating vertrok zij naar de VS. Daar legde zij regelmatig getuigenis af van haar tijd in de gevangenis en van de mensenrechtenschendingen in Xinjiang. 309 De Chinese autoriteiten hadden mevrouw Kadeer gewaarschuwd geen contact op te nemen met de media en haar eraan herinnerd dat zes van haar elf kinderen nog in China verbleven. Twee medewerkers van haar bedrijf ‘Kadeer Trade Center’ zouden op 14 december 2005 weer in vrijheid zijn gesteld na enige tijd zonder aanklacht gevangen te hebben gezeten.310 Twee Oeigoeren (Abou Bakkar Qassim en Adel Abdou el-Hakim) die net als zeven andere Oeigoeren sinds juni 2002 vastzitten op de Amerikaanse militaire basis in Guantanamo Bay op Cuba hebben bij het Amerikaanse Hooggerechtshof een verzoek ingediend om met spoed te laten uitzoeken waarom zij niet worden vrijgelaten. De Amerikaanse autoriteiten hadden voorjaar 2005 al toegegeven dat betrokkenen geen ‘vijandelijke strijders’ waren. Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft inmiddels verklaard dat betrokkenen in vrijheid zullen worden gesteld zodra er een land gevonden is dat hen wil opnemen. Hoewel China al zou hebben aangegeven hen terug te willen, willen de VS hen niet terugsturen omdat de mogelijkheid van mishandeling bij terugkeer van betrokkenen niet kan worden uitgesloten. 311

Mishandeling, foltering en de doodstraf Naar verluidt zouden er door of op instigatie van overheidsfunctionarissen gedwongen abortussen en gedwongen sterilisaties in de regio Xinjiang worden uitgevoerd. Tijdens zijn bezoek aan China vorig jaar bezocht de Speciale Rapporteur van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties, Manfred Nowak, ook Urumqi (hoofdstad van de autonome regio Xinjiang) en voerde gesprekken met centrale en lokale autoriteiten aldaar. Voorts zijn gevangenissen en detentiecentra bezocht. Volgens officiële bronnen is op 22 augustus 2005 Abdullah Kurban door de politie op de vlucht neergeschoten. Hij zou de leider zijn geweest van een naar onafhankelijkheid strevende terroristische organisatie, naar wie de politie al sinds 2000 op zoek was.

Xinjiang Production and Construction Corps Het Xinjiang Production and Construction Corps (XPCC) dat in oktober 1954 werd opgericht, komt voort uit het traditionele Chinese ‘bingtuan’ systeem. Daarbij werden militaire eenheden permanent gevestigd in grensgebieden met het

309

‘China: Harassment and detention of Rebiya Kadeer’s family and associates’, Amnesty International, public statement, AI Index ASA 17/030/2005, news service no 243, 8 september 2005.

310


311

AFP, 17 en 18 januari 2006.

66


mei 2006

oogmerk het land tot ontginning te brengen en zelf op den duur in eigen levensonderhoud te voorzien. Het XPCC hield zich met name bezig met het in ontwikkeling brengen van dunbevolkte gebieden, zoals de randgebieden van de Taklimakan en de Gurbantunggut woestijnen. Tijdens de chaos van de Culturele Revolutie werd het XPCC ernstige schade toegebracht. In l975 werd de organisatie opgeheven en alle bevoegdheden ervan vervielen aan de regionale autoriteiten van Xinjiang. In l981 werd het XPCC in ere hersteld en gebruikt om de vermeende Sovjet-Russische omsingeling van China te neutraliseren; tevens werd de organisatie ingezet tegen Oost-Turkistaanse onafhankelijkheidsbewegingen en het islamitisch fundamentalisme. De oorspronkelijke officiële taakstelling van het in cultuur brengen van grensgebieden en economische ontwikkeling bleef gehandhaafd. Omdat het XPCC thans onderdeel uitmaakt van de Lanzhou Militaire Regio dat het gehele noordwesten van China omvat, is de zelfstandige militaire rol van de organisatie afgenomen. In de door het XPCC beheerde gebieden wonen thans zo’n 2½ miljoen mensen, voor het merendeel HanChinezen; er zijn meer dan 1500 ondernemingen actief. De XPCC- gebieden kennen een onafhankelijk systeem van onderwijs, wetenschappelijk onderzoek, cultuur, gezondheidszorg, financiëringen en verzekeringen. 312

3.5.3

Binnen-Mongolië 313 Veiligheidssituatie In de verslagperiode hebben zich voor zover bekend geen veranderingen voorgedaan in de veiligheidssituatie in Binnen-Mongolië. Activiteiten van BinnenMongolen die door de Chinese autoriteiten worden beschouwd als separatisme, zoals het bevorderen van de eigen cultuur en etnische identiteit, het bekritiseren van het regeringsbeleid en het aan de kaak stellen van de mensenrechtensituatie, worden niet geduld en kunnen leiden tot het opgelegd krijgen van een lange gevangenisstraf. Protestbewegingen die openlijk streven naar een onafhankelijk Binnen-Mongolië zijn sinds 1995 niet of nauwelijks meer actief in Mongolië. Zowel de Binnen-Mongoolse Volkspartij (IMVP) als de Zuid-Mongoolse Democratische Alliantie (ZMDA) zijn verboden in China. Indien een dergelijke beweging in China actief naar buiten zou treden, kan verwacht worden dat de Chinese autoriteiten onmiddellijk daartegen optreden. Discriminatie De etnisch Mongoolse minderheid in Binnen-Mongolië lijkt niet te worden gediscrimineerd. De meeste Binnen-Mongolen zijn, mede onder invloed van het 312

Wikepedia, the free encyclopedia, 2001 – 2006; Xinhua, 27 februari 2006.

