Natuur&Milieu info U.V. I Samen op weg naar goedkopere groene energie. I Dag van de natuur 2011

oktober 2011

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

2 0 1 1

U.V.

I

N AT U U R

Natuur & Milieu info

Natuur&Milieu info

V.U.: Peter Norro, dienst MiNaWa, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries

I Samen op weg naar goedkopere groene energie I Dag van de natuur 2011 I Digitalisering van het gemeentelijk vuilnisbakkenbeleid

1

NMinfo_oktober2011.indd 1

29/09/11 11:49

I N H O U D S TA F E L

Voorwoord Dossier “Samen op weg naar goedkopere groene energie” Fotowedstrijd

S a m e n o p w e g n a a r g ro e n e e n e rg i e !

2 3- 6 8

Ontdek de paddenstoelen van de provinciedomeinen 9 Hoe kunnen we bijdragen aan een betere waterkwaliteit?

8-9

Activiteitenkalender

10-11

Digitalisering van het vuilnisbakkenbeleid

12-13

Provincie West-Vlaanderen: het gaat (elektrisch) vooruit

14

2de West-Vlaamse bijensymposium

15

Koop zonder blikken of dozen

16

Kringwinkel goes Westmade

17

“Doe aan sport”-beurs wordt groen

18-19

Tentoonstellingen in de bezoekerscentra

20

Dag van de Natuur 2011

21

Soort in de kijker: “Sleedoorn”

22

Le nouveau ‘plant goed!-Gids’ est arrivé

23

De kustatlas in een nieuw jasje

24

Colofon

24

coverfoto: Campagnebeeld groepsaankoop groene stroom

Dit najaar lanceert de Provincie de groepsaankoop groene stroom. Hiermee wenst de provincie West-Vlaanderen mensen te stimuleren om naar groene stroom over te schakelen. Elk gezin dat groene stroom aankoopt helpt het milieu. In grote groep naar groene stroom overschakelen heeft daarenboven ook een financieel voordeel voor de gebruiker. Door het groot aantal deelnemers kan een betere prijs bedongen worden bij de leverancier. Na een succesvolle groepsaankoop in OostVlaanderen en Antwerpen, is het nu de beurt aan West-Vlaanderen. In Antwerpen zetten uiteindelijk 11.575 mensen de overstap. In Oost-Vlaanderen 10.937 mensen. Benieuwd met hoeveel we in West-Vlaanderen die stap zullen zetten! In het dossier ‘groepsaankoop groene stroom’ lees je alvast alles over wat groene stroom precies is en hoe je kan aansluiten. In de rubriek “merkwaardig in de domeinen” verkennen we ditmaal de paddenstoelen in onze domeinen. In de rubriek “soorten in de kijker” komt de ‘Sleedoorn’ aan bod: oogstrelend, ecologisch waardevol en … gezond. Verder hebben we het ook over elektrisch rijden in de Provincie, de campagne koop minder afval, tips voor een betere kwaliteit van ons water, DAS-beurs, de Plantgoedgids, Dag van de Natuur, 2e West-Vlaamse bijensymposium, digitaliseringsproject vuilnisbakken, kringloop West-Made, … Veel leesplezier!

2


Guido Decorte, gedeputeerde voor Leefmilieu

29/09/11 11:49

N AT U U R

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

2 0 1 1

Samen op weg naar goedkopere groene energie Wil je besparen op je energiefactuur en tegelijkertijd zorgen voor een schoner milieu, neem dan deel aan de groepsaankoop groene stroom en gas van de Provincie West-Vlaanderen.

Wat is groene stroom ? I Groene stroom is elektriciteit dat op een millieuvriendelijke manier wordt opgewekt. Dit kan op verschillende manieren: • Zonnecollectoren • Windmolens • Waterkrachtcentrales • Door het verbranden van biomassa (hout of afval) Klassieke elektriciteit (of “grijze stroom”) wordt opgewekt uit kernenergie of door verbranding van fossiele brandstoffen. Dat is nadelig, want bij de verbranding van fossiele brandstoffen wordt er ook nog CO2 uitgestoten.

‘Gedeputeerden Guido Decorte en Dirk Defauw en provincieraadslid Peter Warnez ondersteunen de campagne’

De beste energie is echter nog altijd deze die je niet verbruikt. Wie echt wil inzetten op het minder produceren van CO2 verbruikt dus beter niet meer stroom en gas dan noodzakelijk. Wie hierop wil inzetten kan in de winter deelnemen met de campagne www.energiejacht.be.

Elke consument die een contract voor groene stroom bij een leverancier aangaat, koopt 100% groene stroom aan en geeft het signaal dat hij duurzame energie belangrijk vindt. Met deze groepsaankoop wenst de Provincie West-Vlaanderen mensen te stimuleren om naar groene stroom over te schakelen. Dit is een eerste stap in bewustwording. Elk gezin dat groene stroom in plaats van grijze stroom aankoopt helpt het milieu. In grote groep naar groene stroom overschakelen heeft daarenboven een impact op het investeringsbeleid. Hoe meer mensen overschakelen naar groene stroom, hoe sneller de leveranciers ook zelf zullen investeren in méér groene productie.

Wie controleert de groene stroom ? I

Is groene stroom altijd groen ? I

De groene stroom die vandaag in Vlaanderen geleverd wordt, is gegarandeerd opgewekt uit hernieuwbare bronnen ergens in Europa. Dit wordt via het Europees systeem met Garanties van Oorsprong strikt gecontroleerd door de Vlaams Overheid, namelijk de VREG, Vlaamse Regulator voor de Elektriciteits- en Gasmarkt.

Milieuorganisaties, waaronder greenpeace, stellen echter vragen bij de groene stroom van verschillende leveranciers. Bij de certificering van de groene stroom door de VREG wordt immers geen rekening gehouden met het investeringsbeleid dat de leverancier voert. Investeert hij vooral in hernieuwbare energie zoals Ecopower, Energie

Het energiebedrijf zet deze milieuvriendelijk opgewekte elektriciteit samen met de gewone stroom op het elektriciteitsnet. Daarna gaat de energie naar de consument. Aan de elektriciteit zelf merk je niet hoe deze is opgewekt. De groene stroom is dus precies dezelfde stroom als de grijze stroom van je buurman.

3


29/09/11 11:49

2030, Wase Wind, Belpower, Lampiris en Ebem, of zijn de investeringen slechts minimaal op hernieuwbare energie gericht, zoals bij de overige energieleveranciers. Greenpeace heeft ook kritiek op het feit dat sommige bronnen van elektriciteit dan wel hernieuwbaar maar niet duurzaam zijn. Op de site van greenpeace kan je hun beoordeling van leveranciers terugvinden: http://www.greenpeace.org/belgium/nl/groene-stroom/

Groene stroom duurder ? I Veel mensen denken dat elektriciteit opgewekt uit alternatieve energiebronnen duur is. Toch klopt dit niet altijd. Het Vlaams Energieagentschap deed de test: een gemiddeld gezin van 4 betaalt jaarlijks tussen 580 en 775 euro voor groene stroom. Het bedrag hangt af van de leverancier en de netbeheerder. Soms moet u een aandeel kopen (meestal 250 euro), dat overigens een behoorlijke rente oplevert. Bij anderen hoeft dat niet. Bij de standaardleverancier bedraagt de jaarfactuur 685 tot 765 euro. (zie www.energiesparen.be) Veranderen van elektriciteitsleverancier kan dus een mooie besparing opleveren. En bovendien is het nog goed voor het milieu ook. Op de site van de vreg kan je voor je eigen verbruik nagaan wat voor jou de goedkoopste leverancier is: www.vreg.be (de V-test). Je vindt er ook info over het aandeel groene stroom.

Waarom een groepsaankoop groene stroom ? I Ondanks het bestaan van de V-test blijken nog niet zoveel burgers over te stappen naar een goedkopere (groene) leverancier. Daarom organiseert de Provincie een groepsaankoop.

n kan Inschrijve vember Vanaf 1 no


Het organiseren van een groepsaankoop door de Provincie heeft een aantal voordelen:  Er kan een betere prijs bedongen worden dan bij een individuele overstap. Dit gebeurt via een (openbare) veiling.  De inwoners worden voor hun overstap begeleid om deze zo vlot mogelijk te laten verlopen  Door het veranderen van leverancier en de grotere vraag naar groene stroom, hoopt de Provincie de markt wat open te breken.

Waarom door de Provincie ? I De schaal van de Provincie blijkt ideaal voor het organiseren van een groepsaankoop groene stroom. Enerzijds is er een groot bereik en anderzijds is het aantal deelnemers nog haalbaar voor de begeleidende firma (zie verder) en de nieuwe leverancier. Door de Provincie Antwerpen en Oost-Vlaanderen werden reeds gelijkaardige groepsaankopen georganiseerd en dit met groot succes. In Provincie Antwerpen is momenteel de tweede editie lopende. Bij hun eerste actie schreven 28.000 gezinnen zich in en maakten 11.575 de overstap. De gemiddelde besparing voor de overstapper bedroeg 225 euro per jaar. In Oost-Vlaanderen schreven zich bijna 30 000 deelnemers vrijblijvend in voor de campagne. Uiteindelijk beslisten 10 397 van de deelnemers om op het aanbod van de winnende energieleveranciers in te gaan. De gemiddelde besparing die een gezin kon realiseren was 236 euro per jaar. De Provincie West-Vlaanderen hoopt dat de campagne ook hier een succes zal zijn.

Voor wie ? I Alle particulieren kunnen gratis deelnemen. Daarnaast ook bedrijven met een verbruik beperkt tot 25.000 kWh elektriciteit in laagspanning en 50.000 kWh gas.

