Saw( t*---
1
I f AK"l
Rijksdienstvoor het CultureelErfgoed Ministerie vanOnderwijs, Cultuuren Wetenschap
Retouradres: Postbus16003800 BP Ame6foort
StichtingBoogbrugVianen Walkade'15o/a 3401 DR IJSSELSTEIN
5 Smallepad 3811MG Amersfoort Postbus1600 3800BP Amersfoort www.cultureelerfgoed. nl Contac'tpersoon afdeling M&S/
registerrijksmonumenten T 03342 17 421 F 03342 17 799 UATUM
2 5 JAil.2010
Betreftaanwizingbeschermd monument Monumentnummer : 529907 Gemeente : Amhem brugoverde Rijnte Amhem
Onze rcierende
MS-20054339 t !v brlef van
BUlagen
besluitmetbiiagen Hierbijzend ik u mijn besluitwaarbij ik, gelet op de artikelen3 en 4 van de Monumenlenwet1988,positiefbeslisop het verzoeuvoorstelom het bovengenoemdeobject aan te wijzen als beschermdmonument.Het bovengenoemdeobiect zal definitiefeen beschermdmonumentzijn wanneer het wordt ingeschrevenin het registerzoals bedoeldin artikel6 van de Monumentenwet1988.Een monumentwordt ingeschrevenwanneerde termijn voor het indienenvan bezwaar/beroepongebruiktis verstrekenof wanneer hieroponhenoepelijkis beslist.Mocht door u of door andere belanghebbende(n) bezwaarworden gemaakt,dan blijvengedurendede bezwaartermijnen gedurendede behandelingvan het bezwaarschrift,vanaf de datumvan deze brief de artikelen1'l tot en met 31 van de Monumentenwet 1988van toepassing. Het doel van de wet is om monumentenvan bouwkunsten archeologiete behouden.De wetteli.ikebepalingenzijn er op gerichtdat daarbi steeds het algemeenbelangtegen het particulierbelangwordt afgewogen.Het is dus niet zo dat aan het beschermdmonumentniets meer mag wordenveranderd,maar wel dat voor iederewijzigingvergunningingevolgede Monumentenwet1988 dient le worden gevraagdbi.iburgemeesteren wethoudersvan de gemeente waarin het monumentis gelegen. Voordatbijgaandbesluitis genomen,heb ik adviesgevraagdaan de gemeente, de Raad voor cultuuren, indienvan toepassing,aan gedeputeerdestatenvan de provincie.
Pagina:1
Onze referende
MS-20054339 De tekstvan de Monumentenwet 1988kuntu aantreffen op de intemetsite van de Rijksdienst voorhet CultureelErfgoed(www.cultureelerfgoed.nl). Een exemplaar van de Monumentenwet 1988is te verkrijgen bij de afdeling (doorkiesnummer communicatie 03342174561.
De ministervan Onden/ijs,Cultuuren Wetenschap, dr. RonaldH.A.Plasterk, namensoeze. hethoofdMonumentenregistratie & Subsidies,
o '?
Otten fr nr.Tieu
Pagina:2
2 5 JAfi.zoto
BESLUITM OTIVE RI NG b i J l a g eb i j b e s l u i t o p v e rz oek tot aanw i j zi ng al s beschermd monument al s bedoel d i n 19B B a rti k e l 3 . z e v e n d e l i d . v a n d e I\4onumentenw et.
betreffende
V erkeersbrugmet aanbrug, vi aduct en trapopgang met monument
naam g e m e e n te p l a a ts s tra a t e n h u i s n u m m e r
:i ohn Frostbruq :A rnhem :A rnhem : n.v.t.
n u mme r
| 529907
A A NLE I DI N G H e t v e rz o e k to t b e s c h e rmi ng al s ri j ksmonument i s bi j bri ef d.d. 29 september 2005 i n g e d i e n d d o o r d e S ti c h ti ng B oogbrug V i anen. D e aanw i j zi ngsprocedure,bedoel d in a d a k e l3 v a n d e M o n u m e n te nw et1988, i s gestart op 30 j anuari 2006. In 2 0 0 7 h e e ft d e mi n i s te r e en sel ecti ebekendgemaaktvan monumentendi e behorent ot d e o n g e v e e r 1 0 0 me e s t w aardevol l e monumenten di e zi j n gebouw d i n de peri ode v an 1 9 4 0 to t e n me t 1 9 5 8 , m e t a l s doel deze aan te w i j zen al s beschermdmonument. D e m i n i s te r h e e ft d e J o h n F r ostbrugopgenomen i n deze sel ecti e,
AANWIJZI N GSB ELEI D
