+++ Interviews met Ferry Mingelen en Clemens Cornielje Verslag van landing prins van Oranje +++

K WA R TA A L U I T G AV E I N T E R N AT I O N A A L P E R S C E N T R U M JAARGANG LII - AFLEVERING 4 - DECEMBER 2013

+++ Interviews met Ferry Mingelen en Clemens Cornielje +++ +++ Verslag van landing prins van Oranje +++

K WA RTA A L U I T G AV E

I N T E R N AT I O N A A L

PERSCENTRUM

JAARGANG LII - AFLEVERING 4 - DECEMBER 2013

Nieuwspoort Nieuws is het driemaandelijks verschijnend magazine van het Internationaal Perscentrum Nieuwspoort REDACTIESECRETARIAAT: Lange Poten 10 2511 CL Den Haag T 070 - 346 94 40 E [email protected] I www.nieuwspoort.nl REDACTIE: Nicole Bodéwes Josine Boven Gijs Korevaar Margriet van Lith Vincent Schepman (vormgever) Peter Schouten Ernst van Splunter Magda de Vetten Milja de Zwart (hoofdredacteur) MEDEWERKERS DIT NUMMER: Reinier van Delden Guus Mater Lex Oomkes Clemens Sassen Hans Schogt Kerstin Schweighöfer ILLUSTRATIE: Remco Hazenbroek (pag. 11) FOTO’S: ANP (pag. 5, 6) ANP Historisch Arch. (pag. 5) Brigitte de Boer (pag. 20) Jorgen Caris (pag. 15) CBS News (pag. 4) Kurt van der Elst (pag. 20) Mariska Hofman (pag. 9) KOEFNOEN (pag. 12) Hans Kouwenhoven (pag. 3) NOS (pag. 11) Joop van Reeken (pag. 3,16,17) Vincent Roeleveld (pag. 13) Roel Rozenburg (pag. 1, 13) Simone Temming (pag. 21) VARA (pag. 10, 11) VNV (pag. 28) Zwarte Piet (pag. 4) VORMGEVING: Vincent Schepman T 079 - 352 27 02 E [email protected] ADVERTENTIE-EXPLOITATIE: Nicole Bodéwes T 06 - 15 23 66 90 E nieuwspoort.nieuws@ gmail.com DRUK: Boom + Verweij ISSN 2210-2507

Kopij voor het maartnummer dient uiterlijk vrijdag 28 februari bij de hoofdredacteur ([email protected]) te zijn ingeleverd.

1, 3, 16

10

Kroonjaar 2013

Het afscheid van Ferry Mingelen als hét gezicht van politiek Den Haag bij de NOS inspireerde Nieuwspoort Nieuws tot een interview. Wat Ferry aanvaardde, maar dan om duidelijk te maken dat hij allesbehalve vertrekt.

2013 is het jaar van Oranje: het begon op 28 januari met de aankondiging van de troonswisseling, die op 30 april een feit werd. Op de derde dinsdag van september sprak voor het eerst een koning in de Ridderzaal de troonrede uit. Op 30 november stond de viering van tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden op de rol. Koning Willem-Alexander keek vanaf de tribune naar de nagespeelde landing op het strand van Scheveningen van zijn verre voorganger prins Willem Frederik. Nieuwspoort Nieuws maakte diezelfde landing vanuit het persvak mee voor de serie De Plek. Dan, op 3 december, kwam de Verenigde Vergadering der Staten-Generaal bijeen in de Ridderzaal om te regelen dat koningin Máxima bij overlijden van Willem-Alexander regentes wordt, totdat prinses Amalia 18 is. Fotograaf Roel Rozenburg koos een hoog standpunt en legde vanuit die positie die bijzondere bijeenkomst vast voor Nieuwspoort Nieuws. En o ja, tot slot deed Edwin de Roy van Zuydewijn nog een duit in het zakje. De viering van 200 jaar koninkrijk is voor Nieuwspoort een reden om een mooie tentoonstelling van prenten en foto’s uit 1813, 1913 en 2013 te organiseren en voor Nieuwspoort Nieuws om de speciale verslaggever van de rubriek De Plek naar het Scheveningse strand af te vaardigen.

3, 13 Een stille revolutie voltrekt zich in de Tweede Kamer: het papierloze tijdperk wenkt nu echt, ook voor parlementaire journalisten, en dat is te danken aan de stenografen. Wat de Kamervoorzitter betreft gaat de ontwikkeling nog een stap verder: zij hoopt uiteindelijk op meepratende twitteraars tijdens de debatten.

6 De Gelderse commissaris van de koning Clemens Cornielje vertelt in de serie Hard Vak hoe hij als enige VVD-Kamerlid zijn rug recht hield en tegen een motie van zijn partijgenote Ayaan Hirsi Ali stemde, die de bijl legde aan de wortel van artikel 23 van de Grondwet dat de onderwijsvrijheid regelt. “Er was er niet één die met me meeging.”

2 - december 2013 - Nieuwspoort Nieuws 4

15, 18, 20 De zesde Kees Lunshoflezing was tot nu toe de beste, oordeelt Nieuwspoortvoorzitter Lex Oomkes. En hij was niet de enige die onder de indruk was. Een bijzonder drieluik werd het, met de lezing van oud-Kamerlid en acteur Boris van der Ham over theater in de politiek, een inleiding van Nieuwspoortrapporteur het Nationale Toneel en het stuk ‘Nieuwspoort’ van dat theatergezelschap op de planken.

22 Een dubbeldikke aflevering van Kunst- en Vliegwerk deze keer, met veel verplichte kost voor Poorters, maar ook veel dat u net zo goed kunt overslaan.

Vaste rubrieken 5 14 17 26 27 28

Wandelganger Rein onderweg Van de voorzitter Binnenste Buiten Nieuwe Poorters De Nieuwe Politiek kruiswoordraadsel

korte berichten +++ korte berichten +++ korte berichten

Kamervoorzitter wil burgers laten meepraten via twitter Een ‘tweede scherm waarop je kunt zien wie aan het woord is, over welk onderwerp en in wat voor soort debat. Een virtueel debat tussen burgers over het thema van het Kamerdebat van de dag. Filmpjes ter ondersteuning van het betoog van een Kamerlid. Volgens Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg zou het goed zijn als de Tweede Kamer eens wat moderner ging vergaderen. Meer zoals de rest van Nederland.

Van Miltenburg sprak bij de presentatie van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, dat dit jaar gewijd was aan het 200-jarig bestaan van de monarchie. In tegenstelling tot de andere sprekers richtte zij zich niet op het verleden, maar op de toekomst. Als we meer burgers willen betrekken bij het werk van de Kamer, zo vindt zij, dan moeten we daar de moderne communicatiemiddelen veel beter voor inzetten dan we nu doen. Technisch kan dat – en in de rest van Nederland gebeurt het ook al. In de eerste plaats zou ze graag zien dat burgers die kijken naar de website van de Kamer veel meer aanvullende informatie krijgen. Wat is dit voor debat? Wie staat daar te spreken? Wat is het onderwerp en in welk stadium van behandeling zijn we?

Waar stemmen ze nu precies over? Zulke informatie kan zeer verhelderend zijn voor wie niet vertrouwd is met het parlementaire werk. Kennis en ervaring delen

geweldige gelegenheid zijn om van heel veel mensen te horen of de voorstellen wel aansluiten bij de werkelijkheid. Van Miltenburg: “Hoe ervaren ze die wet of regel, wat missen ze, wat zou beter Kamervoorzitter Van kunnen? ‘U zegt Miltenburg wil het dat wel, maar ik debat moderniseren. werk echt als stratenmaker, verpleegkundige, onderwijzer en ik ervaar dat anders.’ Het gaat niet alleen om de mening van de burgers, maar vooral om hun kennis en ervaring. De Kamerleden hebben in zo’n debat een nieuwe rol. Ze zijn er niet om te overtuigen, maar vooral om vragen te stellen en te luisteren.”

Daarnaast moeten volgens de Kamervoorzitter burgers ook de gelegenheid krijgen om mee te praten. Bij de Algemene Politieke Beschouwingen van eind september heeft de Kamer voor het eerst met een hashtag gewerkt, bedoeld om discussie in het land los te maken over wat er in de Kamer gebeurt. Dat zou de voorzitter graag bij alle grote debatten zien. Geen twitterdebat om anderen van je mening te overtuigen – of uit te schelden – maar om kennis en ervaringen Margriet van Lith te delen. Voor Kamerleden zou dat een

Tweehonderd jaar koninkrijk siert wanden van Nieuwspoort

‘Een vrolijken dag’ In perscentrum Nieuwspoort hangen van de winter grote prenten en foto’s van de feesten in 1813, 1913 en nu, de laatste gemaakt door Joop van Reeken tijdens het naspelen van de landing van de prins op het Scheveningse strand op 30 november.

Feestelijke intocht van Huub Stapel alias prins Willem Frederik op het Scheveningse strand, 30 november 2013.

De titel van de festiviteiten die hiermee werden gestart, ‘200 jaar Koninkrijk’, is historisch gezien ook de meest veilige titel. ‘200 jaar onafhankelijkheid’ zou wat problematischer klinken. Onafhankelijkheid van wie? Voor wie? De zoon van de verjaagde stadhouder kwam in november 1813 terug en zou via ‘soeverein vorst’ uiteindelijk koning Willem I worden. Het Driemanschap dat de terugkeer van deze prins Willem Frederik voorbereidde, deed kond van de nieuwe tijd per proclamatie: “Oranje boven! Holland is vrij. Alle partijschap heeft opgehouden. Oude tijden komen weêrom, alle de aanzienlijken komen in de regeering, het volk krijgt een vrolij-

ken dag op gemeene kosten.” Alsof er geen Verlichting of Franse Revolutie was geweest. Alsof er geen Bataafse Republiek was geweest met een zeer verlichte grondwet. Vrijheid? Democratie? Willem Frederik was toch vooral een tamelijk autoritair heerschap die het volk liever onder aan het balkon van zijn paleis zag juichen dan lastig doen in een parlement of zo. Verandering liet nog een tijdje op zich wachten. Maar optocht, klederdracht, oranje en van je hieperdepiep hoera zijn gebleven. Kijk naar 1813, kijk naar 1913 en naar nu, kijk dus een beetje naar jezelf. Zoveel is er ook weer niet veranderd. Han Mulder

Nieuwspoort Nieuws 4 - december 2013 - 3

korte berichten +++ korte berichten +++ korte berichten

Amerikaanse verslaggevers breken lans voor terughoudendheid

Snelheid ondermijnt zorgvuldigheid Moderne journalistiek op radio en tv draait vooral om snelheid. De technische middelen zijn er om een drama ‘real time’ in beeld te brengen. Maar die snelheid gaat ten koste van de zorgvuldigheid. Te vaak speculeren verslaggevers er op los zonder dat er voldoende feiten zijn om hun woorden te ondersteunen. Dit stellen twee Amerikaanse journalisten en schrijvers, Timothy M. Gay en Susan Bennett in een ingezonden stuk in USA Today. Vijftig jaar geleden, 22 november 1963, haalde Lee Harvey Oswald in Dallas, Texas, de trekker van zijn geweer over en doodde president John F. Kennedy. Gay en Bennett verhalen in hun stuk hoe tv-legende Walter Cronkite op de redactievloer van CBS Evening News het schreeuwende bericht van het persbureau van de telex scheurde. “Three shots were fired at president Kennedy’s motorcade today in downtown Dallas.” Te midden van het pandemonium zette Cronkite zijn team aan het werk om zo snel mogelijk live uit te zenden. Terwijl het nieuws de redactieruimte binnenstroomde, maakt Cronkite duidelijk dat hij geen geruchten of speculaties zou vertellen. Alles wat hij op de televisie ging zeggen moest dubbel of zelfs driedubbel gecheckt zijn. Deze gang van zaken is nog eens uitgezonden in de documentaire JFK: One PM Central Standard Time en heeft volgens de twee Amerikaanse journalisten Gay en Bennett de standaard gezet voor tv-journalistiek in Amerika. De huidige journalistiek houdt zich volgens de twee echter niet meer aan die standaard. Zij roepen twee grote drama’s in Amerika in herinnering: De bomaanslag tijdens de marathon in Boston en de schietpartij op de Navy Yard bij Washington. “Moderne nieuwsorganisaties hebben alle technologische middelen om een crisis real time te volgen en uit te zenden. They get it fast, but too frequently, they donít get it right. De verslaggevers speculeren, zeggen dat ze primeurs hebben en geven soms bewust foute berichten door. Zo hebben verschillende media na de bomaanslag in Boston arrestaties vermeld die in werkelijkheid niet zijn gebeurd en hebben verslaggevers een brand aangezien voor de gevolgen van de aanslag, terwijl dat niet het geval bleek te zijn. Te vaak worden verhalen in hedendaagse drama’s gebaseerd op geruchten die via de sociale media worden verspreid. In de tijd van Cronkite wachtten journalisten tot de feiten waren bevestigd. Nu is de modus operandi van organisaties simpelweg: breng het als eerste en corrigeer het later”, aldus Gay en Bennett.

De journalistiek moet het beoordelingsvermogen en de terughoudendheid van tv-legende Walter Cronkite weer ter harte nemen. Is de situatie in de Nederlandse omgeving beter? Wachten journalisten hier wel op bevestiging en onthouden zij zich van het vermelden van geruchten? Nee, ‘wij’ doen het niet beter. De aanslag in een winkelcentrum in Nairobi kan daarbij als voorbeeld dienen. Wilde speculaties over aantal doden, daders en over een al dan niet Nederlandse aanslagpleger. En de schietpartij in Alphen aan den Rijn? Ook daarover is heel wat uitgezonden en geschreven, dat later niet correct bleek te zijn. Natuurlijk is het in deze tijd van zware concurrentie binnen de journalistiek van groot belang snel de ontwikkelingen te brengen. Waar in de jaren zestig, zeventig en tachtig van de vorige eeuw één of twee cameraploegen volstonden, staat er bij een hedendaagse persconferentie van enige importantie een hele stoet microfoons op het katheder. En bij een beetje gebeurtenis in het buitenland lijkt het wel of elke uitzendgemachtigde een eigen correspondent ter plaatse heeft. Ook iedere zichzelf respecterende publieke omroep stuurt een eigen man of vrouw het veld in. En al die verslaggevers moeten ‘exclusieve’ verhalen brengen. Want iedereen wil scoren met een eigen primeur, een andere invalshoek, iets nieuws. Maar, stellen Gay en Bennett: “Technologie heeft journalistiek zo actueel gemaakt dat de grens van journalistieke ethiek is overschreden. Verslaggevers van nu zouden het beoordelingsvermogen en de terughoudendheid van Walter Cronkite ter harte moeten nemen.” Gijs Korevaar

Zwarte Pieten in de sociëteit Het leek een normale dinsdagavond, afgelopen 3 december. Maar zo rond half acht verrasten drie Pieten, in vol ornaat, dus mét oorringen, Poorters en personeel in de in Nieuwspoort. Het strooigoed kreeg gretig aftrek en de in de Van der Poelzaal verzamelde ‘Lionsdames’ zongen de Pieten toe, waarna iedereen een extra handje pepernoten kreeg. Voor de hardwerkende personeelsleden had de Sint een extra zoete verrassing meegenomen. ZP


Gezeglijk (1)

Gezeglijk (2)

“Die kleine krullenbol, is die van jou of van mij?” Gevleugelde woorden van KVPfractievoorzitter Carl Romme tegen zijn ARP-collega. Gemaakt in een tijd dat fracties vijftig leden telden of meer. Door een politiek leider die geen innige band had met het ‘grondpersoneel’. Een tijd waarin Kamerleden vier jaar in de schaduw meedraaiden en pas in hun tweede periode mochten gaan nadenken over hun maidenspeech. En uiteindelijk, na acht jaar, in de fractiekamer mochten zeggen wat ze er van vonden. Gemiddeld hadden kabinetten in de jaren na de Tweede Wereldoorlog een langere zittingsduur Carl Romme dan vandaag de dag. Dat kwam omdat de meerderheden waarop ze rustten breder waren, niet alles wat in de politiek gebeurde onder het vergrootglas van de media lag en politici de tijd kregen om ervaring op te doen. Wat ook een handje hielp, was de in de vorige editie van deze rubriek besproken ‘kadaverdiscipline’. Iedereen was ‘gezeglijk’. Dat hield in dat je je iets liet zeggen. Een Kamerlid dat door de fractievoorzitter tot de orde werd geroepen, accepteerde dat en begon niet gelijk ‘voor zijn eigen’. Dat voor je ‘eigen beginnen’ heeft in deze parlementaire periode weer de kop op gestoken met het vertrek van Louis Bontes uit de PVV-fractie. Geen ongewoon verschijnsel in de groepering van Geert Wilders. Gaf de politiek leider zelf al niet het voorbeeld door uit de VVD te stappen en het alleen te proberen? Vanuit zijn fractie vertrokken in de vorige kabinetsperiode de leden Brinkman, Hernandez en Kortenoeven. Zij waren een lange tijd ‘gezeglijk’ geweest, maar bevrijd uit het gareel betekende ook bevrijd van de muilkorf: “De PVV wordt zo bestuurd door Wilders dat Kim Jung Un er nog wat van kan leren”, kon uit de mond van Hernandez worden opgetekend.