!

29/09/11 11:49

N AT U U R

Bedrijven met een hoger verbruik en hoogspanningsklanten kunnen terecht bij de groepsaankoop van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) West-Vlaanderen. Deze groepsaankoop is echter niet gratis. De POM organiseert deze groepsaankoop energie reeds voor de vijfde maal. Er wordt voortgebouwd op de mooie resultaten van de vorige edities waarbij bedrijven heel wat euro’s konden besparen. Nieuw dit jaar is de expliciete keuze voor groene stroom en het feit dat niet alleen de grootverbruikers in aanmerking komen. Meer informatie is te vinden op www.pomwvl.be/groepsaankoop.

Met wie werkt de Provincie samen ? I Het organiseren en begeleiden van dergelijke groepsaankoop vergt natuurlijk heel wat organisatie. Om alles vlot te laten verlopen werkt de Provincie samen met een gespecialiseerde firma. Zij hebben ook de groepsaankopen van de andere Provincies begeleid. Zij verzorgen de helpdesk voor de burgers en gemeenten. Ook de onderhandelingen met de potentiële leveranciers worden door hen gevoerd en zij staan in voor de organisatie van de veiling. Naast de firma iChoosr, die zorgt dat alles achter de schermen goed verloopt, kan de burger ook terecht bij zijn gemeentebestuur en/of OCMW. Diverse gemeentebesturen en OCMW’s voorzien een loket waar je terecht kan om te helpen met je inschrijving. Wil je weten welke gemeente een loket organiseert kijk dan op www.samengaanwegroener.be (via het logo van de provincie West-Vlaanderen) of informeer op het groene nummer 0800 18711.

Hoe werkt het ? I Iedereen kan zich vanaf 1 november vrijblijvend inschrijven. Zo bied jij je samen met heel veel andere inwoners aan als één aantrekkelijke klant op de energiemarkt. Energieleveranciers kunnen op de online veiling op 6 februari hun beste bod doen. Voor de bedrijven met laag verbruik is er een veiling voorzien op 8 februari en 6 au-

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

gustus (dit wegens de hogere verbrekingsvergoedingen). Je hoeft dus zelf geen prijzen te vergelijken. Na de veiling krijg je een persoonlijk aanbod van de goedkoopste energieleverancier van de veiling. Pas dan beslis je of je van energieleverancier verandert. Inschrijven verplicht je tot niets. Pas na het ontvangen van je persoonlijk voorstel, kies je om al dan niet over te stappen. Je kan dus niets verliezen door je in te schrijven. Je kan kiezen om enkel over te stappen voor elektriciteit, maar ook gecombineerd met gas of voor gas alleen. Het nieuwe contract is geldig voor één jaar.

Wat kan je nog meer winnen naast goedkopere energie ? I Naast het verwerven van een goedkoper energiecontract, kan je nog extra’s winnen. Om zoveel mogelijk inwoners te bereiken organiseren we maandelijks een tell-a-friend actie. De persoon die per maand de meeste vrienden kan aanleveren maakt kans op een fiets.

Belangrijke data op een rijtje I • 1 NOVEMBER TOT 5 FEBRUARI Vrijblijvend inschrijven via de website of via het gemeenteloket. • 6 FEBRUARI Na de veiling op 6 februari ontvang je binnen de twee weken je persoonlijk voorstel. Voor de bedrijven met klein verbruik is er een veiling voorzien op 8 februari en 6 augustus. Ook zij krijgen kort daarna hun voorstel • VOOR 12 MAART Je beslist voor 12 maart of je verandert van leverancier (de datum van overstap kan gekozen worden tussen 15 april en 30 september).

n kan Inschrijve vember Vanaf 1 no


2 0 1 1

!

29/09/11 11:50

Waar kan je terecht ? I

• Tip: Spreek duidelijk af en vraag welke info je allemaal moet meebrengen.

• Digitaal inschrijven www.samengaanwegroener.be tip: neem je eindafrekingen bij de hand

• Met al je vragen kan je terecht op het gratis telefoonnummer: 0800 18711 of via [email protected]

• Liever een papieren inschrijving Kijk via www.samengaanwegroener.be of via het gratis telefoonnummer 0800 18711 of en wanneer je terecht kan op het gemeentelijk loket. Is er geen loket bij je gemeente, neem dan contact met het woonloket van de provincie op het nummer 050 40 33 24 en maak met hen een afspraak.

• Nog niet overtuigd of nog meer info nodig: op diverse locaties worden infoavonden omtrent de groepsaankoop groene stroom georganiseerd. Deze zijn terug te vinden via www.samengaanwegroener.be of via het gratis nummer 0800 18711 kan je informeren naar de dichtstbijzijnde infoavond.

Doenja Lefebure

FOTOWEDSTRIJD Opnieuw kwamen verschillende leuke milieufoto’s binnen. Uit alle inzendingen werd 1 winnaar gekozen: Vera Masschelein uit Ledegem wint een milieuvriendelijke ‘Dynamo-Solar’ radio. Proﬁciat!

de Palingbeek IJsvogelvlinder in

Jouw natuurfoto in deze publicatie? Trek jij in West-Vlaanderen wel eens het bos of de velden in met je fototoestel? Fotografeer je regelmatig mooie natuurtaferelen, planten of bloemen, dieren enz. in het West-Vlaamse landschap? En wil je ook eens een van deze foto’s eens gepubliceerd zien? Dat kan! Mail de natuurfoto’s waar je trots op bent naar [email protected] en wie weet verschijnt jouw foto wel in een van de volgende nummers van NM-info. Foto’s moeten digitaal aangeleverd worden en van voldoende kwaliteit zijn (> 3 miljoen pixels of > 3 MB). Bij elke foto verwachten we een korte beschrijving (wat zien we op de foto, waar is ze genomen, door wie enz.). Door je foto’s in te zenden geef je de Provincie West-Vlaanderen de toestemming om deze zonder voorafgaand overleg te gebruiken en vrij van vergoeding te publiceren.


29/09/11 11:50

D

N AT U U R

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

2 0 1 1

Ontdek de paddenstoelen van de provinciedomeinen De grote oranje bekerzwam behoort tot de beker –en kelkzwammen. De zwam vormt grote en bekervormige schotels die een diameter van wel 10 cm kunnen bereiken. De paddenstoel wordt vooral aangetroffen op voedselrijke en verstoorde bodems. De gele knotszwam heeft een knotsvormig vruchtlichaam. Wanneer knotszwammen enorm veel vertakkingen hebben lijken ze op koraal. Een voorbeeld daarvan is de witte koraalzwam. De grote sponszwam komt voor aan de voet van naaldbomen. De zwam kan heel groot worden: tot 25 cm hoog eb 30 tot 40 cm breed. De paddenstoel bestaat uit talloze gekroesde vertakkingen. Bij buikzwammen, zoals de plooivoetstuifzwam worden de sporen binnenin de ‘buik’ van de paddenstoel gevormd. Het eekhoorntjesbrood heeft een steel en een hoed, maar onder de hoed komen net zoals bij de hierboven besproken waaierkorstzwam buisjes voor. Maandelijks organiseert Mycologia Zuid-West-Vlaanderen paddenstoelwandelingen o.a. in de provinciedomeinen. Raadpleeg de activiteitenkalender (p. 10-11) voor meer informatie over de 7 paddenstoelenwandelingen.

Tijdens de herfst - wanneer er nog meer regendagen zijn dan in de zomer - wordt de bosgrond vochtiger. Overal verschijnen er paddenstoelen in de provinciedomeinen. De vliegenzwam – je weet wel: rood met witte stippen – staat in ons onderbewustzijn gekenmerkt als het typevoorbeeld van ‘de paddenstoel’: Een steel,voorzien van een ring, draagt een hoed. Onderaan de hoed komen plaatjes voor. Op de plaatjes komt een vruchtbaar vlies voor dat de sporen produceert. Wie in het najaar zijn laarzen aantrekt en erop uittrekt in één van de provinciedomeinen zal merken dat de vormenrijkdom echter veel groter is. Naast paddenstoelen die een duidelijke steel en een hoed hebben, kunnen ook een hele resem andere vormen ontdekt worden. De paddenstoelen kunnen bol –of bekervormig zijn, of vertakt zoals een koraal. Op stammen of takken van bomen kunnen grote balkonvormige vruchtlichamen voorkomen of simpele aangroeiende korsten. De oranje aderzwam is een mooi voorbeeld van een korstzwam. De paddenstoel vormt brede en korstvormige plakken met een schitterende oranje tot rode kleur. Zoals zijn naam aangeeft, is het oppervlak van de paddenstoel sterk aderig geplooid. De sporen worden over het gehele oppervlak van de paddenstoel aangemaakt. De waaierkorstzwam vormt waaiervormige en afstaande hoeden. De paddenstoel is met een versmalde basis aan dode takken of stammen van loofbomen gehecht. Onderaan de hoed komen buisjes voor die eindigen in kleine gaatjes, waaruit de sporen kunnen vrijkomen.