313

Voor een gedetailleerd overzicht inzake Binnen-Mongolië zie paragraaf 3.5.3 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

67


mei 2006

onderwijs, ‘verchineest’. Er zijn geen aanwijzingen dat een etnisch Mongoolse Binnen-Mongool die uit het buitenland terugkeert, te vrezen heeft voor discriminatie of vervolging wegens zijn etnische achtergrond. 3.5.4

Hongkong 314 Politiek In het kader van regelmatige consultaties tussen Hongkongse en Chinese leiders bracht de Hongkongse Chief Executive Donald Tsang eind december 2005 voor het eerst sinds zijn aantreden een tweedaags bezoek aan Peking.315 Staatsinrichting Volgens een plan van de regering zou vanaf 2007 het aantal leden (thans zestig) van het Hongkongse parlement, de Legislative Council, met tien nieuwe leden moeten worden vermeerderd. Vijf van hen zouden direct door de bevolking gekozen moeten worden en vijf door de districtsraden.316 Volgens datzelfde plan zou het aantal leden van de (pro-Peking) verkiezingscommissie (thans achthonderd) moeten worden verdubbeld. 317 Beide voorstellen werden echter door het parlement op 21 december 2005 verworpen. 318 In 2008 wordt een nieuwe volksvertegenwoordiging voor Hong Kong gekozen. Mensenrechten algemeen De mensenrechtensituatie in Hongkong heeft na de soevereiniteitsoverdracht aan China per 1 juli 1997 geen wezenlijke wijzigingen ondergaan. Dit is in overeenstemming met de bepalingen (en de geest) van de Sino-British Joint Declaration van 1984 en van de Basic Law. O ok in deze verslagperiode zijn volgens sommigen vanuit Peking de teugels strakker aangehaald. De groeiende ‘eigengereidheid’ van democratische groeperingen staat China niet aan. Democratische hervormingen Na het aftreden in maart 2005 ‘om gezondheidsredenen’ van Chief Executive Tung Chee-hwa kon diens plaatsvervanger Donald Tsang met overweldigende steun binnen de 800 leden tellende verkiezingscommissie in juni 2005 aantreden als de nieuwe Chief Executive en zo de laatste twee jaar van de ambtsperiode van

314

Voor een gedetailleerd overzicht inzake Hong Kong zie paragraaf 3.5.4 van het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005.

315


316

‘Hong Kong instille un semblant de démocratie dans son gouvernement’, AFP, 19 oktober 2005.

317

Ibidem.

318

AFP, 21 december 2005; ‘Hong Kong/China: Tsang and democrats fail major test’, Oxford Analytica, 10 januari 2006.

68


mei 2006

zijn voorganger afmaken tot de volgende Chief Executive verkiezingen in 2007. 319

Tijdens een bezoek van de Chinese vice-president Zeng Qinghong aan Hongkong op 11 september 2005 vroegen 25 pro-democratische politici om meer democratie en algemeen kiesrecht in Hongkong. Bij die gelegenheid vroegen zij tevens om een eerlijke behandeling van de Hongkongse journalist Ching Cheong die in China gevangen werd gehouden op beschuldiging van spionage voor Taiwan.320 Naar schatting 100.000 mensen hebben op 4 december 2005 deelgenomen aan een demonstratie in Hong Kong. Zij eisten volledige democratie. Daarbij werden leuzen gescandeerd tegen een regeringsvoorstel om de kieswet te veranderen. Die zou het comité van personen dat de leider van Hong Kong kiest, verdubbelen naar 1600 leden en ook het parlement vergroten. De demonstranten vonden dat niet ver genoeg gaan en eisten een tijdschema voor democratische hervormingen.321 Volgens de krant South China Morning Post en op gezag van Chinese regeringsbronnen op 7 december 2005 zouden de Chinese autoriteiten binnenkort met een verklaring komen om in bedekte termen aan te kondigen dat in 2017 het algemeen kiesrecht in Hongkong zal worden ingevoerd. Met de introductie van het algemeen kiesrecht zou de Chinese regering willen tegemoet komen aan de wens van de inwoners van Hongkong voor meer democratie. 322 Vrijheid van meningsuiting In het politieke debat bestaat zowel binnen als buiten het parlement in zijn algemeenheid volledige vrijheid van meningsuiting. Er worden, soms stevige, debatten gevoerd met de Chief Executive en zijn ministers en tussen de partijen onderling. De debatten zijn openbaar. Ook burgers kunnen hun mening vrij uiten. Demonstreren is mogelijk en er vinden regelmatig demonstraties plaats. In Hong Kong bestaat een vorm van zelf-censuur. De mediamagnaten in Hong Kong hebben vaak belangrijke investeringen in China en willen om die reden in hun kranten China niet schofferen. Vrijheid van vereniging en vergadering In Hongkong bestaat geen verbod op politieke partijen en groeperingen. De grootste politieke partijen in de huidige, 60 leden tellende, Legislative Council zijn: · Democratic Alliance for the Betterment of Hongkong (geldt algemeen als proBeijing, 12 zetels);

319

‘Hong Kong: Tsang has two years to prove himself’, Oxford Analytica, 20 juni 2005; zie ook ‘China/Hong Kong: Tsang looks ahead to re-selection’, Oxford Analytica, 13 oktober 2005.

