Dordrecht 17 mei 2009
Geachte mevrouw, meneer, Op 28 maart zijn vrijwilligers van FNV Lokaal Drechtsteden de buurt ingetrokken om aan inwoners te vragen welke sociale thema’s de lokale politiek op zou moeten pakken. De aanleiding voor dit initiatief is dat er volgend jaar gemeenteraadsverkiezingen worden georganiseerd. De enquête biedt u als politieke partij een gelegenheid om te laten zien dat u de opvattingen van inwoners van uw gemeente serieus neemt. We roepen u dan ook op om bij het schrijven van uw verkiezingsprogramma rekening te houden met de prioriteiten die respondenten naar voren hebben gebracht. In de rapportage van de enquête vindt u ook aanbevelingen voor de vertaling van deze prioriteiten naar concrete maatregelen. De bliksemenquête vormt onderdeel van een campagne die de FNV organiseert in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen. Binnenkort verschijnt er een verkiezingsmanifest. Eind dit jaar zullen we gemeenten benaderen voor ons tweejaarlijkse vergelijkend onderzoek naar het sociaal beleid van gemeenten Bijgevoegd treft u de landelijke rapportage van de bliksemenquête en de resultaten met betrekking tot de gemeente Dordrecht aan. Uiteraard zijn wij graag bereid deze brief in een persoonlijk gesprek toe te lichten. Met vriendelijke groet,
Blaauwweg 545 3328 XN Dordrecht tel. 078 6171672 of 06 22719193 email:
[email protected] De landelijke rapportage is ook te vinden op www.fnv.nl/lokaal Foto’s van de bliksemenquête vindt u hier: http://www.flickr.com/photos/fnvvakcentrale/sets/72157616131140608/detail/
Welke problemen moet de gemeente aanpakken? Een bliksemenquête van FNV Lokaal onder ruim drieduizend burgers
Colofon Uitgave: Projectteam: Tekst: Foto:
FNV Lokaal Gonca Akyar, Yvonne Brouwers, Daniel García Soto, Dirk Kloosterboer en Ahmed Sajid Gonca Akyar en Dirk Kloosterboer Henk Mohr (FNV Lokaal Alkmaar)
Amsterdam, april 2009
2
Inhoud Voorwoord 1. Inleiding 2. Welke thema’s moet de gemeente aanpakken? 3. De rol van de FNV op lokaal niveau 4. Conclusies en aanbevelingen Bijlage A: Methode Bijlage B: Vragenlijsten Bijlage C: Algemene kenmerken van respondenten Bijlage D: Wat is FNV Lokaal?
4 5 6 8 9 11 12 21 22
3
Voorwoord Op zaterdag 28 maart zijn tientallen vrijwilligers van FNV Lokaal in ruim dertig steden de straat opgegaan om aan bewoners te vragen welke sociale thema’s de gemeentepolitiek op moet pakken. We waren in Amsterdam Zuidoost, in de Haagse Stationsbuurt, in Rotterdam Delfshaven, en in talloze andere wijken. De aanleiding voor dit initiatief zijn de gemeenteraadsverkiezingen die plaatsvinden in maart 2010. Partijafdelingen zijn inmiddels begonnen met het schrijven van hun verkiezingsprogramma’s. Met onze bliksemenquête willen we signaleren wat er leeft onder bewoners, zodat de partijen daar hun voordeel mee kunnen doen. De enquête maakt onderdeel uit van een bredere campagne. Binnenkort publiceren we een verkiezingsmanifest. Eind dit jaar benaderen we gemeenten weer voor ons tweejaarlijkse grootschalige onderzoek naar de kwaliteit van het gemeentelijk sociaal beleid, de Lokale Monitor Werk, Inkomen en Zorg. Verder zullen we volgend jaar van ons laten horen op verkiezingsbijeenkomsten. Tijdens de uitvoering van de bliksemenquête zijn me twee dingen opgevallen. In de eerste plaats heb ik veel respect voor onze vrijwilligers, die ondanks het beroerde weer op hun vrije zaterdag de wijken introkken om mensen naar hun mening te vragen. In de tweede plaats viel me op hoe enthousiast mensen op straat reageren als je ze vraagt naar hun mening over de lokale politiek. ‘Dit zou je vaker moeten doen’, zo kregen we regelmatig te horen. Vaak voegde men hieraan toe: ‘Maar het is wel belangrijk dat er ook daadwerkelijk iets gebeurt met de uitkomsten.’ Daar sluit ik me graag bij aan. De uitkomsten van de enquête bieden een uniek beeld van de wensen en de zorgen over de lokale politiek die duizenden mensen kenbaar hebben gemaakt. Ik reken erop dat politieke partijen hier hun voordeel mee zullen doen. En ik voeg daaraan toe dat de FNV Lokaal-groepen een vinger aan de pols zullen houden en de lokale politiek zullen blijven aansporen om de sociale ambities van bewoners waar te maken. Leo Hartveld Federatiebestuurder FNV
4
1.