monumenten 2009, aanwijzingbeschermde Vanafl januari2009 geldtde Beleidsregel 5lanuari beleidsregel van de Ministervan OCWvan 18 december2008,Staatscourant 2009). 2009, nr. 169 (hierna:Beleidsregel 2009 is bepaalddat de artikelen4 tot en In artikel10, eerstelid, van de Beleidsregel monumentten zijn op een monumentof een archeologisch met 9 niet van toepassing voor l januari2009: aanzienwaaTvan 1988, a. een verzoekals bedoeldin artikel3, eerstelid, van de Monumentenwet zoalsdat artikellidop 31 december2008 luidde,is ingediend, 1988,zoalsdat als bedoeldin artikel3 van de Monumentenwet b. de procedure of artikelop 31 december2008 luidde,is aangevangen, dan wel door een provincieof c. door of namensde ministerbij een belanghebbende vertrouwenis gewektdat het voornemen een gemeentehet gerechtvaardigde monumentop grondvan artikel3 van bestaathet monumentof het archeologisch 1988,zoalsdat op 31 december2008 luidde,aan te wijzenals de Monumentenwet monument. beschermd
,ile,-
b . l ' , c J 0 .' 7 g e ' o
ol
0
0-
o p o ,u ^
\A \A r
l o4:
-00100
gevalis de procedure alsbedoeldin aftikel3 van de In het onderhavige Monumentenwet 1988,zoalsdat artikelop 31 december2008luidde,aangevangen voor 1 januari2009. 2009is bepaalddat de Tijdeluke In artikel10, tweedelid, van de Beleidsregel monumenten 2007van overeenkomstige beleidsregel aanwijzingbeschermde monumentals bedoeldin artikel is op een monumentof eenarcheologisch toepassing 2009. 10, eerstelid, van de Beleidsregel beschermde monumenten 2007, aanwuzing Op l juli 2007is de Tijdelijkebeleidsregel beleidsregel van de Ministervan ocw van 13 juni 2007,Stcrt.20 juni 2007,ff. 776, 2007). in werkingqetreden(hierna:Tijdelijkebeleidsregel 2007is bepaalddat de artikelen In artikel6, eerstelid, van de Tijdelijkebeleidsregel 2,3, 4 en 5 van toepassing zijn op eenmonument,ten aanzienwaarvanna 23 juli gevalis de is gestart.In het onderhavige 2004de aanwijzingsprocedure gestartna 23 juli 2004.Op het aanwijzingsverzoek is de aanwijzingsprocedure Tijdelijkebeleidsregel 2007dan ook van toepassing. 2007vindtalleenaanwijzing als Op grondvan artikel3 van de Tudelijkebeleidsregel vanaf1940, monumentplaatsvan gebouwde objectendie zijn vervaardigd beschermd indienhet monument: betekenis voorde wetenschap of cultuurhistorische a. vanwegeztn schoonheid, erkend als eennationaalof internationaal waardekan wordenaangemerkt stedenbouw, kenmerkend monumentvan de Nederlandse architectuur, kunst;en landinrichting, bouwtechniek of ruimtegebonden genoemdondera, behoorttot de ongeveer100 b. in verbandmet de kwaliteiten, die zijn gebouwdin de periode1940tot en met meestwaardevolle monumenten 1958. vanaf1940. Het objectis vervaardigd 2007pastde Op grondvan artikel4, eerstelid, van de Tijdelijkebeleidsregel ministerbij de selectie,bedoeldin artikel3, de volgendecriteriatoe: van de a. het monumentis eenevidentemijlpaalin de ontwikkeling of ruimteqebonden landinrichting, bouwtechniek architectuur, stedenbouw, positieen wat ondermeerblijktuit eenvooraanstaande kunstin Nederland, vakliteratuur; of duidingin de nationaleen internationale van de belangrijkste toonbeeld b. het monumentis eenessentieel van de cultuurhistorische of sociaalhistorische ontwikkelingen in Nederland. wederoDbouwDeriode 2007houdtde Ingevolgeartikel4, tweedelid, van de Tijdelijkebeleidsregel minister bij de selectiebedoeldin artikel 3, rekeningmet de mate waarin het monumenr: heeft,zoweltechnischals functioneel;en a. een positiefbehoudsperspectief b. een positieveinvloedheeftop de kwaliteitvan de ruimtelijkeomgeving HORENVAN BELAI{GHEBBENDEI{ 1988, aan het bepaaldein artikel3, vierdelid,van de Monumentenwet Ter voldoening zoalsdat artikellidop 31 december2008luidde,heeftde gemeentebelanghebbenden gesteld en henin de gelegenheid op de hoogtegesteldvan het beschermingsverzoek zichte doenhoren. Van bezwaaris niet gebleken.