320

‘HK democrats press China’s VP Zeng for more freedoms’, Reuters, 11 september 2005; Reporters without Borders, 21 oktober, 9 december 2005 en 6 januari 2006.

321

Reuters, 29 november 2005; AP, 30 november en 2 december 2005; AFP, 1 december 2005.

322

AP/Reuters, 7 december 2005 en 6 januari 2006.

69


· ·

mei 2006

Liberal Party (geldt als pro-grootkapitaal323, 10 zetels); Hongkong Democratic Party (9 zetels).

Er zijn in Hongkong op allerlei terreinen NGO’s actief. Veel mensenrechtenorganisaties die de situatie op het Chinese vasteland volgen zijn in Hongkong gevestigd. Vrijheid van godsdienst en overtuiging In Hongkong bestaat vrijheid van godsdienst die ook in de praktijk wordt gerespecteerd. Er bestaan geen semi-legale of verboden spirituele bewegingen. De op het Chinese vasteland verboden, als ‘evil cult’ aangemerkte Falun Gong, is in Hongkong een legaal geregistreerde organisatie die de naam Falun Dafa draagt. Falun Gong-aanhangers kunnen vrijuit handelen en demonstreren. Er vindt geen vervolging van Falun Gong-aanhangers plaats. De bewegingsvrijheid van buitenlandse Falun Gong-aanhangers om in Hongkong tegen de centrale regering in Peking te ageren werd echter ingeperkt. Sindsdien wordt buitenlandse Falun Gong-aanhangers regelmatig de toegang tot Hongkong ontzegd. De heersende opinie onder waarnemers is dat zowel de centrale autoriteiten als de regionale autoriteiten in Hongkong niet dulden dat Hongkong wordt gebruikt als internationale basis voor acties en propaganda tegen het regime in Peking. Illegale migratie Veel Chinezen afkomstig van het vasteland proberen naar Hongkong te emigreren 324 . Velen hebben er familie of trachten er werk te vinden. De autoriteiten van Hongkong hebben een streng toelatingsbeleid. Met grote regelmaat worden illegale grensoverschrijders opgepakt en direct teruggestuurd naar het vasteland.

323

In het algemeen betekent dit ook ‘niet ingaand tegen de wensen/opinies van de centrale autoriteiten in Beijing’, gezien de grote zakelijke belangen van dat grootkapitaal in het Chinese vasteland.

324

Volgens een rapport van Hong Kong‘s Census and Statistics Council zouden de afgelopen jaren ook duizenden mensen de dure en dichtbevolkte stad van 6,8 miljoen personen zijn ontvlucht op zoek naar lagere kosten voor levensonderhoud, grotere huizen en meer frisse lucht. Bijna 300.000 mensen oorspronkelijk afkomstig uit Hong Kong zouden thans op het vaste land van China wonen, 90% van hen in de zuidelijke provincie Guangdong (‘Hundreds of thousands of Hong Kongers migrate to southern China’, DPA, 2 november 2005).

70


4

MIGRATIE

4.1

Migratiestromen en –motieven 325

4.1.1

Migratie uit China

mei 2006

Bestaande traditie In drie zuidelijke provincies in China, met name Fujian, Zhejiang en Guangdong bestaat al eeuwen een migratietraditie. Generaties familieleden bevinden zich in het buitenland, en van jongeren die afkomstig zijn uit de migratiegebieden (bepaalde regio's in de genoemde provincies) wordt vaak verwacht dat ze naar het buitenland zullen gaan. Jongeren zijn doorgaans flexibel en maken een grotere kans om het te redden in het buitenland. Ouders sturen hun kinderen weg met als doel geld te verdienen en een verblijfsvergunning of paspoort te verkrijgen. Men doet aan risicospreiding binnen de familie. Vaak blijft één van de kinderen in China om voor de ouders te zorgen. Het kind in het buitenland zorgt voor inkomsten. Het familielid dat zich in het buitenland bevindt, geniet groot aanzien bij de thuisgemeenschap. Aanzien is van groot belang in China. Hoewel de situatie in het buitenland voor de illegale migrant niet altijd even rooskleurig is, geeft men dit niet altijd toe (vanwege ‘gezichtsverlies’) en zal het familielid dat hulp vraagt als potentiële illegale migrant, vaak worden aangemoedigd om eveneens de stap te wagen. Economische situatie en vooruitzichten in China De slechte economische situatie in het noordoosten van China maakt dat ook vanuit deze regio meer mensen de risico's van illegale emigratie accepteren en vertrekken. Vanuit de provincies Liaoning, Heilongjiang en Jilin vertrekken veel mensen naar Zuid-Korea en Japan. De Chinezen uit de zuidelijke provincies (met name Fujian) die naar Europa vertrekken als migrant behoren niet tot de armste lagen van de bevolking. De zuidelijke provincies zijn juist de rijkere provincies, waar mensen zich de dure reis naar het buitenland kunnen veroorloven. Wat lokt is nog steeds het idee dat in het Westen meer geld te verdienen valt. Dit wordt ook

325

Bij deze paragraaf is onder meer gebruik gemaakt van Frank N. Pieke (IOM), ‘Recent trends in Chinese migration to Europe: Fujiamese migration in perspective’, maart 2002 en UK Immigration and Nationality Directorate, China extended Bulletin 4/2002, ‘Looking for the golden country’, augustus 2002; Zie ook het promotieonderzoek ‘Chinese mensensmokkel’ van dr. M. Soudijn, maart 2006 en ‘Best Practices to Manage Migration: China’, Irena Omelaniuk, International Migration Vol 43 (5) 2005.