Via onderstaande website kom je meer te weten over de data en de locaties. http://users.telenet.be/jimmydes/ Met dank aan Koen Maes (tekst) en Jimmy Desmet (foto’s) van Mycologia Zuid-West-Vlaanderen

Johan Mahieu

Plooivoetstuifzwam

Witte koraalzwam

Gele knotszwam Grote_oranje_bekerzwam

Eekhoorntjesbrood

7


29/09/11 11:50

Hoe kunnen we bijdragen aan een betere waterkwaliteit? Als burger kan je heel wat doen om mee te helpen aan een betere kwaliteit van onze waterlopen. Om een goede waterkwaliteit te bekomen (en terug meer vissen en leven te krijgen) is het bv. belangrijk om goed op te letten wat er in de rioleringen terecht komt, wat er beter niet in komt. Hieronder geven we alvast enkele concrete tips.

ook voor bedoeld, maar in sommige gevallen juist niet. En dan is dat schadelijker dan je denkt. Vet stolt en doekjes hopen op. Dit leidt tot verstoppingen bij je thuis die vaak alleen door een ontstoppingsbedrijf verwijderd kunnen worden. Ook verderop in het riool kunnen problemen ontstaan, zoals vastgelopen pompen en verstopte roosters.

Alles wat je in de gootsteen giet of door de wc spoelt komt in het riool I

En sommige chemische stoffen, zoals medicijnen en verf, zijn niet of nauwelijks uit het water te verwijderen en komen na het zuiveringsstation dus in onze oppervlaktewateren terecht. zie tabel

Alles wat je in de gootsteen of door de wc spoelt, komt in het riool terecht. In de meeste gevallen is het riool daar

AFVAL

DOEN

Vet, (vloeibaar) frituurvet, olie.

Teruggieten in de verpakking en inleveren bij het inzamelpunt.

Het riool raakt verstopt door (gestold) frituurvet en olie. Het kost extra energie om tijdens de zuivering het vet uit het water te verwijderen.

Etensresten, zoals koffieprut, theeblaadjes etc.

In de GFT-bak, rest in de gewone afvalbak.

Het riool raakt verstopt door vast afval. Het kost extra energie om tijdens de zuivering het afval uit het water te verwijderen.

Vast afval als schoonmaakdoekjes (ook wegwerp!), kattenbakkorrels etc.

Scheiden volgens de gemeentelijke regels en deponeren in de daarvoor bestemde afvalbak.


Doekjes voor persoonlijke hygiëne, zoals babydoekjes, verfrissingsdoekjes, make-up reinigingsdoekjes etc.

Alleen (vochtig) toiletpapier mag in het toilet gegooid worden. Alle andere doekjes voor de persoonlijke hygiëne in de afvalbak in de badkamer of naast het toilet.


Maandverband, tampons, condooms, luiers etc.

In de afvalbak (naast het toilet).

Het riool raakt verstopt door vast afval. Het kost extra energie om tijdens de zuivering het afval

Oude medicijnen

Inleveren bij de apotheek of als chemisch afval (kga)

Het oppervlaktewater wordt vervuild. Medicijnen verstoren de zuivering en niet alles kan worden verwijderd;

Resten verf (ook waterverdunbare), opgevangen spoelwater en gebruikte kwastreiniger van verfkwasten.

Inleveren als chemisch afval (kca); gebruikte kwasten afgesloten met een beetje water of oplosmiddel bewaren.

In het riool kan ontploffingsgevaar ontstaan. De zuivering wordt verstoord door verf en niet alles kan worden verwijderd. Het oppervlaktewater wordt vervuild.

Chemicaliën, zoals terpentine,lampolie, petroleum, inse cticiden,fotofixeervloeistof etc.

Inleveren als chemisch afval (kca)

In het riool kan ontploffingsgevaar ontstaan. De zuivering wordt verstoord door verf en niet alles kan worden verwijderd. Het oppervlaktewater wordt vervuild.

Cement-, gipsresten en ander afval na klussen

Laten drogen en gescheiden inleveren.

Het riool raakt verstopt door vast afval. Het kost extra energie om tijdens de zuivering het afval

Autowaswater

Auto wassen op autowasplaats

Vuil, vet, olie en moeilijk afbreekbare zeep verontreinigen de bodem en het oppervlaktewater

8


WAAROM

29/09/11 11:50

N AT U U R

Alles wat je in het rioolputje van je straat giet, komt ongezuiverd in de waterloop terecht! I

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

2 0 1 1

Waar op letten bij een huisaansluiting op de riolering? I • Correct aansluiten is belangrijk. Zo komt het vuile water effectief op het riool terecht en wordt het overtollige hemelwater afgevoerd naar de beek. • Waarom? - Het is beter dat er zo weinig mogelijk regenwater via het riool naar het zuiveringsstation staat. De resultaten van de zuivering zijn beduidend beter als het toekomende water in een zuiveringsstation niet is aangelengd met hemelwater. - Door een verkeerde aansluiting kan het vuile water afgevoerd worden naar de beek in plaats van naar het zuiveringsstation en zijn alle inspanningen voor niets. • DWA = droog weer afvoer = vuilwater (bruine buis)

Vandaag is de riolering gescheiden. Dit wil zeggen dat er in de straat twee buizen worden aangelegd. Er komt één rioolbuis (DroogWeerAfvoer buis) onder het wegdek voor het afvoeren van het vuile water. De tweede buis (RegenWeerAfvoer buis) is voor het hemelwater dat naar de dichtstbijzijnde gracht of waterloop wordt afgevoerd. Zo ook het hemelwater dat op de straat valt. Alles wat je in het rioolputje van de straat giet, komt dus ook in de waterloop terecht.

• RWA= regen weer afvoer = regenwater (grijze buis)

Lies Deurinck

Vr a a g j o u w g r a t i s a b o n n e m e n t a a n ! Wens je gratis NM-info te ontvangen? Bezorg ons dan jouw naam, adres en het gewenste aantal exemplaren. Dit kan je doen door te mailen naar [email protected] of te bellen naar 050 40 32 86. Verkies je echter NM-info per mail te ontvangen? Surf dan naar www.west-vlaanderen.be/Ezine, klik op E-zine Natuur en Milieu-info en schrijf je daar in. Zo help je ons alvast een handje om de papierberg te verminderen!

Wijzigingen doorgeven Adres- of naamswijziging, meer of minder exemplaren of liever geen abonnement meer? Je kan alle wijzigingen m.b.t. bestaande abonnementen doorgeven op [email protected] of telefonisch op 050 40 32 86.


9

29/09/11 11:50

Activiteiten in provinciedomeinen oktober – december 2011 Organisatie: provinciedienst natuur- en milieueducatie i.s.m. De Stekkertjes; Gemeenten Beernem, Ieper en Knokke-Heist; Mycologia Zuid-West-Vlaanderen; Milieuboerderij De Palingbeek; Natuurpunt afdelingen Gaverstreke, Wevelgem-Menen; Natuurwerkgroep De Gavers; Regionale landschappen; VOC Bulskampveld, zoogdierenwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen F= ﬁetsen

W= wandeling

K= kinderen

T= tentoonstelling

C= cursus

G= gezinnen

Ws= workshop

L= lezing

Bergelen - afspraak aan NEC De Rand, Rijksweg, 8560 Wevelgem-Gullegem W Zondag 2 oktober

Paddenstoelenwandeling

(9.30 uur)

W Zondag 6 november

Indian summer

(9.30 uur)

De Baliekouter – afspraak aan de parking van het domein in de Ommeganckstraat in 8720 Wakken W Zondag 16 oktober

Op stap met Van Zwam

(14.00 uur)

W Zondag 18 december

Overleven in de winter

(14.00 uur)

De Gavers – afspraak aan parking Zuid, Eikenstraat 131 in 8530 Harelbeke www.west-vlaanderen.be/gavers > nme

W Zondag 2 oktober

Kriebeldieren

W Zondag 30 oktober

Over buisjes en plaatjes

(14.30 uur)

W Zondag 4 december

Watervogels herkennen

(9.00 uur)

(9.00 uur)

De Kemmelberg – afspraak aan de Dries in 8956 Kemmel G Zondag 16 oktober

zoektocht: de Kemmelberg in geuren en kleuren

(14.00uur)

De Gasthuisbossen – afspraak op de markt Zandvoorde/Zonnebeke W Zondag 2 oktober

Magische boswandeling

G tot 6 november G tot 6 december

Zomerzoektocht - voor het hele gezin Schrijfwedstrijd ‘gezocht: natuurtalent’

T tot 30 november

Tentoonstelling ‘het duistere dierenrijk’

(14.00 uur)

De Palingbeek - afspraak aan het Bezoekerscentrum, Vaartstraat 7, 8902 Zillebeke Info en inschrijvingen: 057 23 08 40 – [email protected] - www.west-vlaanderen.be/palingbeek

- www.west-vlaanderen.be/natuurtalent

- voor gezinnen met kinderen

W Zondag 9 oktober

Paddenstoelenwandeling - afspraak aan de infoluifel aan de

F Zaterdag 15 oktober

Fietsen in de bossen van de Ieperboog - inschrijven vóór 8 okt.

(14.00-17.00 uur)

G Zondag 16 oktober

Dieren verzorgen in de milieuboerderij

(14.00-17.00 uur)

G Zondag 30 oktober

Halloweenactiviteiten - (€5/kind) - inschrijven vóór 23 okt.

