Dag van de natuur 2011

Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Limburg - september - oktober - november 2011 - jaargang 8 - nummer 3

Dag van de natuur 2011 10.000 handen voor meer natuur

Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862 Afzender: Natuurpunt Limburg, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Daslook © François van Bauwel

Voorwoord Inhoudstafel 3 Jaar van het zoogdier

2012 is in Limburg het jaar van het zoogdier

4 Natuurpunt Limburg

6

8

9

Boeboeksfeest in Kiewit Dossier op tafel Bossen in Vlaanderen Dag van de natuur Kerst… natuurlijk Wandelbijlage 187 hectaren grootse natuur in Bocholt

13 Planten en adoptiesoorten

Plant een plant van hier

14 Natuurthema

Vleermuizen en bossen

16 Afdeling in de kijker

Natuurpunt Beringen

18 Natuur•weetjes

Leuke herfst natuurweetjes

Grote coverbeeld : Kastanjeboleet en zwavelkoppen © Marcel Bex (L) Vos © François van Bauwel (M) Herfstheide © Marcel Bex (R) Tamme kastanje © Marcel Bex

10 jaar Natuurpunt, … ook in Limburg Beste lezer, als u dit nummer van ons tijdschrift in de hand houdt bestaat Natuurpunt bijna 10 jaar. Destijds werden rond dit tijdstip de laatste hindernissen genomen om afdelingen en werkgroepen vreedzaam in mekaar te schuiven, secretariaten samen te voegen en natuurgebieden tot grotere gehelen aan mekaar te smelten. Ook in Limburg leidde de fusie van De Wielewaal en Natuurreservaten tot een proces van integratie en verdieping. De nieuwe vereniging is nu in meer gemeenten vertegenwoordigd dan ooit tevoren. Dit directe contact met lokale beleidsverantwoordelijken en bevolking heeft mee de totstandkoming van Natuurpunt als middenveldorganisatie bewerkstelligd. Vandaag wordt, mede door de fusie en alles wat er sindsdien is gebeurd, Natuurpunt als een volwaardige partner gezien in heel wat processen. Dit is een positieve evolutie in de maatschappij van vandaag waar beslissingen genomen worden in overleg

met alle betrokkenen, eerder dan als dictaat opgelegd van bovenaf. Deze evolutie heeft echter ook een keerzijde. Andere sectoren actief in het buitengebied kijken met afgunst naar Natuurpunt en proberen ons model van betrekken van mensen en het realiseren van een maatschappelijk doel via een niet-gouvernementele organisatie onderuit te halen omdat zij hun private belangen bedreigd zien door ons succes. Van onze achterban daarentegen krijgen we regelmatig het verwijt dat we nog te weinig een vuist durven maken, dat we onze subsidieverleners niet durven tegenspreken. Het is aan ons allen om de volgende 10 jaar te bewijzen dat we ook deze nieuwe uitdagingen aankunnen en duurzaam het belang van de stemloze natuur in Vlaanderen kunnen verdedigen in het voordeel van iedereen. Prosit op de feesteling en geef er nog ne lap op! Jos Ramaekers, coördinator

3

JAAR VAN HET ZOOGDIER

2012 wordt het Jaar van het Zoogdier in Limburg

Module 3 : Roofdieren op de foto • Les 1 : Introductie roofdieren + sporen • Les 2 : Fotovallen gebruiken : types, waar, wanneer, hoe, lokstoffen,… Plaats: O.Z. Zammelen (Kortessem) Periode: - Les 1 : vrijdag 3 februari : 19u30-22u30 - Les 2 : vrijdag 10 februari : 19u30-22u30 Kostprijs: € 12,00 voor leden en € 15,00 voor niet-leden. Module 4 : Limburgse “Big 5” (Edelhert, Ree, Everzwijn, Konik, Galloway) • Les 1 : Introductieles over hoefdieren (incl grazers in natuurgebieden) • Les 2 : Excursie everzwijnen en reeën spotten • Les 3 : Excursie grote grazers ism NP

beheer (aandacht voor graasgedrag en ecologie van de beesten, mestfauna, gevolgen natuur,…) • Les 4 : Edelhertenbronst (sept) Plaats: vermoedelijk De Watersnip Koersel voor de theorie. Periode: april – september 2012 Kostprijs: € 24,00 voor leden en € 30,00 voor niet-leden Module 5 : Opleiding tot Batman/-vrouw • Les 1 : Vleermuizen: levenswijze, soorten • Les 2 : Praktijk Bat-detector • Les 3 : (Zeer-) vroegochtendtocht : Kolonies boombewonende vleer muizen opsporen. • Les 4 : Kadervorming Nacht vd vleer muis. Tips & trics voor gidsen. Plaats: Bezoekerscentrum domein Nieuwenhoven Periode: April-mei-juni-juli Kostprijs: € 24,00 voor leden en € 30,00 voor niet-leden. Geïnteresseerden die na de cursus actief worden als wintercontroleur, gids voor Nacht vd vleermuis, of andere vleemuisprojecten van Natuurpunt kunnen hun cursusgeld terugverdienen.

Schrijf in voor g rsus en ontvan de complete cu gratis het boek n” pese zoogdiere “Veldgids Euro

VOS © François van Bauwel

Module 1 : Muizenissen en Uilenballen • Les 1: Inleiding - muizen & spitsmuizen • Les 2 : Avondje live-traps (inleiding + 1 à 2 controlerondes) • Les 3 : Initiatie braakbalpluizen Plaats: Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt Tijdstippen: • Les 1: Vrijdag 28 okt. : 19u30-22u30 • Les 2: Vrijdag 11 nov. : 19u30-22u30 • Les 3: Vrijdag 2 dec. : 19u30-22u30 Kostprijs: €18,00 voor leden en €22,00 voor niet-leden. Deelnemers die na de cursus actief willen meewerken aan een braakballen werkgroepje krijgen hun cursusgeld terug.

Module 2 : De mooiste pluimstaarten • Initiatie eekhoorninventarisatie (Rode eekhoorn + exotische Pallas’ eekhoorn & Prevoost eekhoorn) - Nesten zoeken - Haarvallen + determinatie - Knaagsporen Plaats: Mariahof, Mariahofstraat 51 te Bree Tijdstip: Zondag 22 januari 2012 van 14.00u tot 17.00u Kostprijs: € 6,00 voor leden en € 8,00 voor niet-leden.