Hoe zit het anno 2013 met het gezeglijk zijn bij andere fracties in de Tweede Kamer? En meer op de machtsvraag toegespitst: dreigt er deze kabinetsperiode onder druk van lage peilingen en moeilijk verteerbare compromissen niet een opstand binnen de kabinetsfracties tegen de decennialang geaccepteerde kadaverdiscipline? Daarbij zijn twee dingen van belang: de sfeer in de twee fracties en het vermogen van de fractievoorzitter om signalen op te pikken dat de eenheid in gevaar komt en bij te sturen. Laten we eerst eens kijken naar de VVD. Die fractie, 42 man sterk, is groter dan ooit. Daar ligt in beginsel een oorzaak voor ellende. Want de verdeling van woordvoerderschappen is in fracties groter dan 35 leden altijd een hachelijke zaak. Het risico dat er een substantiële groep Kamerleden met een spek-enbonenportefeuille wordt opgescheept, is levensgroot. Welnu, vanuit alle hoeken van de fractie klinkt tevredenheid. De onderwer- Halbe Zijlstra pen zijn zo verdeeld dat niemand mort, er zijn portefeuilles gecreëerd waarmee men uit de voeten kan en – zo langzamerhand conditio sine qua non voor een Kamerlid - ook zo nu en dan in de media kan scoren. Deze omstandigheid zorgt voor rust en een goede sfeer.

Gezeglijk (3)

dels een nieuw incident waarbij een van de leden zich niet gezeglijk toonde: Lutz Jacobi stemde tegen het besluit de JSF aan te schaffen. Kennelijk slaagde de fractieleiding van de PvdA er niet in het belang van unanimiteit in deze kwestie tot de Friezin te laten doordringen. Zij gooide naar eigen zeggen ‘de kop in de wind’. En voegde daar nog aan toe: “Dit is mijn gevecht en ik vind het moeizaam. Ik sta voor mijn punt en trek hier mijn eigen spoor. Ik trek graag samen op, maar er zijn momenten in het leven dat dat even niet kan. Dat moet je respecteren.”

Gezeglijk (4) Dat het – buiten de hitte van het gevecht van het Binnenhof – met nietgezeglijke mensen zelfs helemaal uit elkaar kan knallen, zien we in Brussel. Daar leidde de bonje binnen de PvdAfractie tot het uiteenvallen van de groep, liep een VVD’er over naar 50+, terwijl er de afgelopen vier jaar, net als bij D66 nauwelijks werd samengewerkt en haalde de tweekoppige SP-fractie ook niet de eindstreep. De tijd van de gezeglijkheid is in Europa al lang voorbij. Wie in Nederland fracties leidt en het kabinet overeind houdt, is gewaarschuwd. Het zal er in 2014 - zeker met twee verkiezingen voor de deur - niet gemakkelijker op worden. EvS

Het Flipje

Ode aan Philip Freriks

PvdA-Kamerlid Attje Kuiken bij het debat over een alcoholslot voor beroepschauffeurs:

In de PvdA-fractie liggen de kaarten anders. Er zijn de afgelopen maanden haarscheurtjes ontstaan die publiek werden. Zoals het vertrek van de Kamerleden Bonis en Hilkens. Daar is in de vorige aflevering van deze rubriek uitvoerig bij stilgestaan. Maar er is inmid- Diederik Samsom

“Er zijn een aantal uitspraken geweest voor de rechter waardoor mensen zelfs hun baan kwijtraken. Dan schiet misschien het doel zelfs het middel voorbij.” PVV-Kamerlid Lilian Helder bij het debat over de begroting van Veiligheid en Justitie: “Het schip vaart hoe dan ook richting de afgrond.” VVD-Kamerlid Joost Taverne bij het debat over de begroting van Binnenlandse Zaken: “Het eerste voorbeeld dat mij te binnen schiet, is het antikraakverbod dat wij een tijd geleden wilden invoeren.”

NB

Nieuwspoort Nieuws 4 - december 2013 - 5

Politiek is een hard vak, een waarheid als een koe die vaak gememoreerd wordt als bewindslieden (gedwongen zijn tot) aftreden. In een serie interviewen Ernst van Splunter en Guus Mater mensen die de harde kanten van de politiek aan den lijve ondervonden. In deel 5 kijkt VVD’er Clemens Cornielje terug op zijn verblijf in de Tweede Kamer.

Clemens Cornielje:

“Ze moeten mij geen streken leveren” “Ik solliciteerde in Den Haag bij de VVD-fractie als beleidsmedewerker. ‘Jou kennen we al’, zei Dick Dees toen. Ik dacht dat ik weer kon opstappen, omdat de sollicitatie mislukt was. Maar ik werd aangenomen. Uiteindelijk heb ik 22 jaar meegelopen in verschillende functies. Ik geloof niet dat er nog iemand is die zo lang bij de fractievergaderingen heeft gezeten. Alles meegemaakt: crises, mooie overwinningen, grote nederlagen, inhoudelijke koerswijzigingen. Ik begon met kijken en luisteren. Dat heeft me natuurlijk gevormd.

Ze kenden me als voorzitter van een discussiegroepje binnen de VVD dat het hoofdbestuur mocht adviseren over jongerenzaken. In dat groepje heb ik nog behoorlijke strijd geleverd met Mark Rutte. Het ging er

Clemens Cornielje was eind jaren negentig tweede man van de VVD-fractie naast Hans Dijkstal (l).

om de jongeren in de VVD een eigen podium te bieden. Want bij de jongerenclub JOVD zeiden ze onafhankelijk van de VVD te zijn. Het was voor mij de eerste ervaring met politiek bedrijven en mijn eerste ervaring met de partijtop: Nijpels, Dees en Ginjaar. Belangstelling voor politiek en openbaar bestuur had ik al lang. Mijn vader wilde

graag burgemeester worden en ik was daarbij betrokken. Hij nam mij altijd mee als hij solliciteerde. Dan ging ik samen met hem naar zo’n plaats om te kijken naar de ambtswoning. Dat bracht me op het idee om ook burgemeester te willen worden. Mijn vader was niet politiek actief, hij was wel lid van de KVP. Maar dat hielp hem onvoldoende. Pas toen hij actief werd voor het CDA, slaagde hij er in burgemeester te worden. Daarvoor was hij gemeentesecretaris. Ik dacht: je moet in ieder geval politiek actief zijn. Zo ben ik begonnen en heb ik gekozen voor de VVD. Ik heb de jaren zestig niet echt meegemaakt en kom uit Lobith, een dorp. Daar liepen ze toch iets achter. Bij ons was de samenleving nog erg verzuild en dat vond ik benauwend. Ik wilde mijn eigen keuzes maken. Soms is het goed te kiezen voor een katholieke school. Maar waarom zou je daarnaast niet gewoon voor een vakbond mogen kiezen of de NRC lezen. Partij van Wiegel

Ik ben lid geworden bij de opkomst van Hans Wiegel, waardoor de VVD veel meer


een volkspartij werd. Eerst in de wijkraad en daarna als ondersteuner van de gemeenteraadsfractie in Doesburg, destijds zo’n beetje de meest rode gemeente in Nederland. Al vrij jong was ik werkzaam in het onderwijs maar ik twijfelde of ik dat nu mijn hele leven moest doen. Het aantal leerlingen daalde in tien jaar met dertig procent. Dat betekent dat je geen vaste baan krijgt. Ik wilde van mijn hobby mijn werk maken, heb bij de Tweede Kamerfractie gesolliciteerd en ben dus medewerker onderwijs en wetenschapsbeleid geworden. Er zijn twee mensen van

ten de partij als het ware van onderaf opbouwen. In de tijd van Hans Dijkstal was ik vicevoorzitter van fractie. Buiten de partij was Jan de Koning voor mij een bron van inspiratie. Die zat daar aan de CDA-tafel met zijn borreltje. Hij was al minister op een aantal departementen geweest. Hij zat ‘s avonds nooit alleen, telkens schoven er nieuwe mensen aan. Dat was iemand die het politieke spel goed speelde. Iemand zonder streken. Ze moeten mij geen streken leveren. Anderen verwachten die wel van jou, bleek me in het eerste debat dat ik met Jo Ritzen voerde, de

‘Ik was woordvoerder, maar had nog nooit met de pers gesproken’ wie ik heel veel heb geleerd en die voor mij een voorbeeld waren. Dat zijn Frits Bolkestein en Hans Dijkstal. Dat komt omdat ik met beiden heel intensief heb samengewerkt. Bij Bolkestein ben ik begonnen als zijn woordvoerder toen hij fractievoorzitter werd. De partij was klein geworden en verdeeld. We moes-

onderwijsminister in Paars I. Het ging om de begrotingsbehandeling. De coalitiepartners stemmen doorgaans tevoren af niet elkaars punten te pakken en hebben dan ook overleg met de minister. Dat was er nauwelijks geweest. Ik kreeg in het debat wat ik wilde en heb hem daarna gesteund. Na het debat zei

CV: Clemens Cornielje (Lobith, 1958). Burgemeesterszoon was kort leraar biologie en wiskunde. Werkte als beleidsmedewerker en voorlichter bij de Tweede Kamerfractie van de VVD. Was van 1994 tot 2005 lid van de Tweede Kamer, specialisme: onderwijs. Werd in 2002 en 2003 nadrukkelijk genoemd als bewindsman op Onderwijs, maar werd beide keren gepasseerd door outsider Annette Nijs. Is sinds 2005 Commissaris van de Koning in Gelderland.

hij me dat hij had verwacht dat ik nog een laatste kaart zou spelen. Dat was hij gewend van het CDA. Het heeft mij geleerd de volgende keer iets meer te vragen. Maar als ik een afspraak maak, dan is dat een afspraak bij mij. Dat heeft hij goed in zijn oren geknoopt. Als je politieke afspraken maakt, dan hou je je daar aan.

van zijn oud-collega’s bij Shell met pensioen gingen. Met Dijkstal, Frans Weisglas en Benk Korthals volgde ik als woordvoerder van Bolkestein iedere middag het formatieproces. Wim Kok moet daar aan tafel hebben gezeten als een echte vakbondsonderhandelaar, die hele grote cirkels loopt maar nauwelijks toegeeft. Jacques Wallage

Bij de vorming van het eerste Paarse kabinet in 1994 volgde Cornielje dagelijks het formatieproces met de VVD-zwaargewichten Bolkestein, Weisglas en Korthals.

Formatie Paars

Paars was een bijzondere tijd. Met Bolkestein hadden we een heel authentieke persoon met een agenda en een visie. Hij begon pas echt in de politiek toen hij zestig was en de meeste

moet het hoogste woord hebben gevoerd. Bolkestein is heel anders. Die zegt wat hij wil en dat hij dat snel wil. Kok is na eindeloze onderhandelingen met Bolkestein en Hans van Mierlo als informateur

gevraagd om een conceptregeerakkoord te schrijven. Op het allerlaatste moment wilde het CDA ook meedoen. Toen zei Bolkestein: ‘Clemens, ik heb mijn best gedaan. Maar ik kan ook zo de klas uitgestuurd worden.’ Als beleidsmedewerker heb ik Bolkestein leren kennen toen hij na de verkiezingsnederlaag in 1989 in de fractie terugkeerde. Hij was toen al staatssecretaris en minister geweest. Hij werd woordvoerder wetenschapsbeleid. Dat thema stond eigenlijk niet op de parlementaire agenda. Ter voorbereiding van een commissievergadering wilde hij met topmannen spreken, de president van de KNAW en dergelijke. Ik betwijfelde of die wel wilden komen maar dat gebeurde toch. Die commissievergadering werd een debat tussen alleen minister Deetman en Bolkestein. Toen dacht ik: hij is wel een heel bijzondere man. ‘Het wordt weer leuk’

Bolkestein vroeg me hoofd voorlichting te worden. Dat was niet mijn vak, dacht ik. ‘Het wordt weer leuk Clemens’, zei hij. Ik had op dat moment al een andere baan buiten de politiek. En zelfs een tweede aanbieding. Die heb ik beide laten schieten. Uit loyaliteit jegens hem. Er was een klik tussen ons. De partij was in

de jaren tachtig in een diep gat gevallen. Het was een hell of a job om dat weer recht te trekken. Al was ik woordvoerder, ik had nog nooit met de pers gesproken. Want dat was ons ten strengste verboden. Medewerkers hadden geen contact met de pers. Heb ik me altijd keurig aan gehouden. Toen ik het wel ging doen, leek het me maar het beste gewoon de waarheid te zeggen. Er werd toen veel gelekt. Ik sprak af dat na de fractievergadering maar één persoon het woord zou voeren naar de media toe. Ik ben heel demonstratief in het Statenrestaurant gaan zitten en sprak met Kees Lunshof, Ferry Mingelen en Willem Breedveld. Zij kregen het hele verhaal te horen. Hoe het was gegaan tijdens de fractievergadering. Die vond dit, de ander vond dat. Wij hebben zus en zo besloten. Na verloop van tijd bleek wel dat ze het beter van mij konden horen dan van fractieleden die gingen spinnen op hun eigen punt. Als je een geheim deelt met meer dan twee personen, dan ligt het toch op straat. Dus doe maar beter zo open, zo transparant mogelijk. Toen ik commissaris werd, hadden we in Gelderland veel besloten overleggen. Die heb ik onmiddellijk afgeschaft.

Nieuwspoort Nieuws 4 - d e c e m b e r 2 0 1 3 - 7

Zwemmen met Bolkestein

Ik was niet alleen woordvoerder van Bolkestein. We hadden nog geen chauffeur, dus ik reed hem ook vaak. Voor een moeilijk debat wilde hij zich ontspannen en dan moesten we gaan zwemmen. Er zijn wel grenzen aan wat je van een medewerker mag vragen.

gewaardeerd. We gingen ook onconventionele paden op. Gewapend met goede afspraken die altijd werden nagekomen, stond Bolkestein ook in tijdschriften als Weekend, MarieClaire en Privé. Met de komst van Paars ben ik in de Kamer gekomen. We hadden 31 zetels. Ik was nummer 30, Monique de

verdeling onder de journalisten en bij de verdeling onder de Kamerleden. Het is arbeidsintensief en je kunt er niet echt mee scoren, zoals met sociale zaken en financiën. Hoogtepunt

Ik beschouw het als het hoogtepunt van mijn Kamerlidmaatschap dat door mijn bijdrage artikel 23 van de Grondwet voor het eerst is aangepast. Door die wijziging is de samenwerkingsschool tussen openbaar en bijzonder onderwijs mogelijk. Het is een oplossing voor de zwartescholenproblematiek en het is een oplossing voor de krimp bij ons in de regio, waar je scholen kunt samenvoegen. De samenwerkingsschool stond in1994 in het regeer-

Hirsi Ali week daar in 2005 van af. Die keek uitsluitend naar de islamitische scholen en die wilde ze niet. Zonder enig fundamenteel debat. Je kon met haar ook geen debat voeren over de eisen die de overheid aan scholen stelt. Omdat ze in een heel andere wereld leefde. Daar hadden we wel afspraken over gemaakt, maar daar hield ze zich niet aan. Uiteindelijk heeft Hirsi Ali wel een motie ingediend die heel fundamenteel de bijl aan de wortel van artikel 23 legde. Toen heb ik gezegd: ‘Dit ga ik dus niet steunen. Dat is in strijd met ons eigen verhaal.’ Ik vond dat ik voor mijn principe moest kiezen. Maar er was er niet één die met me meeging. Toen wist ik: dit is het einde van mijn car-

‘Toen wist ik: dit is het einde van mijn carrière hier’

Kamerlid Ayaan Hirsi Ali diende een motie in die de bijl legde aan het grondwetsartikel dat de vrijheid van onderwijs regelt. Cornielje stemde als enig VVD-Kamerlid tegen deze motie van zijn partijgenote.

Mooi was dat hij je veel verantwoordelijkheid gaf. Die gaf hij ook aan Hans Hoogervorst, medewerker in algemene dienst, die veel van zijn teksten schreef. In tegenstelling tot wat hij zegt, heeft Wilders bijna nooit voor Bolkestein geschreven. Maar dat terzijde. De kracht van het herstel is dat wij heel breed zijn gegaan. Wij hebben ons niet afhankelijk gemaakt van één krant of één televisiestation. Er is geen voorkeursbeleid gevoerd. Dat werd wel

Vries 31. In de eerste vergadering zei Bolkestein dat er maar twee mensen tijdens de formatie het woord zouden voeren. ‘Dat zijn de heer Cornielje en dat ben ik.’ Ik zat helemaal achteraan die tafel maar was wel zijn woordvoerder. Het lag voor de hand dat ik onderwijs in mijn portefeuille zou krijgen. Veel wetgeving en financieel gezien het grootste departement, dus het gaat ergens over. Maar het komt wel achteraan. Dat is zo bij de verdeling onder de griffiers, bij de


akkoord. Maar de Onderwijsraad, de Raad van State en onderwijsjuristen zeiden dat het strijdig was met de Grondwet. Ik vond dat we de Grondwet dan maar moesten wijzigen. Dat wilde staatssecretaris Tineke Netelenbos niet. Uiteindelijk is er een route gevonden de wet aan te passen. Het betekent dat er geen gedonder is, als een katholieke en openbare school fuseren. Daar is nu een wettelijk kader voor. Hirsi Ali

Van het artikel 23 over de vrijheid van onderwijs heb ik jarenlang een geplastificeerd exemplaar in mijn binnenzak gedragen. Nu niet meer. Als je ouders verplicht hun kinderen naar school te sturen, dan moet je ze de mogelijkheid geven de school te kiezen die bij hun waarden en normen past. Dat is logisch en was en is de lijn van de VVD. Maar VVD-Kamerlid Ayaan

rière hier. Het was muisstil toen ik mijn stemverklaring aflegde. Ik stond toch bekend als een loyaal fractielid, een belangrijke eigenschap. Na mijn verklaring zat de hele Kamer op de tafeltjes te roffelen, herinner ik me nog goed. Er is overigens helemaal niets van die motie terechtgekomen. Liever tong eraf

Tijdens het tweede Paarse kabinet in de jaren negentig was ik ondervoorzitter van de fractie. Fractievoorzitter Hans Dijkstal bemoeide zich vaak met het debat, maar daardoor kregen anderen geen kans het woord te voeren. Om toch zelf mee te kunnen discussiëren, gaf Dijkstal mij de leiding. Dat werkte goed. De positie als nummer twee paste goed bij mij. Kamerleden die ontevreden waren over hun portefeuille kwamen bij Frans Weisglas en mij. Het waren

‘De jaren in Den Haag waren een goede vooropleiding voor mijn baan als commissaris van de koning.’

soms moeilijke gesprekken. Het was een tegenvaller dat ik na Paars geen staatssecretaris of minister werd. Die ambitie had ik wel, al was ik volksvertegenwoordiger in hart en nieren. De eerste keer was ik gewoon teleurgesteld. De tweede keer vond ik het erger. Gerrit Zalm, die partijleider was, had me iets beloofd. Dat Maria van der Hoeven en ik samen naar OCW zouden gaan. We mochten gaan praten over de taakverde-

Twee keer verwachtte Cornielje staatssecretaris van Onderwijs te worden; twee keer werd hij gepasseerd door Annette Nijs.

ling. Maar we wisten nog niet wie minister en wie staatssecretaris zou worden. Bijna letterlijk om vijf voor twaalf werd er gebeld dat het niet doorging. Ik ben wel erg boos geweest. Maar tong eraf, dacht ik. Liever mijn tong eraf dan dat ik boos naar buiten treed.

