05

Uniformering GBKN Eindrapportage, versie 1.0

Landelijk Samenwerkingsverband GBKN Apeldoorn, oktober 2000 Documentnummer: 00/05.137

Uniformering GBKN, versie 1.0 Landelijk Samenwerkingsverband GBKN

Apeldoorn, oktober 2000

Documentnaam: Eindrapportage blad 2


Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8

Leeswijzer en samenvatting .............................................................................................5 Inleiding .............................................................................................................................5 Indeling in uniformeringsniveaus..........................................................................................6 Meerwaardeonderzoek (hoofdstuk 4) ..................................................................................6 Bestek (hoofdstuk 5) en de problematiek rond de gebouwen (hoofdstuk 6) .......................7 Inhoud (hoofdstuk 7) ............................................................................................................7 Matenplantopografie (hoofdstuk 8) ......................................................................................8 Keurmerk (hoofdstuk 9) .......................................................................................................8 Tot slot .............................................................................................................................8

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3

Conclusies en aanbevelingen...........................................................................................9 Conclusies............................................................................................................................9 Conclusies ten aanzien van Uniformeringsniveau’s.............................................................9 Conclusies ten aanzien van bestek....................................................................................10 Conclusies ten aanzien van uniforme inhoud ....................................................................10 Aanbevelingen....................................................................................................................11 Aanbeveling voor LSV........................................................................................................11 Aanbevelingen voor Ravi ...................................................................................................12 Aanbevelingen voor bestandsbeheerders..........................................................................12

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Inleiding ............................................................................................................................13 De context ..........................................................................................................................13 Structurering in drie uniformeringsniveaus.........................................................................13 Doelstelling project.............................................................................................................14 Werkwijze...........................................................................................................................14 Afbakening .........................................................................................................................15

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.4.1 4.4.2 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.6 4.6.1 4.6.2 4.6.3 4.6.4 4.7

Meerwaarde-onderzoek ...................................................................................................17 Doelstelling.........................................................................................................................17 Aanpak ...........................................................................................................................17 Huidig gebruik ....................................................................................................................17 Uniformeringsniveau Uiterlijk 2002 ....................................................................................18 Vlakvoorbereid ...................................................................................................................18 Objectgerichte gebouwen ..................................................................................................18 Uniformeringsniveau Streven 2002....................................................................................19 Vorming eigen beheerobjecten ..........................................................................................19 Oppervlakteberekening ......................................................................................................20 Presentatiemogelijkheden..................................................................................................20 Kwaliteitscontrole ...............................................................................................................20 Uniformeringsniveau Na 2002............................................................................................20 Integratie van informatie.....................................................................................................20 Objectenbeheer en analyses .............................................................................................21 Inzoomen of afleiden van andersoortige kaartproducten...................................................21 Andere voordelen ...............................................................................................................22 Matenplantopografie ..........................................................................................................22




4.8

Conclusies en aanbevelingen Meerwaardeonderzoek ......................................................22

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

Uniformering structuur....................................................................................................25 Bestek ...........................................................................................................................25 Benodigde tijd.....................................................................................................................25 Uitwisseling en beheer .......................................................................................................27 Software ...........................................................................................................................27 Bestandsbeheer .................................................................................................................28 Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................28

6 6.1 6.2 6.3 6.4

Gebouwidentificatie.........................................................................................................31 Gebouwidentificatie: landelijke ontwikkelingen ..................................................................31 Adreskoppeling ..................................................................................................................31 Mogelijkheden te gebruiken adresbestand ........................................................................31 Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................33

7 7.1 7.1.1 7.1.2 7.2 7.3 7.4

Inhoud minimale-norm-GBKN ........................................................................................35 Overwegingen uniformering inhoud ...................................................................................35 Feitelijke situatie.................................................................................................................35 Doorgroeien naar een objectgerichte GBKN......................................................................35 Kwaliteitsaspecten..............................................................................................................36 Standaard Inhoud...............................................................................................................36 Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................37

8 8.1 8.2 8.3 8.4

Matenplantopografie........................................................................................................39 Definities ...........................................................................................................................39 Mogelijke toepassing..........................................................................................................39 Uniformiteit matenplangegevens........................................................................................40 Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................40

9 9.1 9.2 9.3 9.4

Keurmerk ..........................................................................................................................41 Garanties ...........................................................................................................................41 Verantwoordelijkheid..........................................................................................................41 Aspecten ...........................................................................................................................41 Conclusie en aanbeveling ..................................................................................................42

Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5


Uniformeringsbestek GBKN-inhoud, Te structureren naar een vlakgericht bestand Beschrijving Uniformeringsniveaus Samenstelling projectgroep Uniformering Matenplantopografie, Aandachtspunten in relatie tot de GBKN



1

Leeswijzer en samenvatting

1.1 Inleiding Het LSV-GBKN heeft in 1998 een beleidsplan uitgebracht. Een van de conclusies daaruit was dat uniformering van de verschillende GBKN-bestanden noodzakelijk is om in een veranderende markt en in een tijd van schaalvergroting de positie van de GBKN overeind te houden. Er is een project Uniformering in het leven geroepen met als doelstelling randvoorwaarden voor de uniformering van de GBKN te creëren. De resultaten van het project zijn opgenomen in dit rapport. De projectgroep heeft zich bij haar werkzaamheden laten leiden door de volgende vragen: • Welk ‘niveau’ van uniformering moeten we kiezen? Er lag een vooronderzoek waarin daarvoor handreikingen zijn gedaan (het rapport Uniformering GBKN uit 1998) maar kunnen de daarin voorgestelde Uniformeringsniveau’s de toets der praktijk doorstaan. Hoe moet een uniformeringsbestek eruit zien? • Wat hebben de verschillende GBKN-organisaties aan uniformering en kunnen we het bestek daarop afstemmen? • Hoe gaan we daarbij om met de uitdrukkelijke wens om gebouwen objectgericht te maken om ze te kunnen koppelen aan externe bestanden (met name adresbestanden)? • Is een dergelijk uniformeringsbestek met de huidige stand der techniek ook uitvoerbaar en zo ja tegen welke kosten? • Uniformering is één maar wat moet er gebeuren om daarna ook uniform te kunnen uitwisselen? • Uniformering op het gebied van structuur kan niet zonder daarbij ook de inhoud te betrekken. Wat betekent deze uniformering voor de inhoud? Is het verder mogelijk ook een minimum uniformeringsniveau voor de inhoud te definiëren waarvoor voldoende draagvlak bestaat? • Hoe gaan we om met matenplannen en/of plantopografie? Moet dit onderdeel uit gaan maken van het bestek en dus van de GBKN? • Is het mogelijk om een proces van uniformering ook te ondersteunen met een keurmerk waaruit afnemers een zekere garantie kunnen aflezen dat de gekochte bestanden ook daadwerkelijk voldoen aan de uniformeringstandaards? Het project heeft deze vragen in dit rapport trachten te beantwoorden, waarbij de verschillende onderwerpen op de hierna beschreven manier zijn gegroepeerd. Wat nadrukkelijk buiten beschouwing is gebleven zijn aspecten van bijhouding en kwaliteit. Hiervoor heeft het LSV een afzonderlijke projectgroep in het leven geroepen welke op een later tijdstip rapporteert.




1.2 Indeling in uniformeringsniveaus In het rapport Uniformering GBKN uit 1998 werd voorgesteld uniformering via een geleidelijke weg tot stand te brengen. Voorgesteld werd daarbij drie stappen te onderscheiden, te weten: • Uniformeringsniveau Uiterlijk 2002: een vlakvoorbereide GBKN (de lijnen zijn versneden) en de gebouwen zijn objectgericht, voorzien van een unieke identificatie. • Uniformeringsniveau Streven 2002: de GBKN is vlakgericht. Dat wil zeggen dat alle opdelingobjecten visueel van elkaar zijn te onderscheiden doordat elk opdelingsobject is begrensd door een gesloten polygoon. • Uniformeringsniveau Na 2002: de GBKN is objectgericht geworden: alle of bepaalde categorieën van opdelings- en inrichtingsobjecten en inrichtingselementen zijn voorzien van een unieke identificatie. Deze indeling is bij de start van het project als uitgangspunt genomen en komt ook op diverse plaatsen in het rapport terug als kapstok om resultaten aan op te hangen. Echter tijdens het project heeft de projectgroep de conclusie getrokken dat het onverstandig is deze indeling te handhaven. De projectgroep doet in dit rapport voorstellen om slechts één uniformeringsniveau na te streven.

1.3 Meerwaardeonderzoek (hoofdstuk 4) In het meerwaardeonderzoek is onderzocht wat de verschillende GBKN-organisaties zelf met de hiervoor beschreven uniformeringsniveaus zouden kunnen. Met diverse organisaties zijn de gebruiksmogelijkheden op de verschillende niveaus geanalyseerd en beschreven. Daarbij bleek dat Uniformeringsniveau Uiterlijk 2002 voor GBKNorganisaties nauwelijks een zelfstandige meerwaarde heeft, maar dat in combinatie met Uniformeringsniveau Streven 2002 deze meerwaarde wel ontstaat. Een objectgerichte GBKN bleek vooral voor gemeenten zeer nuttig en veel minder voor de overige GBKN-organisaties. Een objectgerichte GBKN is dan ook als streven voor landelijke uniformering een brug te ver. Daarnaast is er veel behoefte aan een identificatie van gebouwen om deze te kunnen koppelen aan externe bestanden. Echter het zwaartepunt van deze behoefte ligt bij de koppeling met een adressenbestand. Het toekennen van unieke identificaties aan gebouwen leidt tot diverse vraagstukken en zal, gezien de activiteiten in het project Authentieke Registraties van het ministerie van Binnelandse Zaken (BZK), het overlegorgaan voor vastgoedinformatie (Ravi) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), waarschijnlijk ook geen lang leven beschoren zijn. Een pragmatische ‘koppeling’ is daarentegen wel eenvoudig te realiseren door adrescoördinaten in gebouwen te plaatsen. Dit dekt al een groot deel van de behoefte af.