VANAF1940- T0P100 Tijdeijk Beleld2007.gestortnd 23107/04 - gebouwd
Langerse brug waardevoor de historieder techniekals eersteNederlandse (verstijfdestaafboogbrug); van Arnhemin het waardevoor de ontwikkeling vanwegestedenbouwkundige van de verbetering en tweedekwartvan de 20steeeuw,als onderdeel van de infrastructuur op nationaalniveauen vanwegede ruimtelijke modernisering en functionelerelatiemet het eveneensuit de wederopbouwstammende Airborneplein; als beeldmerkvan de stadArnhem; en de ligging waardedooromrandingmet groenplantsoenen vanwegesituationele in het openuiterwaardgebied. CONCLUSIE van de Monumentenwet 1988ligt ondermeerten grondslag het Aan de overwegingen meer betrekkenvan lagereovertredenbij het behoudvan monumenten.In de wordthet grotebelanggememoreerd dat in de huidigewet Memorievan Toelichting Hoewelop wordtgehechtaande inbrengvan vooralde gemeenteoverde aanwuzing. rijksniveauover het al dan niet beschermenwordt besllst,komt aan de adviezenvan grondenzal de lagereoverhedeneen invloedrijkeplaatstoe. Slechtsop zwaarwegende de ministervan die adviezenkunnenafwijken.In dit gevalbestaatdaartoegeen aanleiding. De waardedie door de gemeentenaar voren is gebracht,te wetende waardeals icoon voor de herrijzenis en gedenkteken voor de Slagom Arnhem,is bij de bescherming erkendals de meest relevantewaardevan de brug. Het tot het tot dusverbestaandegemeentelijkemonumentJohnFrostbrug c.a. behorende Airborneplein en de groenaanleg op de taludswordenniet bij de die de brugzelf rijksbescherming betrokken;hierinschuiltniet de herinneringswaarde van de brugwordenpleinen groenaanleg dan heeft.In het kadervan de bescherming ook niet van nationaalbelanggeacht. Nu het een gebouwdobject betreft dat is vervaardigdvanaf 1940 en er sprakeis 2007, van een monumentals bedoeldin artikel3 van de Tijdelukebeleidsregel en niet is geblekenvan overwegendebezwaren,wordt het object, conformartikel 2007,WELaanqewezen als beschermd 3 van de Tijdel0kebeleidsregel monument. kaartmaaktdeeluit van dit besluit.De daaropaangegeven contouris De bugevoegde monument. weeBavevan de omvangvan het beschermde een indicatieve
<7-
f
ov 7
Loto
TijdetijkBeteid2007-geston n6 23107/04 - gebouwdVANAF1940- T0P100
ADVIESGEMEENTE van de gemeenteArnhemhebenbij briefd.d. 26 oktober Burgemeester en wethouders positiefte beslissen inzakehet verzoektot bescherming als 2006geadviseerd Daarbijwijzenburgemeester en wethouders eropdat de brugniet rijksmonument. op grondvan de cultuurhistorische komtvoor njksbescherming alleenin aanmerking maarook als icoonvoor de wederopbouw van referenties aanhet Rijkswegenplan, Nederland na de TweedeWereldoorlog. ADVIESPROVINCIE omdathet objectbinnende Aan gedeputeerde statenis niet gevraagdte adviseren bebouwdekom li9t. ADVIESRAADVOORCULTUUR positiefte De Raadvoor cultuurheeftbij briefd.d. 16 december2009geadviseerd als rijksmonument. beslissen inzakehet verzoektot bescherming van het De Raadvoorcultuurheefteerderoverde bruggeadviseerd als onderdeel Rijkswegenplan 1927.Bij briefvan d.d. 12 april2007adviseerde de Raadnaar van zevenbruggenuit het Rijkswegenplan aanleiding van eenverzoektot aanwijzing 1927.Eenbelangrijke rol in dat adviesspeeldehet toen geldendeaanwijzingsbeleid en De JohnFrostbrug wordt nu alsatuonderlijk het ontbrekenvan een beoordelingskader. in de selectievan ongeveer100 meest objectvoorgedragen en is opgenomen gebouwenen ensembles waardevolle die in de periode1940tot en met 1958tot stand kwamen.In uw briefvan 17 oktober2007aande RaadvoorCultuurgaf u aanhet voornemente hebbenom de objectenop dezelijst aante wijzenals rijksmonument. De Raadis over dezeselectieom adviesgevraagd.Bij briefvan 13 februari2008 (kenmerk:mon-2007.O4f99212) heefthUpositiefgeadviseerd. van de lohn De Raadvoor Cultuursluitzichaan bij de inhoudvan de omschrijving Frostbrug.Hij achtde brugeenicoonvan de wederopbouw en van nationale betekenis.De Raadstemtdaaromin met uw voornemen de JohnFrostbruoaante wijzenals beschermd monument. WAARDERING genaamdJohnFrostbrug, De verkeersbrug met aanbrugen viaductmet trapopgangen en monument/is van algemeenbelangalsessentieel toonbeeld van de vroege Wederopbouw: . vanwegede cultuurhistorische gedenkteken waardeals (inter)nationaal voor de van strijdtegenonderdrukking en als symboolvoor bevrijdingen herrijzenis van de herdenkingsbijeenkomst Nederland. Daarbijis de brugjaarlijksmiddelpunt van de Slagom