Het kabinet-Balkenende I viel snel en na verkiezingen moest een nieuw kabinet worden geformeerd. Heel veel mensen vroegen zich af wat ik fout had gedaan. Maar de tweede keer gebeurde hetzelfde. Opnieuw werd ik op het laatste moment afgebeld. Dat heeft echt pijn gedaan. Ik heb het uitgesproken met Gerrit. Bij de Algemene Politieke Beschouwingen had Balkenende iets met zijn voet en moest Zalm hem vervangen. Ik heb die hele beschouwingen uitgezeten en ik zat precies in zijn zichtlijn. Hij deed het fantastisch. In tegenstelling tot mijn gewoonte ging ik na afloop naar hem toe. ‘We zijn niet de dikste vrienden maar dit heb je fantastisch gedaan.’ Toen schoten de tranen hem in de ogen. ‘Wil je met me lunchen?’ Dat hebben we gedaan. We hebben het uitgepraat, daarom belast het mij niet meer. Daarna heb ik de mooiste baan van bestuurlijk Nederland gekregen. Maar mijn laatste periode in de Kamer, van 2003 tot ik in 2005 naar Gelderland ging, was geen plezierige tijd. Ik was voorzitter van de vaste Kamercommissie geworden en lid van het presidium, toch had ik het

gevoel dat ze me niet meer wilden. Je wordt beoordeeld op je laatste wedstrijd. Het feit dat ik met Frits de partij van dertien zetels in de peilingen tot 38 zetels heb geholpen, telde niet meer. Ook niet dat ik drie keer campagneleider ben geweest. Met Dijkstal hadden we de verkiezingen na de dood van Fortuyn onder zeer bijzondere omstandigheden verloren. In december stonden we in de peilingen nog aan kop, toen begon het te kantelen. Ik vind nog steeds dat Dijkstal ten onrechte is weggezet. Dat ik het veld moest ruimen, is me door de beoogde vicevoorzitter van de fractie, Frank de Grave, meegedeeld. Dat zijn dan echt de harde kanten van de politiek. CdK op eigen kracht

Toen ik solliciteerde om commissaris van de koningin te worden, heb ik besloten mijn eigen partij maar niet te informeren. Dat leek me veiliger. Ik heb het op eigen kracht gedaan. Het gaf mij toch een heel onafhankelijke positie. Gerrit en Jozias van Aartsen, die toen de leiding hadden, stonden wel te kijken toen ze het hoorden. De jaren in Den Haag waren een goede vooropleiding voor mijn huidige baan. Ik heb het allemaal meegemaakt, behalve dan de rol als bestuurder. Maar het verraste me wel dat ik voor die job werd gepolst. Ik dacht dat het niets voor mij zou zijn, dan moet je toch

zeker staatssecretaris zijn geweest. Toen mijn naam drie maanden later nog niet op straat lag, heb ik gesolliciteerd. Ik heb gedacht dat ik nergens anders dan in Den Haag nog zou kunnen wennen. Maar ik heb die fractievergaderingen geen dag gemist. Mijn vader had het me afgeraden. Hij zei dat het te hoog was gegrepen. Ik heb een paar keer geprobeerd burgemeester te worden maar dat lukte net niet. Hij was burgemeester van een gemeente met 5000 inwoners. Nu is hij natuurlijk trots. Bij mijn installatie heb ik gezegd blij te zijn dat ik zijn advies niet heb gevolgd. Dat ik bij die motie mijn rug recht heb gehouden, hadden ze volgens mij in Gelderland goed onthouden. Dat wordt wel op prijs gesteld. Het is beter een gemotiveerde mening naar buiten te brengen dan het de mensen populistisch naar de zin te maken. Politici praten de mensen tegenwoordig te veel naar de mond. Ik heb Kok gezien met zijn ingreep in de WAO, die leidde tot een crisis in de PvdA. Uiteindelijk gaat hij er voor staan en legt de mensen uit dat het moet. De ministers van Financiën die hard ingrijpen worden beloond. Dat zul je ook zien bij Dijsselbloem. Je moet, zoals ze bij de PvdA zeggen, het eerlijke verhaal vertellen. Je moet er niet omheen draaien als het moeilijk wordt.”

Ziekte

Clemens Cornielje kreeg in mei 2012 te horen dat hij ongeneeslijk ziek is. Desondanks zegt hij dat hij zich goed voelt. “Het zit in het erfelijk materiaal. Een op de 10.000 niet-rokers die kanker krijgen, heeft deze vorm van kanker.” Hij werkt fulltime. “Ik heb die ziekte wel, maar ik ben die ziekte niet.’’ Hij maakt plannen voor volgend jaar. Dan is Cornielje de langstzittende commissaris van de koning en zal hij als de ‘doyen’ de vergadering van Cdk’s voorzitten.

Nieuwspoort Nieuws 4 - d e c e m b e r 2 0 1 3 - 9

‘Ik wil deel uit blijven maken van de Haagse wereld’

Ferry blijft Eigenlijk heeft Ferry helemaal geen zin in dit gesprek. Hij wil helemaal geen afscheidsinterview, want hij wil niet weg. En overigens: hij gaat ook helemaal niet weg, want vanaf 1 januari zal hij regelmatig in Pauw en Witteman commentaar geven en ook wekelijks een politieke column schrijven voor de regionale bladen van de Persdienst. Dus waarom een ‘afscheidsinterview’? Zo’n interview gaat toch alleen maar over vroeger, de heldendaden uit het verleden.

Ferry: “Vroeger had je in Nieuwspoort Nieuws zo’n rubriek: ‘Wat mij toen overkwam!’ Dat vond ik zo’n vreselijke rubriek. Op nostalgische toon terugblikken op gebeurtenissen die verder niemand interesseren. Ik dacht altijd: zo’n belegen journalist wil ik nooit worden.” Kortom: dit is een interview met Ferry Mingelen, aan de hand van trefwoorden uit zijn verleden, maar het is geen afscheidsinterview. Het Vrije Volk

Vanaf 1 januari zal Ferry regelmatig in Pauw en Witteman commentaar geven. 10 - december 2013 - Nieuwspoort Nieuws 4

Net 21 was Ferry, toen hij na zijn militaire dienst maar eens een beroepskeuzetest deed. Hij wilde ofwel journalist worden, of gaan studeren. Uitkomst van de test: beide opties zijn voor de jongeheer Mingelen te hoog gegrepen. Toen zag hij in de Haagsche Courant, de krant van zijn ouders, een advertentie voor een leerling-verslaggever. Het Vrije Volk, toen nog een grote krant met lokale edities, vroeg versterking van de stadsredactie Den Haag. “Ik solliciteerde, werd aangenomen en vanaf dag 1 wist ik: dit is leuk! Ik begon natuurlijk met de politieberichten en de gemeenteraden van de randgemeenten, maar al snel mocht ik de gemeenteraad van Den Haag verslaan. De ervaren verslaggevers verlieten namelijk in hoog tempo het zinkende schip, want het ging heel slecht met Het Vrije Volk.

Margriet van Lith

Uiteindelijk werd de Haagse redactie helemaal opgedoekt. De chef van de politieke redactie van Trouw informeerde toen, of er tussen de mensen die weg moesten niet nog een aardig talent zat. Zo ben ik in 1970 bij Trouw gekomen. Mijn leermeester werd Willem Breedveld, want die werkte er toen al. Wat ik wel mooi vind is dat zijn zoon Michiel nu zo’n beetje in mijn voetsporen treedt. Door de verschuivingen op de NOS redactie in verband met mijn vertrek, kan Michiel nu als verslaggever overstappen van de radio naar het NOS-journaal. Brussel

Bij Trouw werd hij al snel coördinator van de parlementaire redactie. En hij deed Brussel en de NAVO erbij. Trouw is geen rijke krant en de redactie heeft nauwelijks buitenlandse correspondenten. “Ik zou de eerste fulltime buitenlandse correspondent van de krant worden, in Brussel. Maar dat ging niet door, omdat Trouw het toch niet kon betalen.” Hij kon wel aan de slag bij de GPD, toen nog een rijke organisatie. Maar dat viel tegen. “Ik was in Den Haag gewend dat iedereen je kende. Het was in de tijd van de kruisraketten en ministers en Kamerleden volgden met argusogen wat Trouw daarover schreef. In Brussel was ik niemand en ik vond het er ook erg saai. Het was de

tijd van Thatcher, die vooral haar geld terugwilde. Politiek was het gewoon geen interessante periode.” Den Haag Vandaag

Brussel heeft hij vier jaar volgehouden. Toen werd hij gevraagd als eindredacteurpresentator van Den Haag Vandaag, de rubriek waar hij uiteindelijk bijna 30 jaar zou werken. “Ik vond het héérlijk om terug te mogen naar Den Haag. Het enige probleem was, dat ik geen televisie-ervaring had. En al

snel bleek dat ik ook geen natuurtalent was. Daar heeft de kijker ernstig onder geleden. Het heeft echt wel even geduurd voordat ik het onder de knie kreeg. De Haagse Post heeft nog een keer een populariteitspoll gedaan, waarin ze nu eens aan politici vroegen wie ze de beste Haagse journalist vonden. Ik eindigde glorieus onderaan. Eén Kamerlid zei: ‘Ferry Mingelen is nog niet in staat om een modeshow van Zeeman in goede banen te leiden’.” Journalistiek

“Toen ik hier in de jaren 70 begon, waren vooral de collega’s van Het Vrije Volk en de Volkskrant zeer geëngageerd. Zij hebben Van Agt het leven behoorlijk zuur gemaakt, omdat ze niet onder stoelen of banken staken dat ze vonden dat

eigenlijk Den Uyl premier had moeten zijn. De persconferenties van Van Agt, dat waren echt sláchtpartijen. Het was niet vreemd dat Van Agt weinig animo had voor die wekelijkse bijeenkomst. Tegenwoordig is de sfeer veel zakelijker. Zelf heb ik altijd gevonden dat we als journalisten niet zo’n grote broek moeten aantrekken. Je kunt wel grote verhalen ophangen over de journalist als waakhond van de democratie, maar ik denk er nogal simpel over. Kijk, andere mensen hebben een baan als leraar, of schoonmaker, of buschauffeur. Die hebben dus geen tijd om de hele dag te volgen wat er in de Kamer gebeurt en daarom betalen ze ons om dat voor hen te doen. En dus moeten we dat zo doen, dat mensen toch hun eigen oordeel kunnen vormen. Daarom vind ik het je plicht als journalist om zo objectief en onpartijdig mogelijk te zijn. Natuurlijk valt dat niet altijd mee, want je hebt wel een eigen mening. Maar niet objectief en onpartijdig zijn is gewoon niet professioneel. Het vak vraagt van je dat je je eigen sympathie en antipathie maar onderdrukt en de feiten laat spreken. Ik doe verslag van wat zich voordoet. Ik vind het mijn taak de voors en tegens van ieders standpunt te laten zien en dat kost me geen enkele moeite. Het past bij mijn karakter; ik vind dat er voor bijna elke gedachte wel redelijke argumenten zijn. Nederlandse politici zijn geen oplichters of nonvaleurs die alleen dingen doen of zeggen om er zelf beter van te worden. Ik erger me ontzettend aan mensen die denigrerend spreken over politici. Tegenwoordig zie je dat zelfs bij mensen die echt beter zouden moeten weten. In zijn boek We

begrijpen elkaar uitstekend noemt Pieter van Os dat ‘salonpopulisten’ en dat vind ik een rake formulering. De kranten staan vol van zulke cynische intellectuelen die denigrerend schrijven over politici en het politieke bedrijf. Goed geschreven stukken vol scherpe verbale vondsten maar wel totaal voorbijgaand aan het feit dat beleid maken nu eenmaal een heel complex en moeizaam proces is, altijd een beetje troebel, altijd een kwestie van geven en nemen. Iedereen, ook als je niets weet van politiek, weet in zijn hart best dat dat zo gaat. Ik zeg altijd tegen mensen uit het bedrijfsleven:’Wat denk je dat er bij jullie naar buiten komt als er dag in dag uit overal in je gebouw journalisten met camera’s zouden rondlopen? Gaat bij jullie in de organisatie de besluitvorming zo vlekkeloos?’ Als ik een boek als De Prooi lees heb ik niet de indruk.’ De minister-president

Iedere vrijdag interviewen redacteuren van verschillende omroepen de ministerpresident. Ook Ferry Mingelen deed het ontelbare keren. Wie was nou de premier die hem het meest aansprak? Heeft hij stiekem toch een voorkeur? Of juist een afkeer van één van hen? “Voor mensen van mijn generatie is het bon ton om te zeggen dat Den Uyl de beste premier was die we ooit hebben gehad. Maar ik weet niet of ik dat wel vind. Hij was begeesterend en ik heb geweldige bewondering voor de manier waarop hij Lockheed-affaire heeft aangepakt. Ik weet nog heel goed dat vóór de publicatie van het rapport van de commissie-Donner het gerucht hier de ronde deed dat het een heel ‘grijs’ rapport zou worden. Er was zelfs een krant die dat al

Nieuwspoort Nieuws 4 - d e c e m b e r 2 0 1 3 - 1 1

publiceerde: geen echt nieuws in rapport commissie-Donner. Nou, dat bleek reuze mee te vallen; het was echt snoeihard. Als Den Uyl dat toen niet zo weergaloos netjes had opgelost, was de monarchie echt in gevaar gekomen. Net zoals Kok de zaak keurig op de rails heeft gehouden rond Zorreguieta. Daarom ben ik wel een fan van die twee premiers. Maar aan de andere kant: de PvdA lijdt ook wel aan een enorme arrogantie van de macht en daar kan ik dan weer niet tegen. En wat Joop den Uyl betreft: hij was enorm inspirerend, maar hij heeft niet het leiderschap getoond dat nodig was om voor de tweede keer premier te worden. Politiek is een ambacht en een politicus moet een professional zijn. Den Uyl, Kok en Lubbers waren dat. Van Agt niet. Die koketteerde

Ferry Mingelen en Frits Wester volgen het nieuws gebroederlijk.

met: ik kan eigenlijk niks, ik ben maar een amateur, ik ga liever naar een wielerwedstrijd dan naar een Kamerdebat - dat vond ik zo onprofessioneel. En Balkenende, die is natuurlijk door omstandigheden op die plek gekomen. Toen hij door het bestuur was voorgedragen als leider had ik nog een heel vreemd gesprek met hem. We stonden nog even na te praten buiten het partijkantoor en omdat het regende, stonden

Koefnoen

“Ze traden op in Diligentia en de eigenaresse van onze kaaswinkel zei: ‘Ik heb toch zo’n vréselijke leuke avond gehad.’ Toen ben ik met mijn zoon Willem naar de voorstelling gegaan. Toen het licht aanging, zag iedereen dat ik er was. Dat leidt natuurlijk toch tot een beetje besmuikt lachen. Na afloop ben ik naar de artiesteningang gegaan en deed ik net alsof ik boos was: ‘Waar is die Van Luyn!!’ We hebben nog een leuke avond gehad. Ik moet eerlijk zeggen: ik kon er om lachen, maar zó leuk vond ik het nou ook weer niet. Misschien komt dat, omdat het ook écht is zoals ik ben. Enerzijds, anderzijds. Dat is precies zoals ik ben en ook wil zijn. Precies zoals ik politiek wil duiden. Eigenlijk was het een bevestiging voor me dat ik het goed heb gedaan.”