1.4 Bestek (hoofdstuk 5) en de problematiek rond de gebouwen (hoofdstuk 6) Mede op basis van de bevindingen in het meerwaardeonderzoek is een bestek opgesteld. Het bestek gaat uit van één uniformeringsniveau te weten: een vlakgerichte GBKN met objectgerichte gebouwen. Uit oogpunt van beperkingen op dit moment ten aanzien van beheer en uitwisseling van objectgerichte gebouwen, wordt om praktische redenen voorgesteld één of meerdere adrescoördinaten per gebouw op te nemen. Dit maakt een koppeling naar een adressenbestand mogelijk. In hoofdstuk 6 is de problematiek rond de gebouwen en de redenering welke leidt tot de gekozen oplossingsrichting toegelicht. Het bestek is in vier pilots beproefd en verder verfijnd tot een praktisch bruikbaar uniformeringsbestek. Dit bestek maakt onderdeel uit van het eindrapport en is bijgevoegd als bijlage 1. Hoewel in de pilots is tijdgeschreven om ook een indicatie te kunnen geven van de voor structurering benodigde tijd, is het niet mogelijk gebleken om tot landelijk bruikbare kentallen te komen. Er zijn te veel regionaal en per bestand verschillende factoren welke de hoeveelheid voor structurering benodigde tijd bepalen. Aan landelijke kentallen zou een regio ook weinig hebben omdat landelijke gemiddelden gezien bedoelde verschillen weinig zeggen over de regionaal te maken kosten. Het ontwikkelen van modellen waarin rekening wordt gehouden met de verschillende relevante factoren viel buiten de scoop en het expertisegebied van het project (par. 5.2). In de pilots kwam ook naar voren dat de stand van de techniek (software) inmiddels zover is dat het uitvoeren van het uniformeringsbestek mogelijk is. Echter op het gebied van de uitwisseling moet nog wel het een en ander gebeuren. Er zijn door de Ravi standaards neergelegd welke als kapstok kunnen dienen, echter het aantal vrijheidsgraden dient te worden teruggebracht (par 5.3). Ook de bestandsbeheerders (waaronder het Kadaster) zijn nog niet allemaal klaar voor de ontvangst en het beheer van gestructureerde bestanden. Het uniformeringsbestek biedt hen de mogelijkheid hun software aan te passen.

1.5 Inhoud (hoofdstuk 7) Het LSV heeft een landelijk onderzoek gedaan waarin onder meer de stand van zaken betreffende de inhoud is geïnventariseerd. In dat onderzoek gaf meer dan 75% van de GBKN-organisaties aan te voldoen aan de eisen van de minimale-norm-GBKN of norm-GBKN. De projectgroep heeft zich bij het in kaart brengen van de te structureren inhoud dan ook gericht op de minimale-norm-GBKN. Probleem daarbij was dat het begrip minimale-norm-GBKN nooit eenduidig is gedefinieerd. Bij nader onderzoek blijk iedereen wat anders onder de minimale-norm-GBKN te verstaan. Om een gemeenschappelijk referentiepunt te creëren is in het project een inhoudsbeschrijving van de te structureren inhoud van een minimale-norm-GBKN gemaakt. Deze inhoudsbeschrijving van de minimale-norm-GBKN beschrijft een voorbeeld inhoud die gestructureerd wordt tot -uiteindelijk- een vlakgericht bestand, niveau ‘Streven 2002’.




De beschreven minimale-norm-GBKN valt echter niet zo maar tot het uniformeringsniveau voor de inhoud aan te wijzen. Gezien de verscheidenheid welke onder de vlag van de minimale-norm-GBKN is ontstaan, is een uitgebreider onderzoek naar de inhoud van GBKN´s in de regio noodzakelijk. De door de projectgroep beschreven minimale-norm-GBKN kan daarbij als referentiepunt dienen. Op basis van een beter inzicht in de regionale verschillen in voorkomen en gebruik van de opdelingsobjecten en inrichtingselementen op de GBKN, kan een standaard inhoud worden gedefinieerd welke zo dicht mogelijk aansluit bij de bestaande praktijk en behoefte.

1.6 Matenplantopografie (hoofdstuk 8) Een van de discussies rond uniformering betreft het uniform beschikbaar komen van matenplantopografie. De projectgroep heeft ook daarvoor voorstellen tot standaardisatie ontwikkeld. Matenplantopografie dient dezelfde bestandsstructuur te krijgen als de GBKN. (bijlage 5). Aanbevolen wordt om daarnaast voor matenplantopografie afzonderlijke classificaties te ontwikkelen om verwarring met de reeds gerealiseerde topografie op de GBKN te voorkomen. Tot een dergelijke classificatie beschikbaar is, is bij levering de bronvermelding essentieel.

1.7 Keurmerk (hoofdstuk 9) Uniformering gaat niet van zelf. Gezien de vele betrokken organisaties met hun eigen verantwoordelijkheden, is het zinvol een keurmerk in te voeren. Dit keurmerk biedt landelijke afnemers een zekere mate van garantie dat gekochte GBKN-bestanden op een aantal aspecten ook daadwerkelijk voldoen aan de specificaties. Bij het keurmerk is uitgegaan van handhaving van de bestaande verantwoordelijkheidsverdeling en marginale toetsing. Een dergelijk keurmerk is voor het beschreven uniformeringsniveau technisch goed haalbaar. Er zijn echter nog diverse aspecten welke uitwerking behoeven alvorens tot invoering kan worden overgegaan. Deze liggen echter niet op het terrein van een projectgroep Uniformering.

1.8 Tot slot De diverse hoofdstukken worden afgesloten met conclusies en aanbevelingen. Deze zijn in hoofdstuk 2 in een onderlinge samenhang gezet en gegroepeerd naar ‘actienemer’.




2

Conclusies en aanbevelingen

2.1 Conclusies 2.1.1 Conclusies ten aanzien van Uniformeringsniveau’s • Het alleen vlakvoorbereid maken van bestanden (uiterlijk 2002) heeft slechts een beperkte zelfstandige meerwaarde en is, anders dan uit oogpunt van kwaliteitsverbetering van de bestanden of als stap op weg naar een volgende uniformeringsniveau, weinig zinvol. • Vlakvorming heeft wel een zelfstandige meerwaarde: nieuwe gebruiksmogelijkheden ontstaan, de functie van GBKN als communicatiemiddel wordt versterkt en er ontstaan eenvoudige mogelijkheden tot kwaliteitscontrole. • Objectvorming van de GBKN biedt vooral gemeenten veel nieuwe mogelijkheden. De toepassingen buiten gemeenten zijn beperkt en ontstaan pas in een ‘clearinghouse-achtige’ situatie. • Het objectgericht maken van gebouwen en deze koppelen aan een adressenbestand biedt een door iedereen erkende meerwaarde. • Een unieke identificatie op het niveau van gebouw is op dit moment weinig zinvol gezien de interbestuurlijke discussies betreffende gebouwidentificaties. De meeste toepassingen vragen ‘slechts’ om de mogelijkheid adresidentificaties in een gebouw te kunnen opnemen. Dit valt wel op korte termijn te realiseren. • Een 1:n koppeling gebouw-adres is mogelijk; adressenbestanden welke hiervoor in aanmerking komen zijn het ACN-bestand van het Kadaster en gemeentelijk adresbestanden. Een verbeterslag om de perceelscoördinaten van het ACN te wijzigen in pandcoördinaten is noodzakelijk. • Het gebruik van twee afzonderlijke bestanden voor GBKN en adresbestand veroorzaakt een kwaliteitsprobleem omdat de actualiteit niet synchroon loopt. Wellicht is dit tijdelijke probleem voor GBKN-gebruikers acceptabel omdat tegelijkertijd de meerwaarde van de bestanden toeneemt. Deze bevindingen hebben consequenties voor de indeling in uniformeringsniveaus. Uit oogpunt van meerwaarde ligt het voor de hand om het structureren als zelfstandig uniformeringsniveau te laten vervallen en meteen in te steken op uniformeringsniveau ‘Streven 2002’. Voor een vlakgerichte GBKN is verder eenvoudig een landelijk keurmerk op te zetten. Een bestek om te komen tot een vlakgerichte GBKN is opgenomen in bijlage 1: Uniformeringsbestek GBKN. Het is weinig zinvol in LSV-verband een verdergaande objectgerichtheid van de GBKN op dit moment na te streven. Een gezamenlijk belang van de bestaande participanten ontbreekt hiervoor. Voor gemeenten heeft een objectgerichte GBKN wel grote meerwaarde voor het eigen gebruik. Conclusies ten aanzien van uniformering van matenplantopografie zijn:




• Er bestaat behoefte aan een uniforme wijze van beheer en uitwisseling van matenplantopografie als extra service bij het beheer van de GBKN. • De status (actualiteit en geldigheid) van de matenplantopografie is belangrijk. Er bestaat echter nog geen consensus over opslag van matenplantopografie als onderdeel van de GBKN bij aanbieders en gebruikers. 2.1.2 Conclusies ten aanzien van bestek • Het bestek is werkbaar. • De hoeveelheid voor structureren benodigde tijd is afhankelijk van vele regionaal en per bestand verschillende factoren. Alleen op basis van een complex algoritme is het mogelijk om tot voor regionale besluitvorming relevante kentallen te komen. • De software benodigd bij het structureringsproces en het plaatsen van vlakafsluiters is beschikbaar. • Er is behoefte aan een afzonderlijke classificatie voor vlakafsluiter. • De huidige richtlijnen voor objectgericht opslaan en uitwisselen bevatten te veel vrijheidsgraden. Bestandsbeheerders en software leveranciers ontbreekt het daarom aan een basis om te investeren in een uniforme objectgerichte opslag en converters voor uitwisseling. Bestandsbeheer en uitwisseling van objectgerichte gebouwen samen met de rest van de GBKN is daarom nog niet mogelijk. Gescheiden uitwisseling van lijngerichte geometrie en de administratieve data van het adressenbestand is uiteraard wel mogelijk. • Beheerders van GBKN-bestanden zijn meestal nog niet in staat om bestanden conform het niveau Streven 2002 aan te kunnen. • Hoe duidelijk het bestek ook is: onduidelijkheden en interpretatieverschillen blijven mogelijk. Een landelijke helpdesk voor vragen en problemen kan veel problemen voorkomen. • Het invoeren van een keurmerk welke voorziet in een marginale toetsing van GBKN-bestanden is technisch haalbaar. 2.1.3 Conclusies ten aanzien van uniforme inhoud • Het begrip minimale-norm-GBKN is niet eenduidig gedefinieerd en niet zonder meer bruikbaar om tot een definitie van een uniformeringsniveau voor de minimum-inhoud van de GBKN te komen. Om toch een gezamenlijk referentiepunt te creëren is een beschrijving van de te structureren minimale GBKN-inhoud opgesteld. • Deze beschrijving van de te structureren minimale GBKN-inhoud (zie bijlage 2) beschrijft een voorbeeld inhoud welke gestructureerd wordt tot een vlakgericht bestand. • Meer inhoud of doorgroei naar een objectgerichte GBKN is vanuit deze beschrijving mogelijk. • Om tot uitspraken te komen betreffende een minimum standaard inhoud (uniformeringsniveau inhoud) is een uitgebreider onderzoek naar de inhoud en gebruik van de verschillende GBKN´s noodzakelijk.