Eekhoorn © François van Bauwel

Er beweegt wat in het Limburgse zoogdierenlandschap, en met Natuurpint Limburg zitten we er bovenop. Wil jij ook meer weten over onze harige vriendjes, schrijf je dan als de bliksem in voor één of meerdere van onze cursussen en uitstappen. Zoek je graag diersporen in de sneeuw, of zit je liever binnen braakballen zit te pluizen op zoek naar muizenschedeltjes, wil je weten waarom bevers verschijnen of zevenslapers verdwijnen, in ons cursusaanbod vind je ongetwijfeld iets naar je gading. Voorkennis is niet nodig, iedereen met een gezonde interesse in één of ander aspect van zoogdieren kan de lessen volgen. Info en inschrijving: tel.: 011 24 60 20 [email protected]

4

Domein kiewit

Module 6 : Grindbevers van de Grensmaas • Les 1 : Inleiding Bevers : ecologie en verspreiding in Vlaanderen + excursie Locatie en datum worden nog bekendgemaakt. Kostprijs: € 6,00 voor leden en € 8,00 voor niet-leden Module 7 : Zoogdieren aaien in Zuid-Limburg . • Les 1 : Hamsters : theoretische inlei ding + hamsterburchten sporen in stoppelvelden, eventueel bezoekje over de grens (Nederlands project) (zomer) • Les 2 : Eikelmuis : Theoretische inlei ding + avondwandeling (begin september, Kolmont) • Les 3 : Hazelmuis en Das in de Voer streek. Theoretische inleiding + spoorzoeken in de voerstreek (poot afdrukken, knaagsporen, nesten/ burchten, haren, …) ook aandacht voor everzwijn. (2e weekend oktober) Waar? Natuur.huis Gelinden, Wanneer? Zomer-najaar? Kostprijs: € 18,00 voor leden en € 22,00 voor niet-leden Geïnteresseerden die na de cursus actief worden als hazel-, of eikelmuismonitor voor Natuurpunt kunnen hun cursusgeld terugverdienen.

Bezoekerscentrum Mooi tussen het groene stedelijk domein Kiewit, midden in de bossen van Natuurpunt, in het middelpunt van onze bronsgroene provincie, daar ligt ons Limburgs bezoekerscentrum Kiewit. Een toplocatie om je te laten onderdompelen in de wonderen van de natuur.

Module 8 : Afsluitende avond met enkele korte voordrachten, uitreiking van de diploma’s, oprichting ZWG Limburg? Gratis voor deelnemers die succesvol één van de modules volgden.

Al je vragen over het domein en de natuur in Kiewit en Limburg worden persoonlijk behandeld door onze medewerkers van de infobalie. Je kan er allerlei wandel- en fietskaarten kopen, boeken, nestkastjes, dierenvoeder, leuke geschenken en souvenirs aankopen, en zo veel meer .... De beruchte storm die over Kiewit geraasd is, heeft ook schade berokkend op het Domein. Vrijwilligers en professionelen hebben hun uiterste best gedaan om de wandelingen terug toegankelijk te maken.

Inschrijven door overschrijving van het cursusgeld op KBC 451-8537751-40 met vermelding van de module(s). Kostprijs totale cursus € 108,00 voor leden en € 135 voor niet-leden

Naast de talrijke uitgestippelde wandelingen kan je maandelijks meewandelen met een natuurgids. Vertrek telkens aan het bezoekerscentrum Kiewit om 14u00

zondag 30 oktober, 14 uur Bezoekerscentrum Kiewit bosgeuren, kleuren en smaken in de herfst FAMILIEWANDELING met natuurgids. Laat je zintuigen spreken en geniet van de natuur in de herfst zondag 27 november, 14 uur Bezoekerscentrum Kiewit volkse verhalen FAMILIEWANDELING met natuurgids Een vleugje historie over Kiewit. Voor jonge (toekomstige) natuurliefhebbers zijn er talrijke activiteiten. Bij ons wordt elke wandeling een heus avontuur waar kinderen geprikkeld worden door de natuur zondag 9 oktober, 14 - 18 uur Bezoekerscentrum Kiewit BOEBOEKS IN KIEWIT Jeugdschrijver Marc de Bel komt samen met de Boeboeks afgezakt naar Kiewit Opdrachtentocht, workshops, boekvoorstelling, uitlenen Boeboekstas

François van Bauwel © Boomg

Marcel Bex © Tame kastanjes

5

woensdag 2 november, 14 uur Bezoekerscentrum Kiewit HerfsttochT Natuurtocht voor kids met natuurgids Het bos en de herfst, een ideale combinatie voor een avontuurlijk tochtje. Breng mama, papa, oma of opa ook mee. Vertrek aan het bezoekerscentrum te Kiewit om 14u00 ’s Zondags gezellig kuieren op een beurs. Daar zijn vele mensen wel voor te vinden. Als je op zo een beurs ook wat kennis kan opdoen is het zeker de moeite waard. zondag 23 oktober, 11-17 uur Bezoekerscentrum Kiewit OPTIEK- EN FOTOGRAFIEDAG Workshops, wandelingen, infostanden over fotografie, verrekijkers, telescopen en loepjes. Hoe je de natuur met hulpmiddelen kan bekijken. zondag 11 december, 14-17 uur Bezoekerscentrum Kiewit Kerst - natuurlijk De gezellige natuurlijke kerstmarkt. Hier vind je natuur geïnspireerde cadeautjes voor de feesten.

TENTOONSTELLING Vanaf 23 oktober, 14-17 uur : BOSSEN IN LIMBURG Een selectie van foto’s van de fotowedstrijd laat u de pracht zien van onze Limburgse bossen. Opening fototentoonstelling: zondag 23 oktober 10u

Zondag 9 oktober 14-18 uur BOEBOEKSFEEST IN KIEWIT : OPENING BOEBOEKSPAD Op zondag 9 oktober vieren we de officiële opening van het Boeboekspad op Domein Kiewit. Natuurpunt Limburg en de stad Hasselt stoomden namelijk Boeboekstassen klaar met allemaal leuke opdrachten voor kinderen. Daarmee kunnen gezinnen op avontuur trekken in de natuur vlak bij Hasselt. Voor deze speciale gelegenheid komt de geestelijke vader van de Boeboeks, Marc de Bel samen het pad inlopen. Na een vertelmoment van Marc kunnen liefhebbers het spannende pad ontdekken, samen met de gidsen. Doorlopend kunnen bezoekers terecht aan het Bezoekerscentrum om deel te nemen aan een van de workshops knutselen, grime. Fans van Marc de Bel krijgen de kans om hun boek te laten signeren door hun favoriete auteur. Programma: • 14u00 : Welkomstwoord vanwege de Hasseltse Schepen en de afgevaardigde van de minister. Marc de Bel stelt de Boeboeks, de rugzakjes en het Boeboekspad voor. • 14u30: Officiële opening Boeboekspad • 14u45: Marc de Bel vertelt onder de dikke eik. Daarna beginnen de wandelingen. • Omstreeks 16u30: Signeersessie • Doorlopend van 15u30 tot 18u00u: - Workshops: staarten en oren knutselen, Boeboeksschuilhutten bouwen, kokkerellen - Boekenverkoop - Kindergrime