we samen onder een paraplu. Ik denk dat dat een soort intimiteit gaf die er toe leidde dat hij vertrouwelijk werd, want opeens zei hij: ‘Denk je dat ik het kan?’ En toen heb ik gezegd dat ik eerlijk dacht hij het niet zou kunnen, omdat hij veel te weinig populistisch was. Toch heeft hij vier kabinetten onder moeilijke omstandigheden geleid. Maar een prettige spreker is hij nooit geworden. Dat is een heel verschil met Rutte. Maar vergis je niet, die is ook heel lastig om te interviewen, omdat hij verbaal zo handig is. Ik vergelijk zo’n gesprek wel eens met een bokswedstrijd. Balkenende had je snel in een hoek, maar hoe hard je ook sloeg - hij bleef incasseren. Rutte is een soort Mohammed Ali: als je denkt dat je hem de rechterhoek in drijft, duikt hij links achter je op. Niet te pakken. Maar voor de rest is hij een goede spreker. Hij praat helder, gebruikt geen jargon en is doorgaans vriendelijk. Maar Rutte is voor zijn eigen partij weer een moeilijke premier, want zijn VVD-profiel is laag. Hij is niet rechts genoeg. Je kunt zeggen dat ik aan het begin van mijn loopbaan het meest linkse kabinet heb gezien dat Nederland heeft gekend, dat van Den Uyl, en aan het eind het meest rechtse, dat van Rutte I. Maar het rare van dit land is dat de politieke verhoudingen eigenlijk

nooit echt veranderen. Als je kijkt naar links en rechts in de Kamer - en D66 voor het gemak links noemt dan zijn de verhoudingen onder die twee zo verschillende kabinetten niet anders. Onder Den Uyl had links 65 zetels en onder Rutte I 67 zetels. En toch was het beleid totaal anders. Dat heeft dus minder te maken met zetelverdeling dan met politiek klimaat. Toen was het klimaat links en waren zelfs CDA-ministers links; nu is het klimaat rechts en is zelfs de PvdA niet echt links. Maar echt links of echt rechts is Nederland nooit.” Nieuwspoort

Ik ben lid sinds 1970. Toch ben ik geen Nieuwspoorttijger. Ik kom er om te eten, maar omdat onze uitzending natuurlijk pas ‘s avonds is moet ik daarna altijd weer aan het werk. Ik houd ook niet zo van drinken met collega’s, gezelligheid zoek ik elders. Ik ben ook nooit lid geweest van het bestuur, want ik heb een hekel aan diners en deftige lunches en ik heb nog nooit een smoking gedragen. Ik denk wel dat het nu belangrijker voor me wordt om hier te komen. Ik wil deel blijven uitmaken van de Haagse wereld, al is het maar om te voorkomen dat ik ook een salonpopulist word, zo’n betweter vanaf de zijlijn. Maar het wordt allemaal wel anders, natuurlijk. Voor het eerst in 45 jaar krijg ik nu Vrije Tijd. Dat wordt wennen. Vier, vijf dagen in de week werken van 11 tot 11, dat is niet zo goed voor je sociale leven. Ik ga in elk geval weer schrijven - over politiek, maar ook reisverhalen over zeilen en wandelen. Daar ben ik al mee begonnen en ik geniet er van.’

Stille revolutie maakt Kamer papierloos en schrijfblokje overbodig Wie recent de website van de Tweede Kamer heeft bezocht, is het opgevallen: nieuw jasje. Voor journalisten en lobbyisten die het proces in de Kamer vanwege hun beroep wel moéten volgen, biedt de nieuwe site enkele nieuwe mogelijkheden: documenten direct beschikbaar bij de agenda, publicatie van het ongecorrigeerde stenogram tijdens de vergadering, meteen stemmingsuitslagen en zoekwoorden leveren niet alleen documenten maar ook beelden op.

Het systeem achter de schermen is totaal vernieuwd en sinds oktober in gebruik. Prettig gevolg want niet de intentie - van de invoering ervan is dat de site tweedekamer.nl enkele nieuwe functionaliteiten heeft gekregen. Het digitaliseringsproces begon met het verder automatiseren van het stenografische proces en eindigde met een bijna compleet papierloze Kamer. Tweede Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg licht toe: “Alles wat wij doen in de Kamer is in principe openbaar, maar de mondige burger kan alles zien maar niet alles volgen. De publieke tribune is altijd gevuld, maar niet iedereen kan er bij zijn of de vergadering live volgen via internet of televisie. Het is goed als je een ingewikkelde kwestie nog even zelf kunt nalezen. Een ander gevolg van het nieuwe systeem is dat een websitebezoeker meteen kan zien hoe er gestemd is over een motie of wetsvoorstel. Welke fracties waren voor? Is de motie aangenomen? We houden dat ook bij in hetzelfde systeem en daarom zijn de stemmingsuitslagen meteen inzichtelijk.”

vergadering staat op de website. Bijvoorbeeld: de vaste kamercommissie voor Veiligheid en Justitie spreekt over het onderwerp ‘Nationale veiligheid’ met minister Opstelten. De commissie vergadert over dertien documenten, zo meldt de agenda. Voorheen moest de sitebezoeker zelf alle documenten van het lijstje gaan opsnorren. Soms een heel gedoe, want niet alles was digitaal beschikbaar of net dat éne document was überhaupt niet vindbaar. Nu staan alle te bespreken

documenten bij elkaar. Zeker voor de gebruiker van een tablet een uitkomst: pdf’je openen, even scrollen, lezen. Alles bij de hand. Van brieven van de minister tot handboeken en antwoorden op Kamervragen, alles staat ‘in’ de agenda. In vaktermen kan dat door de ‘verrijking’ van metagegevens. Om die zogenoemde verrijking inzichtelijk te maken, kan de beschrijving van het ‘plenaire’ proces behulpzaam zijn. De metagegevens, dus informatie

over een plenair debat, worden verzameld door de verslaglegger - in de wandeling aangeduid met de achterhaalde term ‘stenograaf’ - vóór aanvang van een plenair debat. Hij zet de sprekers (Kamerleden en minister of staatssecretaris) alvast in het digitale systeem, welke stukken zullen worden besproken en welk dossiernummer daarbij hoort (de officiële site overheid.nl gebruikt exact dezelfde nummering). Wanneer het debat echt begint, verzamelt hij verdere gegevens, zoals wie wie interrumpeert en of er wordt gelachen en geapplaudisseerd. Dat doet hij vanuit het midden van ‘s lands vergaderzaal, waar van oudsher de stenografen woordelijke verslagen maakten van de debatten. Van hilariteit tot moties

Verrijkte agenda

Door de nieuwe website is de informatie die bij een vergadering hoort veel beter toegankelijk. De agenda van elke commissie-

Nicole Bodéwes

Stenografen in actie in 2009 en heden ten dage.

De architect van het systeem, Arash Ahmadi, legt uit wat erbij kwam kijken om dat mogelijk te maken: “Samen met de procesdeskundige van de Dienst Verslag en Redactie hebben we maandenlang geanalyseerd wat er allemaal gebeurt tijdens een vergadering waarvan uiteindelijk verslag moet worden gedaan. Van de hilariteit die ontstaat tot de lange reeksen moties die worden ingediend. En welk wetsvoorstel daar weer bij hoort. Daar moet je dan systeem in brengen. Dat


hebben we gedaan door consequent dezelfde aanduidingen te gebruiken. Zo hebben we het hele proces niet zozeer veranderd, maar wel verbeterd. Voor de gebruikers - onze verslagleggers en de Kamerleden is hun ‘echte’ werk niet veranderd.” Na precies vijf minuten keert de verslaglegger terug naar zijn kantoor en voegt de woorden die zijn uitgesproken toe aan zijn metagegevens. Hij redigeert de tekst (spreektaal is niet per definitie schrijftaal) en legt deze niet meer in de vorm van een pak papier, maar digitaal voor aan de bewuste spreker. Nu nog met een link naar zijn pc, over enkele maanden als app. Herkent de spreker zich erin? Heeft hij het inderdaad zo bedoeld? Iedere spreker heeft ‘correctierecht’ en mag dus wijzigingsvoorstellen doen. Nadat een corrector het verslag van de hele vergadering heeft gecontroleerd is het verslag klaar: het gecorrigeerde verslag. Later wordt dat integraal opgenomen in de Handelingen. Real time

Op de Kamerwebsite worden al tijdens het debat de gegevens die de verslaglegger invoert ‘doorgeplaatst’: de nummers en titels van de behandelde wetsvoorstellen, amendementen en moties. En de vernieuwde stemmingsuitslagen zijn echt een vooruitgang. Lang wachten en geconcentreerd de stemmingslijst doorvlooien behoren tot het

verleden. Nu kun je per onderwerp de uitslag teruglezen. Tijdens de stemmingen. Bijna in real time, dus. Rian Schwarz, hoofd van de verantwoordelijke Dienst Verslag en Redactie meldt nog enkele features van het nieuwe systeem: “Wij vullen een database met relevante gegevens. Daaruit kun je allerlei vormen van verslag halen. Qua formaat, in pdf of in html, maar ook qua invalshoek. Je kunt bijvoorbeeld zoeken op sleutelwoorden in het debat, of in alle debatten tegelijk. Het systeem is ook gekoppeld aan de website DebatGemist.nl. Op basis van onze verrijkte metagegevens kun je in de video’s van de debatten zoeken op namen van sprekers.” Haar collega Herbert Houdijk, kwaliteitsmedewerker van de Dienst, vult aan: “Omdat wij onze stukken zo ‘verrijkt’ aanleveren, bevatten deze een schat aan informatie. Nu wordt daar nog relatief weinig mee gedaan, maar in de toekomst zou dat heel gemakkelijk kunnen. Denk aan wetenschappers.” Het is de bedoeling dat ook de commissievergaderingen worden ‘aangesloten’ op het systeem. Dat betekent voor de websitebezoeker dat het verslag van een Algemeen Overleg sneller beschikbaar is - nu kan dat wel eens twee weken duren - al is het dan nog een tijdje in ‘ongecorrigeerde vorm’. Handig. Het journalistieke schrijfblok mag bijna thuisblijven.

Bezoek www.nieuwspoort.nl voor het laatste nieuws over Nieuwspoort en volg Nieuwspoort via


Rein

onderweg

Zen in de HEMA Ben in de HEMA. Ik heb thee besteld. Thee met een bonbonnetje. Het bonbonnetje kost slechts een kwartje. De thee twee euro. Dus das twee euro vijf en twintig voor een klein beetje blijdschap. Blijdschap ja. De HEMA doet mij altijd goed. Je kan ook naar een klooster in de Himalaya. Maar ik ga altijd naar de HEMA. Daar word ik Zen. In zekere zin word ik hier monnik. Welliswaar niet zo extreem als in een klooster. Maar toch, het komt in de buurt. Bovendien scheelt het een vliegreis. Hier kan ik rustig zitten. Niet in de lotushouding. Nee, gewoon aan een tafeltje. Met mensen om mij heen van allerlei pluimage. Huilende baby’s. Schreeuwende kinderen. Gapende vaders. Krijsende moeders. Het deert mij niet. De HEMA staat voor mij gelijk aan Lhasa. Dat is de hoofdstad van Tibet. Ik zou zo een film kunnen maken. Seven years in the HEMA. Het zou mij echt niet uitmaken. Ik kan hier de rest van mijn leven blijven zitten. Net als Boeddha onder die boom. De verlichte. Of Jezus van mij part. Enfin. Kassa twee alstublieft!!! Ik ben gelijk weer bij de les. Ik mot weer door. Maar even, heel even. Was ik Zen. Zen in de HEMA.

Van de voorzitter

De zesde tot nu toe de beste

Z

even jaar geleden overleed Kees Lunshof. Zes keer organiseerde Nieuwspoort de Kees Lunshoflezing ter ere van en ter nagedachtenis van onze overleden voorzitter. Gedenkwaardige bijeenkomsten met sprekers als Arthur Docters van Leeuwen, Ruud Lubbers, Alex Brenninkmeijer en de Belgische politicus Johan Vandelanotte. Ook de Nieuwspoortrapporteurs maakten in die zes jaar behoorlijk wat discussie los. Herman van Gunsteren en Cox Habbema constateerden dat de Nederlandse politieke journalistiek het zo slecht nog niet deed, terwijl oud-journalist van NRC Handelsblad Joris Luyendijk een juist tegenovergestelde conclusie trok. Hij hield pers, politiek en lobby aan het Binnenhof een kritische spiegel voor, waarover aan de borreltafel in de sociëteit nog altijd menig opgewonden discussie wordt gevoerd. De Kees Lunshoflezing is inmiddels een mooie traditie geworden. Het is dankbaar werk om elk jaar bij de organisatie betrokken te mogen zijn. Eigenlijk zou je geen hoogtepunten moeten noemen, omdat daarmee wellicht één van de andere edities en de daarbij optredende sprekers en rapporteurs onrecht worden aangedaan. Maar ik doe het toch. De editie van dit jaar, op 20 november, was voor mij het absolute hoogtepunt. Boris van der Ham, oud-politicus en acteur, gaf een prikkelende inleiding, waarin hij de stelling poneerde dat politiek en theater dicht bij elkaar liggen en dat het een misvatting is te denken dat er te veel theater is in ’s lands vergaderzaal. Er is hooguit te veel slecht theater, meende Van der Ham. De behoefte aan goed theater in de politiek is van alle tijden. Dat goede theater kwam diezelfde avond van vier jonge acteurs van het Nationale Toneel. Zij zetten in de première van ‘Nieuwspoort’ hun ervaringen neer van, wat zij noemden, hun safari door de landelijke politiek. Hun theatrale vertaling van het optreden van journalisten was

soms treffend en deed je af en toe het schaamrood op de kaken verschijnen. Hun vergelijking met de Atheense democratie uit de klassieke oudheid was ontroerend en hun conclusie was eigenlijk nog heel verrassend: de bewondering van dit gezelschap van het Nationale Toneel voor nationale politici is tijdens hun nieuwspoortrapporteurschap toegenomen. Bewondering is wellicht niet het goede woord. Ze waren het rapporteurschap aangegaan met enige scepsis. Scepsis, die van lieverlee omsloeg in groot respect. De zesde Lunshoflezing was een hoogtepunt. Een hoogtepunt, dat ook de landelijke media niet ontging. Nieuwspoort, Van der Ham en het Nationale Toneel figureerden in talloze artikelen en uitzendingen. Op zich is dat verder niet al te belangrijk, al is het uiteraard meegenomen als af ten toe de ijdelheid gestreeld wordt. Belangrijker is dat de Lunshoflezing en alle aandacht die daarmee gepaard ging een product en een voorbeeld zijn van het streven van het bestuur van Nieuwspoort de deuren van ons perscentrum open te gooien. Zodat een breder publiek dan alleen onze leden de gelegenheid krijgt kennis te nemen van wat er allemaal in dat geheimzinnige pand aan de Lange Poten gebeurt. Het vrije woord, dat fundamentele onderdeel van een democratie, dat Nieuwspoort zegt te willen ondersteunen en een platform wil geven, vraagt om een breder publiek. Dat deel van Nieuwspoort, naast de sociëteit en alle persconferenties en presentaties, begint langzamerhand steeds meer vorm te krijgen. Net als het kunnen realiseren van de verbouwing komende zomer, stemt dat het bestuur gelukkig. Er is veel gebeurd het afgelopen jaar. Komend jaar kunnen we beginnen met oogsten. Lex Oomkes [email protected]


De Plek - Scheveningen In de derde aflevering van de serie De Plek maakt de auteur de geboorte van het Koninkrijk der Nederlanden mee op het strand van Scheveningen.