2.2 Aanbevelingen 2.2.1 Aanbeveling voor LSV • Hanteer als enig uniformeringsniveau voor landelijke uniformering van de GBKN: vlakgericht met objectgerichte gebouwen en koppeling met een adresbestand (uniformeringsniveau ‘streven 2002’). • Werk een algoritme uit dat het mogelijk maakt om op basis van proefbestanden een indicatie te geven van de hoeveelheid voor structurering benodigde productietijd. • Treedt in overleg met leveranciers van software om hun software verder te vervolmaken ten behoeve van de ondersteuning van uniformeringsniveau Streven 2002. • Bevorder de totstandkoming van uitwisselingssoftware voor GBKN’s conform uniformeringsniveau Streven 2002. • Bevorder de aanpassing van de bestandsstructuur en software waarmee veel GBKN’s worden beheerd. • Richt een landelijke helpdesk in ter ondersteuning van de regionale vervaardiging. • Start een onderzoek naar het voorkomen en gebruik van topografie met bijbehorende classificaties in de verschillende GBKN-bestanden. Stel op basis van de middels een dergelijk onderzoek verkregen inzichten een uniformerinsgniveau voor de inhoud vast. • Definieer objectvorming als ‘pluspakket’ boven op de standaard-GBKN, in te vullen naar gelang de lokale behoefte. • Bevorder het totstandkomen van eenduidige richtlijnen voor objectgericht bestandsbeheer en –uitwisseling. • Maak afspraken met het Kadaster over het gebruik van het ACN-bestand in relatie tot de GBKN. Betrek in die afspraken de noodzaak tot kwaliteitsverbetering van het ACN en de mogelijkheden die samenwerking met de GBKN op dit vlak biedt. • Biedt matenplantopografie aan als extra thema bij de GBKN. • Ontwikkel afzonderlijke classificaties voor matenplantopografie. • Ontwikkel een voor partijen acceptabele juridische afbakening van aansprakelijkheden bij het gebruik van matenplantopografie. • Pas de procedure van bijlage 5 toe in die gevallen waar overeenstemming tussen partijen bestaat over het gebruik van matenplantopografie. • Stel een keurmerk in waarmee marginale toetsing van GBKN-bestanden wordt uitgevoerd. Werk de bevindingen in dit rapport uit tot een operationeel toetsingskader en richt een toetsingsorganisatie in (al dan niet uitbesteed) en ontwikkel bijbehorende procedures en juridisch kader.




2.2.2 Aanbevelingen voor Ravi • Definieer een uniform uitwisselingsformaat zodat beheerders die een adressenbestand in relatie tot de GBKN willen gebruiken uniform kunnen uitwisselen naar landelijke afnemers. Op dit moment kan daarvoor het uitwisselingsformaat van het ACN gebruikt worden. • Wijzig de bestaande vrijheidsgraden in de objectgerichte bestandsopslag (NEN3610) en de objectgerichte uitwisseling (NPR3611) in eenduidige richtlijnen. 2.2.3 Aanbevelingen voor bestandsbeheerders • Introduceer de (LKI-)classificatie T22 voor vlakafsluiter.




3

Inleiding

3.1 De context Door het LSV is in 1998 een Beleidsplan GBKN 1998-2002 uitgebracht. In dat plan is onder meer de positie van de GBKN geanalyseerd. Geconstateerd werd dat de markt voor de GBKN verandert van een aanbieders- naar een vragersmarkt, waarbij de positie van de GBKN niet meer vanzelfsprekend is. Er vindt verder schaalvergroting in de markt plaats. Ook is er bij zowel participerende als niet participerende afnemers behoefte aan meer intelligente toepassingen. Geconstateerd werd dat de GBKN nog onvoldoende uniform van structuur, inhoud, precisie en actualiteit is om op deze veranderende markt te kunnen inspelen. Daarmee loopt de GBKN het risico haar positie te verliezen. In het beleidsplan is een reeks van maatregelen aangekondigd welke de positie van de GBKN in die veranderende markt moeten waarborgen zo niet verbeteren. Daaronder vallen: - een project waarin de gewenste bijhouding in beeld wordt gebracht; - activiteiten om tot een landelijk punt voor verkoop en distributie te komen; - een project om tot uniformering op gebied van structuur te komen. De resultaten van dit laatste project zijn in deze rapportage verwoord.

3.2 Structurering in drie uniformeringsniveaus Uit onderzoek van het LSV (Onderzoek Objectgerichte GBKN en het project Oriëntatie Uniformering 2002) is gebleken dat vrijwel alle participanten op kortere of langere termijn een meer gestructureerde GBKN wenselijk achten. Deze structurering zou meer intelligente toepassingen mogelijk moeten maken. Daarbij is ook uniformering noodzakelijk met het oog op de veranderende markt van regionale en bovenregionale afnemers. Aangezien er geen draagvlak was voor het bereiken van een uniforme objectgerichte GBKN in de periode tot 2002 wordt in het beleidsplan, op advies van het project Oriëntatie Uniformering 2002, uitgegaan van een groeipad. In een aantal overzichtelijke stappen, waarvoor voldoende draagvlak aanwezig werd verondersteld, zou naar het einddoel van een landelijk uniforme GBKN worden toegewerkt. De onderscheiden groeipaden waren: • Uniformeringsniveau Uiterlijk 2002: Alle objecten zijn vlakvoorbereid, wat wil zeggen dat de lijnen zo veel mogelijk met elkaar zijn versneden. De hoofdgebouwen zijn objectgericht en hebben een koppelingsmogelijkheid (1:n) met adressen. • Uniformeringsniveau Streven 2002: De objecten van de GBKN zijn vlakgericht: opdelingsobjecten zijn onderling van elkaar gescheiden, zo nodig door middel van vlakafsluiters. De hoofdgebouwen zijn objectgericht en gekoppeld aan de




•

bijbehorende adressen. De verblijfsobjecten zijn niet afzonderlijk herkenbaar, hoewel voor de leesbaarheid lijnen in het gebouw geplaatst kunnen zijn. Uniformeringsniveau Na 2002: opdelingsobjecten en inrichtingselementen zijn objectgericht. De hoofdgebouwen zijn verdeeld in verblijfsobjecten, die zijn voorzien van een 1:1 koppeling met adressen, terwijl ook de relatie van het verblijfsobject met de bijgebouwen van hetzelfde adres is gelegd.

Een beschrijving van deze uniformeringsniveaus van het Beleidsplan is opgenomen in bijlage 3: Beschrijving uniformeringsniveau’s.

3.3 Doelstelling project Het project Uniformering is in het voorjaar van 1999 van start gegaan met als doelstelling randvoorwaarden te scheppen voor een landelijke realisatie van de uniformeringsniveaus Uiterlijk 2002 en Streven 2002. Dit is vertaald in twee subdoelstellingen te weten: - inhoudelijk: een uitwerking van de eerste twee uniformeringsniveaus tot op operationeel niveau zodat er een bestek ligt waarmee een ieder aan de slag kan; - motivering: een beter inzicht bieden in de meerwaarde en (vooral financiële) consequenties van migratie naar de eerste twee uniformeringsniveaus, teneinde regionale besluitvorming te vereenvoudigen.

3.4 Werkwijze Het project is uitgevoerd door een projectgroep bestaande uit vertegenwoordigers van gemeenten, nutsbedrijven, waterschappen en beheerders van de GBKN. De samenstelling van de projectgroep is opgenomen in bijlage 4. De projectgroep heeft getracht zoveel mogelijk aansluiting te zoeken bij inzichten en ervaringen uit de praktijk. De haalbaarheid van oplossingen heeft steeds voorop gestaan. Centraal in de werkzaamheden stond de uitvoering van een viertal pilots waarin alle bevindingen zij getoetst en nieuwe inzichten zijn opgedaan. De projectgroep is gestart met de vertaling van de uniformeringsniveaus naar een bestek. Op basis van dit bestek zijn een viertal pilots uitgevoerd. Onderzoeksvragen daarbij waren vooral de werkbaarheid van het bestek, kosten van migratie en mogelijke beperkingen op gebied van software en uitwisseling. De pilots hebben geleid tot aanpassing van het bestek. Het definitieve bestek is opgenomen in bijlage 1: Uniformeringsbestek GBKN. De pilots hebben verder in hoge mate bijgedragen aan verdere evolutie van de inzichten omtrent wenselijkheid en haalbaarheid van uniformeringsniveaus. Parallel aan de pilots heeft de projectgroep een meerwaardeonderzoek uitgevoerd. De resultaten daarvan zijn opgenomen in hoofdstuk 4.




Daarnaast is onderzoek gedaan naar de gevolgen van structurering voor de inhoud. Deze zijn opgenomen in een beschrijving van de Minimale-norm-GBKN. Deze is opgenomen in bijlage 2: GBKN-inhoud, te structureren naar een vlakgericht bestand. De projectgroep is uitgegaan van uniformering op een minimumniveau. Meer mag, maar hoeft niet. Het is aan producenten zelf om te bepalen of zij verder willen gaan dan het minimumniveau en onder welke voorwaarden zij dat meerdere willen uitleveren. Voor regionale en bovenregionale afnemers wordt zo een standaardproduct geboden met een gegarandeerde minimale structuur en inhoud.

3.5 Afbakening Het project heeft een aantal zaken niet in haar werkzaamheden betrokken: • Bijhoudings- en kwaliteitsaspecten zijn niet onderzocht omdat daarvoor een afzonderlijke projectgroep in het leven is geroepen. • De problematiek van de Brabantse en Limburgse Nuts-GBKN. • Door BZK, RAVI en VNG wordt een project Authentieke Registraties uitgevoerd. Daarin wordt ook op een gebouwenregistratie gestudeerd. De projectgroep heeft voor aanbevelingen op gebied van koppeling gebouw-adres niet op de uitkomsten van dat project vooruit willen lopen. Gezocht is naar een oplossing die op korte termijn met relatief beperkte inspanning kan worden gerealiseerd. Ontwikkelingen met betrekking tot Authentieke Registraties zullen hun impact naar verwachting op de wat langere termijn gaan krijgen.