Arnhemen de OperatieMarketGarden.De bouwhistorie van (her)bouwdraagthieraanbij; vernielingen drievoudige tweevoudige . vanwegede historische doorde uiterstbelangrijke €n en herinneringswaarde (slagom crucialerol die de brugheeftgespeeld in de TweedeWereldoorlog Arnhem)en in het bevrijdingsoffensief; . vanwegecultuurhistorische waardeals bruguit het Rijkswegenplan 1927,een nationaalprojectter verbetering van de infrastructuur van Nederland en ter g in crisistijd; arbeidsverschaffin . vanwegearchitectuurhistorische waardealsvoorbeeld van de bruggenbouw en ingenieursbouwkunst uit het tweedekwartvan de 20steeeuw,in het bijzonderuit Bruggenbureau van Rukswaterstaat; ook van de periodevan het in 1928opgerichte
VANAF TijdelijkBeeid2007-gestortno 23/07/04 1910- T0P100 - gebouwd
i l ) D\
o o86a3
it::{
lkenweg
rijksmonument begrenzing
999999
rijksmonumentnummer
Scale1: 3.500
perceel kadastraal A 00000
perceernummer
Printdatum: 6-1-2010
"+i
.')g-,'i
-"4/ a/" ,.' . )
Paglna 1 BESLUIT
MS-2005-4339
BESLUIT KENNISGEVING
2 5 JAll.20t0 DATUM:
DEI',IINISTER VANONDERWIJS. CULTUUR ENWETENSCHAP. celet op de artikelen 3 en 4 van de Monumentenwet 1988istaatsblad 1988 n r . 6 3 8 ); onroerende zaakis gelegen; Gehoord de gemeente waarinde hierna te noemen gedeputeende Gehoond staten van de provincjewaarinde hiernate noemen onroerende zaakis gelegen,indien dit zich bevjndtbuiten de in artikel 20a. eerste ljd, van de Wegenvenkeerswet 1994(Staatsblad1994nr. 475) bedoelde bebouwde kom; Gehoord de Raadvoor cultuur; BESLU IT Deals volgt aante duidenonroerende zaakaante wijzen als beschermd monument :
Provinci e : Gelderland Gemeente: Arnhem
Monumentnufimer : 529907 PLMTSELIJKE MNDU]DING
Plaats Locatie
: Arnhem : brug over de Rjjn KADASTRALE MNDUIDING
Kad. GemeenteArnhem Sectie E Numrner 2678 Kad.GemeenteArnhem Sectie E Nufimer 2679 Riksdienstvoor het CultureelErfgoed
Pagina
2 BESLUIT
MS-2005-4339
Kad.Gemeente :A rnhem :0 Sectie Nummer : 8683 OIYSCHR]J VI NG Inleiding voorheen Rijnbrug,stalen VERKEERSBRUG over de Rljn John-Frostbrug, j bi Arnhem met MNBRUG en VIADUCT met TMPOPGANGEN en i"IONUMENT, gebouwd vernield in 1932-1935, vennield1n 1940,herstelden wedqrom in 1944/45:heropend op 9 mei 1950.Debrug js eentastbane i ef in de Tweede herinnening aanhet geallieerdebevri jdi ngsoffens voor de Slag omArnhem - een l,lere'ldoor1og en geldt als eenmonument een Ganden, dramatisch dieptepunten eindpuntvande Operatiel4anket 'land poglngNeder te bevrijden.die het levenkostte aanmeerdan 1700 geallleerdenen eenmaandenlange verlengingvan de oorlogen de rde heeft Hongerwinter tot gevolghad. Dezeherinneringswaa internalionalebetekenis.Tevensis de brug een icoonvande staat symbool wederopbouw: dezederdebrug binnenanderhalfdecennium en van voor de hernijzenjsna de Tweede |/.lereldoorlog in hel algemeen het zwaargetroffenArnhem in het bijzonden. Genieen 0p 10 mei 1940wasde jongeRijnbrugdoorde Nederlandse Rljkswdterstaat opgeblazen omde Duitseopmans te stoppen,waarnade werdde brugtijdens de bezettingwerdhersteld. Kort na de heropening in de Slag omArnhem. In deze bnughet centrurn van hevigegevechten ladtsle fdse van de Operatiel4arketGarden1n september 1944bleekde brug "eenbrug te ver", zoals CorneliusRyanhet zou uitdrukkenin e o e k:d e p o gingde br ugte ver over en z i j n g e l i j kn a mi g b m islukte.Naast bij ddt onverwachte sterkte van de Duitsersin Arnhem, droegdaaraan d e n o gvri j n i e u w eve rf va nd e br ugzelf. die in bnandwdsger aakt. hel strijdloneel als eenfakkel verlichtte. 0p 7 oktober1944werdde gebombardeerd. brug door de Amenikaanse luchtmacht i,iater nog resleende Nade werd1n februari 1945door de Duitsersopgeblazen. bevrjjdingwendnaastde gehavende brugeenBaileybruggelegden na verwijderingvan de restantenvan de boogbrug en herstel van de p i j l e r, n o o n d e l i j ke kw a m e e nBajleybnug op de oudebr ugpijler s (geopend 6 februari 1946).Doorde di recteur-generaa l van Rij kswalensla werdop 9 mei 1950de derde at , dr'. ir. hl.J.H.Harmsen. vdste Rijnbrugtijdens eenkorte plechtigheidgeopend.Als toonbeeld geschiedenis van eenbelangrijkefase van de Nederlandse werdde bnug het belangrijksteherdenki ngsmonument vande Slag omArnhem en zij i ngsactivl tei ten speelt jaar'lijks een rol in de internationaleherdenk voonde s1ag.Al in 1949werddoor B en l,lvanArnhem bij Rijkswatenstaat erop aangedrongen de openingvan de nieuwebrug0p de Ai rborneherdenki ngsdagte laten plaatshebben en de brugeennaamter gebeuntenissen geven. heninnering Rijkswaterstaat vondhet aande te gebruikelijk geven, niet namen te andersdannaar de bruggen Rrjksdienst voorhet CultureelErfgoed
