Afscheid Rien Jille van Wetenswaard. Laat de natuur de natuur blijven

Rien tevreden in het jubileum interview van 2009 in Wetenswaard. En daar heeft Rien jarenlang een grote bijdrage aan geleverd. Daarvoor dank!

Afscheid Rien Jille van Wetenswaard Rien Jille is met ‘pensioen’. Vijftien jaar verzorgde hij Wetenswaard samen met Tine de Kievit. Rien schreef namens de redactie de artikelen, Tine gaf ze vorm. Twee redactieleden en een aantal correspondenten nemen het stokje over van Rien. Dat bewijst wel hoe enorm zijn bijdrage was aan het blad.

Namens de redactie, Marjan

Laat de natuur de natuur blijven ‘Waar zuivere energieën samen komen ontstaat saamhorigheid.’ Dit motto geeft Theo van Bronswijk zijn speech bij de nieuwjaarsbijeenkomst van de Vereniging Arboretum Munnike Park. Voor wie er niet bij was, volgt hier een bloemlezing uit de speeches van Theo en die van Wim Los, voorzitter van de Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard.

Rien maakt na zijn pensionering als journalist bij De Dordtenaar van zijn beroep zijn hobby. Hij wordt redacteur van Wetenswaard, het nieuwe contactblad voor Vereniging Arboretum Munnikepark en Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard. De redactie van Wetenswaard krijgt haar kopij van de werkgroepen. Maar daarnaast moet de redactie -lees: Rien Jille- zelf op zoek naar nieuws en „wetenswaardigheden‟. Zo doorkruist Rien regelmatig op de fiets Zwijndrecht en omstreken op weg naar een bijeenkomst, een vergadering of een feestelijke gelegenheid, om daarvan vervolgens nauwgezet verslag te doen. Ook voor een interview draait hij zijn hand niet om. “Over een uur heb ik dit gesprek op papier staan,” merkt hij eens op tijdens een redactievergadering. In die zin steekt hij zijn vaktrots niet onder stoelen of banken.

Theo van Bronswijk: Ieder heeft zijn activiteit in en met het groen, maar toch met een verwevenheid met elkaar. Wij hebben dat als Vereniging en Stichting elk op ons eigen terrein.

Theo van Bronswijk (l) en Wim Los spreken het nieuwe jaar in

In 2011 is veel gebeurd, zowel op het persoonlijke vlak als in verenigingsverband. Enkele leden zijn onder behandeling en in het ziekenhuis opgenomen geweest, maar zijn gelukkig weer aanwezig. Wel wil ik Nettie van Assendelft noemen die ernstig ziek is. Rien Jille krijgt bloemen bij zijn afscheid van de St. N&LZW

De leden van de vereniging hebben weer veel werk gedaan in ons park. Ik mag zeggen: “Het nog jonge Arboretum begint wat te betekenen.” De bomen worden volwassen, het park neemt toe in vorm en bloei. Zo worden de dagen gekleurd in een natuurlijke pracht. De nieuwe rozenborders hebben wij voorzien van verschillende nieuwe soorten rozen. Laten wij er op letten dat bij alles wat wij doen, “de natuur de natuur blijft.”

Wetenswaard heeft een andere omvang dan „De Dordtenaar‟. Het budget is „iets‟ kleiner. Daarom neemt Rien ook een deel van de distributie op zich. Hij bezorgt Wetenswaard bij de sponsors, de gemeentes Zwijndrecht en H.I. Ambacht en de bieb. “Als ik na een week weer in de bieb kom, is de hele stapel weg. Er zijn dus meer mensen die kennis nemen van ons werk dan we denken”, constateert 1

Wim Los: Een greep uit 2011. Het aantal bezoekers aan ‟t Weetpunt is wéér gestegen: meer dan 4.600 bezoekers telden we vorig jaar. ‟t Weetpunt was vaker geopend. Altijd was Mattijs of Teun of een gastheer/gastvrouw aanwezig. Ruim 3.000 basisscholieren kregen NME-les van onze schoolgidsen. De woensdagmiddagen waren met Buitenschoolse opvang en bezoek van ouderen en de jeugdactiviteiten van Harry Aardoom aantrekkelijk geprogrammeerd. De maandelijkse jeugdactiviteit op zaterdagmiddag blijft een topper. De door Lidy opgezette Groene Basiscursus van IVN is succesvol verlopen. De Vogelwerkgroep kan terugzien op een actief jaar. De werkgroep R.O. ziet de natuurontwikkeling in de Zwijndrechtse Waard daadwerkelijk verbeteren. Het blad Wetenswaard werd in fraaie kleurendruk uitgevoerd. De sponsors hebben hun waardering voor ons werk blijvend beloond.

Riepen we aan het begin van 2010 en 2011 nog op om nieuwe vrijwilligers te zoeken, in 2011 hebben zich nieuwe leden aangemeld. Van harte welkom: Ada Edelman, Els Esser, Nel van Vliet, John Bazen, Leo de Best en Bart Verhage. Dirk Visser heeft te kennen gegeven met al zijn vrijwilligerswerk te stoppen, zodra wij een opvolger hebben. Gelukkig hebben wij in Andries van der Ent een nieuwe penningmeester gevonden, die op zijn beurt het secretariaat overdraagt aan Sonja Kok. De leden moeten nog wel akkoord gaan met hun voordracht.

