ALGEMEEN BESTUUR
Vergadering d.d.: 4 februari 2015 Agendapunt: 13.0 Onderwerp: Voorbereidingskrediet uitwerking realisatie rwzi Westerkwartier Onderwerp Voorbereidingskrediet uitwerking realisatie rwzi Westerkwartier Inleiding Met het oog op verbetering van de kwaliteit van de ontvangende oppervlaktewateren worden de effluenteisen van onze zuiveringen aangescherpt, zo ook voor de zuivering in Marum. Om ook in de toekomst aan de effluenteisen en aan alle ter zake vereiste vergunningen, Arbo- en veiligheidseisen te kunnen voldoen zijn maatregelen vereist. Naast milieutechnische redenen (overbelasting) kan de zuivering ook steeds moeilijker voldoen aan onze technische standaarden (mechanisch, civieltechnisch en electrotechnisch). Uit oogpunt van beheer is er een wens om het afvalwater dat nu op onze zuiveringslocatie Zuidhorn wordt behandeld te laten zuiveren op onze zuiveringslocatie Gaarkeuken. In de jaren 2004-2006 hebben, op basis van bestuurlijk besluitvorming, al de eerste voorbereidingen hiervoor plaatsgevonden, waarover ook is gecommuniceerd met de gemeente Zuidhorn. De gemeente heeft ook altijd aangegeven de hierdoor vrijkomende locatie te willen ontwikkelen tot woonlocatie. Dit is in 2013 en 2014 aanleiding geweest een businesscase uit te voeren. De opdracht was om inzicht te krijgen in wat de meest kosteneffectieve en toekomstgerichte aanpak is van rwzi Marum voor waterschap Noorderzijlvest, in combinatie met de bedrijven van Friesland Campina en Storteboom Kornhorn. De beschouwde varianten zijn op basis van een Life Cycle Costing methodiek (LCC) en op basis van toekomstbestendigheid met elkaar vergeleken. In deze analyse zijn ook de zuiveringen in Zuidhorn en Gaarkeuken beschouwd. In de analyse zijn ook de lozingen van Friesland Campina Marum (FC-M), Friesland Campina Noordwijk (FC-N) en Storteboom Kornhorn meegenomen, ondanks dat wij niet een wettelijke plicht hebben om bedrijfsafvalwater te verwerken. Het ‘meezuiveren’ van bedrijfsafvalwater, met name van de aanwezige zuivelindustrie, kan een meerwaarde hebben voor het waterschap. Deze is inzichtelijk gemaakt. Voor de voorbereidingen voor de uitvoering van de centralisatie van drie zuiveringen op Gaarkeuken wordt een voorbereidingskrediet aangevraagd. Voorstel Wij stellen u voor een voorbereidingskrediet van € 700.000,-- beschikbaar te stellen voor het: 1. verder uitwerken en voorbereiden van het uitbreidingsplan van de rioolwaterzuivering Gaarkeuken en de aanleg van een tweetal persleidingen vanaf de rioolwaterzuiveringen Marum en Zuidhorn, zodat deze laatste twee locaties kunnen worden geamoveerd. 2. met Friesland Campina verder te verkennen in hoeverre het voor het waterschap (maatschappelijk) interessant is om het afvalwater van beide bedrijven in Marum en Noordwijk mee te zuiveren op de nieuwe ‘totaal-zuivering’ in Gaarkeuken.