4

Meerwaarde-onderzoek

4.1 Doelstelling Het meerwaardeonderzoek is bedoeld om voordelen en gebruiksmogelijkheden van de verschillende uniformeringsniveaus in de praktijk in kaart te brengen voor: • De rol van de GBKN als basisregistratie topografie. • De toepassing van de GBKN in de werkprocessen van GBKN-participanten. Met de uitkomsten hoopt de projectgroep nut en noodzaak van migratie naar de verschillende uniformeringsniveaus voor de bestaande GBKN-participanten te kunnen onderstrepen. Het meerwaardeonderzoek is nadrukkelijk geen marktonderzoek of marktverkenning. Een afzonderlijke marktverkenning vindt momenteel in opdracht van het LSV plaats.

4.2 Aanpak Door verschillende projectgroepleden zijn interviews gehouden met vertegenwoordigers van de bestaande grootgebruikers van de GBKN. In het onderzoek zijn gemeenten (7), nutsbedrijven (4), het Kadaster, een waterschap en een regionaal samenwerkingsverband betrokken. De interviews zijn gehouden op basis van een standaard vragenlijst. Gezien de doelstelling van het onderzoek zijn de respondenten vooral gezocht in organisaties die al enige ervaring hebben met een van de uniformeringsniveaus.

4.3 Huidig gebruik Door de nutsbedrijven wordt de GBKN vooral gebruikt als referentie-ondergrond in eigen CAD- of GIS-systemen. Daarin wordt de eigen leidingeninfrastructuur vastgelegd (al dan niet objectgericht). De GBKN wordt gebruikt in processen als voorbereiding, ontwerp, uitvoering, revisie en beheer van logistieke data. Verder zijn er veelal eigen koppelbestanden opgebouwd om een link tussen gebouw en adres te leggen. Met deze koppeling wordt een relatie gelegd naar eigen verbruikers-informatiesystemen. Een deel van de waterschappen gebruikt de GBKN. Dit zijn vooral waterschappen welke veel primaire waterkeringen beheren alsmede wegbeheer in hun takenpakket hebben. Evenals bij de nutsbedrijven is het gebruik beperkt tot referentieondergrond (oriëntatie en referentiepunten bij vastleggen eigen gegevens). Toepassing vindt plaats in beheerprocessen (vergunningverlening, eigendommenbeheer en verpachtingen, legger- en beheerregisters, wegen waterbeheer), planvorming (inrichting, peilbesluiten, keurzonering), belastingheffing. Gemeenten gebruiken de GBKN ten behoeve van ontwerp en beheerprocessen met een ruimtelijke component (bijvoorbeeld stedenbouwkundig, civiel- en verkeerstechnisch, groen- en weg- milieu- woning- verkeersstroom- en rioolbeheer). Daarbij worden diverse themakaarten geproduceerd (zoals huisnummerkaarten,




overzichtskaarten, beheerkaarten, bevelvoerderkaarten politie en brandweer). In die situaties waar de GBKN reeds objectgericht is gemaakt, worden ook koppeling met administratieve bestanden gelegd. Dit geeft toepassingsmogelijkheden in de sfeer van rationeel beheer, de WOZ en ruimtelijk/statistische analyses ten behoeve van beleidsen bestuursondersteuning. Het Kadaster gebruikt de GBKN vooral bij vernieuwing van de kadastrale kaart.

4.4 Uniformeringsniveau Uiterlijk 2002 Uniformeringsniveau Uiterlijk 2002 stond voor vlakvoorbereid (de lijnen zijn versneden) en gebouwen zijn objectgericht, voorzien van unieke identificatie. 4.4.1 Vlakvoorbereid De meerwaarde van structurering is vooral gelegen in de verbetering van de kwaliteit van bestanden (opschoning). Verder biedt een gestructureerd bestand een besparing bij het gebruik ten behoeve van processen als wegen groenbeheer doordat eenvoudiger vlakken zijn af te leiden ten behoeve van dat beheer. Kwaliteitsverbetering door structureren mag echter niet leiden tot verschuivingen van harde topografie. Daardoor zouden problemen gaan ontstaan met de aansluiting tussen de GBKN-ondergrond en de projectie van de eigen beheerobjecten (door middel van relatiematen aan harde topografie) van gebruikers (vooral nutsbedrijven). 4.4.2 Objectgerichte gebouwen Het objectgericht maken van de gebouwen wordt door vrijwel alle partijen als een belangrijke stap voorwaarts beschouwd, mits de gebouwen worden gekoppeld aan een (kwalitatief goed) adressenbestand. Met objectgerichte gebouwen wordt bedoeld dat de elementen die de begrenzing van het gebouw vormen, ‘weten’ dat ze tot dat specifieke gebouw behoren. Als gebruiksmogelijkheden voor objectgerichte gebouwen wordt genoemd: • Voor nutsbedrijven komt daarmee de koppeling naar hun klanteninformatiesystemen beschikbaar. Dat bespaart op de inspanningen om deze koppelingen zelf te onderhouden en verhoogt de betrouwbaarheid. Toepassingsmogelijkheden liggen bijvoorbeeld in de sfeer van: eenvoudig de relatie kunnen leggen tussen verbruiker (adres) en eigen beheerobjecten (aansluitpunten, leidingen), klantencontact, afhandeling storingsmeldingen en uitvoeren netberekeningen (te verwachte verbruik). Daarnaast worden de gebruiksmogelijkheden voor marketingdoeleinden benadrukt. • Voor waterschappen ligt de meerwaarde vooral in de belastingheffing en vergunningverlening. • Voor gemeenten ontstaan in de eerste plaats mogelijkheden om haar inwoners binnen een bepaalde zone snel te kunnen benaderen (bijvoorbeeld aanschrijving alle omwonenden binnen een bepaalde zone van een evenement of ongeluk). Daarnaast ontstaan door koppelmogelijkheden via adres naar de GBA, en van daaruit koppeling naar andere bestanden, allerlei analysemogelijkheden. Toepassingen liggen bijvoorbeeld in de sfeer van sociaal-economische analyses




ten behoeve van bestemmingsplannen of sociaal beleid, bevolkingsopbouw naar regio, berekening gemiddelde afstand tot scholen, economische analyses ten behoeve van bedrijfsontwikkeling, verkiezingen, publiekrechtelijke beperkingen. De mogelijkheden gaan hierbij veel verder en dieper dan analyses op basis van postcode (beperkt tot wijk-/buurtcode). Door koppeling met kadastrale bestanden ontstaan nieuwe mogelijkheden. Voorbeelden van toepassingsgebieden zijn onteigeningsprocessen, aanschrijvingen (bijvoorbeeld alle bedrijven in een gebied om milieutechnische redenen, belanghebbenden bij bestemmingsplannen) en uitvoering wet voorkeursrecht gemeenten. Ook wordt het mogelijk consistentiecontroles uit te voeren op bestanden die nu niet of moeilijk koppelbaar zijn zoals WOZ-GBA of WOZ-registratie grondbedrijf en WOZ-kadastrale kaart waarmee dubbels of witte vlekken in de belastingheffing kunnen worden opgespoord. Wel wordt, zowel uit de kring van gemeenten, nutsbedrijven als waterschappen gewezen op de problematiek van het ontbreken van verblijfseenheden op de kaart. Een 1:n koppeling biedt, bij het ontbreken van verblijfseenheden op de kaart, de mogelijkheid om alle adressen in het gebouw te projecteren (zie ook hoofdstuk 6). Dat maakt het bijvoorbeeld voor nutsbedrijven beter mogelijk om een koppeling te leggen met aansluitpunten.

4.5 Uniformeringsniveau Streven 2002 Dit uniformeringsniveau staat voor vlakgericht. Dat wil zeggen dat alle opdelingsobjecten visueel van elkaar te onderscheiden zijn doordat elk object is begrensd door een gesloten polygoon. 4.5.1 Vorming eigen beheerobjecten Vooral in de gemeentelijke wereld wordt de GBKN gebruikt om de eigen beheerobjecten uit af te leiden (bijvoorbeeld wegen of groen). De nabewerking om te komen tot de afbakening van de eigen beheerobjecten wordt daarbij eenvoudiger indien de reeds aanwezige vlakken als uitgangspunt genomen kunnen worden. Gebruikers voegen alleen nog hun eigen opdelingslijnen toe en beheren deze. Bij deze manier van werken ontstaat de mogelijkheid allerlei themakaarten uit te brengen. Voorbeelden zijn kaarten van fietspaden, openbaar groen en verhardingssoorten. Dergelijke themakaarten of -bestanden hebben diverse interne (bijvoorbeeld planvorming) en externe (bijvoorbeeld communicatie met burger, commerciële kaartvervaardigers, telecombedrijven: plaatsing zenders of leggen kabels) toepassingen. Door een wegbeherend waterschap worden toepassingen genoemd, zoals het beheer van wegvlakken en wegbermen. Door waterschappen worden verder wel hartlijnen van wegen en zoneringen uit de GBKN naar eigen beheersysteem gekopieerd. Een vlakgerichte GBKN vereenvoudigt dit proces.




4.5.2 Oppervlakteberekening Een van de mogelijkheden welke ontstaat bij vlakvorming is oppervlakteberekening. Voor groen- en wegbeheerder is oppervlakte een maat bij kostenberekening. Voor de nutswereld wordt bijvoorbeeld oppervlakteberekening van op te breken verharding mogelijk. Wanneer vlakken worden gedefiniëerd, neemt de meerwaarde verder toe. Dan ontstaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om op basis van oppervlakte, verhardingssoort en de standaardcontracten met aannemers, snel inzicht te verkrijgen in de kosten van werken. 4.5.3 Presentatiemogelijkheden Door vlakvorming ontstaat een goede basis voor allerlei presentatiemogelijkheden (‘themakaarten’)voor de GBKN (inkleuren van vlakken). Dit komt de leesbaarheid ten goede. Het nut hiervan wordt door het merendeel van de respondenten onderkend. In de gemeentelijke- en waterschapswereld wordt veel belang gehecht aan een verbeterde leesbaarheid en themapresentaties bij intern gebruik en vooral ook in de communicatie met de burger. Ook door de nutsbedrijven wordt verbetering van de leesbaarheid voor vooral extern gebruik van belang geacht. Als voorbeeld worden een kaart met beschermingszones genoemd. 4.5.4 Kwaliteitscontrole Een vorm van meerwaarde ontstaat door de mogelijkheden welk een vlakgericht bestand biedt voor kwaliteitscontrole. Een ingekleurde plot van een vlakkenkaart maakt een eenvoudige visuele controle mogelijk van de mate waarin lijnen zijn versneden en vlakken zijn gevormd. Kwaliteitsbewaking door producent, beheerder, maar ook uit oogpunt van keurmerk wordt daarmee eenvoudig.