„Personele‟ aangelegenheden in 2011: Begin oktober moesten we afscheid nemen van Johan Prins, die ondanks zijn hoge leeftijd van 87 jaar een prominent lid was van de Vogelwerkgroep. We zijn bezorgd om de gezondheid van Bram v.d. Broek, die met zoveel enthousiasme begonnen was binnen de Weetpuntwerkgroep. Arno Hol, de initiatiefnemer en trekker van het Waalpad in Heerjansdam, heeft afscheid genomen, omdat zijn werk keer op keer door vandalisme werd vernield. In december is Rien Jille „met pensioen‟ gegaan, bijna 8o jaar. Hij heeft zijn werkzaamheden voor de werkgroep Communicatie en het contactblad Wetenswaard na 15 jaar overgedragen aan Marjan d‟Hond en Fred Molhuizen. Met Teun Griffioen zoeken we naar hulp en overdracht van taken bij het beheer van ‟t Weetpunt, omdat ook hij de 80 nadert. De Vogelwerkgroep zoekt een nieuwe voorzitter; zolang dat niet gelukt is vervult Gerard van der Graaf deze taak. Ook penningmeester Harrie de With wil zijn functie overdragen.

De nieuwe lente kondigt zich al aan; zie de bloeiende narcissen bij de entree van het park. Wij gaan met nieuwe energie aan de slag met het Park. Als eerste noem ik het bestaande Rosarium. De grond wordt ververst en er komen nieuwe rozensoorten in. De bloemenweide wordt weer ingezaaid met een grote variëteit aan eenjarige bloemen. Links van het pad, vanaf de parkeerplaats, zal een border gemaakt worden van verschillende Hydrangea soorten. De eerste soort -paniculata met witte bloemen- is al geplant. Met de bloemenweide en de bestaande eenjarigenborder, die elk jaar gevuld wordt met planten van Florensis, wordt het nog aantrekkelijker om verder een kijkje te nemen in het Arboretum.

Wim Los meldt ook de leuke dingen van 2011. Lidy van der Lans is Koninklijk onderscheiden. Jacques Rozendaal, een nieuw lid, gaat samen met Hans Stoffer de inhoud van de nieuwe website verzorgen. De werkgroep schoolgidsen heeft zijn activiteiten uitgebreid naar de Kiboehoeve, Waalpad Heerjansdam, het Jeugdspeelpark en de Frelustal in Ambacht.

Dat dit met zo‟n enthousiaste groep van vrijwilligers tot stand is en wordt gebracht verdient een applaus. Ik vraag dan ook aan wethouder Henk Mirck, laat dit op het Gemeentehuis ook bekend zijn. Laat de ambtenaren na hun werk ons eens een bezoek brengen. (Onze toelage wordt vast verhoogd). 2

Er komt weer een schoolgidsencursus en voor gastheer/gastvrouw noteert Andries van der Ent u graag.

Slechts één nest was ongebruikt. Geen slecht resultaat.

We staan niet alleen in onze liefde voor de natuur. Onze Koningin heeft in haar kersttoespraak aandacht gevraagd voor onze planeet: “In elke besluitvorming moet de kwaliteit van de toekomst meetellen. Die ligt in beschermen van natuur en milieu. (…) Dit vraagt niet alleen nieuwe eisen en regels voor houdbaarheid maar ook het bewust omgaan met al wat de natuur ons geeft. (…) Velen spannen zich in voor natuurbehoud en leren kinderen oog te krijgen voor de onvervangbare schatten van de aarde”. Woorden die binnen onze kring goed zijn begrepen. Burgemeester Scholten kon er in zijn speech niet omheen, dat ook het maatschappelijk veld het economische klimaat gaat voelen. Wel heeft hij veel waardering voor het werk dat vrijwilligers belangeloos doen. Het college van B&W wil alles in het werk stellen om het vrijwilligerswerk te behouden voor de gemeenschap.

Krakers in nestkast 81 Als leden van een vogelwerkgroep stellen we een ontmoeting met een wespendief altijd op prijs. Maar een ontmoeting met wespen…? Dat er door de stichting/vereniging een WAB is afgesloten, is niet zo‟n slecht idee geweest. Nestkast 81 bleek bij controle namelijk te zijn „gekraakt‟ door een kolonie wespen! Gelukkig gaat Gerard (zie foto) zeer behoedzaam te werk, anders was een noodsprong van de ladder om het vege lijf te redden, niet denkbeeldig geweest.

DE REDACTIE WENST U ALLE GOEDS EN EEN GROEN NIEUWJAAR.

Vogelwerkgroep maakt nestkasten schoon in Munnikepark & Waalpad Leden van de ‘oude kern’ van de Vogelwerkgroep (Ria, Hans, Gerard en Joop) hebben de natuurwerkdag van 2011 gebruikt voor de jaarlijkse ronde langs de nestkasten in het Munnikepark en langs Het Waalpad.

Joop van der Haven

Zwaan is weduwe Het zwanenpaar dat altijd in het Munnikepark broedt, is weer getroffen door onheil. Vader zwaan is aangevallen door een loslopende hond. Met een slagaderlijke bloeding in zijn hals kon het dier nog vluchten naar de steiger in de tuin van de familie Mars. Daar is hij opgehaald door de dierenambulance en naar de vogelopvang gebracht. Helaas kon men de zwaan niet redden; na drie weken heeft men hem toch moeten laten inslapen. Moeder zwaan is weduwe. Gelukkig doet het zwanenjong, dat dit voorjaar is geboren, het wel goed. Moraal van dit verhaal: honden horen aan de lijn. ZEKER IN HET PARK! Zeg het voort.