(14.00-16.30 uur)

W Zondag 6 november

Oorlogswandeling

G Zondag 13 november

Composteren

(14.00-17.00 uur)

Ws Zondag 27 november

Experimenteren met verfplanten - inschrijven verplicht

(14.00-16.30 uur)

(9.00 uur)

cafetaria, Palingbeekstraat 18

(14.00uur)

Het Zeebos – afspraak aan de parking van de Duinse Polder, Ruzettelaan 195 in 8370 Blankenberge W Zondag 2 oktober

Herfstwandeling

(10.00 uur)

Lippensgoed-Bulskampveld

afspraak Bezoekerscentrum Bulskampveld (kasteel), Bulskampveld 9, 8730 Beernem – info en inschrijven: 050 55 91 00 [email protected] - www.west-vlaanderen.be/bulskampveld

T tot eind november tot 6 december tot 7 december

10


Tentoonstelling ‘het Toverbos’ - voor gezinnen met kinderen Schrijfwedstrijd ‘gezocht: natuurtalent’ – www.west-vlaan-

deren.be/natuurtalent

Ws Zaterdag 1 oktober

Fotowedstrijd: bouwwerken in harmonie met de natuur Kruidenworkshop voor volwassenen: lichaamsverzorging in de badkamer - € 12 – inschrijven verplicht vóór 24/9

(13.30-16.30 uur)

G Zondag 2 oktober

Toverboswandeling met knutselactiviteit – inschrijven vóór 29/9

(14.30 uur)

W Zondag 9 oktober

Paddenstoelen – inschrijven verplicht vóór 6/10

(14.30 uur)

29/09/11 11:51

N AT U U R

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

W Zondag 16 oktober

Zie jij nog het bos tussen de bomen – inschrijven verplicht

G Zaterdag 29 oktober

Halloween in het Bulskampveld – € 2 p.p. - inschrijven

(14.30-18.00 uur)

K Woensdag 2 november

Knutsel je eigen herfstfotokader voor kinderen van 6 t.e.m. 8

(14.00-16.30 uur)

L Zaterdag 5 november Ws Zaterdag 19 november G Zondag 4 december Ws Zaterdag 10 december W Zondag 18 december

(14.30 uur)

vóór 13/10

verplicht vóór 25/10

jaar - € 5 – inschrijven vóór 30/10

2 0 1 1

Moorden van Beernem - € 4 (koffie inbegrepen) – inschrijven

(14.00 uur)

verplicht vóór 1/11

Kruidenworkshop voor volwassenen: initiatie spinnen, weven en verven van textiel - € 12 – inschrijven verplicht vóór 12/11 Sint op bezoek voor kinderen tussen 3 en 12 jaar en begeleidende

(13.30-16.30 uur)

Kruidenworkshops voor volwassenen: originele en kruidige geschenken voor kerst – € 12 - inschrijven verplicht vóór 3/12 Elfen, druïden en de magie van bomen - inschrijven ver-

(13.30-16.30 uur)

(14.00 uur)

volwassenen - € 5 – inschrijven verplicht vóór 30/11

(14.30 uur)

plicht vóór 16/12

Provinciaal Natuurpark Zwin – afspraak aan de hoofdingang, Graaf Léon Lippensdreef 8 in Knokke-Heist Info: 050 60 70 86 – [email protected] - www.zwin.be

Prijs begeleide wandeling: 6-11 jaar: € 4,20; vanaf 12 jaar: € 7,20; 60+: € 6,40

W Elke zondagvoormiddag Ws Za 1 en zon 2 oktober W Zaterdag 29 oktober K Woensdag 2 november W Zaterdag 5 november W Maandag 26 december W Dinsdag 27 december W Woensdag 28 december W Donderdag 29 december W Vrijdag 30 december

Begeleide wandeling Officiële vogelkijkdagen Stiltewandeling, zonsondergang met avondtrek Mezenbolletjes maken voor kinderen van 9 tot 12 jaar - € 8 Stiltewandeling, zonsondergang met avondtrek Kerstwandeling met glühwein Kerstwandeling met glühwein Kerstwandeling met glühwein Kerstwandeling met glühwein Kerstwandeling met glühwein

(10.00-12.00 uur) (10.00-16.00 uur) (16.00 uur) (14.00-16.00 uur) (16.00 uur) (15.30 uur) (15.30 uur) (15.30 uur) (15.30 uur) (15.30 uur)

’t Fort van Beieren – afspraak aan de parking in de Gemene Weidestraat in 8000 Brugge-Koolkerke W Zondag 9 oktober

Natuur en cultuur in ‘t Fort

(14.30 uur)

Het Sterrebos – afspraak aan de parking in de Sterrebosdreef in 8800 Roeselare-Rumbeke W Zondag 2 oktober

Heksenherfstcocktail

(14.00 uur)

Tillegembos – afspraak aan de parking langs de Witte Molenstraat in 8000 Brugge-Sint-Michiels W Zondag 2 oktober

Planten en volksgeloof

(14.30 uur)

’t Veld – afspraak aan de cafetaria ‘De Keunepeupe ‘ in het domein, Bloemgatstraat in 8850 Ardooie W Zondag 9 oktober

Zoogdieren in ‘t Veld

(14.00 uur)

W Zondag 13 november

Zwammenrijkdom

(14.00 uur)

W Zondag 11 december

Winterweetjes

(14.00 uur)

Wallemote-Wolvenhof – afspraak aan de parking van het domein in de Kokelarestraat, 8870 Izegem W Zondag 2 oktober

Paddenstoelenwandeling

(10.00 uur)

Voor up-to-date info: www.west-vlaanderen.be/domeinen > activiteiten of provinciedienst Natuur- en Milieueducatie: Christine Van Rie, T 050 40 32 51, [email protected]

11


29/09/11 11:53

Digitalisering van het gemeentelijk vuilnisbakkenbeleid Op straat consumeren is vandaag de dag een zo goed als bijna dagelijkse gewoonte geworden. En dat heeft zo zijn gevolgen. Vuilnisbakken zijn essentieel om afval op te vangen. Over het aantal en de plaatsing ervan kan echter gediscussieerd worden.

Vuilnisbakken in de openbare ruimte spelen een cruciale rol bij het net houden van een stad of gemeente. Alle steden en gemeenten beschikken daarom over een reeks vuilnisbakken op hun grondgebied en ledigen die ook regelmatig. Maar meestal werden deze vuilnisbakken ‘ad hoc’ geplaatst en hebben gemeenten en steden vaak weinig zicht op de concrete toestand van hun zwerfvuilbakjes (hoeveel zijn er en waar staan ze, zijn ze in goeie staat, staan ze goed opgesteld, ... ) of worden ze geledigd zonder doordacht beleid.

Een doordacht vuilnisbakkenbeleid kan nochtans heel wat voordelen opleveren: Ten eerste op het vlak van zwerfvuil. Sommige onderzoeken en projecten tonen aan dat het zwerfvuilgedrag van mensen beïnvloed kan worden en dat zwerfvuil zelfs tot 40% kan verminderen door op een bewuste manier om te gaan met de plaatsing en lediging van vuilnisbakken. Maar ook financieel en operationeel kan een doordacht vuilnisbakkenbeleid een winst betekenen voor de gemeente. Zo kan de ledigingfrequentie per bak aangepast worden, de optimale ledigingroute berekend worden enz., wat een winst betekent in werkuren. De Provincie West-Vlaanderen werkte in 2010 reeds een handleiding uit voor gemeenten die met een vuilnisbakkenplan van start willen gaan. In deze handleiding werden de ervaringen gebundeld die de Provincie de voorbije jaren heeft opgedaan bij de begeleiding van enkele gemeenten. Deze handleiding gaat voornamelijk in op de plaatsing van de vuilnisbakjes (wat zijn goede en slechte plaatsen) met aandacht voor bereikbaarheid en zichtbaarheid en bevat een stappenplan voor gemeenten die hun vuilnisbakken in kaart wensen te brengen. Naast een theoretische ondersteuning en een aantal praktijkvoorbeelden was er echter ook nood aan een ‘tool’ om de informatie te digitaliseren en waarmee dan in de praktijk kan worden gewerkt. De Provincie WestVlaanderen en de West-Vlaamse afvalintercommunales beslisten daarop om eind 2010 opnieuw de handen in elkaar te slaan. Er werd in het kader van de OVAM/Fostplus campagne ‘indevuilbak’ een projectaanvraag ingediend en goedgekeurd ter ondersteuning van gemeenten bij de uitvoering van een gemeentelijk vuilnisbakkenplan. Doelstelling van het project is om het gemeentelijke beleid inzake openbare netheid verder te professionaliseren o.a. door het aanbieden van een tool (softwarepakket en leesapparatuur) waarmee gemeenten voor alle vuilnisbakjes op hun grondgebied een aantal data kunnen registreren en bijhouden zoals de geografische inplanting, de staat, de vullinggraad en de ledigingsfrequentie.

12


Hiervoor worden alle vuilnisbakken binnen de gemeente voorzien van een chip die bij elke lediging ingelezen wordt en waarmee de nodige gegevens in het systeem worden

29/09/11 11:53

N AT U U R

gebracht. Door de koppeling van de verkregen gegevens aan de GIS-databank (geografisch informatiesysteem) zullen gemeenten visueel een overzicht kunnen krijgen van alle gegevens en voor hun werkingsgebied ook een aantal tendensen op kaart kunnen laten weergeven (bv. een overzicht van alle vuilnisbakken die steeds overvol zitten enz.). Deze informatie maakt het mogelijk om het gemeentelijk beleid inzake openbare netheid bij te sturen, met als finaal doel is te komen tot een efficiënte en effectieve ophaalroute en –frequentie en een zwerfvuilvrije gemeente. Tussen april en september 2011 werden in de elf IMOGgemeenten (Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kruishoutem, Kuurne, Spiere-Helkijn, Waregem, Wielsbeke en Zwevegem) al tweeduizend vuilnisbakjes geïnventariseerd en gelokaliseerd. Elk vuilnisbakje kreeg een chip en barcode en kwam zo in een databank terecht. Voor elk vuilnisbakje werd een vragenlijst ingevuld, zo weten we o.a. welke kleur en inhoud alle vuilnisbakjes hebben. Maar ook of het vuilnisbakje goed zichtbaar en bereikbaar is en of het op een goede plaats staat. Half september wordt het softwarepakket voorlopig opgeleverd, waarna in alle gemeenten van IMOG deze software gedurende één maand zal worden uitgetest.