4.6 Uniformeringsniveau Na 2002 In een objectgerichte GBKN zijn alle of bepaalde categorieën van opdelingsobjecten dan wel inrichtingselementen voorzien van een identificatie. Daardoor ontstaan koppelmogelijkheden met administratieve bestanden. 4.6.1 Integratie van informatie Nutsbedrijven en waterschappen zien hier maar beperkte toepassingsmogelijkheden (m.u.v. gebouw). Dit heeft te maken met het feit dat men de GBKN alleen gebruikt als referentieondergrond. De GBKN bevat geen of nauwelijks beheerobjecten van deze partijen. De eigen bedrijfsobjecten (leidingen e.d.) heeft men veelal zelf al objectgericht vastgelegd. Toepassingsmogelijkheden ontstaan wel indien tegelijkertijd met objectvorming van bepaalde onderdelen van de GBKN ook relevante administratieve bestanden beschikbaar komen. Randvoorwaarde is het ontstaan van een landelijk clearinghouse, waarbij op basis van een identificatie uit de GBKN aanvullende informatie kan worden verkregen uit andere bestanden. Voorbeelden hiervan zijn: • de gebouwenidentificatie als toegang tot gegevens betreffende bijvoorbeeld monumentenstatus of kadastrale situatie; Apeldoorn, oktober 2000



• • •

wegidentificatie als toegang tot detailinformatie over verhardingssoort in bestanden van de wegbeheerder; terreinidentificatie als toegang tot gegevens over bijvoorbeeld bodemgesteldheid, vervuilde grond, grondsoort, kadastraal perceel, bestemming, grondgebruik en bodemsanering; identificatie water als toegang tot onder andere profielgegevens, waterstaatkundige kunstwerken en lozingen in de buurt van waterwingebieden.

Dit soort informatie wordt nu op de ‘klassieke’ manier verzameld. Het beschikbaar komen via een clearinghouse zou dergelijke onderzoeksprocessen aanmerkelijk versimpelen en versnellen. 4.6.2 Objectenbeheer en analyses Voor gemeenten liggen de toepassingsmogelijkheden veel dichter bij huis. Zij zijn veelal beheerder van objecten (bijvoorbeeld wegbeheer, groenbeheer). Naarmate meer elementen op de kaart objectgericht worden, ontstaan er meer koppelmogelijkheden naar administratieve bestanden en daarmee beheer en analysetoepassingen. Toepassingen zijn onder meer: • Check op consistentie bestanden: bijvoorbeeld hef ik overal belasting, is de uitkering van het gemeentefonds goed berekend; • Zoneringen of gebieden: geef alle eigenaren, rioolputten (etc.) binnen een straal van ….. of binnen een milieugebied of bodemverontreinigingsgebied; Bijvoorbeeld gebouwen binnen een straalgebied van een zender; • Schadefuncties: weergave bebouwingsgraad of aard bebouwing binnen bepaald gebied • Zoeklocaties: welke locaties zijn nog beschikbaar welke voldoen aan de specificaties van een bedrijf en aan randvoorwaarden van vergunningverlening; • Rationeel beheer bij koppeling van de beheerobjecten op de kaart aan beschrijvende informatie: een voorbeeld van toepassing is: een monteur weet naar welk type lantaarnpaal hij gaat of kan het voorkomen van een bepaald type lantaarnpaal snel achterhalen (vergelijkbare toepassing ontstaan bij bijvoorbeeld verharding, groenvoorziening, kunstwerken etc). 4.6.3 Inzoomen of afleiden van andersoortige kaartproducten Objectvorming heeft verder voordeel bij de mogelijkheden om verschillende schalen uit de GBKN te genereren en om als gebruiker te kunnen inzoomen van klein- naar grootschalige ondergronden. Dit laatste is vooral van belang voor allerlei raadpleegdoeleinden. Gepleit wordt voor het hierbij betrekken van de kadastrale kaart, zodat inzoommogelijkheden gaan ontstaan naar eigendomsituatie (bijvoorbeeld ten behoeve van vergunningverlening, vestigen zakelijke rechten, publiekrechtelijke beperking). Het marketingonderzoek van het LSV stelt dat nieuwe toepassingsmogelijkheden en klantengroepen ontstaan indien uit de GBKN ‘midrange-producten’ worden afgeleid. Een objectgerichte GBKN brengt de GBKN als bronbestand waaruit andere kaartproducten kunnen worden afgeleid een stuk dichterbij.




4.6.4 Andere voordelen Daarnaast wordt vanuit gemeenten gewezen op de verdergaande mogelijkheden bij objectgerichtheid om te komen tot duidelijke presentaties en themakaarten. Dit komt de communicatie met burger verder ten goede. Ten slot ontstaan er beheervoordelen binnen de gemeente door de vergaande mogelijkheden om tot een basisregistratie te komen. Dubbele vastlegging van allerlei vlakinformatie ten behoeve van allerlei beheertoepassingen wordt overbodig.

4.7 Matenplantopografie In het Meerwaardeonderzoek is ook aandacht besteed aan matenplantopografie. Met matenplantopografie wordt toekomstige GBKN-inhoud bedoeld die met een afgesproken mate van zekerheid gerealiseerd zal worden. Voor definities en achtergronden zie hoofdstuk 8 en bijlage 5. Vooral voor de nutsbedrijven is uniformering van de wijze waarop matenplantopografie wordt aangeleverd van groot belang. Verder voorkomt het aanleveren van matenplantopografie in de vorm van een GBKN-mutatiebestand veel dubbel werk. Ook voor waterschappen speelt dit, gezien hun betrokkenheid bij het dimensioneren van de waterstaatkundige infrastructuur in nieuwbouwgebieden.

4.8 Conclusies en aanbevelingen Meerwaardeonderzoek Uit het meerwaardeonderzoek kunnen de volgende conclusies worden getrokken: • Het objectgericht maken van gebouwen en deze koppelen aan een adressenbestand biedt een door iedereen erkende meerwaarde. • Het structureren van de bestanden tot niveau ‘uiterlijk 2002’ heeft slechts een beperkte zelfstandige meerwaarde en is, anders dan uit oogpunt van kwaliteitsverbetering van de bestanden of als stap op weg naar een volgende uniformeringsniveau, weinig zinvol. • Vlakvorming heeft wel een zelfstandige meerwaarde: de mogelijkheid van inkleuring van vlakken versterkt de functie van GBKN als communicatiemiddel en biedt tevens een eenvoudige mogelijkheden tot kwaliteitscontrole. • Objectvorming van de GBKN biedt nieuwe gebruiksmogelijkheden met name bij gemeenten, omdat door combinatie met of afleiden van, andere kaartproducten ontstaan. De toepassingen buiten gemeenten zijn beperkt en ontstaan pas in een ‘clearinghouse-achtige situatie. Deze bevindingen hebben consequenties voor de indeling in uniformeringsniveaus. Uit oogpunt van meerwaarde ligt het voor de hand om het niveau ‘Streven 2002’ als zelfstandig uniformeringsniveau te laten vervallen. Ook is het weinig zinvol in LSV-verband een verdergaande objectgerichtheid van de GBKN na te streven. Een gezamenlijk belang van de bestaande participanten ontbreekt hiervoor. Voor gemeenten heeft een objectgerichte GBKN wel grote meerwaarde voor het eigen gebruik.




Aanbevelingen • Hanteer als enig uniformeringsniveau voor landelijke uniformering van de GBKN: vlakgericht met gebouwen objectgericht en een koppeling met een adresbestand. • Definieer objectvorming als ‘pluspakket’ bovenop de standaard-GBKN, in te vullen naar gelang de lokale behoefte.







5

Uniformering structuur

5.1 Bestek Het belangrijkste doel van het project uniformering was het opleveren van een bestek op basis waarvan uniformering van de structuur van de GBKN kan plaatsvinden. De eerste stap om te komen tot een uniformeringsbestek was het samenstellen van een raambestek, gebaseerd op praktijkervaringen van de deelnemers van de projectgroep. In dit raambestek zijn ook de richtlijnen voor de adreskoppeling opgenomen. Het raambestek is in vier pilots getest. De daaruit voortkomende op- en aanmerkingen zijn tijdens bijeenkomsten van de projectgroep besproken en hebben geresulteerd in aanpassingen en aanvullingen voor de huidige versie van het bestek. Tijdens het uitvoeren van de pilots werd het ontbreken van een afzonderlijke classificatie voor vlakafsluiter als een gemis ervaren. Het voorstel is een afzonderlijke classificatie daarvoor te introduceren. Een belangrijke taak van het bestek is, om aan de hand van de vermelde eisen en regels, de software voor het automatisch structureren in te regelen. De ervaring in de pilots leert dat de bestede tijd aan het inregelen ruimschoots terugverdiend wordt bij de batchverwerking van het structureren. Overigens zullen altijd uitzonderingen blijven bestaan. Het bestek kan niet alle mogelijk voorkomende structureringsproblemen omvatten. Soms biedt het consequent toepassen van regels in een vaste volgorde een oplossing. Een andere keer leidt goed overleg en gezond verstand daartoe. Om eenduidige interpretatie van het bestek te bewerkstelligen bleek onderlinge communicatie tussen projectgroep en pilotorganisaties van belang. Bij landelijke gebruik van het uniformeringsbestek zal een helpdesk van het LSV noodzakelijk zijn om in geval onduidelijkheden en twijfel uitsluitsel te kunnen geven. Het raambestek en de ervaringen in de pilots heeft geresulteerd in bijlage 1: Uniformeringsbestek GBKN.