Tijdens de najaarsvergadering was er nog zoveel animo, dat we oorspronkelijk met twee werkgroepen aan de slag dachten te gaan: een in het arboretum Munnike Park, een langs het Waalpad. Maar op de natuurwerkdag bleek er rond kwart over negen geen versterking meer te komen. Dus zijn we de nestkastenronde in het arboretum gestart met één groep. Gerard, samen met Ria het jeugdige elan van de groep, nam het „ladderwerk‟ op zich. Begeleid door zang en roepgeluidjes van alles wat veren heeft, was het fijn werken. Van de 26 nesten die zijn nagekeken en schoongemaakt, bleken er zestien bezet te zijn geweest. Toch zo‟n 62 %! De overige nesten zijn meestal gebruikt als slaapplaats. In Heerjansdam hebben we zestien nestkasten schoongemaakt. Twaalf daarvan waren bezet.

Marjan 3

bakkie te doen, met een praatje. Met Ria maakte hij lange fietstochten in de omgeving.

Johan Prins 24 06 1924 – 01 10 2011

Johan was betrokken en sociaal. Had je hem nodig dan was hij er. Pratend met mensen, was een bekend beeld van Johan. Verder vielen op: zijn eenvoud, humor en optimisme, zijn muzikaliteit (mondharmonica en een mooie stem). We durven te stellen dat Johan tot zijn 85e jaar vol van het leven heeft genoten, zeker de laatste vijftien jaar dat wij hem kenden. Helaas was het laatste halfjaar een dieptepunt voor Johan door de ziekte van Alzheimer. Wij zullen hem als trouwe vriend, kameraad en medelid erg missen. Vogelwerkgroep Zwijndrechtse Waard Voor ons een icoon, voor Zwijndrecht een markante man Het verlies van een vriend is altijd moeilijk. We stellen het dan ook op prijs van deze ruimte gebruik te mogen maken om Johan Prins te herdenken. Geen gemakkelijke opgave; wij kenden Johan als een veelzijdige man met een brede belangstelling.

Fraaie aanwinsten uit Bennekom Doodzonde is het; de kwekerij met arboretum van Wout Kromhout verdwijnt. De pacht is opgezegd. Voor ons eigen arboretum is dit een meevaller. Wij mogen van Wout bomen en planten uitzoeken voor een prikkie. Zo gaan Leny Mars, Andries van der Ent, Siem Cok en Marjan d‟Hond naar Bennekom voor een rondleiding waarvan wij heel hebberig worden. Enkele medewerkers van het Munnikepark kennen Wout Kromhout als de bomendeskundige van de cursus dendrologie. Zijn bosperceel staat dan ook vol met bijzondere bomen en planten. En dan zijn de mooiste exemplaren al verhuisd naar „La Tuillière‟ in de Franse Limousin, het landgoed waar Wout met vrienden een arboretum aan het uitbreiden is.* De Nederlandse Plantencollectie Spiraea die hij beheert, krijgt daar ook een plaats.

Johan was één van de grondleggers van de Vogelwerkgroep Zwijndrechtse Waard en de Historische Vereniging in Zwijndrecht. Volgens eigen zeggen was Johan geen vogelaar pur sang, maar een natuurliefhebber met open ogen voor wat Moeder Natuur te bieden heeft (“Kijk nou eens naar ons eigen Munnikepark, een juweeltje toch. Wat die mensen daar allemaal doen, geweldig!”). Toch kon hij veel over vogels vertellen. Naast de natuur had Johan belangstelling voor antiek. Bij het programma „Kunst en Kitsch‟ vertelde hij bijvoorbeeld nauwkeurig de waarde van de voorwerpen. Had hij in de kringloopwinkel iets voor een prikkie gekocht, dan wist je niet wat je zag als hij het onder handen had genomen. Ook archeologie had zijn interesse. Tijdens zijn zoektochten vond hij nogal eens scherven, waarmee hij de verzameling van de Historische Vereniging verrijkte.

Verhuisd naar Munnikepark Op het terrein van Kromhout heeft Albert van Leemreize zijn vrachtwagen al half gevuld met bomen. Deze kweker uit de Achterhoek heeft ook een aboretum en is blij met de esdoorns die hij kan overnemen van Kromhout. Drie exemplaren van de Acer davidii verhuizen naar Arboretum Munnike Park. Leny is in haar nopjes met een spireasoort die zo nieuw is, dat hij nog niet eens in de handel is: de Spiraea chinabeckii. Verder kiest ze een kleine beuk

Door een medische misser hield Johan een permanent stijfbeen. Maar die handicap heeft hem er nooit van weerhouden om fietsend en wandelend van de natuur te genieten. Hij doorkruiste het buitengebied van Zwijndrecht om dan bij „zijn‟ ‟t Weetpunt een 4

uit, de Fagus sylvatica „Mercedes‟. Marjan is verliefd op het prachtige heldergroen-met-witte blad van de Lonicera nitida „Stonegreen‟. Gelukkig is ook voor deze struik plaats in ons arboretum. De eikencollectie wordt uitgebreid met Quercus rhysophylla „Maya‟ (zie foto).

zal hij leven” te zingen. Voor de 75-plussers, de krasse knarren dus, heffen wij dan het wonderschone “Er is er een jarig, hoera” aan. Daaraan voegen wij het woordje 'WEER' toe, zodat de werkelijkheid nog meer recht wordt gedaan. De eerste regel wordt dan: “Er is er WEER een jarig…” Verder in de tekst wordt gezongen van “Hij leve lang”, wat dus een wens en een vaststelling tegelijk is. Win-Win zogezegd. Voor beide tekstvarianten kan Wijnand Euser leidend blijven bij het inzetten van het gezang. Het “Komt er nog wat van!” van Wijnand is daarbij altijd een zachte hint. * In de tekst wordt ‘hij’ gebruikt; de schrijver van dit stuk heeft daarmee uiteraard niet de intentie zijn vrouwelijke collega’s uit te sluiten. Dus, daar waar in het artikel hij staat, gelieve u ook zij te lezen/zingen. Aldus: ‘lang zal zij leven’.