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

2 0 1 1

Nadien kunnen de nodige bijsturingen uitgevoerd worden. Zodra alles definitief op punt staat, gaan de andere Afvalintercommunales in ten minste één testgemeente van start met dit project.

IMOG: Nette regio IMOG gaat nog een stap verder. Sedert mei wordt in Deerlijk en Harelbeke maandelijks een meting gedaan voor de netheidsbarometer door sociale economiebedrijven. Elke maand zijn daar gemeenten aan toegevoegd, zodat in augustus alle elf gemeenten een uitgewerkte netheidsbarometer hebben om van start te gaan. Kortrijk doet metingen voor de netheidsbarometer sedert 2008. Imog heeft dit jaar deze meetgegevens verwerkt. In september worden de eerste resultaten aan de eerste vier gemeenten voorgesteld. Deze gemeenten weten in welk soort straten van hun gemeenten het meeste zwerfvuil of sluikstorten voorkomt. Ook waar er vaak vuilniszakken op verkeerde momenten buiten gezet worden en welke externe factoren, die mee het netheidsbeeld van de straat bepalen, frequent voorkomen. Zo krijgen de gemeenten een objectiever beeld van de netheid in hun straten. Het is aan de gemeente om het netheidsbeleid af te stemmen op de voorgestelde resultaten.

Alexandre Lefebvre

13


29/09/11 11:53

Provincie West-Vlaanderen: het gaat (elektrisch) vooruit! De provincie West-Vlaanderen rijdt binnenkort elektrisch. Hiermee wenst ze een voorbeeldfunctie te stellen om zo nieuwe milieuvriendelijke vervoermiddelen voldoende zuurstof en groeikansen te geven. De provincie stimuleert reeds jaren duurzame verplaatsingen op haar grondgebied. Zo investeert ze jaarlijks circa drie miljoen euro in de aanleg van fietspaden, werkt ze diverse sensibilisatiecampagnes uit voor jongeren, organiseert ze lessen ecodriving voor gemeentepersoneel, biedt ze bedrijven gratis duurzaam mobiliteitsadvies aan… Met het aankopen van elektrische voertuigen wil de provincie een voortrekkersrol vervullen in het nieuwe tijdperk van milieuvriendelijk autorijden. Vergeleken met wagens aangedreven door fossiele brandstof stoten volledig elektrisch aangedreven wagens immers geen schadelijke emissiegassen uit. Door diverse types elektrische voertuigen (sedan, lichte vracht…) voor diverse functies (administratieve en technische verplaatsingen) aan te kopen wenst de provincie een gevarieerde en ruime ervaring op te doen met elektrisch rijden. Dit laat haar toe om haar rol als kennispartner naar derden optimaal te vervullen. Recent heeft de provincie al een aantal stappen ondernomen om haar pioniersrol in het elektrisch rijden in de verf te zetten.

Zo ondertekende ze op 23 juni 2011 als eerste bovenlokaal bestuur het Charter “Evolution to Electrical Vehicle”. Hiermee engageert ze zich om in de nabije toekomst een aantal elektrische wagens aan te kopen. Dit Charter is een initiatief van de federale overheidsdienst Econmie en het Verbond van Belgische Ondernemingen. Via dit Charter willen zij aan de automobielsector aantonen dat er in België een afzetmarkt bestaat voor elektrische wagens en laadstations voor elektrische voertuigen. Dit is meteen dan ook een oproep naar de sector om meer te investeren in elektrische mobiliteit in ons land. Daarnaast heeft het provinciebestuur zich ook geëngageerd als partner in het “Electrical Vehicle in Action Platform”. Dit EVA-platform is een initiatief van diverse partners, onder de algemene coördinatie van Eandis, in het kader van de Proeftuin Elektrische Voertuigen. Deze proeftuin werd begin dit jaar opgericht door de Vlaamse overheid om innovatieve projecten rond elektrisch rijden in Vlaanderen te ondersteunen. Het EVAplatform zal een uitgekiend fijnmazig netwerk van oplaadpunten verspreid over heel Vlaanderen creëren die elektrische voertuigen kunnen gebruiken. Bovendien richtte de provincie een nieuwe stuurgroep “elektrisch rijden” op waarbij provincieraadsleden en partners uit verschillende sectoren mee nadenken over een elektrische toekomst voor de mobiliteit in WestVlaanderen. Tot slot kreeg een tiental provincieraadsleden eind juni 2011 de mogelijkheid om drie volledig elektrische wagens uit te proberen tijdens een testrit. Hiermee wou het provinciebestuur hen warm maken voor deze nieuwe milieuvriendelijke vorm van autorijden. De opgedane ervaringen met elektrisch rijden zal de provincie aan gemeentebesturen en bedrijven doorgeven zodat ze doordacht kunnen investeren in de vernieuwing van hun wagenpark.

Katrien Vancraeynest


29/09/11 11:53

N AT U U R

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

2 0 1 1

2de West-Vlaams bijensymposium De provincie West-Vlaanderen organiseert op zaterdag 22 oktober de tweede editie van het West-Vlaamse bijensymposium in nauwe samenwerking met Inagro vzw, de gemeente Knokke-Heist, het Vlaams bezoekers- en natuureducatief centrum De Nachtegaal en het natuurcentrum Zwin. Het symposium kadert binnen de initiatieven die de verschillende partners opzetten voor bescherming van honingbijen, solitaire bijen en hommels, en richt zich tot een brede groep van imkers, landbouwers, natuurbeschermers, natuurgidsen en ambtenaren. De ‘place to bee’ voor iedereen die bijen een warm hart toedraagt.

De opzet I Tijdens het eerste West-Vlaamse bijensymposium in april vorig jaar, kwamen de moeilijkheden waarmee zowel honingbijen als diverse soorten solitaire bijen en hommels te kampen hebben uitvoerig aan bod. Na het succes van vorig jaar zal het tweede symposium dieper ingaan op de vraag hoe we honing- en wilde bijen beter kunnen beschermen. Naast de problematiek van ziekten en plagen is het immers duidelijk gebleken dat een voldoende groot aanbod aan nectar en stuifmeel een belangrijke

Tweede West-Vlaamse bijensymposium

Naar een bijenvriendelijk landschap? Cultuurcentrum Knokke-Heist, Meerlaan 32 zaterdag 22 oktober 2011

voorwaarde is voor het voortbestaan van deze nuttige insecten. Waar het eerste symposium voornamelijk over de problematiek ging, focust de tweede editie zich eerder op concrete oplossingen om de bijen een handje te helpen. We kijken hierbij zowel naar de mogelijkheden op het platteland als in de stad.

Het programma I 09:30 Deuren 10:00 Verwelkoming door Dr. Paul Geerinckx, schepen van milieu  Boeren voor bijen: experimenten in West-Vlaanderen - Pieter Verdonckt, Inagro vzw  Gewasbeschermingsmiddelen, ziekten en honingbijen, de status in België (Fr) - Prof. Eric Haubruge, Université de Liège  Vlaanderen: ‘bij-zonder’-landschap? - Jens d’Haeseleer, Natuurpunt Studie  Fauna-akkers in de voorkempen, een meerwaarde voor bijen - Thomas Impens, Regionaal Landschap De Voorkempen 12:30 Middagpauze  Filmbeelden: ‘Leven in hotels’ - Kris Struyf, Zwin natuurcentrum  Openbaar groen en bijen - Arie Koster, stadsecoloog  Bijen in de stad - Yves Mostien, Apis Bruoc Sella 15:50 Afsluiting door Dhr. Guido Decorte, gedeputeerde voor leefmilieu 16:00 Receptie aangeboden door het provinciebestuur

www.west-vlaanderen.be/bijen

Verantwoordelijke uitgever: provincie West-Vlaanderen,

Peter Norro, Dienst Milieu-, Natuur- en Waterbeleid,

Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries (Brugge)

Praktisch I Het symposium vindt plaats in het cultuurcentrum Knokke-Heist (meerlaan 32). De toegang tot het symposium bedraagt 7 euro per persoon, broodjeslunch inbegrepen. Tickets worden tot 15 oktober te koop aangeboden via Cultuurcentrum Knokke-Heist op het nummer 050 630 430 of via www.ccknokke-heist.be. Meer info: www.west-vlaanderen.be/bijen

Wannes Meersmans


15

29/09/11 11:53

Koop zonder blikken of dozen en bespaar tientallen euro’s leen omdat het goed is voor het milieu, ook je portemonnee vaart er wel bij. Wie bewust afvalarm winkelt, kan namelijk gemakkelijk tot 30% op zijn kasticket besparen (en soms zelfs meer). Minder verpakkingsafval betekent ook minder restafvalzakken. Verpakkingsafval vertegenwoordigt 30% van het gewicht en 50% van het volume van het totale huishoudelijke afval. Een gezin dat dus wekelijks een 2-tal restafvalzakken buiten plaatst (goed voor jaarlijks een 100tal zakken of ongeveer 150 euro zakken), kan dus door afvalbewuste aankopen deze kost gemakkelijk halveren en naar 75 euro doen slinken. Voldoende redenen om voortaan minder verpakkingsafval te kopen!

De Provincie West-Vlaanderen gaat samen met de WestVlaamse Afvalintercommunales vanaf augustus tot eind 2011 in alle West-Vlaamse gemeenten op pad om consumenten te sensibiliseren voor de ‘verpakkings’afvalberg. Wie weet kom je ons ook tegen op de wekelijkse markt in jouw buurt! Elke Vlaming zet namelijk jaarlijks gemiddeld meer dan een halve ton afval op straat. Een groot deel daarvan bestaat uit verpakkingen. Door kritischer te winkelen, kunnen we de (verpakkings)afvalberg flink doen dalen. En dat is nodig!