Inleiding
Op 3 maart 2010 is het zover. Dan zullen in Nederland gemeenteraadsverkiezingen plaatsvinden, waarbij burgers voor een nieuwe periode van vier jaar hun lokale vertegenwoordigers zullen kiezen. Hoewel de verkiezingen nog ver weg kunnen lijken, worden de verkiezingprogramma’s van de deelnemende lokale partijen langzaamaan al samengesteld. Als kernaspecten in een representatieve democratie vormen inspraak en draagvlak in dit kader belangrijke begrippen. Wat verwachten burgers van hun vertegenwoordigers binnen de gemeentelijke overheid en in hoeverre worden verwachtingen vertaald in verkiezingsprogramma’s? Als eerste bijdrage in de aanloop naar de verkiezingen is vanuit FNV Lokaal in dit kader op 28 maart 2009 een landelijke bliksemenquête georganiseerd. In samenwerking met andere maatschappelijke organisaties zijn in ruim 30 gemeenten meer dan 3000 burgers geënquêteerd. Aan de hand van een vragenlijst is aan burgers gevraagd welke thema’s (variërend van onderwijs, werk en inkomen tot aan discriminatie en zorgvoorzieningen) volgens hen door de gemeente zouden moeten worden aangepakt. Ook is hen gevraagd naar hun verwachtingen over de rol van de FNV. Qua achtergrond vormen de respondenten een redelijke afspiegeling van de Nederlandse bevolking. Er is geënquêteerd in Alkmaar, Almelo, Almere, Alphen aan den Rijn, Amsterdam, Assen, Culemborg, Dalfsen, Den Haag, Dordrecht, Eindhoven, Etten-Leur, Gilze en Rijen, Groningen, Haarlem, Helmond, Hengelo, Heusden, Loon op Zand, Maastricht, Nijmegen, Raalte, Roosendaal, Rotterdam, Schouwen-Duiveland, Tilburg, Utrecht, Waalwijk, Wijchen, Woerden, Zoetermeer en Zwolle. In dit onderzoeksverslag zullen de resultaten van de opiniepeiling worden gepresenteerd. Na dit inleidende hoofdstuk volgt in hoofdstuk 2 een uiteenzetting van de thema’s die door burgers belangrijk worden gevonden voor de aanpak door de lokale politiek. Vervolgens zal in hoofdstuk 3 worden stilgestaan bij de rol die van de FNV wordt verwacht op lokaal niveau. Het rapport zal worden afgesloten met de conclusies en aanbevelingen die voortvloeien uit de bliksemenquête (hoofdstuk 4). Tot slot zijn achterin het verslag enkele toelichtende bijlagen op het onderzoek opgenomen.
5
2.
Welke thema’s moet de gemeente aanpakken?
Gemeenten hebben uiteenlopende taken op het gebied van werk en inkomen. Aan respondenten zijn tien thema’s voorgelegd met de vraag of zij deze belangrijk vinden. Vervolgens is aan ze gevraagd om de drie belangrijkste thema’s te noemen. Hieronder worden de resultaten samengevat. Tabel A: Prioriteiten lokaal sociaal beleid volgens respondenten. Thema
Belangrijk (%)
Prioriteit (%)
Stimuleren onderwijs (voorkomen 82 schooluitval, aansluiting tussen opleiding en arbeidsmarkt, kwaliteitsverbetering)
44
Betaalbare zorgvoorzieningen (bijvoorbeeld thuiszorg, scootmobiel)
81
40
Aanpakken van de werkloosheid door te investeren in werkgelegenheid
81
37
Scholing voor mensen die door de 80 crisis hun baan verliezen
34
Aanpak discriminatie en bevorderen diversiteit (onder andere op de arbeidsmarkt)
71
26
Betaalbare kinderopvang
65
24
Inkomenssteun (voor uitkeringsgerechtigden en werkenden met een laag inkomen)
69
21
Verbeteren 67 arbeidsomstandigheden bij bedrijven die voor de gemeente werken (gezond, veilig en rechtszeker werk, arbeidsplaatsen aanbieden aan langdurig werklozen)
20
Subsidies voor sociaal-culturele activiteiten in de buurt
60
13
Ondersteuning voor startende ondernemers (bijvoorbeeld via startkapitaal)
58
11
Uit de tabel blijkt dat alle thema’s belangrijk worden gevonden door een meerderheid van de respondenten. In de meeste gevallen gaat het om een ruime meerderheid. Over steun voor startende ondernemers en subsidie voor sociaal-culturele activiteiten is iets meer verschil van opvatting. Als mensen wordt gevraagd om de drie allerbelangrijkste onderwerpen te noemen, blijken onderwijs, betaalbare zorg en werk de hoogste prioriteit te hebben. Ook scholing voor mensen die werkloos worden en de aanpak van discriminatie staat bij meer dan een kwart van de respondenten in de top drie van onderwerpen waar de gemeente iets aan moet doen. Inkomenssteun voor mensen met lage inkomens en fatsoenlijk werkgeverschap bij bedrijven die voor de gemeente werken, staat bij één op de vijf respondenten in de top drie, gevolgd door subsidie voor sociaal-culturele activiteiten en steun voor startende ondernemers.