Tweehonderd jaar geleden begon het Koninkrijk der Nederlanden op het Scheveningse strand. Die gebeurtenis voltrok zich (misschien - wat historische feiten zijn en wat verdichting is niet helemaal duidelijk) als volgt. 30 november 1813 Na vier dagen op volle zee in een Engels fregat komt prins Willem Frederik per roeiboot aan op Scheveningen. Na achttien jaar ballingschap in Engeland zet hij weer voet op vaderlandse bodem, uitgenodigd om er als ‘soeverein vorst’ de regering op zich te nemen. Moe en nat wordt hij door een juichende menigte Scheveningers onthaald en gaat op weg naar Den Haag. Het is de start van het Koninkrijk der Nederlanden. Op 30 november 2013 is het guur en miezerig. In het perscentrum aan de Kalhuisplaats op Scheveningen is het warm en vol. Voorlichters van de gemeente Den Haag, cameralui, fotografen en Astrid Kersseboom, die in een hoekje haar make-up laat bijwerken. Nog snel even een bakkie koffie voor we naar het speciale persvak mogen vertrekken. Vandaag vieren we dat 200 jaar geleden ons koninkrijk begon. Een feestelijke gebeurtenis waar we de komende twee jaar nog veel van zullen meekrijgen. Alles is uit de kast getrokken om van een historische gebeurtenis opnieuw een historische gebeurtenis te maken. Door de inzet van acteur Huub Stapel bijvoorbeeld, die onder regie van Aus Greidanus van Toneelgroep

Josine met haar perskaart om van het evenement verslag te kunnen doen voor Nieuwspoort Nieuws. De Appel de landende prins Willem Frederik speelt. Door de aanwezigheid daarbij van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Door heel veel live uren tv voor de NOS. En door een ‘Koninkrijksconcert’ toe, met Paul van Vliet, Ruben Nicolai en Guus Meeuwis. Regenboog boven fregat

Maar het eerste hoogtepunt zal de historische landing zijn. Het perscentrum loopt leeg. Op zoek naar het beste plekje zijn de meeste


fotografen al vertrokken en ook Astrid Kersseboom is ondertussen verdwenen. Ik volg de speechschrijver van de burgemeester, die vandaag de journalisten weg mag brengen. Er wordt streng gecontroleerd op rood polsbandje en perskaart. Het inmiddels ruim toegestroomde publiek kijkt ons jaloers na. De regen is ondertussen opgehouden en boven zee verschijnt een regenboog. De stoet valt stil, want een beetje fotograaf wil dit natuurlijk vastleggen. Vooral omdat het startpunt van de regenboog een marinefregat blijkt te zijn. Het geeft maar weer aan dat de mooiste dingen in het leven niet geregisseerd kunnen worden. Het persvak is lang en uitgestrekt en winderig en koud. Er wordt al flink gedrongen om nu al, toch nog zeker een goede drie kwartier voor de huidige koning en koningin aankomen, het beste plekje te

Josine Boven

hebben voor het beste beeld. Aangezien proffotograaf Joop van Reeken het leeuwendeel van de foto’s voor bij dit verhaal maakt, laat ik dat gevecht aan mij voorbijgaan. Ik loop het persvak af, richting de zee. De regenboog laat zichzelf nog steeds zien en nu lukt het me hem mooi en zonder publiek op de foto te zetten. Hier staan opvallend genoeg nog maar een paar fotografen en ik geniet van het uitzicht en het toestromende aantal figuranten in historische kleding. Om de 25 jaar wordt de aankomst van de prins nagespeeld. Voor de camera’s van Omroep West wordt Jaap Vrolijk geïnterviewd, die dit hele feest nu voor de vierde keer meemaakt. Best bijzonder. Maar vanwege het bijzondere jubileum van 200 jaar is het feest ineens niet meer alleen van de Scheveningers, maar van de hele natie. “Waar blijven ze nou”, wordt er om me heen gemopperd. Anno 2013 laten de koning en koningin op zich wachten. Net als in 1813 waait het hard, het is inmiddels ook weer gaan miezeren en de handschoenen en mutsen komen tevoorschijn. Ik kijk verlangend naar een paar mannen die op de tribune voor genodigden koningsblauwe dekens uitdelen. Dat is fijn warm.

figuranten op het strand te merken, moet daar de prins in zitten. En jawel hoor. Het is hem. Om mij heen wordt flink geduwd en geklikt voor het beste plaatje. Kijk, hier hebben we nou al die tijd op staan wachten. Even lijkt het alsof Huub stapel van een schouder afglijdt, maar dan zit hij ineens op een paard. Verdrietige roeier

Paaltjes verplaatsen

Rondje persvak dan maar weer. “Dek mij even”, hoor ik ineens naast me. Een fotograaf wijst naar een paaltje waarmee het einde van het persvak wordt gemarkeerd. “Ga jij daar even staan”, zegt hij. Ik doe wat me wordt gevraagd, zodat hij achter mijn brede

rug het paaltje een halve meter verder kan zetten. Kijk, zo creëer je dus ruimte. Weer een andere voorlichter komt naar ons toe gelopen. Ik ben de tel inmiddels kwijt. Hij informeert ons dat het persvak speciaal voor de aankomst van de koning en de koningin is verruimd tot op de

boulevard. Ik ga daar maar even een kijkje nemen. Precies op tijd. Terwijl op de tribune voor genodigden de laatste blauwe dekens tegen de kou worden uitgedeeld, verschijnen in de verte Willem-Alexander en Máxima, begeleid door de Haagse burgemeester. Het lukt mij op de valreep ook een deken te bemachtigen mooi souvenirtje - en krijg meteen venijnig commentaar van een fotograaf. “Tja, nu kan je geen foto’s meer maken.” Ik sla de deken om mijn schouders en pak stoïcijns mijn camera. Natuurlijk wel. Het is ondertussen wel een drukte van belang geworden op het middenstuk van het strand. Er worden wat Franse gevechten uitgevochten, maar wat er nou precies speelt is onduidelijk. Vanavond op tv maar eens even goed de herhaling bekijken, bedenk ik. De roeiboot met Huub Stapel is nog niet in zicht. Die komt ook niet, blijkt even later. Op sciencefictionachtige wijze komt er ineens een amfibivoertuig tevoorschijn, dat middenin de branding stilhoudt. Aan de schreeuwende en met oranje vaandels zwaaiende

Ik zie vanuit een ooghoek een meneer met een roeispaan een beetje verdrietig naar het geheel kijken. Het blijkt één van de roeiers die eigenlijk nu in de boot had moeten zitten. Maar helaas, vanwege de hoge golven werd dat afgelast. Hij snapt het wel. “Kijk, je wil natuurlijk niet dat de prins onder het oog van 50.000 mensen overboord sodemietert”, vertrouwt hij mij toe. Tja dat snap ik ook wel. Ik geef hem en extra schouderklopje en volg ondertussen met mijn ogen de stoet van de prins. De prins is inmiddels bij koning Willem-Alexander en koningin Máxima en houdt een speech. Ik probeer wat te zien door de haag van fotografen en cameramannen heen. Maar als vlak voor mij twee mannen bijna op de vuist gaan, omdat de een tegen het statief van de ander is opgelopen, neem ik wat meer afstand. Mijn gedachten dwalen af. Tweehonderd jaar geleden ontstond er geschiedenis. Een man kwam aan land en werd koning. Tweehonderd jaar later spelen we dat na voor de ogen van een man die pas koning werd. Hoe zou het voor hem zijn om te kijken naar een voorvader die een taak op zich nam die hij nu ook heeft. Destijds konden de Scheveningers hun aanstaande koning vragen toeroepen. Maar anno 2013 lukt dat mij vanuit het persvak helaas niet.


Lunshoflezing in teken van theater Oud-D66-Kamerlid en acteur Boris van der Ham hield op 20 november 2013 de zesde Lunshoflezing in Nieuwspoort. Remco van Rijn van het Nationale Toneel, Nieuwspoortrapporteur 2013, hield voorafgaand aan de rapportage het theaterstuk ‘Nieuwspoort’ - een inleiding. In Nieuwspoort Nieuws samenvattingen van beide betogen en een stuk over het stuk.

Boris van der Ham:

‘Politiek kan zich geen slecht einde veroorloven’ “Begin 2013 vroeg perscentrum Nieuwspoort mij om de Kees Lunshoflezing te houden met het thema ‘theater en politiek’. Waarin verschillen theater en politiek? Hoe expliciet kruisen ze elkaar? Ik zei natuurlijk ja. Het is een eer om hier te staan. Vooral ook in aanwezigheid van de naasten van Kees Lunshof. Over het theater en de politiek is ontzettend veel te vertellen. Vandaar dat ik ook werk aan een boek over dit thema, dat in februari 2014 zal uitkomen, met de titel De Koning Kun je Niet Spelen. Voor deze lezing wil ik allereerst ingaan op uiterlijke overeenkomsten tussen de beide vakgebieden. Daarna op de vraag of overdrijving en schijntegenstellingen in de politiek gelijk staan aan goed acteren. Tenslotte houd ik een pleidooi voor meer theater in de politiek.

Paul Rosenmöller was in zijn jonge jaren vakbondsleider in Rotterdam en ontwikkelde een zelfbedacht Rotterdams accent om arbeideresk over te komen. Toen dat uitkwam, werd hij daarop fel bekritiseerd. Maar er zijn ook subtielere vormen. In het verleden probeerden politici hun zuidelijk accent en hun zachte g wat te camoufleren, terwijl die nú juist zorgvuldig wordt gecultiveerd… om maar authentiek te blijven. Wat is dan echt en niet echt? Hoe het ook zij: in dit soort uiterlijkheden zit niet heel veel kwaad. En als ik politici of journalisten één ding kan adviseren, dan is het: volg een keer een cursus logopedie – alleen al om rustig te blijven ademen als je onder spanning staat. Dat is zoveel beter voor je dan zo’n mediatraining, waarmee journalisten na hun carrière op het Binnenhof wat proberen bij te klussen.

Overeenkomsten

Dat theater en politiek overlappen, neemt bijna iedereen aan. Als ik zei dat ik op de toneelschool had gezeten, zei vrijwel iedereen: ‘O, daar zal je wel baat bij hebben in de politiek.’ En er zijn ook nogal wat acteurs de politiek ingegaan. Ronald Reagan werd Amerikaanse president. De tweelingbroers Kaczy´nski schopten het tot premier en president van Polen. In Tsjechië werd de toneelschrijver Václav Havel president. Als die vergelijking wordt gemaakt, gaat het eigenlijk vooral over de uiterlijkheden. En daar zit wat in. Zowel een politicus als een acteur gebruikt taal, de eigen stem, het eigen lichaam, als instrument. Er is geen speciale school voor politici. Maar op de toneelschool wordt in ieder geval veel aandacht besteed aan die fysieke kant. Zo krijg je vrijwel elke dag logopedie. De stemdocent ging dan op de achterste, bovenste rij zitten van het Theater aan het Vrijthof en als student moest je haar dan vanaf de achterkant van het podium weten te bereiken. ‘Maak je verstaanbaar, zonder schor te worden, span je buikspieren aan.’ Kakelstem Thatcher

Dit soort oefeningen zijn altijd handig in de politiek, bijvoorbeeld als de microfoon uitvalt. Maar met stem wordt ook gemanipuleerd. Een beroemd voorbeeld is Margaret Thatcher die bij haar entree in de Britse politiek een hele irritante, hoge kakelstem had, maar met hulp van acteur Lawrence Olivier en een stemcoach haar stem een paar octaven naar beneden kreeg. De stem van Thatcher vinden we nu heel authentiek, maar hij is dus juist gevormd. 18 - december 2013 - Nieuwspoort Nieuws 4

Waarheid

De vergelijking acteur - politicus wordt ook vaak gemaakt als een politicus overdrijft. Overdrijving wordt dan als ‘acteren’ gezien. Die vergelijking klopt niet. Zelfs niet als de standpunten in het debat worden opgeklopt tot schijntegenstellingen. Zoals bij het recente debat over de JSF. Bij het begin van het debat veinsde een van de regeringspartijen dat ze nog twijfelde over de aankoop van het nieuwe gevechtstoestel, terwijl al lang beklonken was dat de partij voor zou stemmen. Over dat soort manoeuvres wordt dan meewarig gezegd: ‘We zitten hier naar een toneelstuk te kijken!’ Een begrijpelijke vergelijking, maar gebaseerd op een groot misverstand. Het wezen van acteren, van theater, is namelijk het benaderen van de waarheid. Gebeurt dat niet, dan is er hooguit sprake van ‘slecht’ theater. Het gedoe rond de JSF was in die zin zowel goed als slecht theater. Politici voerden een ongeloofwaardig toneelstukje op. Maar dat onvermogen legde wel weer waarachtig drama bloot, namelijk interne partijpolitieke strijd en angst voor de kiezer. Het publiek heeft zoiets onmiddellijk door. Net als bij gebruik van te grote woorden of voortdurende boosheid bij mensen. Intuïtief voelt het publiek dan aan dat de heftigheid van emoties de lading niet dekt. In de vele boeken over acteren wordt hier dan ook voor gewaarschuwd. Goed acteren is juist niét steeds ontploffen. De Franse filosoof Denis Diderot schreef in 1780 al over de ‘Paradox over de toneelspeler’. Hij stelde: ‘De acteur die alleen over berekening en rede beschikt, is gevoelloos. Iemand die alleen maar emotioneel is, is lachwekkend.’ Hij bepleitte een

juiste balans tussen ratio en warmte. Een pleidooi, waarmee ook een politicus zijn voordeel kan doen. Diderot zegt niet dat het er in de politiek heel netjes aan toe moet gaan. Integendeel. Een van de eerste dingen die je als acteur moet leren, is om lelijk te kunnen zijn op toneel. Dat vinden acteurs soms lastig, want veel acteurs willen graag mooi gevonden worden op het toneel. En ook politici zijn behoorlijk ijdel. Ik weet daar alles van. Maar lelijk zijn is een voorwaarde om de waarheid te kunnen laten zien. Ook in de politiek. Voormalig Kamerlid Agnes Kant werd ooit verfoeid omdat ze honderden Kamervragen stelde over de gezondheidszorg en misstanden in verzorgingstehuizen. ‘Dat doet u voor de bühne!’ werd er dan geroepen. Maar uiteindelijk legde ze een patroon bloot van mismanagement in verzorgingshuizen. Ze ging vol het conflict aan. In de politieke strijd om openheid rond de oorlog in Irak werden tien spoeddebatten aangevraagd en tien moties ingediend voor een parlementair onderzoek. Dat werd veroordeeld als ‘onnodige symboolpolitiek’ en ‘het verkeerde theater van de politiek.’ Maar bij het elfde debat, bij de elfde motie kwám dat onderzoek er. Dit was niet het verkeerde theater van de politiek, maar precies het juiste. Overigens, in een toneelstuk zou het nooit tot elf moties en elf debatten komen. Volgens de keurige wetten van de dramaturgie zou drie keer genoeg zijn om de tegenstander te breken. Het verschil is dat een toneelvoorstelling om 11 uur klaar moet zijn. In de politiek is de klok geduldiger. Slappe politiek

Er is dus nogal wat theater op het Binnenhof. Vaak is er sprake van terecht en effectief theater. Soms wordt er slecht gespeeld of worden tegenstellingen onnodig benadrukt. Maar misschien wel een groter probleem is dat aanwezige tegenstellingen niét aan de oppervlakte komen. Bij veel belangrijke zaken wordt een inhoudelijke botsing juist angstvallig vermeden. Dat gebeurde jarenlang rond thema’s als integratie, maar ook de slappe Europese verdragen waarmee we tegenwoordig kampen komen voort uit jarenlang vermijden van conflicten. Dat kan leiden tot slappe politiek, waarbij de echte opvattingen niet meer op het hoofdpodium van het parlement te horen zijn, maar alleen in de coulissen. Ik ondervond dat bijvoorbeeld tijdens het referendum over de Europese Grondwet in 2005. Een meerderheid van de Nederlandse bevolking zei daar ‘nee’ tegen. Dat werd gezien als een grote kloof met de opvattingen in de Tweede Kamer, want die was in zeer grote meerderheid voor. Maar wie zijn oor te luisteren legde in de kantine van de Tweede Kamer, hoorde dat een fikse minderheid aan Kamerleden van vooral de grote politieke fracties tegen had gestemd. In het kader van de fractiediscipline konden die Kamerleden dat geluid niet laten horen. Het parlement was in werkelijkheid veel meer volksvertegenwoordigend dan op het toneel leek. Maar dit dramatisch gegeven was teruggebracht tot coulissestandpunten en fluisteropinies. Als er in coulissen van de Tweede Kamer betere debatten worden gevoerd dan op het parlementaire hoofdtoneel, dan is er iets mis. Juist in de Tweede Kamer moeten verschillen of wijzigingen van opvattingen en standpunten, ook als die dwars door politieke partijen heen gaan, worden getoond. Theatertruc

een externe commissie die de draai moet voorkoken en later als voldongen feit presenteren. In theatertermen heet zo’n kunstgreep een ‘deus ex machina’, waarbij een verhaal met een bovennatuurlijke kracht tot het einde wordt gebracht. Een theatertruc, die al vanaf de oudheid fel werd bekritiseerd. De filosoof Aristoteles vond dat in goed drama een ontknoping moest voortkomen uit de ontwikkeling van de personages en het verhaal zelf. Ook in de verhouding met politici en kiezers gaat dit op. Als de kiezer niet deelgenoot wordt gemaakt van overwegingen, twijfels en belangenafwegingen die uiteindelijk leiden tot een standpunt of een verandering van standpunt, dan leidt dat tot vervreemding. Het is maar een paar keer in de recente geschiedenis van de Tweede Kamer voorgekomen dat een politieke partij ruimte gaf in het debat voor verschillende meningen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 1972 en 1989 in de debatten over ‘de drie van Breda’, Duitse oorlogsmisdadigers die inmiddels op hoge leeftijd waren. Een onderwerp dat de bevolking sterk verdeelde. Gelukkig lieten de leiders van een aantal partijen toe dat de verdeeldheid die ook onder de volksvertegenwoordigers heerste aan de oppervlakte kwam. Door het dilemma van de politieke partijen zo duidelijk op tafel te leggen, werd het niveau van het debat hoger en werden mensen ook meegenomen in de beweegredenen van de voor- en tegenstanders. Meer en beter theater

Dat is wat goed toneel doet: inzicht geven in waarom iemand iets doet. Goede politiek hoort dat ook te doen. Anders dan in de Griekse oudheid zit het publiek nu heel dicht op de huid van zowel acteurs als politici. Via tv, film en de sociale media blijft geen onechtheid onopgemerkt. Dat vraagt om radicale kwetsbaarheid, een soort naaktheid, zo u wilt. Zoals een acteur die ook moet tonen. Er is, kortom, niet een te veel aan theater, maar behoefte aan méér, en vooral beter theater in de politiek. Dames en heren, ten slotte. Toen ik begin 2002 de Tweede Kamer in wilde, stelden acteursvrienden mij de vraag welk soort theater ik er verwachtte. Een Griekse tragedie? Shakespeare? Ik zei dat ik eerder de burgerlijkheid van de Noorse toneelschrijver Hendrik Ibsen verwachtte, of misschien het landelijk Russische drama van Tjechov. Bij Ibsen en Tjechov vloeit er weinig bloed, er is hooguit sprake van een tragische zelfmoord. Het drama van het grote gebaar - nee, dat verwachtte ik niet. En toen werd Fortuyn vermoord. En later Van Gogh. Kamerleden werden bedreigd. Er lijkt geen maatschappelijk debat meer gevoerd te kunnen worden zonder doodsbedreigingen. Als mensen naar het theater gaan en zien dat Othello Desdemona vermoordt of, zoals in Hamlet, iedereen dood op het podium ligt, dan gaan ze met tranen in de ogen naar huis. Een tragisch einde is mooi op het toneel. Maar Shakespeare of de oude Grieken in het echt, dat is niet goed. De politiek kan zich geen slecht einde veroorloven. Veel mensen vinden het raar dat politici na een fel debat een biertje met elkaar gaan drinken. Het is een reden om te vinden dat politici eigenlijk acteurs zijn. Maar anders dan in het theater gaat het echte leven na 11 uur gewoon door. Het gaat over echte mensen en echte problemen. En daarin moet iedereen spelers, recensenten en ook het publiek - zich verantwoordelijk voelen om elk conflict aan te gaan, maar ook op te lossen. Immers: In het echte leven houden we niet van het bittere einde, maar wensen we altijd een happy end.