16

Met de campagne ‘Koop minder afval’ wil de Provincie West-Vlaanderen in samenwerking met de West-Vlaamse afvalintercommunales en de gemeenten, consumenten aanmoedigen om tijdens het winkelen bewust te kiezen voor niet of slechts minimaal verpakte producten. Wie deelneemt aan het ‘koopminderafval’ test maakt kans op een mooie keukenschort.

Afvalarm winkelen: zo doe je het!  Kies voor of koop:  Duurzame producten. Beter iets meer betalen voor een goede kwaliteit,  los fruit en groenten,  drank in glazen flessen met statiegeld,  herlaadbare batterijen,  navulverpakkingen,  grootverpakkingen  geconcentreerde producten, enz.

Verpakkingsafval wordt wel maximaal gerecycleerd, maar toch is dit niet helemaal onschuldig. Vergeet niet dat daarbij nog altijd milieuhinder ontstaat en heel wat energie verbruikt wordt. Denk maar aan de productie van de verpakking zelf, het verpakkingsproces, het transport enzovoort. Verpakkingsafval creëert niet alleen een enorme afvalberg, maar vind men ook vaak terug onder de vorm van zwerfvuil (blikjes, drankflesjes, verpakking van chips, snoepgoed...)

 Gebruik een herbruikbare boodschappentas of een plooikrat.

Minder afval (en minder zwerfvuil) is een must! Niet al-

Alexandre Lefebvre


 Let steeds op de houdbaarheidsdatum  Koop nooit meer dan je nodig hebt. Meer tips, informatie en een online game op www. koopminderafval.be

29/09/11 11:53

N AT U U R

&

M I L I E U

I N F O

I

o k t o b e r

2 0 1 1

Kringwinkel goes Westmade Iedereen weet dat je in de Kringwinkel terecht kan voor goedkope tweedehandsspullen en dat je er ook zelf je herbruikbare goederen kan binnenbrengen. Maar er is meer, zoals Westmade en Redesign. De Kringwinkels zetten initiatieven op om ook niet meer verkoopbare goederen die anders onvermijdelijk op de afvalberg terechtkomen te gebruiken om iets nieuws te maken. Dit biedt bovendien extra kansen aan mensen die het moeilijk hebben op de arbeidsmarkt. Met de steun van de provincie West-Vlaanderen is het textielproject “Westmade” opgestart. Niet meer verkoopbaar textiel, stoffen, vullingen en leer van kapotte zetels worden door de 5 West-Vlaamse kringloopcentra gericht selectief ingezameld. In een nieuw opgericht naaiatelier in Oudenburg ontwerpen en maken mensen, binnen de sociale tewerkstelling, van dit afval verrassende en nieuwe creaties. Kussens, poefs (zitzakken) en zitmeubels zijn een eerste concrete realisatie. Andere nieuwe ontwerpen zijn o.a. handtassen (bijvoorbeeld uit een jeansbroek), sleutelhangers, deurstoppers, tochthonden. Als opvulmateriaal is soms vermalen kurk bruikbaar, afkomstig van fleskurken die gesorteerd en vermalen worden door volwassen mensen met een handicap in het kurkatelier van Mariënstede vzw te Dadizele. Onder het label “Westmade” willen de West-Vlaamse Kringwinkels in de nabije toekomst een

vintage kledinglijn op de markt brengen. Elk kledingstuk zal uniek zijn, met een modieuze rode kringwinkeldraad. De eerste producten van dit gezamenlijk project van de 5 West-Vlaamse kringloopcentra kan je nu al bewonderen en kopen in een speciale afdeling van de Kringwinkel van Blankenberge (Ambachtstraat 5). Andere verkooppunten volgen binnenkort. Naast Westmade vind je er de resultaten van gelijkaardige initiatieven van Kringwinkels zoals Redesign, Gentmade en Möbius. Redesign (vroeger ook trashdesign genoemd) creeërt uniek design vanuit o.a. gerecycleerde onderdelen van niet meer bruikbare elektrische en elektronische onderdelen. Het levert elegante en kwaliteitsvolle juwelen, meubelen, verlichting, magneten en andere accessoires op. Trommels van wasmachines veranderen in blinkende salontafels. Toetsen van een computerklavier krijgen een nieuw leven als koelkastmagneet. Circuitborden uit computers veranderen in originele oorbellen. De voorbeelden hierboven zijn nog maar een greep uit het verrassende en steeds groeiend en vernieuwend aanbod van de kringloopcentra. Door de aanschaf van een van deze creaties steun je zowel een sociaal als een milieuvriendelijk doel, maar bovenal verwen je jezelf met een origineel en aantrekkelijk designproduct.

Nico Cannie

17


29/09/11 11:53

”Doe-Aan-Sport”-beurs wordt groen Eind juni werden de hallen van Kortrijk Xpo ingepalmd door bijna 10 000 kinderen voor de 19de West-Vlaamse Doe Aan Sportbeurs (DAS-beurs). Leerlingen van het zesde leerjaar konden er vlak voor hun grote vakantie kennis maken met een zo groot mogelijke waaier aan verschillende sporten. Met doe-activiteiten lieten sportfederaties de jongeren proeven van bekende en minder gekende sportdisciplines. Naast klassiekers als de balsporten, atletiek, wielrennen was er bij de 87 activiteiten ook een aanbod van buikdansen, poi spinning, shiva, speedminton, speleologie, tchoukbal… Initiatiefnemers zijn de provincie West-Vlaanderen, het Bloso, de stichting Vlaamse Schoolsport, de stad Kortrijk en Kortrijk Xpo.

Naast het gratis water was er fair trade frisdrank te koop (biocola, biolimonade en bio-icetea), in samenwerking met Oxfam Wereldwinkel. Na eerste aarzelende slokjes, werd de nieuwe smaak door de meesten goed bevonden. Op vrijdagmiddag was er traditioneel een receptie voor de standhouders en medewerkers. In een filmpje met turnster Aagje Van Walleghem werd de schone klerencampagne voorgesteld. Tijdens de grappige voorstelling van de DAS-beurs stonden de duurzame acties centraal. De Low Impact Man kwam enkele tips geven om onze ecologische voetafdruk te verkleinen. De hapjes waren vegetarisch. Ook een biobier ontbrak niet. Na een eerste aarzelende hap bij sommigen, bleken de meeste receptiebezoekers aangenaam verrast. In samenwerking met IMOG was er selectieve afvalinzameling. Er waren afvalbakken voor PMD, restafval en enkele voor papier en karton, telkens met duidelijke sorteerrichtlijnen – waar je niet naast kon kijken, zelfs als je je best deed – op de deksels. De bakken PMD en rest stonden steeds broederlijk naast elkaar, zodat er altijd een “juiste” bak in de buurt was om correct te sorteren. De ingezamelde afvalstromen waren verrassend zuiver (weinig restafval bij het PMD). Opvallend was dat er nauwelijks zwerfvuil was te vinden.

18

Dit jaar stond de DAS-beurs in het teken van duurzaamheid. Meer dan 30 acties om de DAS-beurs te vergroenen werden gerealiseerd. Enkele voorbeelden. Tot vorig jaar kregen de kinderen een blik met sportdrank. Dit jaar kwam een waterbar met gratis koel kraantjeswater in herbruikbare bekers in de plaats. Dit bleek een voltreffer. Het sporten en het (toen toch) zeer warme hoogzomerweer deden de jongeren gretig de verfrissende bekers vinden waardoor de waterbar veruit de populairste beursstand werd. Door de waterbar met herbruikbare bekers werd het afval van 10 000 blikjes en minstens dubbel zoveel wegwerpbekers voorkomen. Bovendien was er zo een duidelijke boodschap met een link naar gezondheid (water i.p.v. gesuikerde sportdranken).


Een milieuteam begeleidde de uitvoering van de milieumaatregelen op de beursvloer. Dit betekende o.a. het tijdig ledigen van de vuilnisbakken, toezien en begeleiding sorteren van afval door de beursbezoekers, toezien op flyerverbod en toezien op een correcte selectieve afvalinzameling tijdens de afbraak van de standen. Ook duurzame doe-activiteiten ontbraken niet op deze sportbeurs. Op de energiefietsen van de Low Impact Man kon men al sportend een radio laten spelen. Leerlingen konden actief kennis maken met enkele sporten voor mensen met een handicap (handbiken, rolstoelbehendigheid, boccia). De Millenniumdoelen van de VN werden speels belicht bij het Millenniumvoetbal. Een heel populaire stand bleek de Benjirun. Benjirun is een spel dat werd ontwikkeld door de “Schone Klerencampagne”. Op een leuke én sportieve manier leerden de kinderen er

29/09/11 11:53

wat bij over de arbeidsomstandigheden van de arbeiders die sportschoenen maken. In het spel werden de kinderen zelf een arbeider in zo’n schoenenfabriek (vb. in Indonesië). Ze werden vastgebonden aan een elastiek en moesten proberen een leefbaar loon te verdienen door zover mogelijk vooruit te lopen. Als beloning voor deelname aan een duurzame doeactiviteit kregen de kinderen een stempeltattoo met een “100% fair”-label. De – natuurlijk groene – t-shirts van de medewerkers waren Schone Kleren, milieuvriendelijk en met respect voor goede arbeidsomstandigheden gemaakt. Klassen werden opgeroepen om een groene picknick te houden met een boterhammendoos, drinkbus en gezonde voeding (vb. fruit), wat door velen werd opgevolgd. Door kritisch te bekijken waar tapijt echt nodig was en waar niet, kon het tapijtgebruik drastisch gereduceerd worden. In 2010 was er 1500 m² (wegwerp)tapijt gebruikt. In 2011 kon dit beperkt worden tot 500 m². Bovendien werd voor het tapijt dat herbruikbaar was tapijt gehuurd dat volgens het cradle-to-cradle principe geproduceerd werd. Niet alleen is het tapijt herbruikbaar, maar zelfs als het versleten is wordt het opnieuw de grondstof voor nieuw tapijt. De standhouders kregen als kleine attentie een bio-appel.