Van de twee soorten Hydrangea paniculata, kan de kleinste variant direct mee in de achterbak van Andries‟ auto. Een bak met Iris belamacanda „Chinensis‟ (een gele tijgerlelie) wordt direct ingeladen en de kleine beuk kan er ook nog bij. Maar de rest van de nieuwe aanwinsten moet later worden opgehaald – en grotendeels zelfs nog worden uitgegraven. Daarvoor zorgen de mannen van de zaterdagploeg. Zij reizen ‟s ochtends vroeg af naar Bennekom en zijn pas na tweeën terug in het park. De volgende dinsdag beginnen de vrijwilligers daar weer met het planten van de nieuwe aanwinsten.

Fred

Uit de Wilgenmand Hoe kale takken een geheime hut worden In het ‘Natuureducatiepad’, aan de Lindeweg, overkant van de Munnikensteeg, staat de Wilgenmand. ’s Winters, als de takken kaal zijn, is in dit bouwsel van wilgentenen de vorm van een mand goed te herkennen. In het voorjaar is het een ander verhaal. Dan zorgt het blad van de wilgen voor beschutting en is de mand een goed verstopte hut.

* zie ook www.tuilliere.nl

Marjan

Het is winter 2001. In het „Natuureducatiepad‟ is een grote groep kinderen bezig met paaltjes in de grond slaan en wilgentenen aandragen. Hiermee vlechten ze een Wilgenmand.

Dinsdagmorgengezang in 't Weetpunt Bijna wekelijks klinkt op dinsdagmorgen gezang in 't Weetpunt. De reden daarvan: de verjaardag van een lid van de vereniging Arboretum Munnike Park. Maar of de tekst van het lied altijd de lading dekt?

Duizend gulden In 1999 wint Lidy van der Lans duizend gulden. Het geld wil ze graag besteden aan een natuurpad langs de Devel. De gemeente Zwijndrecht ziet ook wel wat in haar plan. Bovenop de duizend gulden heeft Lidy ineens een budget van 100.000 gulden, waarmee twee paddenpoelen en een vlonderpad worden aangelegd en gras plaatsmaakt voor wilde flora.

Er wordt met grote blijmoedigheid “Lang zal hij* leven” gezongen. In deze regel wordt dus een wens geuit. Je kunt je echter afvragen, of de tekst voor de krasse knarren onder onze collega‟s van tachtiglentes-plus, nog van toepassing is. De tekst getuigt in ieder geval van groot optimisme. Ik stel voor een leeftijdslimiet in te stellen en slechts voor jarigen die jonger zijn dan 75 lentes het “Lang

“Tegenwoordig voert het fluitenkruid de boventoon”, vertelt Lidy. Kinderen kunnen lekker banjeren 5

langs het pad. “Dat is fijn, want het Munnikepark is voor kinderen te mooi”, vindt ze. De eerste kennismaking van kinderen met de Wilgenmand vindt Lidy na ruim tien jaar nog steeds grappig. “Ze zien een dicht wilgenbosje en dan blijkt dat de muur van een ronde hut te zijn.” In de Wilgenmand kunnen kinderen „natuurdingen‟ doen, zoals een bootje maken van een rietblad, een wilgenkrans vlechten of gewoon kijken naar vogels, wilde bloemen en waterdiertjes.

Uitbreiding rosarium voltooid De twee halfronde cirkels langs de buitenrand van het rosarium zijn ingeplant. De vrijwilligers van het arboretum plantten half november de laatste van in totaal ruim 400 rozenstruiken. Er was aanbod te over, maar voor de nieuwe rozenperken is uiteindelijk gekozen voor vier soorten in verschillende tinten roze. Dit zijn: de rozerode rosa Mariandel, het abrikoosroze trosroosje Marie Curie, de trosroos Ianiripsa met witte tot zachtroze bloemen en de zalmroze Fragrant Delight. De laatste is ook een trosroos. Anders dan in de bestaande perken, zijn in het nieuwe stuk van het rosarium geen bloembolletjes geplant tussen de rozen. De nieuwe perken worden visueel met het oude deel van het rosarium verbonden met drie taxushaagjes. De aanpassing van het rosarium was een behoorlijke klus. Daardoor was er dit jaar geen tijd meer om in de rest van het park nog bollen te planten.

Chocola met een verhaal Begin 2012 wordt de Wilgenmand nog steeds gebruikt. Het is een mooie plek om verhalen te vertellen over de natuur en de geschiedenis van het gebied. Ieder schooljaar, in september en oktober, vertellen de schoolgidsen hun verhalen aan leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool. Ieder jaar bouwen de kinderen van de „Natuurclub‟ in februari hutten rond de Wilgenmand. Zo ook volgende maand. In de Wilgenmand krijgen de kinderen warme chocolademelk. De natuurgidsen sjouwen daarvoor schragen en een plank als tafel naar de mand. Gelukkig zitten de bankjes vast in de Wilgenmand.