6
Discriminatie belangrijk thema voor jongeren Verschillende groepen leggen hun eigen prioriteiten, al zijn de verschillen niet altijd heel groot. Zo hechten vrouwen meer belang aan kinderopvang (28% noemt dit als prioriteit), onderwijs (48%) en betaalbare zorg (44%), terwijl mannen werkgelegenheid (39%) en steun voor startende ondernemers (12%) van meer belang achten. Ouderen hechten meer waarde aan betaalbare zorg (50% in de groep 65-80). Respondenten in de groep 20-40 jaar kennen meer betekenis toe aan kinderopvang (35%). Verder hechten jongeren meer waarde aan aanpak van discriminatie (43% bij de groep tot 20 jaar), onderwijs (51% van de respondenten onder de veertig) en steun voor startende ondernemers (15% van respondenten onder de veertig). Laagopgeleiden hechten meer belang aan fatsoenlijk werkgeverschap bij bedrijven die voor de overheid werken (bijna een kwart van de respondenten met maximaal vmbo noemt dit als prioriteit), aan de aanpak van discriminatie (29% van degenen met alleen basisschool) en aan inkomenssteun voor mensen met lage inkomens (26% van degenen met alleen basisschool). Hoogopgeleiden kennen juist weer meer betekenis toe aan onderwijs (rond de zestig procent voor respondenten met hbo / wo). Allochtonen hechten net als jongeren en laagopgeleiden meer belang aan de aanpak van discriminatie (43%). Door middel van een open vraag is aan respondenten gevraagd of er nog andere zaken zijn waar de gemeente meer aan moet doen. Een thema dat vaak is genoemd, is het aanpakken van criminaliteit en het vergroten van de veiligheid. In dit kader wordt ook gepleit voor het aanpakken van hangjongeren en voor meer blauw op straat. Enkele respondenten vinden juist dat er minder agenten op straat zouden moeten rondlopen; zij voeren aan dat de politie soms te overdreven optreedt. Enkele andere voorbeelden van onderwerpen die veel zijn genoemd: • beter naar de burger luisteren en serieus nemen; • betaalbare huur; • duurzaamheid, milieu, energiebesparing, luchtkwaliteit; • groenvoorziening; • hondenpoep; • jongerenbeleid; • werkgelegenheid.
7
3.
De rol van de FNV op lokaal niveau
Respondenten verwachten dat de FNV op lokaal niveau advies geeft als er problemen zijn met werkgevers (60% noemt dit als prioriteit), voorlichting geeft over de positie en de rechten van werknemers en uitkeringsgerechtigden (51%), advies geeft als er problemen zijn met een uitkeringsinstantie (50%), helpt met het invullen van formulieren (45%), invloed uitoefent op de gemeentepolitiek (38%) en de bekendheid van de FNV vergroot binnen bedrijven (20%). Als gevraagd wordt waar de FNV zich nog meer mee bezig moet houden, zegt een flink aantal respondenten dat vast moet worden gehouden aan de AOW-leeftijd van 65 jaar (‘Goed wat Agnes doet!’). Daarnaast worden verschillende algemene opmerkingen gemaakt over hoe de FNV zou moeten functioneren. Er wordt gevraagd om meer voorlichting gericht op jongeren, om meer aandacht voor leden bij bedrijven waar weinig vakbondsleden werken en om FNVinitiatieven in de ICT-sector. Enkele respondenten vinden dat de FNV ongeorganiseerden niet zou moeten helpen, anderen zeggen juist dat de FNV er voor alle burgers moet zijn. Eén respondent ziet verplicht vakbondslidmaatschap als oplossing. FNV moet vaker de buurt in Naast deze algemene opmerkingen hebben respondenten ook opmerkingen gemaakt over wat de FNV specifiek op lokaal niveau zou moeten doen. Enkele voorbeelden: • Inloopactiviteiten op lokaal niveau. • Invloed op gemeentepolitiek moet groter. • FNV meer in de buurt. • Kritisch volgen van de gemeenteraad, meer openheid, meer bekendmaken. • Op lokaal niveau meer en betere hulp vanuit de FNV naar