Standhouders mochten geen flyers uitdelen op de beursvloer. Dit werd actief gecontroleerd door het milieuteam. In de inkomhal was als alternatief wel een stand waar flyers konden gelegd worden. Deze stand werd extra aantrekkelijk gemaakt door het plaatsen van een “babbelbox” en was bemand om te voorkomen dat flyers als speelgoed werden meegenomen. De afbakening van standen gebeurde met nadars en extra dun afbakeningslint uit LDPE. Dit Ecolint werd na gebruik selectief ingezameld ( na vooraf gemaakte afspraken voor selectieve inzameling met IMOG). Het selectief ingezameld lint kan immers met onbevuild PEafval verwerkt worden (en gerecycleerd tot vb. folie voor zakken). Communicatie met de scholen gebeurde zoveel mogelijk via e-mail en website. De oplage van de in zwart-wit en op gerecycleerd papier gedrukte infogids met uitleg over de sportactiviteiten werd verminderd (enkel de leerkrachten krijgen nog een brochure). In de infogids kwamen de duurzame maatregelen prominent aan bod. Buiten de hal stond een zonnetrailer van Ecostream die door zonne-energie voor een deeltje van de nodige elektriciteit zorgde. De rest van de stroom werd geleverd door de groene Alpenergie van Kortrijk Xpo. Voor meer informatie over de duurzame acties op de DAS-beurs kan je terecht bij Toon Dooms of Nico Cannie.

Nico Cannie

19


29/09/11 11:53

Tentoonstellingen in de bezoekerscentra Provinciedomein De Palingbeek • 1 september tot 30 november 2011  Tentoonstelling ‘Het duistere dierenrijk’  Kinderen gaan met de vriendelijke nachtwachter op pad en ontdekken de geheimen van de nachtdieren zoals de vos, de uil, de egel, de das of de vleermuis. Hoe vinden zij hun weg en voedsel in het donker? Ontdek boeiende weetjes en spannende nachtopnames van een dassenfamilie. En wie zou niet eens in de huid willen kruipen van Batman of willen voelen aan de vacht van een echte das of vos!? Deze tentoonstelling boordevol interactie is meer dan een bezoekje waard! Bijzonder geschikt voor gezinnen met kinderen. Waar: Bezoekerscentrum De Palingbeek, Vaartstraat 7 in 8902 Zillebeke Org./info: provinciedienst NME (BC Palingbeek – 057 23 08 40 - [email protected] – www.west-vlaanderen.be/palingbeek)

Provinciedomein Bulskampveld • 5 september tot 30 november 2011  Tentoonstelling ‘Toverbos’  Kinderen gaan op avontuur in Het Toverbos. Fee Hupsakee heet hen welkom en geeft hen een muts en toverstaf! Ze zingt een toverliedje en maakt toversoep. Hiermee geeft ze de mutsjes en stafjes van de kinderen toverkracht. Met de tovermuts op en het toverstokje in de hand gaan de kinderen op pad. Onderweg ontmoeten ze de bewoners van het bos: de das, de bosuil, het konijn, de eekhoorn en vele andere dieren. Wat willen de dieren vertellen aan de kinderen? Waarom lacht de groene specht zo? Wat doet het roodborstje in de theepot? En waarom heeft de pad van die gekke wratjes? Spreek de toverspreuk uit en luister maar eens goed! Geheimzinnige kastjes en leuke spelletjes: in het bos is van alles te beleven! Bijzonder geschikt voor gezinnen met jongere kinderen. Waar: Bezoekerscentrum (kasteel) Bulskampveld, Bulskampveld 9 in 8730 Beernem Org./info: provinciedienst NME (BC Bulskampveld – 050 50 55 90 - [email protected] – www.west-vlaanderen.be/bulskampveld)

Provinciedomein De Gavers • 16 september 2011 tot 8 januari 2012  Tentoonstelling ‘Schone slapers’ 

20

Slapen wordt als vanzelfsprekend beschouwd en hoort bij het leven van mens en dier. Zelfs van sommige planten kan je zeggen dat ze slapen. Maar wat is slapen eigenlijk? Wat is slaapwandelen? Welke zijn de verschillende slaappatronen? Welke slaaphouding is ideaal om goed uitgerust te zijn? Hoe sliepen de mensen vroeger? Welke bedden bestaan er en is het zwevend bed een nieuwe uitvinding voor de fakir van morgen? Hoe slapen mensen in andere culturen? Wat is slapeloosheid en wat is nut van slapen? Een volwassen mens heeft gemiddeld 7 tot 8 uur slaap per dag nodig. Maar hoe zit het met dieren? Net zoals mensen zijn er dieren die heel veel slapen maar er zijn ook dieren die al voldoende hebben aan 30 seconden slaap. Er zijn dieren die een eigen methode ontwikkeld hebben om voldoende slaap te krijgen. Hoe slaapt bijvoorbeeld een dolfijn? Hoe ren een winterslaap? krijgen trekvogels voldoende slaap en dromen dieren ook? Waarom houden dieIn de tentoonstelling ‘Schone slapers’ kun je met leuke activiteiten en passende foto’s beleven hoe het slapen verloopt bij mens en dier. Op een speelse manier worden heel wat tips en antwoorden gegeven zodat je nog meer kan genieten van je bed. Waar: Bezoekerscentrum De Gavers, Eikenstraat 131 in 8530 Harelbeke Org./info: provinciedienst NME (BC De Gavers – 056 23 40 10 - [email protected] – www.west-vlaanderen.be/gavers)


29/09/11 11:53

N AT U U R

&

M I L I E U

I N F O

I

j u n i

2 0 1 1

Dag van de Natuur 2011 Op zaterdag 19 en zondag 20 november zijn we toe aan de 33ste editie van de ‘Dag van de Natuur’. Opnieuw trekt het provinciebestuur in nauwe samenwerking met de drie West-Vlaamse regionale landschappen, de Gezinsbond en Natuurpunt aan de kar van deze jaarlijkse ‘werk’dag. Verspreid over heel de provincie WestVlaanderen slaan gemeenten en lokale verenigingen de handen in elkaar om meer natuur te creëren door het aanplanten van geboortebomen of door het beheren van een stukje natuur in de omgeving.

Dag van de Natuur 2011 10.000 handen voor mee r natuur Werk mee aan natuur in jouw buur t 19 en 20 november 20 11

ww w.west-vlaandere

n.be/dag vandenatuu

r

Het Jaar van de Vrijwilliger I

v.u. Peter Norro - MINAWA

Net zoals vorig jaar konden jeugdverenigingen zich kandidaat stellen voor meer kwalitatief groen op hun terrein. De provincie levert het plantgoed en zorgt samen met de regionale landschappen voor een professionele begeleiding van het project. Zo wordt er door één van onze landschapsconsulenten een plan opgemaakt in overleg met de jeugdvereniging. We denken hierbij aan inheemse hagen die tegen een stootje kunnen, enkele fruitbomen of een stukje bloemenweide. De aanplant gebeurt tijdens de Dag van de Natuur uiteraard door de jeugdverenigingen zelf.

- vrij van zegel

Vergroening van jeugdterreinen I

De dag van de Natuur is in de eerste plaats een vrijwilligersgebeuren en dat willen we dit jaar nog eens extra in de verf zetten. Leden van natuur- en andere verenigingen, buurtbewoners, jonge gezinnen die geboortebomen aanplanten, ... zonder al die vrijwillige handen zou er in de loop van de voorbije jaren nooit zoveel natuur gerealiseerd zijn. De provincie voorziet dan ook dit jaar een aandenken voor iedereen die meewerkt aan de Dag van de Natuur.

Doe mee! I Staat er nog niets in je agenda voor zaterdag 19 of zondag 20 november? Misschien vindt er in jouw gemeente wel een project plaats! Kijk snel op www.west-vlaanderen.be/ dagvandenatuur voor een overzicht van alle activiteiten.

Wannes Meersmans


21

29/09/11 11:53

Soort in de kijker

Sleedoorn: oogstrelend, ecologisch waardevol, en … gezond !

Elk jaar opnieuw kondigt de lente zich aan met een prachtig schouwspel in ons landschap. Houtkanten, hagen en bosranden worden in het vroege voorjaar versierd met meterslange witte slingers. Art director van dienst is de sleedoorn. Deze algemeen voorkomende doornige heester, met een voorkeur voor rijkere bodemtypes, staat vanaf april te pronken met zijn prachtige roomwitte bloemenkleed. Ook in het najaar kan je de sleedoorn gemakkelijk herkennen aan zijn talloze licht berijpte, kleine paarszwarte pruimpjes.