Beoogd effect Door het op een verantwoorde wijze samenbrengen van het afvalwater op één nieuwe locatie, en het hier te zuiveren tot een loosbare kwaliteit is efficiency winst te halen. De zuiveringslasten van de nieuw te bouwen zuivering, met een capaciteit van circa 50.000 ve (afhankelijk van het meeliften van de industrie), zal per vervuilingseenheid circa 15% lager liggen dan bij een separate behandeling. De besparing manifesteert zich in zowel de kapitaallasten als exploitatielasten. Door het mee-zuiveren van industrieel afvalwater op dezelfde locatie is het de verwachting dat de maatschappelijke winst verder kan toenemen. Argumenten 1.1 Schaalgrootte geeft een hoge mate van efficiencywinst Het centraliseren van drie kleine zuiveringen tot één (middel) grote is uit kostenoogpunt in alle opzichten voordelig. Ondanks dat al onze zuiveringen veelal op afstand worden beheerd, zijn de beheer en onderhoudslasten voor een grote zuivering per definitie lager. In vergelijkbare projecten loopt de efficiencywinst op tot 15% op de exploitatielasten. 1.2 Lozingslocatie Door deze drie zuiveringen te concentreren tot één locatie nabij groot vaarwater, in dit geval het Van Starkenborgh kanaal, biedt dit de mogelijkheid om het zuiveringsslib per schip af te voeren naar Garmerwolde in plaats van over de weg. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen wat hiervan de voordelen zijn. Wetterskip Fryslân heeft hiermee al jarenlang ervaring met een positief financieel voordeel. 1.3. Geurhinder De RWZI Zuidhorn ligt in een “geurgevoelig” gebied. Mogelijke geurhinder is hier belangrijk. Op Gaarkeuken is dit in veel mindere mate het geval. 1.4 Eerdere besluitvormning In een DB-besluit van 27 april 2005 (agendapunt 8.1) heeft het Dagelijks Bestuur ingestemd met de centralisatie van de zuiveringslocaties Zuidhorn en Gaarkeuken, op Gaarkeuken. In de perspectiefnota 2015-2018 staat een totale geraamde investering van € 27 miljoen (zuivering, gemalen, persleidingen en slopen bestaande zuiveringen). De opgenomen investering is incl. verwerking van afvalwater voor derden, indien Friesland Campina of het waterschap besluiten om niet te participeren zal het investeringsbedrag lager uitvallen. 2.1 Meezuiveren van industrieel afvalwater Op basis van bevindingen van de uitgevoerde studies en de hieruit getrokken conclusies is het advies om te streven naar een gecentraliseerde rwzi Westerkwartier. Geconcludeerd is dat de variant waarbij de industrie een deel van het afvalwater volledig zuivert in eigen bestaande zuiveringen, en het deel afkomstig van productie-uitbreiding door het waterschap laat verwerken, het waterschap een voordeel oplevert in de investeringskosten. In het beschouwde gebied zijn een drietal grote bedrijven actief, waarvan twee op dit moment een eigen zuiveringsvoorziening hebben, en rechtstreeks lozen op het aldaar aanwezige oppervlaktewater. De bedrijven zijn: FC-M, FC-N en Storteboom Kornhorn. Het laatste bedrijf heeft aangegeven te willen blijven gaan voor eigen oplossingen. FC-N blijft ook in de toekomst
lozen op de riolering, en dus op onze zuivering. FC-M is nog met het waterschap in gesprek over hoe gezamenlijk te komen tot maatschappelijke winst. Risico’s & Kanttekeningen 1.1 Aanleg (lange) persleiding Om te kunnen centraliseren zijn (lange) persleidingen nodig om het afvalwater op de gecentreerde locatie te krijgen. In dit project betekent dit de aanleg van twee persleidingen. Eén van Marum naar Gaarkeuken. Deze zal ongeveer een lengte hebben van 14 km. Hiervoor moet contact worden gelegd met een groot aantal grondeigenaren. Deze kunnen voor de aanleg dmv bezwaar procedures de aanleg vertragen. De tweede persleiding, van Zuidhorn naar Gaarkeuken, is ongeveer 6 km, en kan grotendeels langs het dijklichaam van het Van Starkenborgh kanaal worden gelegd, hierover zijn met de betreffende grondeigenaren in het verleden 2006/2007 al gespreken over gevoerd. 1.2 Effect van verwijderen lozing op het Dwarsdiep Met het slopen van de rwzi Marum wordt ook de effluentlozing van de zuivering op het Dwarsdiep verwijderd. Het verwijderen van effluentlozingen heeft effect op het watersysteem, zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin. Een eerste analyse laat zien dat de effluentlozing op het Dwarsdiep een significante bijdrage levert aan de basisafvoer van het Dwarsdiep. Een basisafvoer (in combinatie met een bepaald beekprofiel) is nodig om een vanuit de KRW gestelde minimale stroomsnelheid te garanderen. Hier zijn compenserende maatregelen (zoals bv. extra waterinlaat en beekprofiel verkleining) voor te bedenken. Het vergroten van de waterinlaat (ter compensatie van de te verwijderen effluentlozing) is geen gewenste compenserende maatregel, indien de kwaliteit van het inlaatwater slechter is dan dat van de effluentlozing. Het daadwerkelijk effect op het watersysteem en de eventueel te nemen compenserende maatregelen zijn afhankelijk van de gekozen variant en afhankelijk van het besluit van Friesland Campina om het afvalwater al dan niet mee te laten zuiveren op de nieuwe, centrale zuivering in Gaarkeuken. Als onderdeel van het nog uit te werken voorbereidingsplan worden de effecten op het watersysteem en de voor- en nadelen van eventueel te nemen compenserende maatregelen nader uitgewerkt, zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin. 1.3 Effect van lozing op het Starkenborghkanaal Als onderdeel van het nog uit te werken voorbereidingsplan wordt het effect op het van Starkenborghkanaal nader uitgewerkt, zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin. Financiën Om een nieuwe rwzi te kunnen realiseren en de aanpassingen te kunnen starten, moeten een groot aantal voorbereidende werkzaamheden worden uitgevoerd. Hiervoor is een voorbereidingskrediet van € 700.000,-- benodigd. De voorbereidingskosten maken onderdeel uit van het nog aan te vragen uitvoeringskrediet.