71


mei 2006

bevestigd door familieleden die altijd terugkeren met veelbelovende verhalen en veel aanzien genieten bij de achterblijvers. Het onderwijssysteem is rigoureus in China. Er moet hard gewerkt worden met hoge scores om op een goede school terecht te komen. Toelating tot een goede school, na zware examens, is een voorwaarde voor een goed betaalde baan. Wanneer niet geïnvesteerd wordt in een hogere opleiding rest voor jongeren het vooruitzicht om te gaan werken in fabrieken. De arbeidsomstandigheden zijn daar slecht en de salarissen laag. Is er in China geen kans op een goede opleiding (en dus goedbetaald werk) dan is het buitenland een voor de hand liggende keuze, of voor studie of voor werk. 326 Mensensmokkel-netwerken Gezien de lange migratietraditie bestaat in China en daarbuiten een groot netwerk van mensensmokkelaars, de zogeheten ‘snakeheads’. Zij bieden allerlei reispakketten aan, waarbij vaak het organiseren van een paspoort en visum, illegaal transport, opvang bij aankomst etc. wordt gecombineerd. De potentiële migrant betaalt een grote reissom, maar krijgt daarvoor een georganiseerde reis tot de eindbestemming terug. De ‘snakeheads’ variëren van verre familieleden tot professionele internationale smokkelnetwerken, en alles wat daar tussen zit. In dorpen wordt vaak door reisagenten geadverteerd, gespecialiseerde bureaus bieden uitnodigingsbrieven of valse diploma's aan en in veel kranten en tijdschriften wordt (studenten)visabemiddeling aangeboden. Een stijgend aantal incidenten laat zien dat Chinezen niet alleen vertrekken uit de traditionele zuidelijke provincies, maar ook uit Shandong, Jilin en in iets mindere mate Heilong Jiang. Legale uitreis Door het wegnemen van een aantal administratieve obstakels begin 2001, heeft de Chinese overheid de legale uitreis van Chinese staatsburgers aanzienlijk eenvoudiger gemaakt. Zo is de procedure voor paspoortafgifte versoepeld en is de controle op de eerste uitreis, die voorheen geschiedde door middel van een systeem van uitreisvergunningen, afgeschaft. Een uitnodigingsbrief is niet meer nodig om een paspoort te verkrijgen. De uitreis van de migrant uit China geschiedt dikwijls legaal. Men reist daarna onder een valse naam verder. De reis eindigt veelal zonder papieren. Door de Chinese autoriteiten worden deze mensen niet als illegale emigranten beschouwd; zij hebben China immers legaal verlaten. Vrijwel alle ambassades en consulaten in China hebben te maken met een groei van het aantal visumaanvragen. Chinezen reizen steeds meer, niet alleen zakelijk, maar ook als toerist. Met de inwerkingtreding van de EU-China ADSovereenkomst per september 2004 kunnen Chinese toeristen in groepsverband naar 326

UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report, (6.207-6.222), april 2005.

72


mei 2006

de EU reizen. 327 Het aantal visumaanvragen is sindsdien nog meer toegenomen. Onderzoek toont aan dat een aantal Chinese toeristen illegaal in de landen van de EU achtergebleven is. Beleid Chinese autoriteiten China kampt met tientallen miljoenen werklozen en arme boeren. Deze aantallen zullen de komende jaren toenemen. De Chinese autoriteiten hebben er om die reden op zich geen bezwaar tegen als hun burgers het land verlaten om zich ergens anders te vestigen. Bovendien brengen de overzeese Chinezen harde valuta terug het land in, door investeringen in hun oorspronkelijke woonplaatsen. Steden als Changle en Wenzhou, waar veel Chinese migranten uit afkomstig zijn, zijn daardoor rijk geworden. Op sommige plaatsen (in Fujian bijvoorbeeld) stimuleert de lokale overheid illegale migratie zelfs, om met de terugkomende valuta de lokale economie te stimuleren. Anderzijds geeft China, sinds in 2000 in Dover 58 Chinezen in een container om het leven kwamen, meer prioriteit aan het bestrijden van illegale migratie. Men beschouwde deze tragische gebeurtenis ook als gezichtsverlies voor de Chinese overheid, wat reden was om veel publiciteit te geven aan een voortvarende aanpak van de illegale migratieproblematiek. Straffen op mensensmokkel zijn verhoogd. Illegale migranten die voor vertrek uit China opgepakt worden, worden soms voor korte tijd heropgevoed of krijgen een boete. De overheid houdt op diverse plaatsen propagandacampagnes om mensensmokkel tegen te gaan. Series van televisieprogramma’s en krantenartikelen zijn vervaardigd over de risico's van illegale migratie. Ook zijn controles op luchthavens, aan de landgrenzen en in de grenswateren toegenomen.