Sleedoorn vrucht (© Olivier Dochy)

Uit archeologische vondsten blijkt dat sleedoorn hier al sinds c. 5000 v. Chr. voorkomt. Al zeer vroeg in de geschiedenis werd de soort voor tal van toepassingen gebruikt. Met zijn sterke worteluitlopers vormt sleedoorn ondoordringbare struwelen, waardoor hij vroeger – veelal samen met meidoorn, wegedoorn, rozen, haagbeuk en tal van andere soorten – als perceelsafscheiding in heg- of haagvorm werd aangeplant. Door de dichte doornstructuur waren deze natuurlijke afsluitingen uiterst geschikt

als veekering en kunnen ze gezien worden als de voorloper van de prikkeldraad. Het donkere, taaie hout – sleedoorn wordt ook wel zwarte doorn genoemd - werd vaak als bouwmateriaal gebruikt. De kleine sleedoornpruimpjes zien er smakelijk uit, maar schijn bedriegt. De looistoffen zorgen voor een bittere en wrange smaak en maakt ze niet geschikt voor rauwe consumptie, vandaar de volksnaam ‘trekkebek’. Een bezoek van de ‘vriezeman’ maakt de smaak van de vruchten zachter. Na de eerste vorst kunnen de pruimpjes – die rijk zijn aan vitamine C – verwerkt worden tot jam, vruchtensap, en zelfs tot heerlijke likeur of jenever. Eeuwenlange consumptie en daarmee gepaard gaande selectie naar grotere vruchten, evenals kruisingen met andere soorten zoals kroosjespruim (Prunus insititia), kerspruim (Prunus cerasifera) en mogelijks zelfs gedomesticeerde pruimen (Prunus domestica) leidden tot een moeilijk ontwarbaar complex van kruisingen met tal van overgangsvormen. Op heel wat authentieke groeiplaatsen van sleedoorn zijn dan ook kruisingen met kroosjespruim – vaak benoemd als Prunus x fruticans of heesterpruim – terug te vinden. Naast het nut voor de mens, biedt sleedoorn veilige nestgelegenheid voor vogels en ook heel wat zoogdieren kunnen er ongestoord foerageren of zich verschuilen. Voor bijen-, vlinder- en vliegensoorten is de plant een belangrijke nectar- en stuifmeelbron in de vroege lente. Verder vinden ook stippelmotten, kokermotten, bladwespen, de pruimebladgalmug, de sleedoornpage, … voedsel bij de sleedoorn. In ruil voor voedsel zorgen de insecten voor de bestuiving. Omwille van deze nauwe relatie met bloemzoekende insecten en de historische waarde van de plant is het behoud van de oorspronkelijke sleedoornhagen en -struwelen cruciaal en is bij aanplant in natuurgebieden het gebruik van autochtoon materiaal sterk aanbevolen.

Leander Depypere en Olivier Dochy

22

Sleedoornstruweel (© Patrick Keirsebilck)


Rechtzetting: In het zomernummer van de NM-info verschenen er bij ‘soort in de kijker’ enkele foto’s van de kleine ijsvogelvlinder. Jammer genoeg ontbrak de naamvermelding van de fotografen. Via deze rechtzetting laten we weten dat de prachtige foto’s aangeleverd werden door Stef Spruytte (rups) en Sylvain Cuvelier (vlinder).

29/09/11 11:53

N AT U U R

&

M I L I E U

I N F O

I

j u n i

2 0 0 8

Le nouveau ‘Plant goed!-Gids’ est arrivé De plant goed!-slogan gaat reeds een flinke poos mee. Het is in vele gemeenten nog steeds de roepnaam voor acties die erop neerkomen dat aan burgers spotgoedkoop plantgoed aangeboden wordt voor beplantingen in eigen tuin. Het is sinds jaar en dag ook de titel van een gids, de plant goed!-Gids, een zeer praktijkgericht werkje, voor eenieder die op een ecologisch en cultuurhistorisch verantwoorde manier aan het planten wil. Een allereerste versie ontstond in de jaren negentig, onder de vleugels van vzw Proclam (Provinciaal centrum voor landbouw en milieu), die de allereerste trekker van heel het plant goed!-gebeuren was. Na enkele herwerkingen/verbeteringen kunnen we op vandaag een volgende stap zetten, dit dankzij veel veldwerk en studie. Ettelijke oude hagen, houtkanten, solitaire bomen/struiken, bomenrijen, etc. werden geïnventariseerd. De bekomen resultaten werden ook geïnterpreteerd. De waarneming van een soort volstaat immers niet om zomaar te stellen dat het om een ‘traditional’ gaat in landschappelijke beplantingen. Vanuit al deze gegevens kunnen we op vandaag een totaal nieuwe gids voorleggen. Als we de soort vonden te velde, dan staat ze in deze gids. Opgepast, niet iedere waargenomen soort raden we ook effectief aan bij beplantingen! In vergelijking met vroeger vermelden we een pak méér soorten, met per soort uitweidingen over het al dan niet inheems zijn van de soort, over zijn traditioneel gebruik als haagplant/knotboom/hakhout/onderdeel van een houtkant/solitaire boom of struik/onderdeel van een bomenrij met hier en daar ook verwijzingen naar markante exemplaren in West-Vlaanderen). Ook kunnen we heel wat meer kwijt over de traditionele verspreiding van soorten over het West-Vlaamse grondgebied. Daarnaast probeerden wij heel wat praktische info per soort te verzamelen die zeer relevant is bij de plantenkeuze :  Welke eisen stelt de soort aan zijn standplaats? (bodem, vochtvoorziening, …)  Hoe groot en breed wordt een soort?


Plant goed! met zin voor traditie en

aandacht voor natuur

 Gaat het om een lichtminnende of schaduwtolerante soort?  Welk worteltype heeft de soort?  Gaat het om een snel- of traaggroeiende soort? En zo, waar we onze info over alle soorten vroeger op een totaal van 7 paginaatjes geklemd kregen, besteden we nu met volle goesting soms evenveel pagina’s aan één soort. Onthoud : de slogan Plant Goed! blijft gelden voor iedereen die een snipper West-Vlaanderen in zijn beheer heeft! Plant Goed! en met veel plezier

Praktische info Dit nieuwe standaardwerk telt 227 pagina’s en is rijkelijk geïllustreerd met meer dan 250 duidelijke foto’s! Voor slechts 5,00 euro kan je het boek vinden bij het provinciaal informatiecentrum Tolhuis, Jan Van Eyckplein 2, 8000 Brugge. Bestellen kan ook via het gratis nummer 0800 20 021 ofwel via www.west-vlaanderen. be/natuur. Meer info: www.west-vlaanderen.be/natuur

Wouter Vuylsteke

23

29/09/11 11:53

De Kustatlas in een nieuw jasje

Het Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer lanceerde op 9 juni 2011 de volledig vernieuwde website www. kustatlas.be. De site geeft informatie over thema’s aan de kust zoals fysisch milieu, het gebruik van de zee, beleid aan de zee, natuur, cultuur en architectuur, wonen aan de kust, educatie en onderzoek, ruimtelijke structuur, toerisme, industrie, visserij en zeewering. Je kan er kerngegevens per sector terugvinden.

COLOFON

De flexibiliteit en interactiviteit van de site laat toe om zelf kaarten samen te stellen, om kaarten te exporteren voor verwerking in presentaties, publicaties en lesmateriaal, om data te raadplegen en op basis hiervan zelf aan de slag te gaan met cijfers over de kust. De relatie wordt gelegd naar de duurzaamheidsindicatoren, die weergeven of de kust al dan niet in een duurzame richting evolueert. Daardoor worden gegevens over de kust extra in de kijker gezet en is een directe koppeling aan kustbeleid mogelijk. De website is volledig beschikbaar in vier talen, en zal zeker de kustliefhebber, scholieren, leerkrachten, de mariene bedrijfswereld, besturen en geïnteresseerden weten te bekoren.

Foto cover: Marc De Schuyter

Het Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer heeft de ambitie om in het verlengde van de website ook een boek ‘De Kustatlas Vlaanderen/België’ uit te brengen. Een eerste succesvolle versie van dit boek was er reeds in 2005. Deze tweede versie van de Kustatlas bevat een volledige update en is vanaf september 2011 te verkrijgen in alle Standaard Boekhandels aan de kust of bij www.aquaterra.be.

Verantwoordelijke uitgever:

Werkten mee aan dit nummer: Nico Cannie, Lies Deurinck, Leander Depypere, Olivier Dochy, Doenja Lefebure, Alexandre Lefebvre, Johan Mahieu, Wannes Meersmans, Katrien Vancraeynest, Christine Van Rie, Sofie Vanhooren, Wouter Vuylsteke en drukkerij Lowyck en Pluspoint. Eindredactie: Alexandre Lefebvre

Lay-out: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen Druk: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen Aanvraag abonnement: Provinciehuis Boeverbos NM-info Koning Leopold III-Laan 41 8200 Sint-Andries (Brugge) T 050 40 32 86 [email protected] Oplage: 9.500 exemplaren Periodiciteit: viermaandelijks

Peter Norro, dienst MiNaWa Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries NM-Info wordt uitgegeven in opdracht van de deputatie van de provincieraad van West-Vlaanderen: Paul Breyne (gouverneur), Guido Decorte, Patrick Van Gheluwe, Bart Naeyaert, Dirk De fauw, Gunter Pertry, Marleen Titeca-Decraene (gedeputeerden), Hilaire Ost (provinciegriffier) Voor de digitale versie: surf naar www.west-vlaanderen.be/ezine

Meer info: [email protected], 059/34.01.66

(klik op E-zine Natuur en Milieu-info) Gedrukt op 100% gerecycleerd papier

Sofie Vanhooren

24


29/09/11 11:53

Natuur&Milieu info U.V. I Samen op weg naar goedkopere groene energie. I Dag van de natuur 2011

Recommend Documents