6

DOSSIER OP TAFEL

Bossen in Vlaanderen In dit internationale jaar van het bos kunnen we in het bronsgroene Limburg natuurlijk niet achterblijven om het in deze rubriek over het thema bossen te hebben. Iedereen die er de statistieken op naleest weet dat Vlaanderen één van de bosarmste regio’s is in Europa. Met nauwelijks meer dan 10 % van de oppervlakte bebost en een jaarlijks dalende oppervlakte doen we het niet goed. Zelfs Nederland heeft ons recent ingehaald. Limburg scoort met 22% weliswaar beter dan het gemiddelde in Vlaanderen, maar de evolutie is ook hier niet positief. Vanwaar het belang dat aan bossen wordt gehecht? Bossen maken deel uit van onze groene omgeving. Mensen voelen zich ook sterk aangetrokken door bomen en bossen. Het belang dat de maatschappij en internationale instellingen aan bos hechten moet dan ook in dit ruimere kader

bekeken worden. In een tijd dat natuurbehoud nog maar schoorvoetend werd erkend, werden veel functies die de groene ruimte voor ons invult vooral geprojecteerd op bos, als meest zichtbare component van die groene ruimte. Bossen worden sterk bedreigd De laatste restanten oerwoud verdwenen al in de 19de eeuw in Europa, en vanaf de 20ste eeuw volgde de rest van de wereld deze evolutie. Bos dat verdwijnt is ook heel zichtbaar, veel zichtbaarder dan het droogleggen van een moeras bijvoorbeeld. Vaak verandert lokaal het klimaat en treedt er erosie op. Logisch dus dat de Verenigde Naties eerst en vooral het bos onder de aandacht brengen, en dat blijft ook hard nodig, maar biodiversiteit is ruimer dan bos. Bossen zijn meer dan bomenakkers. Bossen zijn heel belangrijk voor de biodiversiteit en vervullen belangrijke functies op het vlak van waterhuishouding

7

en klimaat. De biodiversiteit en aantrekkelijkheid van een bos voor mens en dier worden echter sterk bepaald door de opbouw van een bos. Zijn er open plekken, zijn de bomen van verschillende leeftijd, is het bos gemengd of staat er maar één boomsoort,… Hoe meer afwisseling, hoe beter zou je kunnen zeggen. Bossen hebben tijd nodig De Limburgse bossen zijn nog sterk bepaald door het economische verleden. De vraag naar mijnhout zorgde er begin 20ste eeuw voor dat duizenden hectaren heide werden omgezet naar dennenbos en in Haspengouw werden de beekvalleien volgeplant met populieren voor de luciferindustrie. We merken aan het verspreidingspatroon van typische bosvogels en andere bosdieren dat deze bossen stilaan volwassen en meer afwisselend worden, mede door de volgehouden inspanningen van de overheid en natuurorganisaties die 30 jaar geleden al de eentonig-

heid trachtten te doorbreken via een aangepast beheer. Bossen hebben tijd nodig en voor omvorming moet je dan ook de nodige tijd nemen. We hopen dan ook dat de nieuwe rage van groene energie op basis van hout geen roet in het eten gooit, maar dat boseigenaren kiezen voor een duurzaam bosbeheer, eerder dan voor het snelle gewin. Bossen uitbreiden vraagt moed De Vlaamse beleidsmakers en administraties belijden reeds lang lippendienst aan bosuitbreiding. De praktijk is echter anders. Dat komt door de vaak tegenstrijdige belangen van grondeigenaren en sectoren en de rigide regelgeving. Als we kijken naar de meest geschikte locaties om een bos uit te breiden of aan te planten dan zien we dat de huidige bestemming vaak landbouw is. Door een strenge pachtwetgeving en bindende (meestal negatieve) adviezen van de landbouwadministratie en gemeente bloeden vele initiatieven voor bosuit-

breiding dood. Recent echter kondigde de Vlaamse Regering een vereenvoudiging aan, waarbij deze verplichte adviezen voor particuliere projecten worden afgeschaft. Komt er dan toch nog iets terecht van de beloofde 10.000 ha bosuitbreiding?...

Foto linksboven : Noorse Fjorden © Marcel Bex Foto rechtsboven : Herfst heide © Marcel Bex

8

DAG VAN DE NATUUR

Dag van de Natuur Activiteiten - Werkkledij aanbevolen Zaterdag 19 november Natuurpunt Maasmechelen, Maaswinkel Samenkomst om 09.00u aan het Infobord langs de Zuid-Willemsvaart, Maasmechelen. Einde rond 12u Info: Bertie Vanderlee 089 – 76 47 51 Zaterdag 19 november Natuurpunt Borgloon, Grootloon Samenkomst om 09.00u aan de loods van Natuurpunt, Grootloonstraat 111a, Borgloon. Einde rond 12u Info: Eric Decock 0474 46 40 27 Zaterdag 19 november Natuurpunt Diepenbeek, De Maten - Samenkomst voormiddag om 09.00u aan de sluizen op het Albertkanaal, Havenlaan, Diepenbeek. Einde rond 12u - Samenkomst namiddag om 14.00u aan de sluizen op het Albertkanaal, Havenlaan, Diepenbeek. Einde rond 17u Info: David Berx 089 24 77 02 Zaterdag 19 november Natuurpunt Hechtel-Eksel, Vallei van de Zwarte Beek. Samenkomst om 09.00u aan de Katershoeve, Katerstraat, Hechtel Einde rond 12.00u Info: Krista Bovens 011 73 12 79, [email protected] Zaterdag 19 november Natuurpunt Beringen, Vallei van de Zwarte Beek - Samenkomst voormiddag om 09.00u aan werkschuur De Kluut, Bosstraat z/n (tov nr 130) Koersel (Beringen) Einde rond 12.30u



- Samenkomst namiddag om 14.00u aan werkschuur De Kluut, Bosstraat z/n (tov nr 130) Koersel (Beringen) Einde rond 17.00u Info: Hans Van den Bossche 011 – 45 01 91 Zaterdag 19 november Natuurpunt Hasselt-Zonhoven, Domein Kiewit Samenkomst om 09.00u parking van Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt. Einde rond 16.00u (Een halve dag deelnemen kan ook) Info: Ivo Vanvoorden 011 – 21 02 94 Zaterdag 19 november Natuurpunt Zuidoost Limburg, Plateau van Caestert Samenkomst om 09.00u statieplein te Kanne (Riemst). Einde rond 16.00u, Natuurpunt zorgt voor eten en drinken Info: Kristof Odeur: 0495-27 68 75 [email protected] Zaterdag 19 november Natuurpunt Genk, De Maten Samenkomst om 09.00u. Einde rond 12u Info: Jos Bollen: 089 – 61 31 26 Zondag 20 november Natuurpunt Opglabbeek ‘Vuur voor de natuur’ Samenkomst om 14.00u aan kruispunt Broekkantstraat-Wervelstraat. Einde rond 17u Info: Luc Swerts: 089 – 85 48 65 [email protected]

Zaterdag 19 november

Natuurpunt afdelin gen steken de han uit de mouwen in den Limburg. Kom ook en wees twee van de 10.000 han den voor meer nat uur. Breng stevige sch oenen of laarzen werkhandschoene , n en aangepaste kledij mee. Wij zorgen voor een drankje en hap je