4.1.2

Migratie naar China Vluchtelingen Eind 2005 verbleven er zo’n 400.000 vluchtelingen en asielzoekers in China. Daarvan zijn er zo’n 300.000 Indo-Chinese vluchtelingen (etnische Chinezen, voornamelijk uit Vietnam328, die lokaal geïntegreerd zijn, maar zonder Chinese nationaliteit). Verder zijn er Kachin-vluchtelingen uit Birma (verblijven in de provincie Yunnan) en veel Noord-Koreaanse vluchtelingen. 329 327

Zie ook paragraaf 3.3.5 van dit algemeen ambsbericht.

328

Volgens het Chinese staatspersbureau Xinhua heeft de politie in de zuidwestelijke provincie Guangxi in 2005 125 gevallen van handel in Vietnamese vrouwen en kinderen behandeld, een verdubbeling in vergelijking met 2004 (‘China reports big rise in human trafficking from Vietnam’, DPA, 23 januari 2006).

329

‘World Refugee Survey 2005 Country Report – China’, geraadpleegd via www.refugees.org op 20 april 2006.

73


mei 2006

Noord-Koreaanse vluchtelingen In de grensstreek met Noord-Korea in het noordoosten van China houden zich naar schatting tussen de 100.000 en 300.000 Noord-Koreanen op. Velen reizen heen en weer om in China geld te verdienen of voedsel te kopen. Dit werd tot enkele jaren geleden oogluikend toegestaan. De grens wordt zowel legaal als illegaal overgestoken. Het illegaal de grens oversteken lijkt niet erg moeilijk gezien het grote aantal illegale grensoverschrijders. De opstelling van China ten aanzien van Noord-Koreanen die langer in China verblijven is de laatste jaren verhard. De officiële positie van China is dat de Noord-Koreaanse migranten op zoek zijn naar betere leefomstandigheden. Volgens UNHCR gaat dit inderdaad op voor ongeveer 65 procent van degenen die de grens met China oversteken. Ongeveer 15 procent blijft iets langer in China, maar keert eveneens terug naar Noord-Korea. De resterende 20 procent wil definitief het land uit en tracht via China verder te reizen.330 Met dat doel voor ogen verschaffen verschillende groepen en individuele Noord-Koreanen zich, met behulp van activisten uit verschillende landen, geregeld toegang tot diverse ambassades, consulaten of internationale scholen in China om asiel aan te vragen. Ook gedurende de verslagperiode kwam het een aantal keer voor. Noord-Koreaanse vluchtelingen worden door China officieel beschouwd als ‘economische migranten’ en worden teruggestuurd naar Noord-Korea, conform de overeenkomst die China met Noord-Korea hierover heeft. China heeft in 2005 tenminste vijfduizend Noord-Koreanen gedwongen teruggestuurd.331 Een uitzondering op dit uitzettingsbeleid van China vormen de vluchtelingen die een ambassade of consulaat invluchten. Tot nu toe konden zij naar een derde land reizen. Meestal was dat Zuid-Korea. Volgens statistieken van de Zuid-Koreaanse overheid zijn er van januari 2004 tot september 2004 1511 Noord-Koreanen via omwegen naar Zuid-Korea gekomen. De meeste Noord-Koreanen kwamen via China. UNHCR noch ngo’s hebben toegang tot het noordoostelijke grensgebied. Van 20 tot en met 23 maart 2006 bracht de VN Hoge Commissaris voor de

330

Hoewel er geen officiële cijfers zijn over het aantal Noord-Koreaanse vrouwen dat het slachtoffer wordt van mensenhandel, wordt aangenomen dat een deel van de vrouwen terecht komt op het arme Chinese platteland. Door de scheve bevolkingsopbouw van China – ouders mogen maar één kind krijgen en kiezen vaak voor een jongen – kunnen veel boeren maar moeilijk aan een bruid komen. Eenmaal getrouwd worden velen misbruikt of geslagen (‘Duizenden Noord-Koreaanse seksslavinnen in China’, Reuters, 9 december 2005).

331

US Committee for Refugees World Refugee Survey 2005 - Country Report China, geraadpleegd via www.refugees.org op 20 april 2006. Bij terugkomst in Noord-Korea wacht de meeste vluchtelingen een straf in een werkkamp. Het komt echter ook voor dat vluchtelingen worden geëxecuteerd (UK Immigration and Nationality Directorate, China Country Report (6.281), april 2005).

74


mei 2006

Vluchtelingen, Antonio Guterres, een bezoek aan China voor gesprekken onder meer over de status van Noord-Koreaanse migranten in China. Daarbij kwam met name de deportatie van Noord-Koreaanse migranten door China aan de orde, alsmede de noodzaak voor China om een eigen nationale asielwetgeving te ontwerpen. 332 China heeft buitenlandse ambassades opgeroepen geen bescherming meer te bieden aan Noord-Koreaanse vluchtelingen. China arresteert en berecht tevens personen die verdacht worden van hulp aan de Noord-Koreaanse vluchtelingen. De Chinese autoriteiten zouden ook premies uitkeren aan burgers die NoordKoreaanse vluchtelingen en degenen die hen daarbij behulpzaam zijn (zoals zendelingen en ontwikkelingswerkers) aangeven. De gevluchte Noord-Koreanen op hun beurt zouden direct gevangen worden gezet en net zo lang ondervraagd totdat zij vertellen wie in China hen daarbij heeft geholpen. 4.2