In 2001bouwen kinderen van de Natuurclub de Wilgenmand

Lidy laat haar gedachten gaan over de foto‟s van de bouw in 2001. Deze kinderen zijn nu volwassen. Misschien hebben de oudsten zelf al kinderen. “Wat lijkt het me leuk als iemand naar me toekomst en vertelt dat hij nog heeft meegeholpen de Wilgenmand te bouwen.”



Dit is het eerste deel in een serie die dit jaar in WW verschijnt over de Wilgenmand.

Marjan en Wijnand naast elkaar gaten gravend in het nieuwe rozenperk. Daarbij stuiten we keer op keer op bakstenen en soms een oud stuk hout. Resten van de boerderij van Buitendijk, weet Wijnand. Het is oude grond waarop we de nieuwe rozen planten, blijkt maar weer.

Marjan

Marjan 6

Zo komt het gesprek op jongeren die in de nacht – weer- in het Arboretum hebben huisgehouden. Deze keer hebben zij prullenbakken en borden met zwaar vuurwerk gemolesteerd. Als je op je knieën opschot zit te verwijderen, komt de term uitschot al snel op. Uitschot en opschot: wat scheelt het? Eén voorzetsel. Soms zou ik willen dat we „uitschot‟ konden bestrijden als opschot. Met de schoffel verwijderen. Of de spa onder de wortels (lees: kont) van hardnekkiger exemplaren zetten en het park uitwerken. Maar dat gaat niet.

Leo vist reiger uit vijver

Leo de Best is altijd in voor iets nieuws. Zo stapt hij in grote „waterbroek‟ de vijver in om de reiger van zijn sokkel te halen en op te bergen voor de winter. “Je moet voorzichtig lopen hoor in zo‟n broek. Kijk zo.” vertelt Leo, terug op de kant. Theatraal spreidt hij zijn armen boven de galgen van de broek. “Je voeten zakken tien centimeter in de modder en dan word je heel wankel. Ben ik nog bijna volgelopen ook,” grinnikt hij. Het water kwam tot een centimeter onder de rand van de rubberen overall. Gelukkig hield Leo het water net buiten, want droog is het in zo‟n broek al “koud genoeg”, bibbert hij na.

Gelukkig zijn de natuurgidsen in en om het park actief om kinderen al jong respect voor de natuur bij te brengen. Voor de jongeren die deze preventieve lessen hebben moeten ontberen, kunnen we alleen maar hopen op de wijkagent.

Marjan

Marjan

Een winterdag

Tuintaal Knielend voor een bed vol eikjes ’s Winters is het tijd om opschot uit te roeien. Eigenlijk is opschot een scheut die omhoog komt uit de wortels van een boom. Maar in het dagelijks taalgebruik van het Arboretum Munnike Park verstaan wij daar ook zaailingen onder.

Er stond een meisje met een heel klein handje kruimels te strooien voor een mus of wat, scherp oplettend wie al iets had gehad. En de haaibaaien gaf ze dan een standje.

Opschot is stiekem spul. Je let een paar seizoenen niet op en opeens staat er een jonge boom op een plek waar niemand een boom gepland, laat staan geplant heeft. Eer je zo‟n exemplaar verwijderd hebt…

Het was een langgerekte monoloog. De telkens weerkerende felle krijs van soms een meeuw bracht haar niet van de wijs, ze had die rustverstoorders scherp in het oog.

Deze keer zijn we er bijtijds bij. Over de border waarin we gaan werken, hebben zich honderden eikjes uitgezaaid. Een steeltje met twee blaadjes zijn het nog maar, dus dit „opschot‟ kunnen we verwijderen met de hand en de schoffel. Een geduldwerkje, waarbij je alle tijd hebt om de stand van zaken in het park door te nemen.

In het heelal hield zij de zaken bij. Soms deed ze een paar passen. De sneeuw kraakte. Met een schel stemmetje prees ze en laakte. En met dat kleine handje voerde zij. Han G. Hoekstra. Voor u gekozen door Hans Stegeman.

7

Ik ben hier geheel vrijwillig

a…………..……….b…………………..c………….………..d………………… Aan datgene wat zichtbaar is in het arboretum gaan veel onzichtbare zaken vooraf. Een bescheiden opsomming: bomenplannen maken, jaaronderhoudsschema vaststellen, het eenjarigengebied ontwerpen, zaden uitkiezen voor de wilde tuin, bollen poten… Altijd zichtbaar zijn de vrijwilligers. Zichtbaar én herkenbaar in de groene „Arboretum Munnikepark‟ bodywarmers. Minder herkenbaar worden zij als zij, door hun specifieke houding, met moeder aarde verbonden zijn. Veelal gebukt en met de neus bijna op de grond of reikend naar de hemel. Wandelt u dus op dinsdag- of zaterdagmorgen door het park en signaleert u beweging tussen bomen, bloemen of struiken, dan kijkt u vaak naar de achterkant van een vrijwilliger. In de loop der seizoenen heb ik in die posities foto's van hen gemaakt. Het komende jaar worden deze in een viertal afleveringen gepubliceerd. Als spelletje: zoek de naam van de vrijwilliger bij de „achterkant‟ en voel je rijk. Spieken mag, de namen van de eigenaren van de achterwerken staan elders in deze Wetenswaard. Fred

Herijking bomenplekken is complex de bomen is gebruik gemaakt van GPS-technieken. Via satellieten is daarbij de plek van de boom op tien centimeter nauwkeurig bepaald. Jaap van der Waal heeft, als supporter van het arboretum, zijn tijd en apparatuur daarvoor beschikbaar gesteld.