Pagina J
BESLUIT
M5-200$4339
desbetneffende rivier. In het noordelijkelandhoofdis in 1951een geschonken door de provincieGelder'land herdenki ngsplaquetteonthuld (1912-1993) door^lultenant-kolonel JohnFrost die metzijn 2nd P a r a c hu te B a tta li o n , o n d e rd e el vande 1st Br itish Air bor neDivision, hadgepoogd het noordelijkebruggenhoofd te houden.De h e r d e nkl n g sp l ai a s t ve rva a rd igd doorde N.V.f4elaalgietenij Hollandte Amsterdanr, en draagteenopschrift ter herdenking aande strijd. 0p 17 december 1978wendalsnogin eenpassende naamvoor de bnug voorzien. DeRljnbrugwerdvernoemd naarJohnFrost. Eenbronzen herinneringsplaquettemet eenLekstvanJan H. de Grootbovenaande fietsopgang bij de viaducl aande noordzijdeherinnenthienaan. Dehuidigebrug js geconstnueerd overeenkomstig de eerstebrug a1s venstijfde slaafboogbrug. Dezeeerstevastebrugover de Rijn bij Arnhem, ter vervanging van eenpontonbrug, wasgebouwd tussen1932en 1935.DeRijnbrugmaakteals vlerde brugdeel uit van het eerste (\921) dat tol doel hadde nationaleinfrastnuctuurte Rijkswegenplan moderniseren, 1n dit geval de route van DenBoschnaarArnhem, en revensvoor werkgelegenheld te zorgen.In 1928werdvoor dil projec[. dat voorzagin de bouwvan 12 grote verkeersbruggen , het Bruggenbureau j o p g e r i ch ta l s o n d e rd e eva l n R i kswatefstaat . Djt stondo.l.v. ir . |, J . J . HH. a rmse n A.n ch i te cti r. A.J. vander Steurwasesthetisch adviseurvoor de Arnhemse brugen de landhoofden. Debovenbouw van de (Kinderdijk) hoofdoverspann 1ng werduitgevoerddoor F. Kloosen Zonen e n D e Pl e tte n i j v/h / L .J. E n thoven en Cie ( Delft; aanbr ug aande zuldzijde). In Nederland wasdit de eerstevasteverkeersbrug die "Langerse werduitgevoerdals verstijfde staafboogbrug. eenzogenoemde brug" naar eeneerstetoepassing door de Oostenrijkse ingenieurLanger in 1882.Bij dit brugtypewonden de hoofdkrachten opgevangen door een v o l w a nd i glej g g e n va ng e kl o n k en staal. hier uitgevoer d m eteen doorgaande ligger op vier pij'lers. Deboogdient dls ontlastingsboog . Het bnugtype werdtoegepastvoor spoorbruggen en ten versterkingvan gebruikeljjktype beslaande bruggen.NaArnhem werdhet 1n Nederland ( 0 . a . s te rk o p A rn h e m g e l i j ke ndeIJsselbr ugDeventer ) .Bij de opening van de lang verwachte Rijnbrugin 1935zongen alle Arnhemse s c h o o l ki n d e re" H n e t B ru g g e n l ied". Deofficiele openlngdoonKoningin l , , l i l h e l ml nhaa dp l a a ts i n 1 9 3 6 ,gel1jk metde R!,lP- br in ug Nijm egen.In de oorlogwerdde brug hersteldonderleiding van de "ArbeiLsgemei nscha fl Rheinbrucke Arnhelm".Hoofdaannemer wasde firma tggensult Hamburg, de Arnhemse Stoomsleephellings l4aatschappij ( A . S . M.)- d i e d e ve rn i e l d eb ruga1 gedem onteer d - waseenvande had Nederlandse onderaannemers. Nade oorlog is de brugmetgebruikmaking pijlers weerin de oorspronkelijke van de ovengeb'leven vormhersteld door de firma Swarttouw uit Schiedam. Daarbijis staal vande grote Britse staalproducent en bruggenbouwen Donrnan Long(0.a. de Sydney H a r b o uB r ri d g e )g e b n u i kt:i n g ekionken br ugdelen is o.a. de naam "D o r m aLno n g "g e w a l ste n " B ri tish Steel". Vande pijler s uit de jdr en '30 behoefde slechtsde noordelijkepijler ingrijpenderherslel. Debrug is thanseenvan de drie grote verkeersaders over de Rijn jn Arnhem, wasna de eerstevoltooiingde belangrijksteverbindingen maaktede grote stadsuitbreidl ngenten zuidenvan de Rijn mogelijk. Riksdienstvoorhel CultureelErfgoed
Pagina
4 BESLUIT
M5-20054339