Opvang in de regio Onderhandelingen over een terug -en overnameovereenkomst tussen de EU en China zijn gaande, maar verlopen traag. Met Hongkong is in 2002 door de EU een terug -en overnameovereenkomst gesloten. Er bevinden zich veel Tibetaanse vluchtelingen in Nepal en India. Met deze landen zijn door Nederland geen overeenkomsten gesloten voor wat betreft personen afkomstig uit China. Tussen de 30.000 en 35.000 Tibetaanse vluchtelingen hebben zich in Nepal gevestigd. In 2004 hebben zich zo’n 2400 Tibetanen bij UNHCR in Nepal aangemeld. Mishandeling van Tibetanen die ongedocumenteerd de grens met Nepal proberen over te steken komt aan beide zijden van de grens regelmatig voor.333 In India zouden zich 100.000 tot 130.000 Tibetaanse vluchtelingen bevinden (ook tweede en derde generatie). Tibetaanse vluchtelingen worden daar zonder problemen opgevangen. Er zijn geen berichten dat Tibetaanse vluchtelingen door India worden teruggestuurd.

4.3

Activiteiten van internationale organisaties Ondanks dat veel Noordkoreanen uit economische overwegingen hun land verlaten, is UNHCR van mening dat het feit dat zij illegaal hun land verlaten 332

Reuters, 17 en 23 maart 2006, AFP, 20 en 23 maart 2006.

333


75


mei 2006

maakt dat zij bij terugkeer het risico lopen vervolgd te worden. Om die reden zijn alle Noordkoreanen in China als groep ‘persons of concern’. Het is niet duidelijk wie van de Noordkoreanen terugwil naar Noord-Korea, in China wil blijven of naar Zuid-Korea wil. UNHCR heeft geen toegang tot de drie grensprovincies waar de meeste Noord-Koreaanse vluchtelingen in China zich bevinden. UNHCR helpt naar Nepal gevluchte Tibetanen om door te reizen naar India, waar de meerderheid van de Tibetaanse vluchtelingen leeft. UNHCR heeft aangegeven geen officieel standpunt in te nemen ten aanzien van terugkeer naar China. Het algemene beleid is van toepassing: terugkeer van individuele afgewezen asielzoekers moet op een humane manier geschieden, met respect voor de rechten en waardigheid van de betrokkenen. UNHCR heeft voorts aangegeven niet betrokken te zijn geweest bij gevallen van vrijwillige terugkeer naar China.334

4.4

Beleid van andere westerse landen België In België wordt elk asielverzoek individueel beoordeeld. België hanteert geen speciaal beleid voor specifieke groepen, maar geeft tegelijkertijd aan terugkeer van Tibetanen en Oeigoeren naar China niet veilig te achten. Voor andere afgewezen asielzoekers wordt terugkeer wel veilig geacht. In 2005 zijn vanuit België 60 personen naar China teruggestuurd. Het is niet bekend of dit afgewezen asielzoekers dan wel illegalen betrof. België geeft ten slotte aan dat terugkeer van afgewezen Chinese asielzoekers (niet zijnde Tibetaan of Oeigoer) soms niet plaats kan vinden vanwege technische redenen.335 Denemarken Ook in Denemarken wordt elk asielverzoek individueel beoordeeld. Er is geen speciale bescherming voor specifieke groepen Chinese asielzoekers. Terugkeer naar China wordt veilig geacht en vindt in de praktijk ook plaats.336 Verenigd Koninkrijk De Britse regering kent geen speciale bescherming voor specifieke groepen Chinese asielzoekers. Ieder geval wordt op de eigen merites beoordeeld. China

334

Aldus vernomen van UNHCR op 25 april 2006.

335

Mededeling Belgische Commissariaat voor Vluchtelingen en Staatlozen van 22 maart 2006.

336

Mededeling Danish Immigration Service van 23 februari 2006.

76


mei 2006

wordt veilig geacht voor terugkeer. Terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers vindt in de praktijk ook plaats.337 Zwitserland In Zwitserland wordt bij de behandeling van asielverzoeken speciale aandacht besteed aan etnische minderheden, met name Tibetanen en Oeigoeren. Meer dan 80% van de asielaanvragen uit China is van deze groepen afkomstig. Tibetanen en Oeigoeren kunnen in aanmerking komen voor subsidiaire protectie. Tibetanen worden onderworpen aan een taal- en landenkennistest. Een Tibetaan met een negatief resultaat op deze test moet het land verlaten. Terugkeer naar China wordt veilig geacht. In de praktijk worden alleen Han-Chinezen teruggestuurd, maar onder moeilijke omstandigheden. Er wordt niet nader aangegeven waar deze moeilijke omstandigheden door ontstaan.338

337

Mededeling Britse Immigration and Nationality Directorate van 6 maart 2006.

338

Mededeling Zwitserse Bundesamt für Flüchtlinge van 2 maart 2006.