Zondag 20 november Natuurpunt Hasselt-Zonhoven, Domein Kiewit Samenkomst om 09.00u parking van Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt. Einde rond 16.00u (Een halve dag deelnemen kan ook) Info: Ivo Vanvoorden 011 – 21 02 94 Vanaf 17.00u winterbarbecue, biolokaal, inschrijven bij Natalie Henseler 0495 40 86 30 Zondag 20 november Natuurpunt Genk, De Maten Samenkomst om 14.00u. Einde rond 16.30u Info: Jos Bollen: 089 – 61 31 26 Zondag 20 november Natuurpunt Bocholt, Smeetshof Samenkomst om 09.00u aan het Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt. Einde rond 12.00u met een drankje Info: Albert Put: 011 – 31 44 76 Zondag 20 november Natuurpunt Alken, Mombeekvallei Samenkomst om 09.00u aan het info bord Klinkstraat, Alken. Einde rond 12u Info: Arnold Goossens: 089 – 46 39 88

Kerst ... Natuurlijk! Zondag 11 december 2011 van 14u tot 18u Deze namiddag is gezelligheid troef op Domein Kiewit. Breng dus zeker een bezoekje aan onze derde creatieve en op natuurgerichte kersthappening. Je ziet oa. een smid en glasblazer in actie en je kuiert langs diverse artisanale standen zoals patchwork en juwelen. Handige kinderen kunnen deelnemen aan verschillende korte workshops.

En, de enige en echte kerstman komt weer speciaal van het hoge noorden naar onze schuur afgezakt.In de keuken staat een origineel veenbessenhapje en drankje voor je klaar. Misschien wel een leuk idee voor je kerstmenu? Kom zeker langs want er valt heel wat te beleven! Iedereen is welkom! Voor de workshops, surf begin november naar: www.hasselt.be/domeinkiewit

Smeetshof heide © Arnold Goossens

SMEETSHOF

187 hectaren GROOTse natuur in Bocholt

Smeetshof wandeling © Arnold Goossens

Vroeger en nu Op de kaarten van Ferraris (1770) was het zuidelijke deel van het Smeetshof aangeduid als ‘onbegaanbaar moeras’. De noordelijke helft was grotendeels ‘bos met kreupel- of laagstammig hout’. Dit oorspronkelijke moeras werd gevoed door water vanuit het Kempisch Plateau en enkele beken die in het moeras uitmondden.

Smeetshof hoeve © Arnold Goossens

Smeetshof winter 2010-2011 © Arnold Goossens

Het Smeetshof is 187 hectaren groot en ligt volledig in de gemeente Bocholt, vlak tegen de grens met Nederland. Het Kempisch Plateau helt er in noordelijke richting af naar de laagvlakte van Bocholt. Vlakbij, in Nederland, ligt het Wijffelterbroek, een restant van het vroegere, reusachtige moerasbos.

Later raakte het gebied steeds meer versnipperd en verschenen er ook naaldhoutbossen. Het resultaat was een kleinschalig landbouwgebied, waarbij weien hooilanden afwisselden met bosjes, stukjes heide, struiken en wild door elkaar groeiende, hoog opschietende gewassen. Ideaal voor vogels als de nachtegaal, de geelgors en de grauwe klauwier, terwijl de resterende nattere gedeelten onderdak boden aan tal van moeras- en rietvogels.

Tijdens de 19de en 20ste eeuw heeft het Smeetshof een heuse gedaanteverwisseling ondergaan. Van ontoegankelijk moerasgebied evolueerde het gebied naar een zeer intensief landbouwgebied. Naast de grens met Nederland werd de Lossing gegraven, een kunstmatig afwateringskanaal. Dit kanaal verzamelde al het water uit het gebied en voerde het af. Hierdoor werd het gebied steeds droger en werd het meer en meer voor landbouw gebruikt. Op een militaire kaart van 1872 verschenen de eerste weilanden, boomgaarden en vochtige heidepercelen terug naast bossen en restanten van het oorspronkelijke moeras. Het verloop van de waterlopen in het Smeetshof werd sterk gewijzigd. Ook de oude verdedigingswallen langs de Napoleonsdijk waren hier zeer duidelijk te zien.

Eind jaren ’90 was het Smeetshof een vervallen hoeve in een ontoegankelijk jachtdomein. Van variatie in het landschap was nog maar weinig sprake. Toen sloegen de Vlaamse Landmaatschappij, de gemeente Bocholt en Natuurpunt de handen in elkaar. Ze bouwden het om tot een

Terug natte voeten Via het natuurinrichtingsproject van de Vlaamse Landmaatschappij zijn een hele reeks ingrepen gebeurd om de natuur een handje te helpen in haar herstel. Het meest bijzonder is wel de aanleg van overstroom- en doorstroommoerassen. Want oorspronkelijk was dit gebied een ‘onbegaanbaar moeras’. De beken in het gebied, zoals de Veldhoverbeek en Lechterrietbeek, kunnen overstromen en voeden zo een naar Vlaamse normen uitgestrekt en ontoegankelijk moerasgebied. ‘s Winters staan grote delen onder water, maar in de zomer zakt het water tot net onder de oppervlakte. In deze moerassen mag de natuur haar eigen gang weer gaan, geholpen door Galloway runderen die ervoor zorgen dat de moerassen niet overal dichtgroeien met wilgen. Vogels zoals grauwe klauwier of roodborsttapuit, vele libellen en sprinkhaansoorten doen er hun voordeel mee. Beken mogen weer meanderen en kregen hun natuurlijke oevers terug. Op de hogere gronden werden droge en natte heidperceeltjes in ere hersteld. De aanwezige bossen mogen spontaan ontwikkelen.

Smeetshof heide © Arnold Goossens

Smeetshof paarden © Arnold Goossens

uitgestrekt wandelgebied, met bijzondere moerassen, bossen, hooilanden en heide. De natuur reageerde snel positief. Het Smeetshof is nu een uitstekende plek om de natuur van het Kempenbroek te verkennen.

Gouden sprinkhaan Sprinkhanen kennen we vooral van droge, grazige plaatsen. Hun getjirp associëren we vooral met zuiderse vakantieoorden. De gouden sprinkhaan heeft echter een voorkeur voor natte, ruige plaatsen met wat struiken op voedselarme bodem. De wijfjes zijn vaak goudkleurig, de mannetjes zijn vooral groen met wat geel. Beide geslachten hebben een mooie metaalglans. Ook in grootte verschillen de geslachten sterk, de mannetjes zijn veel kleiner maar hebben wel grotere vleugels. Je krijgt deze sprinkhaan vooral te zien in de zomermaanden. De gouden sprinkhaan is in Vlaanderen vrij zeldzaam, in NoordLimburg doet hij het echter goed. In het Smeetshof profiteerde de gouden sprinkhaan sterk van de inrichtingswerken. Ook de keuze voor begrazingbeheer in plaats van maaien komt ten goede aan de gouden sprinkhaan. Melkdrupje Langs de bosranden en houtkanten vliegt in het late voorjaar de phegeavlinder of het melkdrupje. Hoewel deze soort op het eerste zicht geen bijzondere eisen stelt aan zijn leefgebied, zijn er in Vlaanderen nog maar weinig plaatsen waar hij nog leeft, de meeste in Noord-Limburg. Het melkdrupje is verzot op de nectar van bramen. De eitjes worden afgezet op allerlei lagere ruigteplanten zoals zuringsoorten, weegbree en walstro. In zijn opvallende pakje, blauwzwart met witte vlekken – vandaar de naam melkdrupje – en gele banden op het achterlijf, steelt hij wel de show. Niet alle motten zien er dus grijs en saai uit! Het onbeholpen gefladder van deze aardige motjes is een bijzondere belevenis!