In plaats van het publiek zo’n dramatische ontwikkeling mee te laten maken, wordt het drama vaak uitgeplaatst. Dan komt er Nieuwspoort Nieuws 4 - december 2013 - 1 9

Verwonderd, verdwaald, verzopen, maar uitgekomen in het paradijs Als een rijtje Kamerleden dat bij het muurtje met de interruptiemicrofoons staat opgesteld staan vier jonge acteurs van het Nationale Toneel tegenover het publiek. Reinout Scholten van Aschat, Joris Smit, Sallie Harmsen en Hannah Hoekstra, gestoken in keurige grijze pakken, als grijze muizen in het parlement. ‘Geacht publiek’, is de aanspreekvorm, waarin de echo van ‘geachte voorzitter’ weerklinkt. Wat volgt in deze bijzondere rapportage van de zesde Nieuwspoortrapporteur is een verslag van een ‘safari’ door het Binnenhof. Waarbij de titel ‘Nieuwspoort’ al snel te beperkt is om de lading nog te kunnen dekken. De vergelijking dringt zich op met de zoektocht van de onderzoeksjournalist, die in een compleet nieuw onderwerp duikt en verwonderd over de onbekende wereld die daarachter schuil gaat alles overhoop trekt, alles als nieuws beschouwt en vervolgens verdrinkt in de informatie. De woorden die

dramaturg Remco van Rijn gebruikt in zijn inleiding op het stuk duiden daar ook op: de verwonderde acteurs, die bijna overal de deuren wijd open aantroffen (alleen bij de PVV waren ‘die Türe geschlossen’), verdwaalden, verzopen en kwamen tot de slotsom ‘dat ons land eerlijk gezegd goed in elkaar zit’. Mooi is de herhaalde scène waarin eerst een grijze muis, vervolgens een populistische kaalkop en tot slot een Oost-Europese werkster zegt dat het paradijs bestaat, dat het aan de Noordzee ligt en dat het Nederland heet. Vanuit die drie verschillende perspectieven krijgt dezelfde scène steeds een compleet andere lading. Mooi is ook de scène waarin Rutger Confucius interviewt dat wil zeggen, vragen op hem afvuurt (‘Dat mag ik toch wel vragen?’), want de figuur die ‘geen willekeur in woordgebruik kan dulden’ antwoordt niet. Nog maar één wens. Graag een dvd.

Nieuwspoortrapporteur Remco van Rijn:

Op safari door het politiekpublicitaire complex “Het idee om een voorstelling te maken over de Haagse politiek kwam van regisseur Casper Vandeputte. Hij trad in augustus van dit jaar in vaste dienst bij het Nationale Toneel, tegelijk met de vier acteurs die ‘Nieuwspoort’ spelen. Zij wilden graag dat hun ‘Haagse debuut’ geen klassieke theatertekst zou zijn, maar een project over de stad. Zouden we niet iets kunnen maken, suggereerde Casper, over de band tussen politiek en media?

Wij vonden het direct een fantastisch idee. Maar de voorstelling zou pas echt interessant worden, leek ons, als de acteurs enige tijd op het Binnenhof konden rondkijken. In het vooronderzoek stuitten wij op het 20 - december 2013 - Nieuwspoort Nieuws 4

verschijnsel ‘Nieuwspoortrapporteur’. Dus vroegen we Nieuwspoort: ‘Hoe zou u het vinden om na de wetenschap en de journalistiek dit jaar de kunsten te laten reflecteren op het politiek-publicitaire complex?’ Het

bleek een schot in de roos. Voor we het wisten hadden we een officiële titel en zeven ‘all access’ passen in onze handen. Een safari. Dat is het woord waarop wij kwamen na ons bijna twee maan-

den te hebben verdiept in uw wereld. Niet gehinderd door enige kennis van zaken waren wij van start gegaan. Enthousiasme, argwaan, nieuwsgierigheid en blinde paniek streden die eerste dagen om voorrang. ‘We mogen overal komen, iedereen spreken, alles zien!’ riep de een blij uit. Waarop de ander droogjes antwoordde: ‘Dat betekent alleen maar dat men ons volslagen ongevaarlijk vindt.’ Na zeven weken hadden we op onze safari inmiddels ‘the big five’ gespot. We hadden een college staatsrecht gevolgd en met de locals gegeten in dat gewéldige tentje dat je niet zult vinden in de Lonely Planet - u

we verdwaald. Of beter gezegd: we dreigden te verdrinken in de informatiestroom. Elk antwoord leidRemco van Rijn de tot vijf nieuwe vragen. Elke ontmoeting tot vijf nieuwe contacten. Urenlang staarden we in ons repetitielokaal naar de achterkant van een afgeschreven boekenkast. Daar hingen lukraak door elkaar ongeveer vijftig post-it notes met ideeën voor scènes: blauwe voor na te spelen ontmoetingen, roze voor ontregelende en ontroerende beelden, grote gele met inzichten in het systeem en kleine gele met persoonlijke observaties en angsten van de acteurs. Crisis in de cast

Post-it notes met ideeën voor scènes moesten ons redden van de verdrinkingsdood in de informatiestroom. begrijpt dat ik doel op het Kamerrestaurant. We hadden tijdens de Algemene Beschouwingen twee dagen op de bank gehangen met de politiek assistenten van onze ministers en staatssecretarissen. We hadden off the record gesproken met bevlogen journalisten, ambtenaren en Kamerleden, maar ook met enkele van hun oud-collega’s die het systeem teleurgesteld of afgebrand de rug hadden toegekeerd. En we hadden een dag lang meegelopen bij de NOS en bij Pauw en Witteman. En daarna waren

Het was crisis. Daar zaten we. Nieuwspoort Rapporteurs. Theatermakers met een Opdracht. Was het wel zo’n goed idee geweest om een toneelvoorstelling te maken over politiek Den Haag? Hadden we niet beter het advies kunnen opvolgen van onze premier, die ons op de VNO/NCW-borrel had aangeraden om ‘toch gewoon een stuk van Shakespeare te gaan doen’? Wij hadden dertien weken mogen meekijken in de Haagse wereld. Wij werden bijzonder gastvrij ontvangen en zagen veel van onze salonpopulistische vooroordelen sneuvelen. The best and brightest gaan niet naar Den Haag? Nou, ga er maar eens rondkijken, spreek iemand aan, en je zult merken dat je gesprekspartner waarschijnlijk heel intelligent en bevlogen is. Ook ontdekten we hoe ongelooflijk veel wij niet wisten. Bijvoorbeeld hoeveel jonge mensen er achter de schermen werken, hoe imponerend goed Mark Rutte is in een tien uur durend debat en waarom de glasheldere beschouwing van Emile Roemer over de kabinetsplannen op de dag voor de Algemene Beschouwingen niet te horen was op BNR Radio – zijn

quote was te lang en paste niet in de uitzending. Het belangrijke op het spoor

Het meeste daarvan is niet in onze voorstelling gekomen. Want na zeven weken, na urenlang sturen naar die post-it notes op de achterkant van de boekenkast, ontdekten wij dat die aanzetjes prima basismateriaal waren voor een vriendenavond in de kroeg. Maar ze gingen niet diep genoeg, ze inspireerden ons niet tot het maken van een voorstelling. Nou ja: we hadden er natuurlijk een oud-Griekse komedie van kunnen maken: hard, op de man, vol vernietigende oneliners. Maar moesten we niet verder komen dan slap cabaret en wat Klokhuisweetjes? Onder tijdsdruk kies je vaak voor de snelste en gemakkelijkste optie. Als wij na acht weken een voorstelling hadden moeten presenteren, dan had u vanavond allicht die platte komedie gezien, met een hoog Koefnoengehalte. Maar het is een grote luxe dat er gesubsidieerde instellingen bestaan zoals het Nationale Toneel, waar mensen de tijd, de ruimte en de ondersteuning krijgen om dóór te zoeken. Zodat zij onder alle ruis en oppervlakkigheden op het spoor kunnen komen van wat zij écht belangrijk vinden. Zodat zij vervolgens, net als de Atheense didaskaloi 2500 jaar geleden, hun verhaal kunnen delen met een publiek. En dat het publiek dan, net als in een tragedie van 2500 jaar geleden, naar de spelers kijkt, hun gedachtes hoort, met ze moet lachen en hun twijfel deelt, en zich afvraagt: Als ik in hun schoenen stond – wat zou ik dan doen? En hoe mooi zou het zijn als onze volksvertegenwoordigers dan, net als hun voorgangers 2500 jaar geleden, voor iedereen zichtbaar op de eerste rij zouden zitten om met ons mee te lachen en mee te twijfelen. En dat ook zij zich openlijk zouden afvragen: Wat zou ik doen? Ik leg graag een kaartje voor hen klaar.

Nieuwspoort Nieuws 4 - december 2013 - 2 1

kunsten vliegwerk Medewerkers: Nicole Bodéwes - Josine Boven - Gijs Korevaar - Margriet van Lith - Clemens Sassen - Peter Schouten

BOEKBESPREKING

David Van Reybrouck:

Verschillende politicologen hebben er

Pleidooi voor loting om burgers te betrekken bij politiek

ook al eerder voor gepleit, zoals de

“Er is iets vreemds aan de hand met de

burgers is niet

en zelf regeert. Het geldt dan als demo-

Voor Nederland een interessante oplos-

democratie”, zo luidt de eerste zin van

meer die tussen

cratisch om bestuursambten toe te wij-

sing voor de huidige discussie over de

Tegen Verkiezingen van David Van

ouders en kin-

zen door loting en als oligarchisch om ze

Eerste Kamer.

Reybrouck. Op de vraag of democratie

deren, maar tus-

toe te wijzen door verkiezing.” Een plei-

Tegen verkiezingen is geen boek voor

een goede manier is om het land te

sen volwassenen

dooi voor loting dus.

‘salonpopulisten’ en cynici, maar een

besturen, antwoordt 91,6 procent

onder elkaar.

bevestigend, zo schrijft hij. Maar het

Daar kunnen de

Burgerfora voor wetgeving

nadenken over de toekomst van de

vertrouwen in het eigen parlement en de

politici van pro-

Het voorstel van van Reybrouck is om,

democratie. Zijn uitleg van loting als

eigen regering is historisch laag.

fiteren. En de

net als bij juryrechtspraak, willekeurige

‘een leerschool voor de democratie’

Democratie als idee is goed, maar in de

beste manier om

burgers te vragen wetten te maken en

(burgers ontdekken dat besluitvorming

Engelsen Anthony Barnett en Peter Carty, die hebben voorgesteld The House of Lords te vervangen door een groep bij loting aangewezen burgers.

must voor iedereen die constructief wil

praktijk deugt het niet. Dat baart de

dat te doen is volgens Van Reybrouck

besluiten voor te bereiden, desgewenst

zeer complex is en politici leren dat bur-

Belgische schrijver al enkele jaren grote

door radicaal te kiezen voor de delibera-

kunnen ze daarin worden bijgestaan

gers heel goed in staat zijn tot rationele,

zorgen en hij aarzelt niet het probleem

tieve in plaats van de representatieve

door experts. Overigens niet in plaats

constructieve besluitvorming) is nu eens

een ‘tijdbom’ te noemen. De energie die

democratie. Burgers kiezen geen verte-

van verkiezingen (daarom klopt de titel

geen cynische, maar een optimistische

hij tentoonspreidt in zijn zoektocht naar

genwoordigers, maar doen het zelf.

niet echt), maar aanvullend. Verschil-

visie op hoe het ook anders kan. In Den

oplossingen mag bewondering wekken.

Zoals dat ook gebeurde in de bakermat

lende landen hebben er inmiddels al

Haag, maar ook in Brussel.

Niet alleen houdt hij lezingen en schrijft

van de democratie en daarvoor citeert

mee geëxperimenteerd. Canada liet een

hij artikelen en boeken, maar hij organi-

hij Aristoteles: “Grondbeginsel van een

burgerforum van 160 willekeurig ge-

David Van Reybrouck, Tegen

seert ook burgerfora onder de naam

democratische staatsinrichting is vrijheid

kozen burgers een nieuw kiesstelsel

Verkiezingen, De Bezige Bij

G1000. Hij praat niet alleen, maar doet

en een van de kenmerken van vrijheid is

ontwerpen, in IJsland en Ierland bogen

MvL / ✸✸✸✸✸

ook wat.

dat men om beurten wordt geregeerd

burgers zich over een nieuwe grondwet.

Tegen verkiezingen is zijn nieuwste boek en het draagt weer een provocerende titel, net als zijn vorige Pleidooi voor populisme. Uitstekend gedocumenteerd en met grote overtuigingskracht wil Van Reybrouck laten zien dat verkiezingen

Pijnlijk inkijkje in perikelen van de parlementaire pers

weliswaar lange tijd goed dienst hebben gedaan, maar dat ze niet meer bij deze

In zijn boek Wij

mede doordat hij zichzelf regelmatig

Door zich zo te concentreren op het wel

tijd passen. Wij - de politici, de burgers -

begrijpen

tegenspreekt. Hij beweert ook dat

en wee van de schrijvende pers, de

houden er aan vast alsof verkiezingen

elkaar uitste-

‘wederhoor’ inhoudt dat je de mening

krantenbaas die nooit in Den Haag komt

op zich een doel zijn en geen middel. Hij

kend doet

van een politicus contrasteert met een

maar er wel allerlei artikelen over ‘eist’,

noemt dat ‘electoraal fundamentalisme’

Pieter van Os

‘quoteje’ van zijn tegenstander. Niet erg

het name dropping en het regelmatig

en dat is waar hij van af wil.

verslag van zijn

overtuigend.

verwijzen naar politicologische en andere

De oorzaak van het probleem is bekend

werk als parle-

Van Os belooft een analyse te geven

wetenschappelijke literatuur, vergeet Van

en Van Reybrouck is bepaald niet de

mentair journa-

van de ‘wurggreep van pers en politiek’,

Os te vertellen over die andere club

eerste die er op wijst. Burgers zijn veel

list van NRC

maar het wordt niet helemaal duidelijk

mensen: de politici. Door de recente

hoger opgeleid dan vroeger, mondiger

Handelsblad.

wat hij nu bedoelt: wie houdt wie in een

voorvallen, historische gebeurtenissen en

en zelfbewuster. Ze gebruiken sociale

Of nee, dat doet hij eigenlijk niet. Via

wurggreep? Eens kreeg Van Os een

inside information heen kan hij er bijna

media echt niet alleen om hun ervarin-

veel anekdotisch materiaal schetst de

hand om zijn keel van een Kamerlid, dat

niet toe komen niét schamper te doen

gen met restaurants en hotels te delen,

auteur een beeld van de Tweede Kamer

na een weinig flatteuze recensie van de

over hen. Maar och, lobbyisten en

maar ook om een oordeel te geven over

en de mensen die er werken: politici en

hand van Van Os zei: “Je maakt jezelf

collega-journalisten krijgen dezelfde

de politiek. Ze weten veel meer dan

journalisten (van kranten en tv). Veel

belachelijk!” Wellicht is dat de bedoelde

behandeling. Pijnlijk leesbaar. Niet altijd

politici denken en kunnen veel meer dan

pijnlijke momenten worden gememo-

‘wurggreep’. Beter te begrijpen zou de

even scherp geschreven, maar bij vlagen

politici hen toestaan te doen. Dat kun-

reerd, waarbij de schrijver zichzelf heus

term ‘houdgreep’ zijn geweest, omdat

hilarisch.

nen we niet langer negeren. Sterker nog,

niet wil sparen, in het contact tussen de

Van Os aantoont dat er aan het

volgens Van Reybrouck kunnen politici

journalistiek en de politiek. Het zijn inci-

Binnenhof maar een ding telt: het ant-

het maar beter beschouwen als een

denten die hij probeert in een breder

woord op de vraag: wie ligt (vandaag)

uitstekend, Prometheus Bert Bakker

cadeau. De omgang tussen politici en

kader te zetten. Daar slaagt hij niet in,

boven?