77


5

mei 2006

SAMENVATTING De voornaamste zorgen van de regering zijn het handhaven van de politieke stabiliteit en het primaat van de CCP, het bewaren van de territoriale eenheid, het vermijden van sociale onrust, het scheppen van werkgelegenheid en het reduceren van de kloof tussen rijk en arm. De huidige president en premier leggen nadruk op sociale problemen en hebben meer aandacht voor het volk dan hun voorgangers. De afgelopen jaren zijn kleine verbeteringen zichtbaar op mensenrechtengebied. De term mensenrechten is niet langer taboe in China. Een duidelijk voorbeeld is de opname van de passage in de grondwet over de bescherming van mensenrechten. Voorts krijgt verbetering van het rechtssysteem veel aandacht van de Chinese autoriteiten. Hervorming van de doodstraf lijkt concrete vorm aan te nemen. Mogelijk zouden vanaf juli 2006 alle doodstrafzaken in tweede (beroeps)zitting plaatsvinden met alle betrokken partijen erbij; ook zouden vanaf dat tijdstip alle doodstrafzaken via het Hooggerechtshof gaan lopen. Burgers krijgen meer individuele vrijheid. Sociale onderwerpen kunnen worden besproken en demonstraties vinden meer en meer plaats. De Chinese regering blijft echter gevoelig voor goed georganiseerde groeperingen die, ongeacht hun aard, het gezag van de communistische partij zouden kunnen aantasten. Ondanks de kleine verbeteringen worden in China nog steeds de mensenrechten op verschillende terreinen geschonden. Persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting zijn aan aanzienlijke beperkingen onderworpen. Het gebruik van internet wordt gecensureerd. Met betrekking tot door Chinese autoriteiten als niet-politiek gevoelig beschouwde onderwerpen, is het mogelijk om in China zonder consequenties kritiek te uiten. Het is (vooraf) echter niet altijd duidelijk waar de grens ligt tussen wat wel en niet als politiek gevoelig wordt beschouwd en derhalve niet geoorloofd is. Het is niet toegestaan om onafhankelijke partijen op te richten die zich kritisch tegenover de CCP opstellen. Arrestanten en gevangenen lopen de kans mishandeld en gefolterd te worden. Het aantal uitgevoerde doodvonnissen is hoger dan in de rest van de wereld bij elkaar opgeteld. Het rechtssysteem vormt nog steeds een middel voor de CCP om macht uit te oefenen en het recht is ondergeschikt aan de politiek. Veel wetten zijn vaag geformuleerd en verdachten hebben slechts zeer beperkt toegang tot een advocaat. Met grote regelmaat vinden processen achter gesloten deuren plaats. Verdachten zitten vaak lang vast voordat hen iets ten laste wordt gelegd of de zaak voor het gerecht komt. Religieuze stromingen in China zijn verplicht zich te registreren, worden aan strikte regels gebonden en worden streng gecontroleerd. 78


mei 2006

De mogelijkheid tot godsdienstbeoefening van niet-geregistreerde kerken is in de praktijk afhankelijk van de opstelling van de lokale autoriteiten en varieert per regio. De controle op en aanpak van niet-geregistreerde kerken lijkt in de afgelopen jaren te zijn verscherpt. De Falun Gong is een verboden sekte en aanhangers worden door de Chinese autoriteiten zeer actief vervolgd. In het kader van een sinds 2002 plaatshebbend officieel contact tussen de Tibetaanse regering in ballingschap en de Chinese leiders vond in de verslagperiode een vijfde ronde van geheime besprekingen plaats. De Chinese autoriteiten handhaven strikte controles op alle religieuze activiteiten, en op de gang van zaken in tempels en kloosters in Tibet. Soms worden kloosters gesloten en worden monniken en nonnen opgepakt die beschuldigd worden van politieke gedragingen. De religieuze vrijheid van Tibetanen buiten de Tibetaanse Autonome Regio is groter dan daarbinnen. China voert in Xinjiang een actief beleid tegen terrorisme, separatisme en religieus extremisme, waarbij nauwelijks onderscheid wordt gemaakt tussen vreedzame uitingen van protest enerzijds en gewelddadige anderzijds. De uitoefening door Oeigoeren van hun religie en culturele gebruiken wordt door de Chinese overheid slechts binnen nauwe kaders getolereerd. Oeigoeren die zich volgens de Chinese autoriteiten te religieus gedragen lopen kans te worden opgepakt en lang vastgehouden of veroordeeld. Activisme gericht op afscheiding van Binnen-Mongolië wordt niet geduld. Protestbewegingen die openlijk streven naar een onafhankelijk Binnen-Mongolië zijn sinds 1995 niet of nauwelijks meer actief in Binnen-Mongolië. De mensenrechtensituatie in Hongkong heeft na de soevereiniteitsoverdracht aan China per 1 juli 1997 geen wezenlijke veranderingen ondergaan. Ook in de verslagperiode zijn volgens sommigen vanuit Peking de teugels strakker aangehaald. Gezien de lange migratietraditie bestaat in China en daarbuiten een groot netwerk van mensensmokkelaars. De uitreis van de migrant uit China geschiedt vaak legaal. De reis eindigt veelal zonder papieren. UNHCR neemt geen officieel standpunt in ten aanzien van terugkeer naar China. Terugkeer van een afgewezen asielzoeker naar China moet op een humane manier geschieden, met respect voor de rechten en waardigheid van de betrokkene. Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland achten terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers veilig. België ook, behalve wat Tibetanen en Oeigoeren betreft. Zwitserland stuurt in de praktijk alleen Han-Chinezen terug. 79