Foto midden onder : Fotograaf © Marcel Bex

bieden die beheerd worden door het Limburgs Landschap zijn het Stramproyerbroek en de Zig-Goor in Kinrooi. Aan Nederlandse kant ligt het Wijfelterbroek van Natuurmonumenten. Door de goede bereikbaarheid, vormt het Smeetshof een uitgelezen wandelgebied. Er zijn niet minder dan vijf wandelingen uitgezet. Ze vertrekken allen aan de gerestau-

Smeetshof fotomie ©

Kempenbroek Het Smeetshof maakt deel uit van het Kempenbroek, een meer dan 11.000 ha groot grensoverschrijdend netwerk van natuurgebieden. Er zijn zelfs al plannen om hier terug oerossen en edelherten uit te zetten. Naaste buren van het Smeetshof zijn de Luysen, SintMaartensheide en Mariahof in de vallei van de Abeek in Bree. Aansluitende ge-

reerde historische hoeve uit 1873. Dat is ook een aangename rustplek, met zelfs een kleine hoogstamboomgaard, in een gevarieerd, lieflijk en tegelijk soms wild natuurlijk landschap.

www.natuurpunt.be/ natuurgebied-smeetshof

PLANTEN & ADOPTIESOORTEN

13

Help de Limburgse adoptiesoorten met een

plant van hier

Een greep uit de mogelijkheden om de geadopteerde soorten te helpen via onze plantenverkoop. • Een knotwilg als uitkijkpost voor ijsvo gels (Alken) of broedgelegenheid voor steenuil (Tongeren). • Meerjarige bloemenweide zaaien als voedselbron voor vlinders en bijen (Bil zen, Hamont-Achel, Dilsen-Stokkem, Gin gelom, Lanaken, Zutendaal). Het gras tus sen de bloemen komt dan weer het Houthalense wekkertje ten goede.

• • • • • • • •

Een sporkeboompje is zeer zinvol zijn als zangpost voor de geelgors (Bocholt), bovendien dienen de bladeren als voedsel voor het groentje (Overpelt) De grauwe klauwier (Bree) zit graag in een alleenstaande slee-, of meidoornstruik. Een eik of (haag)beuk is de perfecte schaduwboom voor eikvaren (Halen) terwijl de boskrekel (Meeuwen-Gruitrode) zich thuis voelt tussen het afgevallen blad. Ingekorvan vleermuizen (Heers) zoeken graag langs aangeplante haagkanten hun voedsel. Een kamperfoelieplant is de voedselbron voor de kleine ijsvogelvlinder (Heusden-Zolder) en geurt bovendien heerlijk in warme zomeravonden. Een hazelaar of tamme kastanje biedt voedsel en beschutting voor de das (Hoeselt). Een boswilg is het voesel voor de weerschijnvlinder (Kinrooi). Eikelmuizen (Kortessem) en hazelmui-

• • •

zen (Voeren) voelen zich perfect thuis in de wirwar van een hondsroos, bovendien lusten ze de rozenbottels als voedselbron Met wat geduld weet de zwarte specht (Leopoldsburg) of gekraagde roodstaart (Tessenderlo) jouw aangeplante bosboom op prijs te stellen. Een alleenstaande berk of eik worden als zangpost gebruikt door de boomleeuwerik (Lommel) Een zakje akkerbloemen bevat ook wat ruigere kruiden die door de roodborsttapuit (Maasmechelen) of grauwe gors (Riemst) op prijs worden gesteld als uitkijkpost. De veldleeuwerik (Sint-Truiden) haalt dan weer zijn hartje op aan de zaden. Natuurlijk hoef je niet in één van de genoemde gemeenten te wonen om de soort een handje (plantje) te helpen.

Kamperfoelie © Katleen Bollen

Limburg heeft nog een grote rijkdom aan dieren en planten. Een aantal van deze soorten doen het goed, maar andere ‘typische Limburgse’ soorten gaan sterk achteruit… Daar willen we iets aan doen. Elke Limburgse gemeente heeft een soort geadopteerd waar ze zelf acties voor ondernemen. Maar wij zelf kunnen ook iets ondernemen. Door onze tuin van het nodige voedsel te voorzien of nestgelegenheid te bieden.

NATUURTHEMA Grijze grootoor © David Herman

14

Natuurthema

VLEERMUIZEN EN BOSSEN In Vlaanderen leven 21 verschillende soorten vleermuizen. Het belang van mergelgroeven, forten, ijskelders en bunkers voor zwermende en overwinterende vleermuizen is al lang bewezen. Maar wist je ook dat de meeste bij ons levende vleermuizen sterk verbonden zijn met bossen? In dit internationale jaar van het bos willen we dit even nader toelichten. Waar woon je? Vleermuizen kan je opdelen in 2 groepen: boombewonende soorten en gebouwbewonende soorten. De rosse vleermuis, bosvleermuis, watervleermuis, baardvleermuis en franjestaart wonen in bomen. De grootoorvleermuis is een speciaal geval: hij komt zowel in gebouwen als in holle bomen voor. Andere soorten zoals dwergvleermuis wonen in gebouwen. Wanneer je op warme zomeravonden vleermuizen ziet fladderen rond je huis,

zijn dit waarschijnlijk dwergvleermuizen. Maar ook gebouwbewonende vleermuizen zijn afhankelijk van bossen om te jagen of ze gebruiken bosranden als vliegroute. Onder de boombewonende soorten schuilen sommigen het liefst onder loshangende boomschors, anderen palmen dan weer een oud spechtenhol in. Je leest het al: oude, holle bomen zijn een must voor vleermuizen. Zonder ‘holte-bomen’ hebben veel van onze vleermuizen een groot probleem. Vleermuiskasten bieden in een jong bos een tijdelijke oplossing. Een holle boom is meer dan een schuilplaats alleen. Het zijn paarplaatsen en kraamkamers. Vrouwtjes krijgen in de zomer één jong. De kersverse moeders troepen samen in kolonies van 15 tot 100 dieren en voeden zo hun jongen op. De mannetjes zitten ondertussen in kleine groepen (1-15 dieren) bijeen.