5.2 Benodigde tijd Uniformering kan grotendeels geautomatiseerd gebeuren door software. Er blijven echter beslispunten welke een operator handmatig moet oplossen. De ervaring uit de pilots leert dat door een nauwkeurig inregelen van de software veel tijd in het vervolgproces gewonnen wordt, omdat daardoor minder problemen zullen voorkomen die om een interactieve oplossing vragen. Na inregeling van de software blijven nog veel factoren over die de hoeveelheid handmatig op te lossen vraagstukken en derhalve de daarvoor voor benodigde tijd beïnvloeden. Belangrijke factoren zijn:




• De vraag of de betreffende GBKN een terrestrische of cartografische precisie bezit. Een terrestrisch bestand kan tot meer handmatig ingrijpen leiden dan een cartografisch bestand door het opgeven van kleinere toleranties bij het automatisch structureren. • Het aantal punten per hectare. • De mate van bebouwingsdichtheid voor bebouwd gebied. • De kwaliteit van het te structureren bestand; welke controles zijn daar in het verleden al op uitgevoerd. • De periode waarin het bestand is vervaardigd; werd bijvoorbeeld tijdens de vervaardiging al vanuit de eisen van een digitaal bestand gewerkt. • De mate van ‘intelligentie’ van de structureringssoftware. • Het soort landelijk gebied: een rechthoekig polderlandschap vraagt veel minder tijd dan een oud ‘parklandschap’ met veel hagen en gebogen wegstructuren. Een minstens zo belangrijke factor blijkt de mate waarin een operator ervaring heeft met het structureringsproces. In de pilots bleken daaruit grote verschillen in benodigde tijd voort te komen. Deze factoren leiden ertoe dat er regionaal grote verschillen zullen ontstaan in de hoeveelheid tijd en dus kosten welke zijn gemoeid met het structureren van de bestanden. In de pilots kwam dat ook duidelijk naar voren. De cijfers liepen voor ongebouwd gebied uiteen van circa 6 tot 8 hectare per uur in ‘oud cultuurlandschap’ voor operators welke voor het eerst werden geconfronteerd met het uniformeringsbestek, tot ruim 60 ha per uur voor een ervaren operator in een polderlandschap. Voor bebouwd gebied gelden vergelijkbare verschillen. Daar liepen de cijfers uiteen van circa 1 à 2 ha per uur voor een terrestrisch bestand in zeer dicht bebouwd gebied voor een wat structureren betreft onervaren operator tot circa 8 ha per uur voor een cartografisch bestand bewerkt door een ervaren operator. Op basis van de pilots is het niet mogelijk tot verantwoorde landelijke kentallen voor wat betreft de kosten voor uniformering te komen. Deze zouden op regionaal niveau ook niets zeggen gezien de grote regionale verschillen. Toch bestaat er wel behoefte aan dit inzicht bij de regio’s om te kunnen nagaan of zij een besluit tot structurering financieel verantwoord achten. De projectgroep Uniformering ziet twee manieren om tot dat inzicht te komen: • De eerste wijze is het aanvragen van offertes bij ingenieursbureaus op basis van proefbestanden en het bij dit rapport opgeleverde uniformeringsbestek. • De tweede wijze vraagt nogal wat inspanning van het LSV zelf. Op basis van ervaringscijfers is een algoritme te ontwikkelen waarin bovengenoemde factoren zijn verwerkt. Op basis van een proefbestand uit een regio kan worden bekeken hoe het betreffende bestand ‘scoort’ op de verschillende factoren van het algoritme, om zo tot een schatting te komen van het aantal hectare per uur en dus de kosten. Daarmee is overigens nog geen garantie gegeven dat ‘de markt’ het daar ook daadwerkelijk voor doet. Het ontwikkelen van een dergelijk algoritme is werk voor experts.




5.3 Uitwisseling en beheer De uitwisseling van de GBKN-bestanden van de beheerder naar de organisatie die de uniformering uitvoert, is een bestaande procedure en levert geen probleem op. De teruglevering na structurering levert wel problemen op. Het uitleveren van objectgerichte gebouwen is namelijk niet zonder meer mogelijk. Weliswaar bestaan standaarden voor het objectgericht opslaan en uitwisselen, NEN3610 en NPR3611, maar deze bevatten thans te veel vrijheidsgraden om een voor alle partijen uniforme uitwisseling mogelijk te maken. Na ombuiging van de vrijheidsgraden in een eenduidige richtlijn kan worden verwacht dat bij softwareontwikkelaars en bestandsbeheerders draagvlak ontstaat voor toepassing van die richtlijn. Dat zal weer leiden tot investeringen in geschikte software voor het objectgericht uitwisselen en beheren van informatie. Overigens acht de projectgroep het op het terrein van de Ravi liggen om de vrijheidsgraden in te perken tot een richtlijn. De huidige gang van zaken betekent dat na uniformering het bijgewerkt bestand in NEN1878 aan de beheerder wordt teruggeleverd. Door toepassing van de richtlijnen en regels uit het structureer-bestek kan geometrie gewijzigd zijn. Hierdoor ontstaan mutaties. Het systeem dient deze mutaties te melden. De beheerder levert vervolgens mutatiebestanden aan abonnees van GBKNinformatie. Ter voorkoming van mutaties kan na het structureren gekozen worden voor het verwerken van een volledig nieuw bestand. Dit heeft tot gevolg dat met name aan de randen van dat bestand interactief werk moet worden gedaan. Van geval tot geval moet overleg tussen GBKN-beheerders en -gebruikers uitsluitsel geven of een mutatiebestand (was/wordt) dan wel een geheel nieuw (een nul- of startbestand) na structurering geleverd moet worden.

5.4 Software De softwarepakketten waarmee de pilots zijn uitgevoerd zijn: • IGOS (NedGraphics) • Geocad ( Roccade Industrious) • dg DIALOG Topografie • InfoCAD met daarbij zelf ontwikkelde software voor het opschonen en structureren van vectorbestanden Het blijkt met deze software mogelijk te uniformeren van een lijngericht naar een vlakgericht bestand volgens de in het bestek vermelde richtlijnen. Aanpassing en inregeling van de parameters van de softwarepakketten op de richtlijnen is wel noodzakelijk. De opzet van de pilots laat niet toe dat conclusies getrokken kunnen worden ten aanzien van de efficiency van de pakketten afzonderlijk.




5.5 Bestandsbeheer Een van de bevindingen was dat de software van bestandsbeheerders nog niet is toegesneden op het beheer van gestructureerde bestanden (o.a. LKI van het Kadaster). Nu documenten gereed zijn waarin staat wat en hoe gestructureerd moet worden ten behoeve van een uniforme GBKN, kunnen beheerders actie ondernemen om het gestructureerde bestand te kunnen beheren en uitwisselen. In het kader van de kwaliteitscontrole op de structurering door de uitvoerder zelf, bevat de GBKN vaak ingekleurde vlakken. Geschikte software zou moeten voorkomen dat deze informatie door de beheerder weer uit het opgeleverde bestand moet worden verwijderd. Uit het oogpunt van kwaliteitszorg moet het mogelijk zijn controles op vlakvorming en knooppunten uit te voeren om aan te geven of bestanden voldoen aan het uniformeringsniveau vlakgericht en of gebouwen objectgericht zijn. Door toepassing van de richtlijnen en regels uit het structureerbestek kan geometrie gewijzigd zijn. Het beheersysteem dient de plaats waar dit voorkomt te melden.

5.6 Conclusies en aanbevelingen Uit de pilots kunnen de volgende conclusies worden getrokken: • Het bestek is met enkele kleine aanpassingen werkbaar. • De hoeveelheid voor structureren benodigde tijd is afhankelijk van vele regionaal en per bestand verschillende factoren. Alleen op basis van een complex algoritme is het mogelijk om tot voor regionale besluitvorming relevante kentallen te komen. • De software benodigd bij het structureringsproces en het plaatsen van vlakafsluiters is beschikbaar. • In de huidige classificatie ontbreekt die van vlakafsluiter. • De huidige richtlijnen voor objectgericht opslaan en uitwisselen bevatten te veel vrijheidsgraden. Bestandsbeheerders en software leveranciers ontbreekt het daarom aan een basis om te investeren in een uniforme objectgerichte opslag en converters voor uitwisseling. Bestandsbeheer en uitwisseling van objectgerichte gebouwen samen met de rest van de GBKN is daarom nog niet mogelijk. Gescheiden uitwisseling van lijngerichte geometrie en de administratieve data van het adressenbestand is uiteraard wel mogelijk. • De beheerders van GBKN-bestanden zijn meestal nog niet in staat om bestanden conform het niveau Streven 2002 aan te kunnen. Aanbevelingen • Werk een algoritme uit dat het mogelijk maakt om op basis van proefbestanden een indicatie te geven van de hoeveelheid voor structurering benodigde productietijd. • Treedt in overleg met leveranciers van software om hun software verder te vervolmaken ten behoeve van de ondersteuning van uniformeringsniveau Streven 2002. • Introduceer de (LKI-)classificatie T22 voor vlakafsluiter.




• Bevorder de totstandkoming van uitwisselingssoftware voor GBKN’s conform uniformeringsniveau Streven 2002. • Bevorder de aanpassing van de bestandsstructuur en software waarmee veel GBKN-bestanden beheerd worden. • Richt een landelijke helpdesk in ter ondersteuning van de regionale vervaardiging. • Verzoek de Ravi bestaande vrijheidsgraden in de objectgerichte bestandsopslag (NEN3610) en de objectgerichte uitwisseling (NPR3611) om te buigen in eenduidige richtlijnen.







6

Gebouwidentificatie

6.1 Gebouwidentificatie: landelijke ontwikkelingen Het beleidsplan geeft voor het niveau ‘Uiterlijk 2002’ aan dat hoofdgebouwen objectgericht dienen te zijn en uniek geïdentificeerd. Sinds de komst van het beleidsplan is een interbestuurlijke ontwikkeling gestart om tot een ‘Authentieke registratie’ voor gebouwen te komen. Onderdeel daarvan vormt mogelijk een wettelijk geregelde gebouwidentificatie. De projectgroep Uniformering GBKN gaat er van uit dat deze identificatie te zijner tijd ook voor geometrische bestanden, waarin afzonderlijke gebouwen zijn opgenomen, van kracht zal worden. Tot die definitieve regeling operationeel is, zou een voorlopige identificatie kunnen volstaan. Echter de meerwaarde hiervan ontstaat pas wanneer deze tijdelijke identificatie ook binnen andere gegevensverzamelingen bekend is. De inspanning die daarmee gemoeid is, acht de projectgroep een grote belasting voor de verschillende bestandsbeheerders. Te meer omdat de tijdelijke identificatie over enkele jaren vervangen zal moeten worden door de definitieve regeling. Daarnaast is er het probleem dat door het ontbreken van een –goede- definitie voor hoofdgebouw en verblijfseenheid een unieke identificatie van een gebouw thans niet goed mogelijk is.