In het Jaarplan 2015 is in deze investering voorzien. voorbereiding persleiding Zuidhorn-Gaarkeuken voorbereiding rioolgemaal zuidhorn voorbereiding persleiding Marum-Gaarkeuken voorbereiding voorbereiding rioolgemaal Marum voorbereiding RWZI (westerkwartier) Marum incl. gaarkeuken en zuidhorn
€ 100.000 € 100.000 € 100.000 € 100.000 € 300.000
Ook is in het jaarplan rekening gehouden met 2560 projecturen. De planvoorbereidingskosten als ook de voorbereidingskosten tot aan de feitelijke realisatie worden gedekt door dit voorbereidingskrediet. Uit het voorbereidingskrediet worden ook de eventueel te maken (onderzoeks)kosten betaald voor de studies naar de effecten van het verwijderen en het centraliseren van de zuiveringen op het watersysteem (van zowel Dwarsdiep als van Starkenborgh kanaal) en naar de mogelijke compenserende maatregelen. Communicatie Intern: bij de uitwerking en het trekken van de conclusies heeft afstemming plaatsgevonden met de andere processen binnen het waterschap, waaronder Watersysteembeheer Extern: de belangrijkste stakeholders zijn bekend met de ontwikkelingen zoals wij deze als waterschap in gang zetten. Eén van deze is Wetterskip Fryslân, omdat wij hen een dienst leveren door hun afvalwater (9.000 ve) te zuiveren tegen werkelijk kosten. Zoals afgesproken in de beheerovereenkomst die met hen is gesloten (dd. 22 juni 2010). Ook de in het gebied aanwezige industrie wordt nauw betrokken bij de plannen. Met hen wordt gekeken hoe een win/win is te bereiken. Het betreft hier twee fabrieken van Friesland Campina (Marum en Noordwijk). Uitvoering In 2013/2014 is er een businesscase-studie uitgevoerd met de in het gebied aanwezige industrie en de NOM. Dit heeft een aantal varianten opgeleverd, waaronder de variant waarbij drie zuiveringslocaties (Marum, Zuidhorn en Gaarkeuken) worden gecentraliseerd op de locatie Gaarkeuken. Deze laatste variant bleek uit oogpunt van beheer en kosten het meest interessant. Eind 2014 is een projectteam geformeerd voor een verdere verkenning en noodzakelijk planvoorbereiding. Ook de gemeenten in Westerkwartier zijn hierbij aangehaakt. Het streven is om de planvoorbereiding 1 juni 2015 te hebben afgerond en het project dan over te dragen aan het deelproces projecten. Als alle voorbereidingen tot aan de aanbesteding zijn afgerond zal het Algemeen Bestuur worden gevraagd een besluit te nemen over het uitvoeringskrediet. De feitelijk realisatie van de nieuwe zuivering zal in 2016 (1ste helft) moeten starten, en zal doorlopen tot eind 2017. De bouw van de rwzi wordt projectmatig aangepakt. Voor het project is een projectplan geschreven. Alvorens met de realisatie van de bouw te kunnen starten moeten voorbereidende werkzaamheden worden uitgevoerd. Deze werkzaamheden bestaan onder anderen uit: technologisch vooronderzoek; milieutechnisch- en grondmechanisch onderzoek; landmeetkundige metingen en tekenwerk;
revisie-tekenwerk; het vervaardigen van voorontwerp en adviseursbestek; voorbereiden vergunningaanvragen, aanvragen van vergunningen; opstellen van een financiële raming aanbesteding adviseurdiensten; het vervaardigen van definitief ontwerp en uitvoeringsbestekken; opstellen van de besteksbegroting; aanbesteding uitvoeringswerken. De voorbereidende werkzaamheden zullen vanwege de omvang van het werk grotendeels worden uitbesteed.
Bijlage(n) 1. Schematische weergave beschouwde varianten