15

Holle bomen zijn voor sommige soorten ook uitstekende overwinteringsplaatsen. Zo overwintert de rosse vleermuis altijd in een holle boom. Diezelfde vleermuis wisselt zelfs regelmatig van holle boom tijdens de zoogtijd. Voor de rosse vleermuis is het dus belangrijk om verschillende holle bomen in de buurt te hebben. Er is eigenlijk geen enkel tijdstip in het jaar dat de rosse vleermuis niet in een boom huist. Als we rekening houden met de levenscyclus van vleermuizen, dan plannen we onze kapwerken best in oktober of november. In de zomer, wanneer er jongen zijn, veroorzaken kapwerken en dergelijke teveel verstoring, zelfs als de holle bomen gespaard blijven. De situatie in het bos verandert en dit leidt tot onrust bij de dieren die de omgeving van hun kraamkolonie uitstekend kennen. Voor de paarperiode geldt hetzelfde. Daarom blijft het najaar over als minst ongunstige periode, vóór de winterslaap. Als we spreken over dunningswerken is het trouwens beter om sommige bomen te ringen in plaats van ze te kappen. Kwijnende bomen zijn immers, zoals al gezegd, een must voor vleermuizen. Ook voor een heleboel andere soorten trouwens, zoals insecten, spechten en schimmels. Lijnen in het landschap Lanen, houtkanten, bosranden, sloten, … zijn belangrijke oriëntatiepunten voor vleermuizen. In een grote open vlakte zonder bomen of struiken weten ze de weg niet. Vooral de soorten met een kort sonarbereik hebben hier moeite mee. Probeer maar eens je weg te vinden in een open veld bij dichte mist… je zal zien dat dit zonder nabijgelegen oriëntatiepunten niet lukt.

Leuk weetje: hoewel vleermuizen zich in de lucht verplaatsen is een ecoduct ook voor deze dieren erg handig. Want net zoals een bomenrij is een ecoduct een lijnvormig oriëntatiepunt. Bovendien is een ecoduct ‘rustiger’ dan de omgeving. Een drukke autobaan is immers een luidruchtig obstakel waar altijd beweging is.

Wat kan je zelf doen? Ook al staan er geen holle bomen in je achtertuin, toch kan ook jij helpen om het onze vleermuizen naar hun zin te maken. Vleermuizen eten insecten. Een insectenvriendelijke tuin is dus ook een vleermuisvriendelijke tuin. Insecten leven van nectar. Een bloemrijke tuin met veel variatie is dus een paradijs voor insecten en op die manier een gedekte tafel voor vleermuizen. Een vijvertje met moeraszone is onmisbaar. Het lokt insecten en het is een mooie drinkplaats. Vanzelfsprekend zijn insecticiden verboden in een insectenvriendelijke tuin. Bomen, struiken en een ‘rommelhoekje’ bieden een schuilplaats voor insecten en tegelijk een rustplaats voor vleermuizen. Wanneer je vleermuizen ontdekt op zolder, tussen de muren of in de rolluikkast, weet dan dat ze hier enkel rusten. Ze knagen nergens aan en ze maken geen nest. Om vleermuizen onderdak te bieden kan je ook kiezen voor een vleermuizenkast of een chiroptière (dakpan met uitvliegopening).

WENST U een opvallende RECLAME En zo ook Natuurpunt steunen Interesse? Bel: 011 24 60 20 [email protected]

16

AFDELING IN DE KIJKER

Natuurpunt

BERINGEN

Foto linksboven : techniekersclubke © Francis Meelberghs Foto rechtsboven : veengebied aan de Overslag © Ineke Luts

Zoals vele Natuurpunt-afdelingen is Natuurpunt Beringen ontstaan uit protest tegen een alles vernietigende bouwwoede. Midden jaren ‘70 had het bestuur van de toenmalige gemeente Koersel immers snode plannen met de Vallei van de Zwarte Beek. Door de inzet van de toenmalige pioniers van milieugroep BERO werd dit onheil voorkomen. De inspanningen van deze pioniers leidden tot erkenning van de Zwarte Beek als speerpunt van Europese Topnatuur in Vlaanderen. Om het natuurgebied te beheren zijn er vele handen nodig. De steeds groter wordende groep vrijwilligers werd al snel bijgestaan door professionelen. Beide groepen vullen mekaar goed aan. • Enkele vrijwilligers zijn actief betrokken bij het opstellen van de plannen. • “Het techniekersclubke” ondersteunt de professionele ploeg door het uitvoeren van vele kleine werkjes. Zij komen hier voor elke woensdagnamiddag bij elkaar. • Elke zomer nemen groepen jongeren deel aan beheerswerkkampen. • Tijdens de weekends in het wintersei zoen zorgt een groepje vrijwilligers “de voederaars” voor het bijvoederen van de Angus Aberdeenrunderen. • Tenslotte worden op geregelde tijdstip pen beheerswerkdagen ingericht.

Ondanks alle inspanningen werd eind jaren ’90 toch nog een achteruitgang van de natuurwaarden vastgesteld. De Vlaamse Overheid kon door een aantal ingrepen en vele beloftes ontkomen aan een Europese veroordeling. Nog steeds wordt getracht via een in 2001 gelanceerd natuurinrichtingsproject die beloftes om te zetten in concrete acties. Natuurpunt Beringen werkt actief mee aan dit project en probeert zo het behoud en herstel van de unieke beekvallei te realiseren. Naast de terreinacties is Natuurpunt Beringen ook sterk verbonden met de werking van het Vlaams Bezoekerscentrum “De Watersnip”. Het bezoekerscentrum is een samenwerking tussen het Agentschap Natuur en Bos (ANB) van de Vlaamse Overheid, de provincie Limburg, de stad Beringen en Natuurpunt. De vaste medewerkers van de Watersnip worden bijgestaan door een grote groep vrijwilligers zodat elk jaar een sterk educatief programma kan worden uitgewerkt. Naast vele themawandelingen worden er o.a. ook op maat gemaakte schoolprogramma’s aangeboden. Op het gebied van studie zijn er een aantal “waarnemers” actief. Regelmatig worden er vlinderroutes gemonitord. De inventarisatie van amfibieën, libellen en paddestoelen staan ook op het programma.

17

Voor meer informatie over Natuurpunt Beringen kunt u steeds terecht op de website : www.natuurpuntberingen.be.

plankenpad aan de Hazerik © Ineke Luts

De Vallei van de Zwarte Beek beperkt zich niet tot Beringen alleen. De “bron” is te vinden in Hechtel-Eksel. Richting monding zijn ook de afdelingen Lummen en Regio Zelem actief. De brochure “De Vallei van de Zwarte Beek” is een mooi resultaat van samenwerking tussen de vier afdelingen. Recent is er ook een gezamenlijk websiteplatform uitgewerkt. Elke afdeling rond de Zwarte Beek heeft haar eigen specifieke pagina’s naast de gemeenschappelijke pagina’s. De website wordt nog uitgebreid met een heuse historiek van de Zwarte Beek.

Angus Aberdeenrunderen © Erna Aerts

Uiteraard wordt er ook aandacht besteed aan de adoptiesoort van Beringen : de watersnip. De verzamelde informatie moet toelaten het beheer te evalueren en waar nodig bij te sturen. We streven er naar deze monitoringsinspanningen nog verder uit te breiden. Extra hulp is hier zeker welkom. Door een actieve rol te spelen in het Stedelijk Adviesorgaan Leefmilieu (SAL) tracht de afdeling ook te wegen op het stedelijk milieubeleid. In het verstedelijkt Vlaanderen heeft een natuurnatuurgebied geen kans op voortbestaan in een verloederde omgeving. Het is daarom belangrijk om ook actief alle leefmilieuproblemen op te volgen. Zo worden onder andere de ontwikkelingen inzake bosbeheer, waterbeheer en structuurplannen bestudeerd en regelmatig besproken op de maandelijkse bestuursvergadering.