6.2 Adreskoppeling Tijdens het verloop van de pilots en het uitgevoerde meerwaardeonderzoek bleek dat feitelijk de behoefte vooral ligt in het aanwezig zijn van een koppeling van gebouw en adres. Een dergelijke koppeling is relatief eenvoudig aan te brengen door gebruikmaking van adresbestanden met voor elk adres de coördinaten van een centroïde (kenpunt) in een gebouw (bebouwingsvlak). Uit praktisch oogpunt is een 1:n koppeling (één centroïde van het gebouw heeft meerdere adressen) voldoende. Dit maakt meteen duidelijk dat deze toepassing niet geschikt is voor de identificatie van gebouwen.

6.3 Mogelijkheden te gebruiken adresbestand Een gebouw-adreskoppeling is wel op de korte termijn haalbaar, zeker als daarbij gebruik wordt gemaakt van bestaande adresbestanden die zijn voorzien van de coördinaten van de centroïde van het adres. Veel bestaande gemeentelijke adresbestanden en het AdresCoördinatenbestand Nederland, kortweg ACN genaamd, voldoen hier aan. In de pilots is deze oplossingsrichting getoetst. In twee van de vier pilots is het gemeentelijke bestand voor adreskoppeling getest. In de andere twee pilots is ervaring met het ACN opgedaan. De ervaringen met beide zijn positief.




De tijdsbesteding voor de koppeling GBKN met gemeentelijk bestanden varieerde van 4 tot 8 ha per uur voor bebouwd gebied. Deze spreiding heeft waarschijnlijk te maken me de aard van het bebouwde gebied (verschil in bebouwingsdichtheid en aanwezigheid hoogbouw). Voor de koppeling voor landelijk gebied was de benodigde tijdsbesteding voor het aanbrengen van de koppeling circa 30 ha per uur. Bij het gebruik van het ACN-bestand is er geen sprake meer van echte koppeling, maar het ‘projecteren’ van het ene bestand in het andere. Daarbij is wel een kanttekening te maken. Toepassing van het ACN voor de ‘adreskoppeling’ maakt voor veel gebieden een verbeterslag van het ACN-bestand noodzakelijk. Het gaat dan vooral om het verleggen van de adrescoördinaten uit het ACN van perceelscoördinaat naar pandcoördinaat In een van de pilots is daarvoor een algoritme toegepast dat weliswaar geen 100% garantie biedt maar wel een duidelijke verhoging van het aantal pandcoördinaten betekent (van 68 naar 82%). De hoeveel tijd die gemoeid is met deze verbeterslag was in een pilot 50 ha per uur voor gebouwd en 250 ha per uur voor ongebouwd, samen gemiddeld 62 ha per uur. De andere pilot leverde een gemiddelde score van 15 ha per uur. Dit cijfermateriaal is op dit moment al gedateerd omdat landelijk een verbeterslag van het ACN plaatsvindt. Deze verbeterslag bestaat uit het zo nodig verschuiven van het aangrijpingspunt in het pand. De tijdsbesteding in de pilot waarin geen verbeterslag is uitgevoerd maar alleen het ACN-bestand in de GBKN werd geprojecteerd bleef beperkt tot 1 uur voor het totale bestand. Ten behoeve van het inlezen van het ACN-bestand moet door de uitvoerder een voorziening getroffen worden. In de pilots hebben zich daarbij geen problemen voorgedaan. De ervaringen in de pilots tonen aan dat een onderlinge vergelijking van het ACN en gemeentelijke adresbestanden bijdraagt bij de kwaliteitsverbetering en informatieverhoging van beide bestanden. Organisaties zouden dan ook om niet bestanden moeten uitwisselen om zo meerwaarde voor het eigen bestand te verkrijgen. Uit oogpunt van uniformiteit is een keuze tussen ACN of gemeentelijke bestanden niet noodzakelijk, mits een (boven)regionale afnemer de data van een minimale gegevensset op één standaard manier ontvangt. Aanbevolen wordt daarom de activiteiten vooral te richten op het definiëren van een uniform formaat van het aan derden te leveren bestand en niet zozeer op uniformering van de bron (zoals ACN of gemeentelijke bestanden). Het bestandsformaat voor het ACN is als standaard uitwisselingsformaat voor adresbestanden toe te passen. Zie daarvoor bijlage 1 bij het Uniformeringsbestek. Het gebruik van niet in de GBKN geïntegreerde adressenbestanden levert wel een kwaliteitsprobleem op omdat de actualiteit van beide bestanden niet synchroon loopt.




6.4 Conclusies en aanbevelingen Conclusies • Op dit moment is bij veel GBKN-beheerders nog geen objectgerichte opslag mogelijk, waardoor de hoofdgebouwen van het niveau ‘Uiterlijk 2002’ nog niet objectgericht zijn. • Een unieke identificatie op het niveau van gebouw is op dit moment weinig zinvol gezien de interbestuurlijke discussies betreffende gebouwidentificaties. De meeste toepassingen vragen ‘slechts’ om de mogelijkheid adresidentificaties in een gebouw te kunnen opnemen. Dit valt wel op korte termijn te realiseren. • Het gebruik van gescheiden bestanden veroorzaakt een kwaliteitsprobleem omdat de actualiteit niet synchroon loopt. Wellicht is dit tijdelijke probleem voor GBKN-gebruikers acceptabel omdat tegelijkertijd de meerwaarde van de bestanden toeneemt. • Een 1:n koppeling gebouw-adres is mogelijk; adressenbestanden welke hiervoor in aanmerking komen zijn het ACN-bestand van het Kadaster en gemeentelijk adresbestanden. Een verbeterslag om de perceelscoördinaten van het ACN te wijzigen in pandcoördinaten is noodzakelijk. Aanbevelingen • Maak afspraken met het Kadaster over het gebruik van het ACN-bestand in relatie tot de GBKN. Betrek in die afspraken de noodzaak tot kwaliteitsverbetering van het ACN en de mogelijkheden die samenwerking met de GBKN op dit vlak biedt. • Definieer een uniform uitwisselingsformaat zodat beheerders die een adressenbestand in relatie tot de GBKN willen gebruiken uniform kunnen uitwisselen naar landelijke afnemers. Op dit moment kan daarvoor het uitwisselingsformaat van het ACN gebruikt worden.







7

Inhoud minimale-norm-GBKN

7.1 Overwegingen uniformering inhoud Het Uniformeringbestek GBKN maakt duidelijk op welke wijze een landelijk uniforme structuur tot stand komt. Het uniformeren van uitsluitend de structuur is echter geen garantie voor landelijk uniforme bestanden. De inhoud van de GBKN bepaalt immers wat men structureert. Daarom is ook naar de inhoud gekeken. 7.1.1 Feitelijke situatie In de GBKN-praktijk zijn twee begrippen in gebruik die betrekking hebben op de bestandsinhoud: norm-GBKN en minimale-norm-GBKN. Het verschil zit in de volledigheid van de in het bestand voorkomende topografie. Beide varianten bevatten alle elementen die in de werkelijkheid voorkomen en deel uitmaken van de weer te geven topografie. Beide varianten zijn tot stand gekomen door fotogrammetrische inwinning. Bij de minimale-norm-GBKN zijn alleen die elementen naverkend die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg. De inhoud van de norm-GBKN is volledig naverkend. In een recent gehouden enquête door het LSV gaf meer dan 75% van de GBKN beheerders aan een norm- dan wel minimale-norm-GBKN te beheren. De projectgroep heeft zich bij het in kaart brengen van de ´te structureren´ inhoud dan ook gericht op de minimale-norm-GBKN. Probleem daarbij was dat de minimale-normGBKN niet eenduidig is gedefinieerd. Bij nader onderzoek blijkt de inhoud van de minimale-norm-GBKN verschillend te worden gedefinieerd. Om toch een referentiepunt te creëren is in het project een beschrijving van de te structureren minimale GBKN-inhoud gemaakt∗. Deze inhoudsbeschrijving dient als referentie bij het structureerproces. 7.1.2 Doorgroeien naar een objectgerichte GBKN Er bestaat met name bij gemeenten behoefte aan het doorgroeien naar een objectgericht bestand. Objectgericht betekent daarbij dat elementen die tezamen de begrenzingen van objecten vormen, ‘weten’ dat ze tot dat (die) specifieke element(en) behoren. De inhoudsbeschrijving van de minimale-norm-GBKN is afgestemd met het Terreinmodel Vastgoed NEN3610 en de Objectencatalogus GBKN 1998 zodat deze doorgroei ook mogelijk is. Wanneer in een bestand de elementen voorkomen die opdeling en inrichting volgens NEN 3610 mogelijk maakt, kunnen gebruikers zelf die opdelingobjecten (weg, spoorbaan, water en terrein) en inrichtingselementen (bebouwing en kunstwerk) definiëren. Wanneer tevens de bestandsinhoud gestructureerd is naar het niveau ‘Streven 2002’, vlakgericht, en men beschikt over de

∗

Bij het vaststellen van de te structureren GBKN-inhoud is mede gebruik gemaakt van de Productspecificatie van Basiskaart Noord-Holland.




juiste software, is het definiëren van objecten met een relatief geringe inspanning uit te voeren. Direct doorgroeien van een lijngericht naar een objectgericht bestand is natuurlijk mogelijk, waarbij overigens lijngericht uitwisselen mogelijk moet blijven. Gezien het ontbreken van een eenduidig uitwisselingsformaat voor objectgerichte GBKN-bestanden (zie par 5.3) zal uitwisseling van deze bestanden voorlopig op problemen stuiten.

7.2 Kwaliteitsaspecten De kwaliteitsaspecten van de GBKN hebben betrekking op de geometrie, de volledigheid en de actualiteit. De volledigheid is daarbij onderverdeeld in topografie en semantiek. De geometrische kwaliteit wordt uitgebreid beschreven in de HTW 1996. Door toepassing van het kwaliteitsmodel uit de HTW bij het vervaardigings- en bijhoudingsproces van de GBKN is de betrouwbaarheid gewaarborgd en voldoet het eindresultaat aan het begrip standaardkwaliteit. De actualiteit van GBKN- bestanden is geregeld in de verschillende bijhoudingsbestekken en is af te leiden uit de in het bestand vermelde datum. Voor de uniformering van het bijhoudingsproces van de GBKN is een afzonderlijke projectgroep Bijhouding in het leven geroepen door het LSV, die afzonderlijk over het bijhoudingsproces zal rapporteren.