6

mei 2006

GERAADPLEEGDE BRONNEN Amnesty International (www.amnesty.org) · Tragedy of Tiananmen remains still alive, 3 juni 2005 · The Olympics countdown – three years of human rights reform, 5 augustus 2005 · Abolishing ‘Re-education through Labour’ appeal cases, 28 augustus 2005 · Briefing on EU concerns regarding human rights in China, prepared for EUChina Summit 5 September 2005, 2 september 2005 · Re-instatement of Supreme Court review of death sentences – a step towards abolition, 5 oktober 2005 · Executed ‘according to law’? – the death penalty in China, 14 oktober 2005 · Jaarboek 2005 (betreft informatie over 2004) · Persberichten · Urgent actions CIA (www.cia.gov) · The World Factbook, 4 oktober 2005 Committee to Protect Journalists (www.cpj.org) · Cases 2005: Asia Compass Direct * Global news Dui Hua Foundation (www.duihua.org) · Dialogue (diverse) Economist Intelligence Unit (EIU) (www.eiu.com) · China Country Profile 2005 · China Country Report, juli – december 2005 Human Rights in China (www.hrichina.org) · Persberichten Human Rights Watch (www.hrw.org) · World Report 2006, 18 januari 2006 · Persbrichten · US Congressional Human Rights Caucus (CHRC) Members’ briefing: The human rights situation of Uighurs in the People’s Republic of China (PRC), 27 april 2005 · Uighur activist’s family threatened, 14 mei 2005 80


· · · · ·

· · · · · · · · ·

mei 2006

Tiananmen 16 years later, 4 juni 2005 Restrictions on aids activists in China, vol 17, no. 5©), 15 juni 2005 Unleash civil society in China to save lives, 4 juli 2005 Freedom of thought, conscience, religion and belief – testimony before the US House Committee on International Relations, 21 juli 2005 Letter to Prime Minister Tony Blair [on human rights issues in China] – recommendations for the upcoming EU-China Summit to be held on September 5, 2005 in Beijing, 30 augustus 2005 Tibet: monk spirited away by security forces, 17 september 2005 Sleep well – nine ‘right’ things to remember when investing in Asia, 19 september 2005 End censorship of Internet – new regulations a major step backward, 28 september 2005 Letter to Prime Minister Blair on Mr. Lu Banglie, 17 oktober 2005 Germany: new government should bolster global human rights, 26 oktober 2005 Political prisoner exposes brutality in police-run mental hospital – eyewitness testimonies from notorious Ankang asylum, 2 november 2005 We could disappear at any time – retaliation and abuses against Chinese petitioners, volume 17, no. 11©, december 2005 Dongzhou killings need independent investigation – Chinese citizens launch public call for impartial probe, 15 december 2005 Police shut down gay, lesbian event – government persecutes civil society groups that address hiv/aids, 20 december 2005

Laogai Research Foundation (www.laogai.org) · Persberichten · Not much new in China’s regulations on religion, 3 april 2005 · China admits prisoners organ sales, 12 mei 2005 · The harvesting of executed prisoners’ organs: behind the first mafia case in central China, 17 mei 2005 · Issue in China: labor camps that operate outside the courts, 5 september 2005 · US Commission on International Religious Freedom (USCIRF) releases policy focus on China report, 11 september 2005 · Death penalty practices reveal lack of judicial reform in China, 3 oktober 2005 · A notice regarding the strict prohibition of the parade of prisoners te be executed, 14 oktober 2005 · A document on the use of the dead bodies or organs of condemned criminals, 14 oktober 2005 Ministerie van Buitenlandse Zaken (www.minbuza.nl) · Algemeen ambtsbericht China, 28 maart 2003 (DPV/AM-784116) · Algemeen ambtsbericht China, 28 november 2001 (DPC/AM-733856) 81


· · · ·

mei 2006

Ambtsbericht minderjarigen in China, 9 april 2001 (DPC/AM-709612) Algemeen ambtsbericht China, 28 augustus 2000 (DPC/AM-665588) Algemeen ambtsbericht China, april 2004 (DPV/AM-842040) Algemeen ambtsbericht China, juni 2005 (DPV/AM-877726)

Oxford Analytica – global strategic analysis * Rapporten Persberichten en (kranten)artikelen uit onder andere: AFP, ANP, AP, BBC News, Der Spiegel, DPA, Guardian, Le Monde, Nederlands Dagblad, NRC Handelsblad, Reuters, The Christian Science Monitor, The Economist, The Japan Times, Respect/The Human Rights Newsletter (Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights), The Times, Tibet News (International Campaign for Tibet), Trouw, United Nations Press Releases Rapporteurs sans Frontières (www.rsf.fr) · Persberichten Tibet Information Network (www.tibetinfo.net) UK Immigration and Nationality Directorate (www.ind.homeoffice.gov.uk) · China Country Report, april 2005 US Committee for Refugees and Immigrants (USCRI) (www.refugees.org) · World Refugee Survey 2005, Country Update China US Department of State (www.state.gov) · China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices 2004, 28 februari 2005 · China (includes Tibet, Hong Kong and Macau) Country Report on Human Rights Practices - 2005, 8 maart 2006 · China International Religious Freedom Report 2005, 8 november 2005 · Background Note China, maart 2005 Verenigde Naties · VN Commission on Human Rights, Civil and Political Rights, including the Question of Torture and Detention. Report of the Working Group on Arbitrary Detention. E/CN.4/2005/6/Add.4, 29 december 2004.

82


mei 2006

83

Algemeen ambtsbericht China. mei Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken

Recommend Documents