18

NATUUR•WEETJES

LIKONA zoekt…. LIKONA oftewel de Limburgse Koepel voor Natuurstudie is op zoek. Deze keer zijn we echter niet op zoek naar dierof plantensoorten maar naar mensen. Mensen zoals jij.

Zeldzame soorten ontdekt in Limburgse natuurgebieden In het weekend van 17 tot en met 19 juni vond vanuit Lommel-Werkplaatsen voor het tweede achtereenvolgende jaar een biodiversiteitsweekend plaats. De organisatie was in handen van de Projectgroep Levend Zand, die zich inzet voor het behoud van de zeldzame droge biotopen rond Lommel. Zij doet dat in nauwe samenwerking met Natuurpunt. Regionaal Landschap Lage Kempen subsidieerde de activiteit.

We zetten onze deur open voor nieuwe enthousiaste vrijwilligers met een hart voor natuur. Wil jij nieuwe soorten ontdekken, de Limburgse biodiversiteit mee in kaart brengen, (natuur)ervaringen uitwisselen? Zonder enige voorkennis kan je je aansluiten bij één van onze werkgroepen en je laten onderdompelen in de wondere wereld van onze Limburgse natuur. We bieden je op regelmatige basis vormingsmomenten en excursies aan en stellen gratis materiaal beschikbaar voor je onderzoek. Bovendien maken we het mogelijk om je bevindingen te publiceren. Wil je er het fijne van weten? Kom naar onze LIKONA-markt op zaterdag 22 oktober 2011 in de Tiendschuur van de abdij Herkenrode te Hasselt. Tussen 10.00 en 12.00u kan je er vrijblijvend de standen van onze verschillende werkgroepen bezoeken. Meer info: LIKONA, Provinciaal Natuurcentrum, Het Groene Huis, Domein Bokrijk, 3600 Genk Tel 011 26 54 62 - [email protected] www.likona.be

aanvullingen op de lijst van 2010 waren sprekende soorten, zoals de gerande oeverspin, rode en zwarte wouw en interessante insecten zoals zwart lieveheersbeestje, gedeukte gouden tor, mierenzakkever, hoornaarvlinder en pauwoogpijlstaart. Er konden enkele grote zeldzaamheden worden ontmaskerd. De kuifvlinder, zuidelijke tandvlinder en gerande marmeruil. Lommel heeft de strijd tegen het zand al vele decennia geleden gewonnen; nu wordt het tijd om de laatste restanten als waardevol cultuur- en natuurgoed te gaan koesteren. Levend Zand wil daar de aanzet toe geven.

10 jaar Natuurpunt. Dat moet gevierd worden! Natuurpunt wordt 10 jaar. Samen met jullie maken we’r een uniek en onvergetelijk feest van! Omcirkel 10 december 2011 in je agenda want die dag mag jij niet ontbreken. Verwacht alvast een mooie mix van muziek, show en uitzonderlijke anekdotes uit de oude (en minder oude) doos. Feest mee op 10 december in Gent Meer info: www.natuurpunt.be

Gladde slang © Lex Peeters

Er werden maar liefst tien gladde Slangen waargenomen, waarvan 3 exemplaren binnen een pas ontdekte populatie.

We kijken zeer tevreden terug op het evenement. De deelname was gegroeid en het leverde een hoop nieuwe informatie op, die voor de bescherming en het beheer van de bezochte gebieden van groot belang kan zijn. Onder de

Huldiging “Vrijwilliger van het jaar” Zaterdag 3 september was de startdag voor de vrijwilligers van het Educatief Natuurbeheer van Natuurpunt. Deze namiddag was een bedankje aan onze vrijwilligers die zich al jaar en dag inzetten voor dit inspirerende project om jongeren warm te maken voor natuurstudie en -beheer. De gedeputeerde Frank Smeets had enkele lovende woordjes voor ons project en overhandigde een waardebon aan de “Vrijwilligers van het jaar”: Jan Hendrikx voor Oost-Limburg en Maurice Vanoppen voor West-Limburg. Maurice Vanoppen

Jan Hendrickx

“Wij willen bij deze nogmaals onze welgemeende dank betuigen aan iedereen die ooit aan het project Educatief Natuurbeheer heeft meegewerkt. Wij zijn steeds op zoek naar nieuwe vrijwilligers! Wil je zelf ook graag vrijwilliger worden of wens je meer info over het project? Neem dan gerust contact op met Educatief Natuurbeheer Limburg op 011/24.60.22 of 0473/55.16.24 (West-Limburg) - 0478.33.52.40 (Oost-Limburg).”

NATUUR•WEETJES

Chris Steenwegen is de nieuwe Natuurpunt verwelkomt Chris Steenwegen als nieuwe algemeen directeur. De 53-jarige Chris Steenwegen studeerde biologie, milieusanering en overheidsmanagement en bekleedde belangrijke functies in het Vlaamse milieu- en natuurbeleid. Hij volgt Willy Ibens op.

Willy Ibens

Tijdens zijn engagement van meer dan 18 jaar bij Natuurpunt werkte Willy Ibens mee aan de succesvolle uitbouw van de vereniging met onder meer de uitgifte van succesvolle obligatieleningen, renovatie van het duurzaam nationaal secretariaat in Mechelen en de aankoop van grote natuurgebieden. Hij gaat aan de slag als adviseur natuur op het kabinet van minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege. Chris Steenwegen neemt de fakkel over op het moment dat Natuurpunt 10 jaar bestaat. In december 2001 fuseerden Natuurreservaten en De Wielewaal tot

Opening Mariahof Anderhalf jaar lang hebben de vrijwilligers van Natuurpunt  Bree  met man en macht gewerkt aan de realisatie van hun Natuur.huis op Mariahof. En het resultaat mag gezien worden: het is vanaf nu een ideale uitvalsbasis om van de fauna en flora in het Kempenbroek te gaan genieten. Voorzitter Joris Vandervelden van Natuurpunt-Bree was tijdens de officiële opening van het Natuur.huis dan ook een uitermate tevreden man. De afgelopen maanden zijn we hier dan ook met man en macht aan de slag geweest: een kern van ongeveer 30 vrij-

directeur Natuurpunt een grote natuurvereniging, gedragen door vrijwilligers. Natuurpunt groepeert bijna 90.000 gezinnen, duizenden vrijwilligers en vele regionale en lokale actieve kernen en is daardoor een sterke middenveldorganisatie in Vlaanderen. Natuurpunt beheert ongeveer 500 natuurgebieden met een totale oppervlakte van meer dan 18.000 ha. Meer dan 370 professionele medewerkers ondersteunen de vrijwilligerswerking rond beheer van natuurgebieden, educatie, natuurstudie en lokaal en nationaal natuurbeleid. Natuurpunt investeert ook in belangrijke mate in de sociale economie via Natuur- en Landschapszorg.