7.3 Standaard Inhoud Standaardisatie van de GBKN vraagt ook om uniformering van de inhoud op een landelijk minimumniveau. De beschreven minimale-norm-GBKN valt echter niet zo maar tot uniformeringsniveau voor deze minimum inhoud aan te wijzen. Uitbreiding van de inhoud en het daarop volgende onderhoud zouden veel grotere financiële consequenties kunnen hebben voor de GBKN-organisaties dan het uniformeringsniveau op gebied van structuur. De inzichten benodigd om tot een aanvaardbaar en zinvol uniformeringsniveau te komen zijn ook nog veel minder ver ontwikkeld dan die betreffende structurering. Om tot uitspraken te komen betreffende een standaard inhoud is een uitgebreid onderzoek naar de inhoud van GBKN´s in de regio noodzakelijk. Tevens is het daarbij raadzaam onderzoek te doen welke elementen door meerdere GBKN-organisaties worden gebruikt. Dit is een project op zich. De in dit rapport beschreven te structureren minimale GBKN-inhoud kan hierbij als referentiepunt dienen. Zie ook bijlage 2. Op basis van een beter inzicht in de regionale verschillen kan een standaard inhoud worden gedefinieerd welke zo dicht mogelijk aansluit bij de bestaande praktijk en behoefte.




7.4 Conclusies en aanbevelingen Uit dit hoofdstuk kunnen de volgende conclusies worden getrokken: • Het begrip minimale-norm-GBKN is niet eenduidig gedefinieerd en niet zonder meer bruikbaar om tot een definitie van een uniformeringsniveau voor de minimum-inhoud van de GBKN te komen. Om toch een gezamenlijk referentiepunt te creëren is een beschrijving van de te structureren minimale GBKN-inhoud opgesteld. • Deze beschrijving van de te structureren minimale GBKN-inhoud (zie bijlage 2) beschrijft een voorbeeld inhoud welke gestructureerd wordt tot een vlakgericht bestand. • Meer inhoud of doorgroei naar een objectgerichte GBKN is vanuit deze beschrijving mogelijk. • Om tot uitspraken te komen betreffende een minimum standaard inhoud (uniformeringsniveau inhoud) is een uitgebreider onderzoek naar de inhoud en gebruik van de verschillende GBKN´s noodzakelijk. Aanbevelingen • Start een onderzoek naar het voorkomen en gebruik van topografie met bijbehorende classificaties in de verschillende GBKN-bestanden. Stel op basis van de middels een dergelijk onderzoek verkregen inzichten een uniformeringsniveau voor de inhoud vast. • Definieer objectvorming als ‘pluspakket’ boven op de standaard-GBKN, in te vullen naar gelang de lokale behoefte. • Bevorder het totstandkomen van eenduidige richtlijnen voor objectgericht bestandsbeheer en –uitwisseling.







8

Matenplantopografie

8.1 Definities Bij GBKN-gebruikers worden de twee begrippen Plantopografie en Matenplannen vaak door elkaar gebruikt terwijl één betekenis bedoeld wordt. Ter verduidelijking volgen hier definities voor: • Plantopografie is de toekomstige inhoud van de GBKN. Het is dus geen extra informatie maar nog niet gerealiseerde informatie. • Matenplannen inclusief maatvoering, stramiengrenzen en rooilijnen, bestaan uit toekomstige rechtsgrenzen. Een matenplan is de laatste, meest nauwkeurige, versie van het ontwerp van een bouwproject. Het bevat meer informatie dan de inhoud van de GBKN. Belangrijke extra's zijn de assen van wegen en de rioolinspectieputten. Matenplannen geven dus wel extra informatie maar tevens nog niet gerealiseerde informatie. • Matenplantopografie. Er is nogal eens sprake van spraakverwarring rond de begrippen Plantopografie en Matenplannen. Ze worden vaak door elkaar gebruikt, maar zijn toch wezenlijk verschillend. Eigenlijk is het voor de GBKN alleen maar interessant om de toekomstige inhoud op te nemen (plantopografie). De eventuele extra informatie verdwijnt op een gegeven moment weer uit het bestand. Toekomstige informatie is alleen interessant als realisatie hiervan (nagenoeg) zeker is (matenplannen). Daarom het gebruik van de combinatie van beide begrippen.

8.2 Mogelijke toepassing Om twee redenen is matenplantopografie, volgens bovenstaande definitie dus toekomstige GBKN-inhoud die met een grote mate van zekerheid gerealiseerd zal worden, interessant: 1. Voor het plannen/ontwerpen van de nutsvoorzieningen: kabels en leidingen 2. Voor de bijhouding van de GBKN Tot nu toe vragen de afzonderlijke nutsbedrijven gegevens (matenplannen) op bij gemeenten. Door bij matenplantopografie het bestandsformaat van de GBKN toe te passen kan de informatie als afzonderlijk bestand bestaan, dan wel als (extra) thema aan de GBKN worden toegevoegd. Al in de ontwerpfase kan gebruik worden gemaakt van de informatie zoals die later op de GBKN komt te staan. De gebruikers van het GBKN-bestand, met name de nutsbedrijven, kunnen in dit stadium hun kabels en leidingen op een uniforme manier ontwerpen.




8.3 Uniformiteit matenplangegevens Vooral nutsbedrijven willen beschikken over matenplantopografie en dit bij voorkeur geïntegreerd met bestaande GBKN-inhoud via één beheerder betrekken. Ondanks de aanvankelijke scepsis ontstaat bij gemeenten steeds meer draagvlak om ook matenplantopografie tezamen met de GBKN te (laten) beheren. In verschillende samenwerkingsverbanden zijn afspraken gemaakt op welke wijze men omgaat met deze materie. Een punt van aandacht hierbij is de aansprakelijkheid in het geval problemen ontstaan door het gebruik van informatie met een ongeldige status. Om met de huidige bestandsopbouw (lijngericht, vlakvoorbereid, vlakgericht) een uniforme werkwijze te verkrijgen, wordt voor een uniform proces verwezen naar bijlage 5 van dit rapport: Matenplantopografie, in relatie tot de GBKN.

8.4 Conclusies en aanbevelingen Conclusies • Er bestaat behoefte aan een uniforme wijze van beheer en uitwisseling van matenplantopografie als extra service bij het beheer van de GBKN. • De status (actualiteit en geldigheid) van de matenplantopografie is belangrijk, er bestaat echter nog geen consensus bij aanbieders en gebruikers. Aanbevelingen • Biedt matenplantopografie aan als extra thema bij de GBKN. • Ontwikkel afzonderlijke classificaties voor matenplantopografie. • Ontwikkel een voor partijen acceptabele juridische afbakening van aansprakelijkheden • Pas de procedure van bijlage 5 toe wanneer op dit moment overeenstemming bij partijen bestaat over het gebruik van matenplantopografie.




9

Keurmerk De projectgroep Uniformering heeft de technische aspecten van een keurmerk onderzocht. Een keurmerk wordt van belang bij een bredere afzet van de GBKN aan (boven)regionale afnemers. Een dergelijke afnemer wil ervan op aan kunnen dat de aangeleverde bestanden eenduidig verwerkbaar zijn en voldoen aan de landelijke productbeschrijving (structuur, inhoud en kwaliteit).

9.1 Garanties Een keurmerk zou een afnemer dan ook de zekerheid moeten geven dat de betreffende GBKN voldoet aan eisen van: • Uniformering (vlakgericht, koppeling gebouw-adressen) • Verwerkbaarheid (standaard uitwisselingsformaat) • Minimale inhoud • Minimale eisen van actualiteit en precisie.

9.2 Verantwoordelijkheid Een keurmerk mag niet treden in de huidige verantwoordelijkheidsverdeling. De verantwoordelijkheid voor GBKN op bovenstaande punten ligt bij de regionale vervaardigings- en beheerorganisaties. Uitgaande van die decentrale verantwoordelijkheid is een GBKN-keurmerk niets anders dan een marginale toetsing op die aspecten die voor bovenregionaal gebruik van belang zijn. Nadruk zal vooral moeten liggen op de toetsing van de procedures van kwaliteitsborging welke decentraal worden gehanteerd en enkele metagegevens. Een vlakgerichte GBKN maakt het verder mogelijk steekproefsgewijs eenvoudige visuele controles uit te oefenen op de structuur van het bestand.

9.3 Aspecten Een keurmerk zou de volgende onderdelen kunnen omvatten: • Steekproef naar structuur. Middels een uitdraai van een vlakkenkaart uit een aangeleverd bestand valt eenvoudig visueel te controleren of het bestand inderdaad vlakgericht is. • Identificaties en adressenbestand. De aanwezigheid van identificaties en koppeling naar adres is af te leiden uit de metadata en valt steekproefsgewijs te controleren. Dit laatste door het steekproefsgewijs aanleveren van een kaartbestand met bijbehorend adressenbestand. Daarmee kan tevens worden getoetst of wordt geleverd in het voorgeschreven gestandaardiseerde uitwisselingsformaat.




• De mate waarin de inhoud overeenkomt met een nog nader te bepalen minimum-GBKN valt te beoordelen door het gehanteerde datamodel van de betreffende GBKN te leggen naast de vastgestelde inhoudsbeschrijving. • De mate waarin voldaan wordt aan actualiteitseisen en eisen van kwaliteitsborging is af te leiden uit het bijhoudingsbestek. • De mate van precisie is af te leiden uit de metadata. Laatste twee onderwerpen worden verder uitgediept door de projectgroep bijhouding. Wat een landelijk keurmerk nadrukkelijk niet omvat is een controle ter plaatse of nameting in het veld. Dat blijft een decentrale verantwoordelijkheid. Alleen in geval het LSV klachten bereiken, of indien de decentrale mechanismen van kwaliteitsborging onvoldoende zijn liggen hier aanknopingspunten voor actie. De uitvoering van de ‘keuring’ kan worden uitbesteed, waarbij de kosten voor rekening komen van de aanleverende instantie. Aangezien een bovenbeschreven marginale toetsing in 1 à 2 dagen uitgevoerd moet kunnen worden zullen de kosten niet veel meer hoeven te bedragen dan enkele duizenden guldens per bestand. De opzet van een keurmerk zou kunnen worden meegenomen bij het inrichten van een landelijk verkoop en distributiepunt voor de GBKN.

9.4 Conclusie en aanbeveling Conclusie • Het invoeren van een keurmerk welke voorziet in een marginale toetsing van GBKN-bestanden is technisch haalbaar. Aanbeveling • Werk het keurmerk binnen bovenvermelde kaders verder uit tot een operationeel toetsingskader en richt een organisatie in (al dan niet uitbesteed) en ontwikkel bijbehorende procedures en juridisch kader.



05

Recommend Documents