Tine de Kievit coördineert een project. Zo mag je het wel noemen. Herijking, plaatsbepaling en benaming van de bomen in het arboretum. Een mondvol en een hele klus. Meer dan 200 soorten bomen sieren het arboretum. Het is gevestigd in en vormt een organisch geheel met de rest van het Munnikepark.

Andries en Fred zijn doende geweest met het plaatsen van 70 extra infopaaltjes bij diverse bomen en struiken. Tine en Frouke benoemen de boom waarna de paaltjes van een naambordje worden voorzien. Het arboretum wordt steeds professioneler met als bijzonderheid dat het zich bevindt in de publieke ruimte. In een openbaar park dus, ons Munnikepark.

In de ruim 20 jaar dat het park - en daarmee het arboretum - bestaat, zijn er bomen bijgekomen, verplaatst of gerooid. Niet alle veranderingen zijn verwerkt in het bomenbestand van het arboretum. Op verzoek van het bestuur is Tine de Kievit, samen met Frouke Escher, de bomenpopulatie weer in kaart aan het brengen. Voor het precies positioneren van

Fred

8

3 duurzaamheidsterren Kiboehoeve

Recordwoensdagmiddag

De schoolgidsen zijn tegenwoordig ook actief op ‘De Kiboehoeve’. Zo verzorgden schoolgidsen Madelon van Rijn, Pieta Mos en Henk Mirck de aftrap van de campagne ‘Alle kinderboerderijen Duurzaam’.

Een record in het vierjarige bestaan van de woensdag themamiddagen; 19 oktober trok het thema „herfst‟ maar liefst 56 kinderen, van 8 tot 12 jaar. Voor zoveel kinderen, en negen ouders, is „t Weetpunt eigenlijk te klein. Na de inleiding van IVN Schoolgids Roswitha van Leeuwen gingen de kinderen in het park op zoek naar alles wat met herfst te maken heeft: van afgevallen bladeren tot vruchten aan struiken. Van het verzamelde materiaal werd een presentje voor thuis gemaakt.

Basisschoolleerlingen uit Zwijndrecht stonden stil bij een duurzame samenleving. Het onderdeel „Poepexcursie‟ leidde natuurlijk tot veel hilariteit. De kinderen kregen allerlei opdrachten over en met (dieren)poep. Zij keken in het riool met de interactieve tentoonstelling „Het riool leeft‟. Er volgde een proefje met het maken van poep van ontbijtkoek, pindakaas en appelstroop.

Harry Aardoom

Bewoners OMS Woongebouw ‘De IJsvogel’ bezoeken ‘t Weetpunt. Op een woensdagmiddag komt activiteitenbegeleider Ingrid met een aantal bewoners van „De IJsvogel‟ naar „t Weetpunt in Zwijndrecht. Vier vrijwilligers van het IVN leiden hen rond door het park. De eerste stop is de kruidentuin. We plukken kruiden voor de geur; rozemarijn is de favoriet. Het park is in herfsttooi; bomen en struiken zijn prachtig. Ook het Rosarium heeft nog genoeg bloemen. Langs de Devel bekijken we bermplanten en vogels. Er vliegt zowaar een spechtenpaartje. Afsluitend bekijken we binnen boomvruchten, waarvan er in de herfst een overvloed is te vinden. Het was een waardevolle middag voor alle partijen.

Maar, het belangrijkste van de dag waren de resultaten van de Duurzaamheidsscan die werd uitgevoerd door leerlingen van groep 7/8 van „De Twee Wieken‟. Met 3 uit 5 sterren, doet De Kiboehoeve het best goed op het gebied van duurzaamheid. Maar er zijn verbeterpunten, vinden de leerlingen. Een daarvan is: afval scheiden.

Jannie de Nooijer

Derde boek Frouke in ’t Weetpunt

Madelon van Rijn,Pieta Mos, Henk Mirck

Frouke Escher heeft een nieuw plakboek gemaakt over het Munnikepark. Deze editie gaat over de appelbomen. Bij prachtige foto‟s van verschillende soorten malussen in 4 seizoenen, schrijft Frouke wetenswaardigheden over de appel. In het eerste plakboek beschrijft Frouke de ontwikkeling van de bloemenweide door de jaren heen, met informatie over flora en fauna. De hortensia staat centraal in het tweede boek. “Waarbij ik wil aantekenen dat er voor de fauna aan deze plant weinig lol is te beleven,” vertelt ze erbij. U kunt de plakboeken bekijken aan de balie van ‟t Weetpunt. Marjan

Schenk uw oude kalender Net als vorig jaar vraagt de werkgroep tentoonstellingen u om oude natuur- en landschapskalenders aan de groep te geven. Platen van kalenders zijn meestal voor meerdere onderwerpen te gebruiken. Voor veel schenkers was het vorig jaar verrassend te zien in welk verband hun „plaatje‟ een stukje van een verhaal over de natuur uitmaakte. Alvast bedankt.

Hans Stegeman 9

We kunnen wel zeggen dat we in deze cursus veel geleerd hebben en een beetje kenners zijn geworden. Maar ook, dat er nog veel te leren valt en dat de natuur ons keer op keer verrast.”

Basiscursus groen levert nieuwe natuurkenners af Trots poseren de cursisten van de ‘basiscursus groen’ met hun certificaat. In 11 theorie- en praktijklessen leerden zij de natuur in al zijn facetten kennen. Deze cursisten gaan op hun beurt hun kennis van de natuur doorgeven aan anderen.