NB / ✸✸


Pieter van Os, Wij begrijpen elkaar

kunsten vliegwerk Geen graafwerk in boeken over opmars van de VVD en Diederik Samsom De twee rege-

gebeurtenissen. Alle liberale hoofdperso-

beschreven. Geen detail lijkt te klein om

met CDA en PVV en dan probleemloos

ringspartijen zijn

nen komen aan het woord. Van Hans

te noemen. Het boek heeft echter te lij-

overstappen naar een kabinet met de

dezer dagen

Wiegel tot Mark Rutte, Loek Hermans

den onder hetzelfde euvel als De libera-

PvdA. Wat steekt daar achter?

allebei verblijd

en Henk Kamp, allemaal hebben ze de

le opmars: de eerste hoofdstukken doen

Ook bij het boek over de opkomst van

met een boek.

schrijver te woord gestaan. Deze orale

er eigenlijk niet zo toe. Die lange jaren

Diederik Samsom gaat het om de - veel-

De VVD verwel-

manier van geschiedschrijving brengt het

van voorbereiding, op weg naar de top,

al bekende - feiten en feitjes uit de cam-

komt een

verleden tot leven en maakt De liberale

herhalen een geschiedenis die genoeg-

pagne. Ook het feit dat Dijsselbloem,

geschiedenis-

opmars opeens tot een bijzonder leuk

zaam bekend is. Greenpeace, de rode

Depla en Samsom niets zien in partijlei-

boek over de

boek. De kijk van de hoofdrolspelers op

ingenieurs, de PvdA-verkiezing van de

der Job Cohen, die door Wouter Bos op

fractie in de

hun eigen tijd en hun eigen handelen is

lijsttrekker, dat voegt niet echt iets toe

het schild is geheven, mag toch nauwe-

Tweede Kamer,

het lezen meer dan waard. En zoals het

aan de bekende feiten. Het wordt pas

lijks nieuws worden genoemd? Maar

de PvdA begroet

een journalistiek boek betaamt, lijkt er

leuk als Samsom echt iets te zeggen

wat maakte de opkomst van Samsom zo

de beschrijving

nieuws in te zitten. Zo blijkt Mark Rutte

krijgt in de PvdA. Dan is het Kamerlid

onstuitbaar? Wat is zijn aantrekkings-

van de onweer-

in de tijd dat hij bezig was met het ‘her-

niet alleen hoofdpersoon in het boek

kracht op het electoraat, hoe heeft hij

staanbare

bronnen’ van de VVD voor advies en

van Stokmans, maar ook hoofdpersoon

Emile Roemer in de campagne kunnen

opkomst van

ondersteuning bij de Republikeinen in de

in de geschiedenis van de PvdA. Dat

passeren? En waarom zakt de populari-

partijleider

VS en de Conservative Party van David

maakt van dit deel van het boek

teit van de PvdA na de formatie van het

Diederik

Cameron in de UK te hebben aange-

Straatcoach en strateeg interessant

kabinet als een plumpudding in terwijl

Samsom. Het

klopt.

leesvoer.

de VVD wel verliest maar toch de groot-

ken die nauwgezet de recente gebeurte-

Sociaaldemocraten

Diepte

Vragen, vragen, allemaal onbeantwoor-

nissen op schrift stellen, maar het blijven

NRC-journalist Derk Stokmans heeft het

Het nadeel van de twee journalistieke

de vragen. En dat is jammer. De liberale

journalistieke werken die aan de opper-

makkelijker gehad bij zijn boek over

boeken is echter vooral dat beide

opmars en De opkomst van Diederik

vlakte blijven hangen. Diepgravende

Diederik Samsom. Maar dat beslaat dan

auteurs niet de diepte in duiken.

Samsom zijn goed geschreven boeken

vragen worden gesteld noch beant-

ook een kortere periode en concentreert

Waarom viel het laatste kabinet-Drees,

voor anekdotische geschiedschrijving.

woord.

zich op één hoofdpersoon. Stokmans

wat was de oorzaak van de loonexplosie

Maar helaas blijven de boeken in die

heeft vooral veel gesprekken gevoerd

in de jaren zestig, hoe kan het braafbur-

anekdotes en feitelijke beschrijvingen

Liberalen

met Samsom zelf en de mensen rondom

gerlijke Nederland opeens vol provo’s,

steken.

Het meeste werk heeft André

de partijleider, zoals woordvoerder Van

hippies en damslapers zitten? En hoe zit

Vermeulen, oud-ANP-redacteur, daarna

Bueren, politiek ambtenaar Raab en inti-

het eigenlijk met de opmars van de libe-

André Vermeulen, De liberale opmars,

hoofdredacteur MKB-blad, verzet voor

mi als Jeroen Dijsselbloem, Staf Depla,

ralen zelf? Voor het eerst sinds het begin

uitgeverij Boom

zijn beide boe-

ste partij blijft?

zijn boek De liberale opmars. Hij heeft

Martijn van Dam en Wouter Bos.

van de vorige eeuw zijn de liberalen de

Derk Stokmans, Straatcoach en strateeg;

de geschiedenis van de VVD-fractie

Uit het boek is de overgang van actie-

grootste partij in Nederland, leveren ze

de opkomst van Diederik Samsom,

vanaf de oprichting van de partij in 1948

voerder Diederik naar pakkendragende

de premier, besturen het land zoals ooit

uitgeverij Prometheus

onderzocht. De eerste jaren heeft de

partijleider Samsom zonder twijfel goed

de christendemocraten heersten: regeren

GK / ✸✸✸

journalist dat gedaan door archieven door te spitten en oude notulen te bestuderen. Dat leidt tot een droge opsomming van gebeurtenissen in de Tweede Kamer. Moties, amendementen, minister-president Drees, bestedingsbe-

Overvaljournalistiek versus woordvoerderstactieken

Zwembla? Nova Zembla? Bijna goed...

perking, loonexplosie in de jaren zestig,

Veel mensen hebben geen idee wat er

Zembla. Ze

Het onderwerp is saai, de lessen die je

het steeds verder uitdijen van de rijks-

achter de schermen van een tv-pro-

onderzoeken

kunt leren zijn spraakmakend. De rode

overheid en het toenemende verzet van

gramma gebeurt. Ze schrikken zich rot

welke arbodien-

lijn in het boek is de interactie tussen

de VVD tegen die laatste ontwikkeling.

als er plotseling een cameraploeg voor

sten wetgeving

journalist en woordvoerder.

Langzaam verschuiven de liberalen naar

de deur staat. Meewerken of liever

overtreden,

‘VerzuimReductie’ is het bedrijf dat

steun voor het bedrijfsleven en het

geen commentaar? De Verzuimpolitie

welke bedrijven

onder de loep genomen wordt. Het

hameren op een kleine overheid en

geeft een kijkje in de keuken.

van deze

bedrijf heeft geen idee aan welk pro-

dienstverlening

gramma het meewerkt. “Zwembla”

solide staatsfinanciën. Het boek wordt pas leuk als de schrijver

Ton van der Ham en Manon Blaas

gebruikmaken

(later nog eens “Nova Zembla” ge-

de jaren zestig is gepasseerd. Dan komt

beschrijven in dit boek hun werkzaam-

en op welke

noemd) komt een mooie documentaire

het deel waarvoor Vermeulen met Jan

heden voor de drie afleveringen ‘De

wijze privacygevoelige informatie van

maken, zo is de veronderstelling. De

en Alleman heeft gesproken over de

Verzuimpolitie’ van het programma

werknemers op straat komt te liggen.

cameraploeg krijgt vrij spel om een aan-


kunsten vliegwerk Boven op de gemeenten In maart 2014 zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Daarom in deze Boven op de plank een paar pure gemeenteboeken.

Gekozen! En nu? Een praktische gids voor gemeenteraadsleden

Sociale gemeenten - De kracht van nieuwe media

Over welke vaardigheden en eigenschappen moet je als

De participatie-samenleving is nog heel ver weg. Bewoners

succesvol raadslid beschikken? Hoe kom je in de raad? Hoe

hebben weinig vertrouwen in (lokale) politici en willen vaak

werkt de gemeenteraad in het echt? Hoe bereik je resulta-

niet participeren, want “er wordt toch niet geluisterd”.

ten? Hoe en wanneer dien je precies moties in? Hoe voer je

Sociale media spelen hierin een steeds belangrijkere rol:

oppositie? Auteur Anne Mulder is sinds 2002 gemeente-

communiceren gemeenten hiermee nu meer en beter met

raadslid voor de VVD in Den Haag en sinds 2006 fractie-

bewoners? Gebruiken zij de kracht van deze nieuwe media?

voorzitter. Hij is adviseur public affairs bij Pauw Sanders

In ‘Sociale gemeenten, de kracht van nieuwe media’ neemt

Zeilstra Van Spaendonck. Als geen ander weet hij hoe het is

David Kok de lezer mee langs thema’s als de kracht van online, het nieuwe com-

om in de raad te zitten. Voor diegenen die dat nog niet weten en die straks in

municeren, social cities en democratie 2.0. Voor het derde opeenvolgende jaar

maart in de raad zitten is er dit praktische handboek. Het vertelt hoe de raad

heeft hij daarnaast onderzoek gedaan naar het gebruik van sociale media. Door

werkt en bevat tips om resultaten te behalen.

gemeenten en raadsgriffies in Nederland en door gemeenten in Engeland.

Uitgever: Kluwer

Belangrijkste conclusie is dat de sociale media kanalen tot op heden vooral een

De overheid worstelt. Met bezuinigingen en met zichzelf.

hobby van de afdeling communicatie blijven.

De gemeenteraad heeft geen toekomst Waarom stemmen op 19 maart 2014?

Uitgever: Eburon Business

Op 19 maart 2014 zijn de verkiezingen voor de gemeen-

Hoe werkt de gemeente?

teraad. Belangrijk zou u denken, want volgens de grond-

De gemeente is een belangrijke werkgever. Er zijn ruim 400

wet staat de raad aan het hoofd van de gemeente. Op

gemeenten in Nederland en er werken zo’n 175.000 men-

papier is de gemeenteraad de baas. De raad wikt, beschikt

sen. Al die mensen moeten weten hoe de gemeente werkt.

en verdeelt de centen. Maar is dat in de praktijk ook zo?

Maar doen ze dat ook? Voor wie het eigenlijk allemaal niet

Verliest de gemeenteraad juist niet aan relevantie door

meer weet heeft Bestuursacademie Nederland dit boek

beleidsontwikkelingen als transities in het sociale domein en de invoering van de

ontwikkeld. Wie beslist nou eigenlijk wat? Wat is het ver-

nationale politie? Heeft het dualisme de positie van de raad niet verzwakt? Is de

schil tussen de gemeenteraad en het college? Wat zijn

raad niet eerder het vijfde wiel aan de wagen dan het hoofd van de gemeente?

bestuursorganen? Hoe worden ze samengesteld en wat doen ze? Wat is de rol

In ‘De gemeenteraad heeft geen toekomst’ komen de antwoorden op deze vra-

van de ambtenaren? Wat is de relatie tussen de politiek en die ambtenaren?

gen van Marijke Vos, Erwin van der Krabben, Pieter Tops, Jan Mans, Douwe Jan

Waar geeft de gemeente geld aan uit? En hoe komt dat geld binnen? Allemaal

Elzinga, Klaartje Peters, Jantine Kriens, Marcel Boogers en René Gude. Bovendien

vragen het wel handig is om de antwoorden te weten als je bij een gemeente

reageren raadsleden zelf op de vermeende uitholling van hun positie. Als de ge-

werkt.

meenteraad geen toekomst heeft, heeft stemmen op 19 maart dan nog wel zin?

Uitgever Bestuursacademie Nederland

Uitgever: Pepijn

JB

tal dagen op de werkvloer te filmen. Als

van de programmamakers in twijfel te

De auteurs leggen uit welke tactieken zij

Ongelukkig en onhandig. Gevraagd

de directie na afloop geconfronteerd

trekken. Een leugentje en een afleiding.

gebruiken om de door hun gewenste

wordt om dit niet uit te zenden. De jour-

wordt met een waslijst aan overtredin-

Die afleidingstactiek hanteert ook

antwoorden los te weken. Sluw en

nalist houdt woord maar toch wordt het

gen wordt iedere medewerking gewei-

VerzuimReductie, dat een bekend PR-

geraffineerd. Het is een spel van vraag

voorval opgenomen in het boek.

gerd. Totdat de cameraploeg voor de

kantoor in de armen heeft genomen na

en antwoord. Daardoor lijkt het wel

Makkelijk scoren, heeft Jan van Halst

deur staat. Dan laat de directeur zich

het desastreus verlopen interview. Het

alsof mensen wantrouwend zijn in hun

moeten denken.

overhalen een interview te geven. Het

stelt dat redacteuren van Zembla dreig-

antwoorden. Zelfs woordvoerders.

Dat journalist en woordvoerder van

resultaat is tenenkrommend.

den met publicatie van privacygevoelige

Die houding is niet onterecht. Uit som-

elkaar afhankelijk zijn is bekend. Hoe

Hoe gaan andere bedrijven om met

gegevens indien er niet zou worden

mige passages krijgt de lezer het ver-

ieder zijn spel speelt wordt in De

kritische vragen van een journalist? De

meegewerkt. Niet waar, maar de geloof-

moeden dat alle gesprekken op de

Verzuimpolitie aan de hand van spraak-

producent van de software waarvan

waardigheid van het programma Zembla

redactie van Zembla worden opgeno-

makende feiten beschreven. Daarom

VerzuimReductie gebruikmaakt, weigert

staat zodoende wel ter discussie.

men. Dat de journalisten niet altijd hun

zeer de moeite waard voor Poorters!

steevast commentaar. Geconfronteerd

Bovendien wordt de aandacht afgeleid

woord houden, blijkt uit een passage

met bevindingen van journalisten stelt

van het werkelijke probleem.

over de bekende ex-voetballer Jan van

het bedrijf meermaals dat de software

De lezer krijgt de indruk dat er geen eer-

Halst. Als commercieel directeur bij

Verzuimpolitie, Prometheus Bert Bakker

prima is. Zembla zou gebruik hebben

lijke woordvoerder meer bestaat. Zo lees

VerzuimReductie wil hij, zittend in zijn

Clemens Sassen / ✸✸✸✸

gemaakt van gestolen wachtwoorden.

je dat de woordvoerder van doe-het-

auto die geparkeerd staat op een par-

Dat blijkt niet waar. De tactiek is om

zelfketen Hornbach zichzelf tegen-

keerplaats, de camera ontlopen. Hij rijdt

Clemens Sassen is medewerker van

schade te beperken door de integriteit

spreekt en eerdere uitspraken ontkent.

weg maar knalt tegen een paaltje.

PR-bureau HuijskensBickerton


Ton van der Ham en Manon Blaas, De

kunsten vliegwerk Berichten uit Hillary Clintons ‘bubble’ Vier jaar lang

mee, waaronder ook buitenlandse

van. De correspondente maakt inzichte-

te verstaan, al waren iets meer kritische

volgde BBC-

correspondenten. Tezamen met haar

lijk hoe de VS op zoek zijn naar hun

noten ook op hun plaats geweest. Zo

journaliste Kim

medewerkers vormden zij de ‘bubble’,

bedoelingen en rol in de wereld. Ghattas

dicht op de minister zitten deed blijkbaar

Ghattas de

het trouwe gevolg dat Clinton, een

beschrijft op levendige wijze hoe het er

toch iets met de auteur. Ghattas laat

Amerikaanse

notoire laatkomer, vergezelde. Clinton

in het ministeriële vliegtuig aan toe gaat.

duidelijk zien dat zij specialist is op het

minister van

bracht in deze periode ruim één miljoen

Het journaille mag mee reizen, maar

gebied van internationale betrekkingen

Buitenlandse

kilometers in de lucht door, onderweg

geen stap over de line of death in het

en dat maakt het boek zeker lezens-

Zaken, Hillary

naar 112 landen om voornamelijk ‘een

vliegtuig zetten. Opvallend weinig aan-

waardig. Wat het boek compleet had

Clinton. Zij was

heleboel schade te herstellen’, veroor-

dacht krijgen de reizen van Clinton naar

gemaakt, zou een diepte-interview met

niet de enige

zaakt door het Amerikaanse optreden in

Europa. Des te meer aandacht is er voor

de hoofdpersoon in kwestie zijn geweest

journalist die dat deed, want Clinton

Irak en Afghanistan. De oud-journaliste

de Arabische wereld en Azië. Als

over haar ambities, dromen en idealen.

nam op haar reizen (‘een onwaarschijn-

van de Financial Times en de Volkskrant

Nederlandse lezer ben je toch benieuwd

lijke combinatie van ontberingen, luxu-

(Ghattas is half-Nederlandse en half-

of ons land überhaupt nog wel voor-

Kim Ghattas, Op reis met Hillary

euze hotels en explosieve conflicten’)

Libanese) doet hier in haar boek Op reis

komt in het boek… Het boek is een wat

Clinton, Nw Amsterdam

altijd een groep kranten en omroepen

met Hillary Clinton gedetailleerd verslag

opsommerig reisverslag, met inhoud wel

PS / ✸✸✸

Fenomeen ziet om in wrok Terugkijken op een mislukt avontuur in

veel mensen. Dat mensen het niet met

hun eigen idealen,

Rita Verdonk, mijn verhaal, is toch echt

de landelijke politiek is meestal niet het

haar eens waren, kan zij nog steeds niet

dat de partijen het

een zeer matig geschreven biografie van

meest vrolijke onderwerp voor een lek-

goed plaatsen. Zij legde toch uit wat zij

in de verkiezings-

een fenomeen in de politiek. Want Rita

ker leesboek. Maar om de Tweede

bedoelde? Zij deed het toch ‘voor de

campagne hadden

Verdonk is natuurlijk wel een fenomeen.

Kamer bij nader inzien een ‘praatfabriek’

mensen in het land’? En niet alleen voor

beloofd, komt niet

Na haar turbulente periode als minister

te noemen en Nieuwspoort te karakteri-

de elite onder de kaasstolp, voor de

bij de minister op.

en de onthutsende strijd in de VVD,

seren als een plaats waar politici alleen

‘linkse politici in de praatfabriek’?