Beleg in aandelen ten voordele van hernieuwbare energie Enige tijd terug sloegen drie afdelingen van Natuurpunt (Natuurpunt Gent, Natuurpunt Antwerpen Noord, Natuur.koepel Zuid-West-Vlaanderen) de handen in elkaar en hebben samen met het bedrijf Linea Trovata, actief in de sector van hernieuwbare energie, de coperatieve Energie voor meer Natuur opgericht. Kort samengevat wil deze coperatieve nieuwe financile middelen inzamelen om de natuur te beschermen en te investeren in duurzame energieprojecten. Concreet willen we daartoe voor eind november 3.250.000 ophalen bij grote en kleine beleggers. • • • • • • • • •

Chris Steenwegen

willigers heeft hier elk vrij moment gespendeerd. Met speciale dank aan Jean Vanheeswyck en Jan Hermans die bijna elke dag in de weer waren. “Deze hele accommodatie op de rand van het natuurgebied De Luysen bestond tot amper vier jaar geleden uit privé-woningen die als buitenverblijf dienst deden”, vertelt Vandervelden. “De stad heeft toen deze gebouwen verworven en ons de eerste vleugel van het verblijf ter beschikking gesteld”. Het Mariahof was een hoeve die circa 1904 gebouwd werd in de wateringen van het Grootbroek.

Beleg in aandelen ten voordele van hernieuwbare energie Waarom duurzaam beleggen Over de Coöperatieve Wie zijn we Wat met de winst Aandelen kopen Antwoorden op veel gestelde vragen In de pers Infomomenten

Stap mee in ‘Energie voor meer natuur’ • • • • • •

Al een aandeel voor 250 euro Voor iedereen toegankelijk Verwacht dividend: 3% in 2011 en 6% vanaf 2012 Eenvoudig en snel investeren in groene stroom Deel van de opbrengst gaat naar aankoop natuurgebied en promotie van hernieuwbare energie Al voor meer dan 920000 euro aan aandelen verkocht sedert eind maart.

Wie kan een aandeel kopen? Zowel leden als niet-leden van Natuurpunt en bedrijven kunnen energieaandelen van 250 euro aankopen. De huidige aanbieding loopt nog tot 30 november 2011. Registreer u vandaag en geniet morgen van de voordelen van uw aandelen.

19

Berk © Marcel Bex

wandelagenda Natuurpunt Hechtel-Eksel Paddenstoelenweetjes Zondag 9 oktober 2011 Samenkomst om 14.00u aan de parking van de Begijnenvijvers, Begijnenstraat Hechtel, einde rond 16.30u. Info: Krista Bovens 011 73 12 79, [email protected] Natuurpunt As Paddenstoelenwandeling Zondag 09 oktober 2011 Samenkomst om 13.30u aan de Casterhoeve, Grotstraat, Niel-bij-As, einde rond 17.00u Meer info: Vincken André 089 – 65 78 71 Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Paddenstoelenwandeling Dinsdag 11 oktober 2011 Aanvang om 14.00u aan camping Holsteenbron, Hengelhoefse weg 9, Zonhoven, einde omstreeks 17.00u. Info: Toerisme Zonhoven, 011 – 60 26 19 Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Paddenstoelenwandeling Zaterdag 15 oktober 2011 Aanvang om 14.00u aan camping Holsteenbron, Hengelhoefse weg 9, Zonhoven, einde omstreeks 17.00u. Info: Toerisme Zonhoven, 011 – 60 26 19

Natuurpunt Neerpelt Paddenstoelenwandeling Zondag 16 oktober 2011 Samenkomst om 14.00u aan bezoekerscentrum De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt, einde omstreeks 16.00u. Meer info: Theo Janssen, 0473 – 80 18 30 Natuurpunt Zuidoost-Limburg Paddenstoelenwandeling Munsterbos Zondag 16 oktober 2011 Samenkomst om 14.00u aan de parking van de Remise, Leroyplein Munsterbilzen (Bilzen), einde rond 17.00u. Info: Paul Denis 012 – 23 03 28 Natuurpunt Hechtel-Eksel – Herfst-, en Paddenstoelentocht op kindermaat Zondag 16 en woensdag 19 oktober 2011 Samenkomst om 14.00u aan parking Den Brand, Kamertstraat, Hechtel, einde rond 16.30u Meer info: Krista Bovens 011 73 12 79, [email protected] Zoogdierenactiviteiten Natuurpunt Diepenbeek kleine zoogdieren van het bos Zaterdag 15 en Zondag 16 oktober Samenkomst om 19.00u aan parking Nietelbroeken, hoek Netelbroek-, en Kruisstraat te Diepenbeek, einde rond 22.00u... Info: Jos Ramaekers 0477 47 69 63 Natuurpunt Kinrooi - Diersporenwandeling Zaterdag 3 december Samenkomst om 09.00u aan de bergplaats aan kerk van Kessenich, einde rond 12.00u Meer info: Frans Parren: 0495 23 83 62 Natuurpunt Maasland Noord Op zoek naar beversporen Zaterdag 10 december Samenkomst om 14.00u aan de parking aan de Oude Maas in Dilsen, einde rond 17.00u Meer info: Jemp Peeters 0478 39 26 54

OPTIEK – EN FOTOGRAFIEDAG Zondag 23 oktober 2011 van 10 tot 17u

Wij nodigen jullie, natuurliefhebbers en fotografen, uit om kennis te maken met een ruim aanbod materialen en mogelijkheden op gebied van fotografie en optiek. Heb je zin om je te laten onderdompelen in de bijzondere wereld van optiek- en fotografie. Kom dan een kijkje nemen op de infomarkt, kijk eens door een telescoop, schrijf je in voor een lezing of wandel mee met je fototoestel. Er zijn in het bezoekerscentrum talrijke prachtige natuurfoto’s te zien. Door een lens zie je de pracht van de natuur op een andere vaak verrassende manier.

Inschrijven voor workshops is noodzakelijk. Prijs per workshop € 3 ter plaatse te betalen. Inschrijvingen en info op : [email protected] of bel naar : 011 24 60 20

Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 6800 exemplaren

Volgende uitgave: oktober 2011

aan de leden van Natuurpunt Limburg.

Verantwoordelijke uitgever:

Werkten mee aan dit nummer: Danny Froyen, François Van Bauwel,

Marc Diriks, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Nadina Achten, Kris Hermans, Gerda Schorpion, Els Ferson, Katleen Bollen,

Communicatievormgeving : www.drukkerij-grafico.be

Jos Ramaekers, Diederik De Leersnyder, Michaël Huygen, Liselotte Bollen,

Uitgave van: Natuurpunt Limburg - 011 24 60 20

Manu Vlaeyens, Liesbet Cleynhens, Stein Temmerman, Liselotte Vanderoye,

www.natuurpuntlimburg.be

Krista Bovens, Guy Vanzeir, Fraddy Janssens, Jan Hendrickx, Hanne Verhuizen, Noah Janssen, Stefan Carolus

In het vizier in Kiewit

Colofon