Zij komtdirect ten oostenvan de het centrumbinnenop de brede singel. De keuzevoor een lichte boogconstructie wasgemaakt om redenen: lage niet esthetjsche de brugmoestde stadsbebouwing domineren. In 1935doorsneed de brugnogop drastischewijze een huizenblok,waarbijde gotenvan de resterende huizenop bnugdekhoogte geuitewensdat die situatie niet lagen. Dedoor 1r. Harmsen van R|.JS vervulddoor de le lang zou duren,werdironischgenoeg bombardementen: de brug komtnu vrij de stdd in en eindlgt op het in vormgegeven 1954modern Airborneple'in. Deaanbrug aande zuidzijde 'loopt landeljjk ogende door de onvenanderd uiterwaardmetwinterbed. Debrug 1s beeldbepalend voor het aanzichtvanArnhem: brug en Eu s e b j u sto revo n rme dn e b e l a n gr ijkste"landmar ks" vande binnenstad. van D eb r u g 1 s 1 n o p d ra chva t nd e regionaledir ectie 0ost- Neder land gerenoveerd. Rijkswalerstaat In 2000werdgestart metonderhoud aande betonconst ructi e. in 2003werdde brugmetgrlt geslraalden voorzien van eenaantal verf'lagenen een laag meteenharsachtige stof tegen zodls de zoninwerklng. Ookwerdenonderdelen vande brug vervangen. (thans betonnen dekkenvan de padenvoor de fietsers en voetgangers s t a a l) . On d e dr e b ru gzi j n n i e uwer ailbanenaangebr acht. 0msch ri jvi ng Degeklonken stalen VERKEERSBRUG is metaanbrug en viaductover de Rijn bij Annhem i ng is in totaal ongeveer 600m 1ang.Dehoofdoverspann eenverstijfde staafboogbrug. Dezewordtgevormd door eenrniddenbrug mel lweedoorgaande volwandige verstijvingsllggers.dat wlI zeggen de 'I iggers lopenvoorbij de brugpjjlersen voorbij het eindevan de boog. De liggers van 3.4 tot 4 m hoogtemet hoeddoorsnede llggen symmetrisch (zomerbed over drie overspanningen van 50 m, 120m met vaargeul)en 50 m liggen. Dewanden van de doorgaande liggers zijn onderlinggekoppeld door ondermeerdwarsdragers, metdaartussen dwarsdragers secundaire langs'l en iggers en K-verbanden. In de dwarsdragers bevinden zich diverserondeopeningen ten behoeve van bulzenen leidingen.Aande "consoles" bullenzijdevan de doorgaande liggenszijn zogenaamde vloen bevestjgd,stalen ondersteuningen voor de balkendie de betonnen van het rijwiel- en voetpaddragen.Deboogen de liggers rustenop l w e ee l li p svo rmi g eri vi e rp i j l e r s, waar tussen de vaar geul1oopt. Daarbuiten rustende liggers op het zwarenoorde'lijkelandhoofd en een j I er. De hoofdoverspanni zwanezuidelijke overgangspi ng 1s venstijfd door een llchte staafboog van 17.5rnhoogteaanelke zijde van de rijweg, waarlussen bovenwi ndverbanden in K-patroon.Hangers verbinden de boogmet de liggers. Debrug biedt ruilntevoonvier rijstnokenin 4 m br ede b e t o n( i n 1 9 3 5w a sd i t h o u t). Builende hoofdliggerzijn s v o e t g an g e rse n fi e tsstro ke ng eplaatst.Detotale br eedteis 23,2m. Voorde vooroorlogse rivierpijlens en landhoofden is gebruikgemaakt jtagebestendi ge van duurzame, weer-en s l i natuunsteen a1s bekledlngen pijlers; bij de landhoofden afwenking van de betonnen 1s dezekeuzein van sterke mateesthetischbepaald.De landhoofden zijn vervaardigd zeenzwareblokkenrodegranjet met afgeronde hoekblokken. Dewanden van de trapopgangen zijn van zwartgraniet omlijst met roodgraniet. van Voorde tredenis gekozen voor basaltlava.In de vormgevjng vande robuuste, Inappantijenen baluslradesis invloedte bespeuren Rijksdienst voorhet Cultrireel Erfgoed
Pagina
5 BESLUIT
MS-2005-4339
expressieve vormentaal van de Amstendamse school. De in stampbeton pijlerkernenvan de tweezwarerivienpijlens met uitgevoende spilsbogiggevormde uiteinden,zljn bekleedmetzwartgrdniet en aan de uitejndenen bovenop met gebosseende blokkenroodgraniet. De forse g r a n i e l b l o kkeve n rl e n e nd e p l j l er s stevigheidbij eenaanvar jng of bij ijsgang. Het noordelijkelandhoofd heeft bij het gedeelte,waaropde opleggingen zjjn geplaatst,afgeronde hoeken en is geheelbekleedmet gebosseerde granietenblokken.Pljnten, afgeronde hoekblokken en gr anietenblokken a f s l u i t en d el j j ste n zi j n j n fi j ner bewer kte uitgevoerd.Schade door oorlogsgeweld is nogwadrneembaar. Aanelke zijde sluit eenvierkantebetonnen loren aan. waarvan de onderbouw uit de jaren 1930dateert en de bovenhet brugdekuitstekende opbouw na de oorloggewijzigd1s uitgevoerd:aanbeidezijden werden.de tonens hogeren voorzienvan eenplat dak in plaats van eententdak.De tonenszijn gebouwd over trap- en fielsopgangen: hiertoe hebben de torens in noord-en zuidzijdeeen rechthoekige metgranieten doorgang o m l j j s l in g . In d e zl j g e ve 'l skl eine lichtopeningen met sm eedijzer en sjerroosters.Detorenswonden afges'loten door eenuil de jaren '50 daterende betonnen bekroning metgebloktestijlen en kwartholle platen zijn aangebracht. hoekbeeindigingen, waantussen vlakkebetonnen Deoostelijke bekroningheeft in drje zijden een rechthoekig venster met vlakkeomlijsting en betonnen roosterwerk voor de ijzeren ramen. jngangmet ijzeren hekwenk. Aande brugzijdebevindtzich eengetoogde Dewestelljkebekronlngbevat in de naarde bnuggekeerde zijde een oveneenkomstige