Politiek is voor

probeerde zij met een nieuwe beweging

maar zuipen en samenscholen met ‘link-

Het debat over een generaal pardon

haar blijkbaar altijd

op de golf van populisme politieke

se media’ is wel heel erg kort door de

meteen na de verkiezingen van 2006 –

persoonlijk.

macht te behouden. Het is het beeld van

bocht. Rita Verdonk neemt in het boek

toen er voor het eerst in heel veel jaren

Ook de enorme ruzies in de VVD waarbij

een vrouw die omziet in wrok. Het boek

‘mijn verhaal’ die bocht zo kort.

een progressieve meerderheid in de

zij probeerde partijleider Mark Rutte van

ontbeert een schrijver die enig begrip

Het boek Rita Verdonk, mijn verhaal, is

Kamer kwam en er een meerderheid was

de troon te stoten om zo de VVD te

voor andermans standpunten kan

geschreven door Adrianus Koster. Hij

voor zo’n pardon – zag zij als niet meer

gaan leiden, belicht zij relatief kort en

opbrengen, die relativering aanbrengt,

heeft een aantal interviews met de ex-

dan een rechtstreekse aanval op haar, op

eenzijdig. De aanvallen op Rutte waren

die een boek in balans brengt.

minister en oprichter van Trots op

Rita Verdonk. Een messteek in de rug,

misverstanden en toevalligheden, zegt zij

Nederland (TON) gehouden en dat als

achterbakse politici die haar nog eens in

nu. Over het feit dat zij TON op kon

Adrianus Koster, Rita Verdonk, mijn

basis voor een boek gebruikt. Het

het stof wilden zien bijten. Dat mensen

richten vlak nadat zij uit de VVD was

verhaal, uitgeverij Link

manuscript is echter door Verdonk afge-

van ‘links’ het pardon wensten vanuit

gezet, stapt zij gemakkelijk heen.

GK / ✸

wezen en uiteindelijk heeft Koster er voor gekozen het boek als een doorlopend citaat te schrijven. Daarmee heeft Koster afgezien van eigen interpretaties of analyses. Het lijkt alsof de invloed van de schrijver niet verder is gegaan dan

Herhaling van zetten en belegen voorbeelden

het redigeren van de interviewteksten. Rita Verdonk telt in het boek zonder

Is de mediacratie

roemloos ten onder. Om die vragen te

en Pim Fortuyn, Cohen die zijn cijfers

terughoudendheid haar zegeningen.

belangrijker aan

beantwoorden, spreken de auteurs een

niet kent bij Nieuwsuur. Het aardige is

Maar zij kijkt ook terug op wij haar

het worden dan

hele reeks betrokkenen uit de politiek en

wel dat de meeste hoofdrolspelers zelf

heeft dwarsgezeten en wie er volgens

de democratie?

media, waaronder Mies Bouwman, Hans

aan het woord komen, maar een verfris-

haar verborgen agenda’s op na hield.

Deze en een aan-

Wiegel, Paul Witteman, Tofik Dibi en

sende visie op het veranderende media-

Verdonk klapt zo nu en dan uit de

tal andere vragen

Job Cohen. Maar eigenlijk kennen we

landschap levert het niet op.

school, zoals wanneer zij zegt dat de

over televisie en

die verhalen allemaal wel. Het ontbreekt

VVD haar de burgemeesterspost in

politiek stellen

aan nieuwe inzichten en voorbeelden.

Margalith Kleijwegt en Max van Weezel,

Rotterdam aanbood of dat koningin

Margalith

Een dichtklappende Ella Vogelaar bij

Op tv of roemloos ten onder, Uitgeverij

Beatrix haar asielbeleid wel wat streng

Kleijwegt en Max van Weezel in hun

PowNews (het boek mist een reactie van

Balans

vond. Dat laatste vonden overigens heel

onlangs verschenen boek Op tv of

Rutger!), de botsing tussen Ad Melkert

PS / ✸✸


Buiten Binnenste ‘Het debat hier is soms best racistisch en discriminerend’ CV

bij hun kinderen leven. Totaal anders. De

Claudia Marcu

politiek is de laatste jaren ook een steeds

werkt voor de Roemeense publieke omroep

interessanter onderwerp geworden. Zeker

Radio Romania

vanuit Roemeens oogpunt. Neem de arbeids-

woont in Amsterdam

immigratie uit Oost-Europa!”

Recente artikel: Bezoek van Marine Le Pen bij

Wat vind je ervan hoe het debat in Nederland

Wilders in Den Haag

verloopt? Sinds wanneer ben je in Nederland?

“Soms wel racistisch en discriminerend. En

“Sinds 1 juli 2003. Ik zal het nooit vergeten: In

onredelijk. Ik ben er niet boos over, maar wel

Roemenië was het 40 graden, in Amsterdam

teleurgesteld, want Nederland houdt zichzelf

15. Het regende de hele week. What the hell,

voor een zeer tolerant land! Wilders heeft

vroeg ik me af, am I doing here?”

helemaal geen verstand van Bulgaren en Roemenen, maar speelt in op angsten om op die manier kiezers te trekken. Toen de

En? Wat deed je hier? “Mijn partner en ik hadden besloten in

Roemeense minister van arbeid in Nederland

Amsterdam samen verder te gaan. Hij is een Nederlander, ik had hem al in

was en in Trouw over racistische uitlatingen klaagde, twitterde VVD’er Marc

1998 ontmoet, hij hoorde als trainer en consultant bij een Nederlands team

Verheijen dat dit een ‘idioot interview’ was en dat je de Roemenen vooral

dat Radio Constanta hielp te hervormen. Ik werkte daar als radioverslaggeef-

niet serieus moest nemen. Ik heb hem toen zeker drie mails gestuurd, want ik

ster. Er was op dat moment niets tussen ons, maar we hielden wel de jaren

wilde weten wat hij ermee bedoelde - maar hij heeft nooit gereageerd!”

daarna contact. En toen we elkaar in 2001 in het noorden van Roemenië weer ontmoetten, sloeg de vonk over. We startten – vanwege de fysieke

Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de Nederlandse en de

afstand – een latrelatie: Hij woonde om de vier weken twee weken bij mij in

Roemeense media?

Roemenië en ik ging soms twee weken naar Holland. Dat hielden we bijna

“In Nederland zijn de media veel onafhankelijker. Alles is veel opener. Dus als

twee jaar vol. Toen vonden we dat we een knoop moesten doorhakken.”

journalist heb je het hier makkelijker. Je hebt minder telefoontjes nodig om je informatie bij elkaar te krijgen. En er is altijd feedback – tot voor kort, in ieder

Hoezo is het Nederland geworden?

geval. Je telefoontjes en mails werden beantwoord.”

“Omdat toen net het overleg over de EU-toetreding van Roemenië op z’n hoogtepunt kwam en Nederland ook nog eens voor een half jaar voorzitter

Werden?

van de EU werd. Radio Romania zocht een correspondent in de buurt - en

“Ja – werden! Ik weet niet wat er gebeurd is, maar feit is dat voorlichters

Amsterdam is niet ver van Brussel.”

sinds een jaar of twee soms helemaal niet meer reageren op mails, zelfs al stuur je drie. Je wordt als journalist helemaal genegeerd. Het is hier nu bijna

Wat verbaasde je - naast het duidelijk andere klimaat - het meest?

zo als in Roemenië! ‘Sorry, ik had het te druk’, krijg je dan te horen als je

“Hoe georganiseerd dat land is – en hoe burger-gericht de overheid is! Dat

later, als het al veel te laat is, nog eens navraagt. Wat is dat nou voor een

kende ik totaal niet! Ik weet nog precies wat mijn eerste verbazing hierover

antwoord voor een persvoorlichter? Met wie moeten we anders praten? Dat

was. We woonden net samen in Amsterdam, toen mijn partner zich erover

is niet alleen heel onprofessioneel, dat is respectloos!”

opwond dat de straat voor ons huis nog niet klaar was. Er stonden maar aan een kant bomen terwijl ze aan twee kanten gepland waren. Toen hij besloot

Was het moeilijk Nederlands te leren?

de gemeente hierover te e-mailen, dacht ik dat hij een grap maakte. Nog

“Het is geen eenvoudige taal, je moet ervan houden. En ik houd van Engels.

verbaasder was ik, toen hij een mail terug kreeg waarin werd uitgelegd hoezo

Ook met mijn partner spreek ik Engels, Nederlands is niet de taal van onze

het planten van de tweede rij bomen vertraging opgelopen had. Ik dacht

liefde, onze relatie is in het Engels gegroeid, het zou voelen als of ik tegen

dat ik op een andere planeet beland was! In Roemenië is de overheid niet

een vreemde praat als ik Nederlands tegen hem zou praten.

zo op de burger gericht, en hoe de openbare ruimte eruit ziet, interesseert

Dus dat heeft me er tot voor kort van afgehouden dagelijks Nederlands te

niemand.”

praten, alhoewel ik natuurlijk cursussen gevolgd heb. Maar in 2008 werd ik voor drie jaar naar Brussel gestuurd en pendelde in het weekeinde tussen

Wat vond je verder merkwaardig?

Amsterdam en Brussel heen en weer. En gek genoeg ontdekte ik daar pas de

“De manier hoe kinderen hier opgevoed worden: zo open, niet restrictief en

Nederlandse taal! Opeens klikte het! Heel raar! In Brussel wilde ik opeens

ook niet met zoveel respect voor volwassenen. Soms denk ik: De ouders laten

Nederlands praten. Dat doe ik nu dus meer en meer - maar niet met mijn

ze gewoon opgroeien, that’s it. Brullende kinderen die in een supermarkt hun

partner, dat niet!”

zin niet krijgen, echt irritant, maar niemand zegt iets.” Mis je iets? Over wat bericht je voor de Roemeense luisteraars?

“Nee, totaal niet! Mijn thuis is hier. Als ik drie, vier dagen in Roemenië ben,

“Over klassiekers zoals het water, maar ook over de internationale gerechts-

verlang ik weer naar huis. Ik ben gek op Amsterdam – voor mij is het de

hoven in Den Haag. Over het pensioenstelsel en hoe hier met oude mensen

mooiste stad op aarde!”

omgegaan wordt, namelijk dat ze in tehuizen wonen terwijl ze in Roemenië

Kerstin Schweighöfer


NIEUWE POORTERS

J.C.P.M. Vuuregge

M.K.I.E. Rillaerts

M.A.J. Kampschreur

P.K. van Driel

C. de Hartogh

W. Eelsing

Woordvoerder ministerie

Bestuursvoorlichter

Coordinator Public Affairs

Geovernmental Affairs

Journalist / Filmmaker

Directeur Ruwe Grond

van BZK

Gemeente Den Haag

KNVB

Consultant Medtronic

Ciska de Hartogh BK

F. Dolfsma

A.Th.H. van Dijk

J. Beekman

T.D. van Es

C. Buijnsters

J.A. Bruijn

Voorlichter VVD Tweede

Voorzitter Transport en



Adviseur Public Affairs

Lid Eerste Kamer VVD-

Kamerfractie

Logistiek Nederland

van Economische Zaken

van Economische Zaken

Essent

fractie

S.O. Nigten

J. Rademaker

J. Besteman

S.P.B. Verhagen

O. Peer

B. Pastoor

Politiek Redacteur VARA


Persvoorlichter ministerie

President Vereniging

Directeur Centrum voor

Adviseur Public Affairs

De Wereld Draait Door

van Binnenlandse Zaken

van Economische Zaken,

Nederlandse Verkeers-

Criminaliteitspreventie en

Samenwerkingsverband

en Koninkrijksrelaties

Dienst Regelingen / A9NL

vliegers (VNV)

Veiligheid

Noord Nederland (SNN)

O.P. Koning

A.H. Gutter

L.J.H. Ceelen

M.B. Burmann

C.J. Heringa

R.B. Boon

Adviseur Communicatie

Medewerker Persvoor-

Plv. Algemeen Directeur

Hoofd Communicatie

Adviseur European

Head of Group Corporate

en Public Affairs GGZ

lichting en Public Affairs

Transport en Logistiek

Advies en Redactie

Association of Rescue

Communications Aegon

Nederland

UWV

Nederland

Nationale Politie

Centers and Sanctuaries

N.V.

Evenementenagenda PEP-bijeenkomst: maandag 13 januari van 15.00 tot 17.00 uur in de sociëteit de nieuwjaarsborrel

M. van de Koolwijk

O.B.M Meuffels

Senior Communicatie-

Manager Public Affairs

adviseur en mediawoord-

Nederlandse Zuivel

voerder Kansspelautoriteit

Organisatie

Meer informatie: secretariaat: 070 - 346 94 40 [email protected] www.nieuwspoort.nl


Politiek kruiswoordraadsel -

Hans Schogt

D E

Steven Verhagen (46), president van de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers:

N I E U W E

Ir. Steven Verhagen studeerde lucht- en ruimtevaarttechniek aan de TU Delft, volgde daarna de Rijksluchtvaartschool (“Tegen het einde van mijn studie dacht ik: waarom zou ik vliegtuigen bouwen, als ik er ook in kan vliegen?”) en werd

gezagvoerder bij de KLM (Boeing 737). Verhagen zit de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers voor. “De VNV is een vereniging van, door en voor vliegers. Met vijfduizend leden kunnen we zeggen dat 96 procent van de Nederlandse verkeersvliegers bij ons is aangesloten, vliegend bij onder andere Transavia, Martinair, Arkefly en KLM. We pakken praktische kwesties aan – zoals het ‘aanstralen’ van vliegtuigen met een laserpen, wat strafbaar is gesteld. We sluiten cao’s en zijn doorlopend bezig met de verbetering van de vliegveiligheid. De verdere professionalisering van het beroep van vlieger. En in internationaal verband vragen we

HORIZONTAAL

aandacht voor veilige regelgeving en oneerlijke concurrentie. Dus

2. journalisten; 6. astreinte; 7. vermogen; 10. motorrijtuig; 11. Europees land; 14. grondwet;

ook in de Tweede Kamer. Daarom ben ik meteen ook lid geworden

15. denkbeeld; 17. onderwijs; 19. monter; 21. leerstelling; 23. fractieleider; 24. meubelstuk;

van Nieuwspoort.”

25. parlementariër.

Welke wet geldt wanneer? VERTICAAL

In het eerste jaar van de Rijksluchtvaartschool is er ook aandacht

1. communicatiemiddelen; 2. synthetische stof; 3. Europese hoofdstad; 4. klein schaakstuk;

voor wetgeving.

5. bevestiging; 8. daden; 9. leiding; 12. Europees land; 13. educatie; 16. dagelijks werk; 18. feest;

“Je hebt als vlieger te maken met wetten over luchtvaart en allerlei

20. deel van een huis; 22. college.

internationale verdragen. Welk recht geldt er als je boven zee zit? Dat soort juridische kwesties. Of dat je een unruly passenger moet

Oplossing

aanhouden als de deuren van het vliegtuig nog dicht zijn. Dan geldt

Onder de goede inzenders van dit kruiswoordraadsel voor Poorters wordt het boek Wij begrijpen

namelijk het recht van het land van registratie van het toestel. Als de

elkaar uitstekend van Pieter van Os verloot.

deuren open zijn, gelden de wetten van het land waar je bent. De VNV heeft een eigen Accident Investigation Group. De leden

Oplossingen, voorzien van naam en adres, opsturen naar Nieuwspoort, t.a.v. Nieuwspoort Nieuws,

daarvan hebben een speciale, kostbare opleiding genoten. Bij een

Lange Poten 10, 2511 CL Den Haag. Op de envelop ‘kruiswoordraadsel’ vermelden.

onderzoek naar een vliegincident of -accident is de invalshoek van

Sluitingsdatum vrijdag 28 februari 2014.

de vlieger vaak relevant. De Onderzoeksraad voor Veiligheid kan dan een van onze mensen inschakelen. Als VNV-bestuur weten wij daar

Oplossing kruiswoordraadsel 2013/3

niets van, de betrokken leden mogen er niets over zeggen. Dat garandeert onafhankelijkheid.

Horizontaal: 4. Hague; 5. boos; 7. dolk; 8. alarm; 11. aanval; 12. gifgas; 14. wereld; 16. Brit;

Bij een incident waarbij een Nederlandse vlieger ‘betrokken’ is, biedt

18. konvooi; 19. bewijs; 20. wraak; 21. westen; 22. Syrië.

de VNV eerste bijstand en zorgt voor bescherming van het individu.

Verticaal: 1. mandaat; 2. Rusland; 3. oorlog; 6. straf; 9. Cameron; 10. Fabius; 13. regime;

Hoe moet je omgaan met autoriteiten of politie ook in het buiten-

15. debat; 16. bewind; 17. invasie; 18. Kerry.

land? Het uiteindelijke maatschappelijke gevolg is dat de meldingsbereidheid van Nederlandse verkeersvliegers enorm is en dat komt

A.W. Dijk uit Den Haag heeft met de goede inzending van kruiswoordraadsel 2013/3 een

de veiligheid ten goede.”

wandeling voor twee personen door Duister Den Haag gewonnen.

Nicole Bodéwes

Nieuwspoort is gesloten van maandag 23 december 2013 tot maandag 6 januari 2014. 28 - december 2013 - Nieuwspoort Nieuws 4

+++ Interviews met Ferry Mingelen en Clemens Cornielje Verslag van landing prins van Oranje +++

Recommend Documents