15 maart: nieuwe schoolgidsencursus Op 15 maart a.s. begint in „t Weetpunt de nieuwe schoolgidsencursus. Deze cursus wordt gegeven door de Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard i.s.m. IVN afdeling Dordrecht. De cursus bestaat uit acht theorielessen en acht praktijklessen. Theorielessen zijn op donderdagavond van 20.00 tot 21.45 uur, praktijklessen op zaterdagochtend van 10.00 tot 11.30 uur.

Janneke Petter schrijft over haar ervaringen tijdens de cursus. “Een jaar lang hebben we met een gezellige groep van 20 natuurliefhebbers, maar nog geen kenners, de seizoenen doorlopen. Op donderdag-avond kregen we in „t Weetpunt van verschillende docenten, wél echte kenners, theorie over onderwerpen als: paddenstoelen, vogels, vlinders, bomen, water- en bodemdiertjes. Vaak brachten we de theorie dezelfde avond nog in praktijk: we hebben takken gedetermineerd, uilenballen uitgeplozen, pissenbedden laten racen, bladgroen gefilterd… Maar, hoogtepunt was toch iedere keer de praktijkles op zaterdagochtend. Die ochtenden hebben we gezien dat er ook in deze drukke regio van alles te ontdekken valt.

Met de ondertekening van een contract formaliseren Wim Los, lidy van der Lans, Leo Nennie en Cees Mastenbroek de samenwerking tussen IVN en de Stichting. In de praktijk werken beide partijen al jaren nauw samen, zoals bovenstaand berichtje duidelijk maakt.

Bericht van de Werkgroep R.O. De Werkgroep Ruimtelijke Ordening volgt kritisch de ontwikkelingen in de Zwijndrechtse Waard. De bijeenkomst van ‘Deltapoort’ leverde veel nieuws op.

Les op locatie In het arboretum zijn vooral in de herfst prachtige kleuren te bewonderen. Er nestelen ook heel veel vogels. In Weizigt NMC in Dordrecht konden we in het zonnetje mooie vlinders en hommels bekijken. Hier hebben we ook in „rommelhoekjes‟ gespeurd naar bodemdiertjes. In het Develgebied hebben we het waterleven in de sloot bestudeerd en het ontstaan van de Zwijndrechtse waard kunnen zien. In het Kralingsebos vonden we met gemak diverse paddenstoelen, in het Merwesteinpark stinzen en in het Alblasserbos -met wat speurwerk- sporen van reeën. Altijd wisten onze gidsen met veel enthousiasme over hun onderwerp vertellen.

Tijdens de laatste bijeenkomst van Deltapoort (22 september jl.) is o.a. gesproken over agrarisch beheer in het licht van het conserveren van een gebied. De Zwijndrechtse Waard is één van de zgn. concentratiegebieden. De bedoeling is dat de gebiedsvisie eind 2011 wordt afgerond en in februari 2012 wordt vastgesteld. De Landinrichtingscommissie blijft actief de vergaderingen bezoeken en zal inspreken, wanneer nodig. Onder Directie van de Dienst Landelijk Gebied (DLG) is gestart met het verbeteren van de ruiter10

paden in het Develbos. Verder is besloten om, vanuit de kwaliteitsimpuls HSL, fietspaden in Heerjansdam aan te leggen. Deze zullen in 2012 worden afgerond. Verder is de DLG bezig met het ontwikkelen van de polder Buitenland te Heerjansdam.

ordening. Het verschil tussen insecten is vaak alleen te ontdekken door erin te snijden. Doch bij het bestuderen van het gedrag bleef er twijfel over de indeling bestaan. Telkens waren er weer kleine aanpassingen nodig.

De gemeenteraad van Zwijndrecht heeft in oktober de Ontwikkelingsstrategie van het Buitengebied vastgesteld. De volgende stap is het ontwikkelen van het Bestemmingsplan Buitengebied. Op 11 januari 2012 heeft de Klankbordgroep Buitengebied, waarin de werkgroep is vertegenwoordigd, een eerste bijeenkomst hierover gehad.

Maar iedereen voelde dat er een groter geheim was, ergens binnen in plant en dier, wat bepalender was voor hun indeling in soorten en groepen, dan de vorm. Wij behoren tot de generatie die mag meemaken dat de bron van alle verschillen en overeenkomsten is gevonden in het DNA. De indelingen van planten en dieren worden herzien. Definitief? Ik vraag me nu al af wat de volgende stap zal zijn.

Arie de Koning

Hans Stegeman

Tentoonstelling over vorm: Van chaos naar ordening

Nieuw: ouderenwandelingen met gids Woensdag 25 januari begint de eerste ouderenwandeling door het Munnikepark. Ouderen kunnen zich alleen of met een groep inschrijven voor een wandeling met gids om het park echt te leren kennen en beleven. Wilt u meer weten? De nieuwe folder ligt bij de balie van „t Weetpunt.

De tentoonstelling over VORM is in een paar maanden gegroeid. De opbouw heeft meer tijd gekost dan verwacht. Steun en toeverlaat Peter heeft teveel problemen met zijn rug om zich nu druk te maken over een tentoonstelling. De eerste indruk van vorm in de natuur is er een van chaos. Alles groeit en beweegt ogenschijnlijk willekeurig door elkaar heen. Mensen hebben behoefte aan ordening. We willen overzicht hebben. Voor planten is dat niet zo ingewikkeld. We kunnen ze ter plekke bestuderen. En als we meer willen weten, kunnen we zonder problemen bladeren bloemen of takken meenemen naar studievertrek of laboratorium. Een plant zal niet jammeren of op enige andere manier emoties tonen. Met de zo verzamelde kennis kunnen wij planten een goede plek in ons leven geven.