deur. Aande noordzijdebevindtzich hier eengetoogde openingnaarde openbinnenruimte. waanintegende achterwand de herdenkjngsplaat aande slag omArnhem is aangebracht. Debinnenruimte heeft een leistenenvloer en wandbekieding met afgeronde hoekpartijen. Tenbehoeve van de herdenk ingsplaats in de torenbeknoning is een "balkonplaat" betonnen toegevoegd. rustendop tweehogebetonnen p i j l e r s a a nw e e rszi j d eva n nd e tr apopgang.Aande zuidelijkevoet van beidetorens bevindtzich aanweerszijden vande trapopgang eenbnede betonnen tnapwang met granietenplinlen en dekp]aten.Debetonnen trappen,die noorde'lijkvan de torendoorgangen meteensierl ijke boog naar het brugdekwordengeleid, hebben betonnen treden, eencentrale f l e t s g e u l va ng ra n i e t e n sta l e n buisbalustr ades. Deover gangspijler geheelbekleedmet aande zuidzijde vande Rijn is eveneens gebosseerde granietenblokken.Deklljstenen afgeronde hoeken zljn overeenkomstig hel noordelijkelandhoofd uitgevoerd.Tegende c0nslnuctiezijn zeer zwaarultgevoerde bordestnappen mel granieten halfrondgesloten, met blokkenbekledemurengebouwd. Deze s l u i t e n a f me td e kl i j ste n . N a bij de aansluitingop de stalen balustrades van de brug bevinden zich forse granielenornamenten in Amsterdamse schoollrant.Aande buitenzijdevande traplichamen b e v l n d e zi n ch w d te ra fvo e re D n .etr aptr edenzijn vanbasaltlava.de fletsgeulenvan gnaniet,de balustrades zijn voorzienvan granieten d e k p l a te n me t fl a u w ee ze l sru g.Voor tszijn er stalen buls]eunlngen. Tegende noordelljkemuurvan dit landhoofd bevindtzich de bergplaats v o o r d e a u th e n l i e ke sta l e n " venfwagen", die langsstalen I- balken onderde brugconstructie kanwordengerold. Rijksdienstvoor het CultureelErfgoed
Pagina o
BESLUIT
MS-2005-4339
VIADUCT Tennoordenvan het noordelijkelandhoofd sluit het betonnen heeft functie van mel TRAPOPGANG en I4ONUMENT aan: dil viaduct de liggers op rijen van aanbrug.Het bestaatuit vier zwarebetonnen vierkantepijlers met verbindende betonnen dekbalkals van stalen dwa rsverbinding. Voorde opleggingis gebrujkgernaakt jnspringende jlers pi hebben hoeken. scharnieropl eggingen.Devierkante liggers zijn onder'l 1ngverbonden door stalen I-balken.De Debetonnen jk /Westervoortsedi vlaductbledt doorgang aande 0ranjewachtstraat (vroegerl"larktstraat).De pijlers bij de onderdoorgang van deze blokkengraniet. vierbaansweg zijn bekleedmet forse gebouchandeerde in eencentralevienbaans De kolommenreeksen verdelende brugdoorgang verkeersweg en smallegecombi neerdefiets- en voetpaden aan hebben weerszijden.Debetonnen zljwanden in de voelgangensdoorgangen gnanielenplinten. In de noordwand bevindtzjch eenstalen deun.Ten noorden van de onderdoorgang ten behoeve vande van ij k bevindtzich aanweersziiden Onanj ewachtst raat /Westervoortsed Detrapopgangen zijn S-vormig de viaducteen forse trapopgang. aangelegd en bestaanuit drie rechtevluchtenen lweezeshoekige bordessen. Detrapoenhebben tredenvan basaltlava.in het tnldden . Detnapwangen onder"br"oken dooneen fietsgeul van hetzelfdemateriaal jn quasi handvormsteen verbanden worden zijn gemetseld in Vlaams dfgeslotendoor forse basaltblokken, die trapsgewijsin het lnetselwerk g r i j p e n. V o o n tszi j n e r i j ze re n buisleuningen. wor den Ookde bor dessen omgeven door vergelijkbaregemetselde muurtjesmetdekplatenvan metgemetselde basaltlava.Bovenaan bevinden zich eveneens bordessen gesitueend muurtjes,min of meerdriezijdig en op de uiteinden posten(staandverband)met voorzienvan wat hogeropgemetse'lde ge dekplatenvan basaltlava.Aande westzijdeis op de di dmanlkopvormi gemelselde muureenvierkant raamwerk van basalt geplaatst.waanjnde rnetvernoeming van de brug naarJohn bronzentekstplaat is aangebracht Frost. DeAANBRUG liggers. De aande zuidzijde 1s uitgevoerdmet volwandige aanbrug van 42 m. waarmee eentotale lengte overspantzes openingen van 270m wordl bereikt, beeindigddoor het zuidelijke landhoofd. De llggers wordenondersteund door eenvijftal brugpijlers van het type v a n d e ri vi e rp i j l e rs, e ch l e r i n hoogteafnem end. Aande zuidzijde bev'indtzich het zuldelijke landhoofd,voorzienvan eenbekledingvan gebosseerde granietenblokkenen afgeronde hoeken metgranieten b l o k k e n .D e zi j w a n d esl n u i te n aande bovenzijde af m eteenr ollaagvan g r a n i e te nb l o kke ne n e e nd e kl i jst, waar op nabij de aansluitende