Marjan

Een avond kerststukjes maken ofwel, een tuintaal met een staartje De kerststukjes zijn nu wel de deur uit. Toch kijken we terug op de avond kerststukjes maken met de vrijwilligers van het Arboretum. Bij een van de traktaties deze avond –cake met kweeperengelei- hoort namelijk een verhaal. Vorig jaar (2010) bedachten Leny Mars en ik hoe leuk het zou zijn om van de kweeperen uit het park gelei te maken en deze met cake te serveren op de kerstukjesavond. Helaas was een bezoeker ons voor. Als dit jaar de kweeperen weer rijp zijn, gebruik ik deze anekdote in „Tuintaal‟.

Dieren zijn moeilijker te ordenen. In uiterlijk mag een walvis dan op een vis lijken, het is geen vis. Je kunt er niet in een laboratorium achter komen, wat het dan wel is. Je zult het dier moeten volgen in zijn eigen leefomgeving. En om de overeenkomst en verschillen tussen wolf, jakhals en hond te kennen moet je al bijna gaan snijden in zo‟n dier. En dat is bij een dier iets anders dan bij een plant. Vandaar dat ook de eerste indelingen van de dieren voor een belangrijk deel berustten op de vorm. Dat deze indeling niet ideaal was, leidde op den duur ook bij kleinere dieren, waar bij herkenning van emoties niet zozeer sprake was, tot een betere

Wetenswaard is net uit, als Wim Arie Hamer (een van onze sponsors) belt. “Wil jij nog kweeperengelei maken?” De boom in zijn tuin bezweek bijna onder de hoeveelheid vruchten. De vrijwilligers van het arboretum mogen er best „een paar‟ van hebben. En zo krijgen mijn collega‟s huisgemaakte kweeperengelei bij de cake. Extra bijzonder: de boom in de tuin 11

“Van Drimmelen, van Drimmelen, is dat niet die van de houthandel aan de Ringdijk,” piepte de Robinia. Ja, dat wel, maar toen de bomen werd verteld dat het bedrijf boomvriendelijk gecertificeerd is, bogen zij deemoedig de kruinen als teken van dankbaarheid voor het sponsoren van hun stam, de takken, de bladeren en de wortels en dat door alle seizoenen heen.

van de familie Hamer is daar door wijlen Anton van der Ploeg in diens jonge jaren geplant. Marjan

Oplossing achterwerken: a. Melita b. Ada c. Theo

d. Sonja

Kleinkinderen sponsoren bomen

Fred

Je hebt kleinkinderen en affiniteit met het arboretum Munnike Park. Je geeft je liefde voor de natuur door aan de kids en vraagt hen of ze het leuk vinden om een boom in het arboretum te sponsoren. En zo geschiedde.

Bent u geïnspireerd door het verhaal van de kleinkinderen van Teun van Drimmelen? Neem dan contact op met Cees Roosendaal telefoon 078-6101879. Hij informeert u graag over alle sponsormogelijkheden. Een boom sponsort u bijvoorbeeld voor tenminste drie jaar. Per jaar bedraagt de minimale donatie 100 euro. Sponsoring blijft hard nodig. Een hartenkreet die vele malen in de Wetenswaard is geuit en actueel blijft. We sluiten er dan ook nu weer mee af. SPONSORING BLIJFT HARD NODIG De lijst van sponsors ziet er als volgt uit:  Mevr. L. van der Woude  Jeroen, Nocole en Kristie Tiën  Pavlov (P.Høvig) en Steven, Christiaan en Marjolein Høvig  Gooitske, Jelmer en Meerten Hamer  Eileen, Adolf en Richard Jager  Anne Marie  Wieke, Sanne,Thomas en Inger van der Schoor  Roald, Neline, Maaike, Anne, Derek, Madelein, Lennart, Lotte, Emmeke, Marit en Elbrich van der Ploeg  Marnix en Jessica de Graaff  Huib Jongejan  Robin van Drimmelen, Jadie Cole en Floor Kracht

Robin van Drimmelen, Jadie Cole en Floor Kracht zijn de kleinkinderen van Teun van Drimmelen en wonen alle drie buiten de Zwijndrechtse dreven. Recentelijk vierden zij de verjaardag van oma van Drimmelen en bezochten natuurlijk het Munnike Park. Floor, Jadie en Robin haastten zich om de door hen gesponsorde bomen te ontmoeten. Trots poseerden zij bij de Robinia pseudoacacia „Frisia‟, bij de Ginkgo biloba „Lakeview‟ en de Broussonetia. De bomen waren weer hoger geworden, de stammen wat dikker en de kinderen langer. De bomen waren aanvankelijk wat behoudend toen zij de naam Van Drimmelen hoorden.

Donaties vrienden van het Munnike Park: t.n.v. penn. Ver. Arboretum Munnike Park te Zwijndrecht: minimaal een bedrag van € 25,00 en lidmaatschap € 7,00 per jaar op rek.nr. 37.75.21.434 bij de Rabobank Sponsoring en donaties: St. Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard t.n.v. penn. Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard rek. nr. 39.76.03.614 Rabobank te Zwijndrecht.

12