brugbalustrades forse granietenhoekblokken aansluitenjn Amsterdamse en hangersis schooltrant.Deconstructievan liggers, dwarsverbanden j 1ng. deze-fde al s bl de hoofdoverspann O v e rd e g e h e l e 'l e n g te va nd e b r ugzijn aande buitenzijdevande voetgeplaatst.Tennoorden en rijwielpadenbalustrades van het noordelijke landhoofd waaropeen laag bestaandezeult eenbetonnen borstwering, (twee geplaatst horizontalebuizenmet aande stalen buishekis ng heeft onderzijdesierlijk gekromde steunen).Dehoofdoverspanni geheelsta'1enbalustrades metdrie horizontalebuizenen door]opende . ezu i delijke aanbr ug heeft eenvoudige stalen v l a k k esta l e n p a n e l e nD Rijksdienst voorhetCultureelErfgoed
Pagina
7 BESLUIT
MS-2005-4339
balustrades met.verticale spljlen. Aanweerszijden van de vierbaans rljweg en de eindportalenstaanlantaarnpaien met 1n de periodena de (bolvormige Tweede kappen). l.,Jerel doorlog vernieuwde armaturen Vergelijkbane lampen zijn ook aangebracht aande verticale stavenvan de hoofdovenspann i ng. Onderde aanzetten van de staafbogen bevlnden zich aanbeldezijden tegende stavenonderhoudstrappen. Ter nagedachtenjs 1s de brug 1n de aande gesneuvelde Britse parach'utisten k l e u r e nva nd e 1 st B ri ti sh A j rbor neDivisiongeschilder d: de onder -en in b o v e n b o ul iw ch tg rl j s, o p l e g g l ngen, leuningen en wegm eubilair "m a r o ore n d". lrla arderi ng genaamd met De VERKEERSBRUG JohnFrostbrug,met MNBRUG en VIADUCT 'is TRAPOPGANGEN van algemeen en MONU|4ENT, belangals esqentieel toonbeeldvan de vroegellJederopbouw: - vanwege I de cuI tuurhistori schewaardeals ( i nter)nationaa gedenkteken als tekenvoonde strijd tegenonderdrukking en als Daar bijis de s y m b o ol vo o r b e vri j d i n ge n h e r r ijzenlsvan Neder land. van de herdenki ngsbij eenkomst vande Slag om brug jaarlijks mlddelpunt vantweevoudige Arnhem en de Operatielvlarket Garden.Debouwhistorie (h e r ) bouw v e r n i e l i n ge n d ri e vo u d i g e dr aagthienaanbij; - vanwege de historischeenherinneringswaa rde door de uiterst belangrijkeen cruciale rol die de brug heeft gespeeldin de Tweede (slag omArnhem) Wereldoor'log en in het bevrijdingsoffensief; - vanwege cultuurhi storj schewaardeals brug uit het Rijkswegenplan 1q 27
p on n^iinna^l
nr niac +
f ^F
v d F h d +^ r i h ^
\,.h
.1d irtffaStfUCLUUf
Van
N e d e r l anedn te r arb e id sve rsc ha ffi ng in cr isistijd; j - vanwege archi tectuurhstori schewaardeals voorbeeld van de bruggenbouw en i ngen 1eursbouwkunst uit het tweedekwart van de 20ste eeuw.in het bijzonderulr de periodevdn het in 1928opgerichte Bruggenbuneau van Rij kswaterstaat : ook vanwaardevoor de histonieden techniekals eensteNeder'landse Langerse brug (verstijfde slaafboogbrug): ge wadrdevoor de ontw'ikke'ling - vanwege vanArnhem in stedenbouwkundi hel tweedekwantvan de 20steeeuw,als onderdeel van de verbetering en modernisening van de infrastuctuurop naljonaalniveauen vanwege de rulmtelijke en functionelerelatie met het eveneens uit de wederopbouw starnmende Ai rborneplei n; - als beeldmerk van de stad Arnhem: - vanwege situatjonelewaardedoor omranding metgroenpl antsoenen en l i g g i n g i n de h e t o p e nu l te rw aar dgebied.
Voorde overwegingen die aandit besluit ten grondslagiiggen, wordt verwezen naar de bij dit besluit gevoegde bijlage. die geachtmoet wordenin dit besluit te zijn herhaalden opgenomen, naarde alsmede jvi bovengeme'lde omschri ng. wor den Ee na f s ch ri ft va nd i t b e sl u i t zal. ondergelijke dagtekening, RiksdienstvoorhetCultureelErfgoed
Pagina
I BESLUIT
M5-20054339
verzonden n) . aan de overjge belanghebbende( is Burgemeester en wethouders van de gemeente waarin het monument gelegen,leggendit besluit op de secretanieter inzage.De maaktde terinzagel burgemeester egging op de gebruikelijkewijze bekend .
Eenbelanghebbende kan tegen djt besluit binnenzes wekenna de dagwaarop maken.De belanghebbende het besluit hemis toegezonden schriftelijk bezwaan ondenvermelding dient daartoeeenbezwaarschrift in bij de minjster van,OCtl, "Bezwaar", ML in Zoetermeer. Fleer van ter attentie van CFI, Postbus606, 2700 nl . ftenocw. informatie over het makenvan bezwaarvindt u op wtw.bezwaarschri Deminister van Onderwjjs,Cultuuren I'letenschap, d r . R o na l dH .A . Pl a ste rk, namens deze, het hoofdMonumentenregi stratj e & Subsidies, w.g. mr. Tjeu Otten
Rijksdienslvoor het CultureelErfgoed