leden en niet-leden en zoals vroeger vakbondswinkels of sociale hulp. • Meer gerichte acties met wat pit, ook regionaal. • Meer info in de wijken over de FNV. • Meer zichtbaar zijn in de gemeenten en districten. • Middenkader naar buurthuizen om zelf te kijken hoe het er gaat. • Signalen doorgeven aan de gemeenteraad. Veel respondenten zeggen het te waarderen dat ze naar hun mening wordt gevraagd: • Blij dat eindelijk eens de mening van de burger wordt gevraagd. • De FNV gaat tenminste nog de straat op. • Goed om te zien dat er ook nog face to face interviews worden gehouden en niet alleen via internet. • Knap werk bij dit slechte weer. • Politieke partijen zullen blij zijn met uw informatie. Veel mensen vinden de enquête voor herhaling vatbaar: ‘Enquête niet eenmalig maar periodiek herhalen’; ‘Dit mag wel vaker’; ‘Meer de straat op om de mening van de gewone man te peilen’; ‘Vaker doen, goed dat de FNV met de mensen spreekt en ze opzoekt’. Tegelijk benadrukken ze dat er wel iets met de resultaten moet gebeuren: ‘Er wordt veel gevraagd en wat gebeurt ermee?’; ‘Hopen dat de politiek er rekening mee houdt’; ‘Uitkomst moet door de gemeente serieus worden genomen’; ‘Wens van harte dat de gemeentepolitiek luistert naar de wensen van de mensen’.
8
4.
Conclusies en aanbevelingen
Onderwijs, betaalbare zorg en werk. Dat zijn de belangrijkste thema’s die de gemeentepolitiek moet oppakken volgens de ruim drieduizend respondenten in de bliksemenquête die FNV Lokaal op 28 maart 2009 heeft gehouden in ruim dertig gemeenten. In totaal zijn tien onderwerpen aan de respondenten voorgelegd: stimuleren onderwijs; betaalbare zorg (bijvoorbeeld thuiszorg); investeren in werkgelegenheid; scholing voor mensen die door crisis hun baan verliezen; aanpak discriminatie en bevorderen diversiteit; betaalbare kinderopvang; inkomenssteun voor mensen met een uitkering en werkende armen; arbeidsomstandigheden bij bedrijven die voor de gemeente werken; subsidies voor sociaalculturele activiteiten en het ondersteunen van startende ondernemers. Al deze thema’s worden van belang geacht door een meerderheid van de respondenten - in de meeste gevallen een ruime meerderheid. Uit de enquête blijkt dat er veel overeenstemming is over de vraag welke onderwerpen belangrijk zijn. Verschillende groepen respondenten leggen hun eigen accenten, maar de verschillen zijn over het algemeen klein. Zo vinden respondenten tussen de 20 en 40 jaar de kinderopvang belangrijk, ouderen vinden betaalbare zorg extra belangrijk en laagopgeleiden vinden het belangrijk dat bedrijven die voor de gemeente werken zich opstellen als fatsoenlijke werkgever. De meest opvallende uitkomst is dat jonge respondenten veel belang hechten aan de aanpak van discriminatie. Veel respondenten zijn enthousiast over het feit dat naar hun mening wordt gevraagd over de gemeentepolitiek. Vaak voegen ze daar wel aan toe dat het belangrijk is dat er ook iets gebeurt met de uitkomsten. Aanbevelingen Hieronder worden aanbevelingen geformuleerd voor een sociaal gemeentelijk beleid dat recht doet aan de opvattingen die respondenten naar voren hebben gebracht. Voor uitgebreidere handgrepen voor een sociaal gemeentelijk beleid verwijzen we naar het Beleidskader FNV Lokaal 2009, beschikbaar op de website van FNV Lokaal (www.fnv.nl/lokaal). Stimuleren onderwijs • Expliciet beleid om schooluitval tegen te gaan. • Goede aansluiting tussen school en arbeidsmarkt door regelmatig overleg tussen actoren op basis van arbeidsmarktanalyses. • Coachingstrajecten voor leerlingen die dreigen uit te vallen. • Vertaling van de wet WIJ vooral in leertrajecten. Betaalbare zorg, bijvoorbeeld thuiszorg • De eigenbijdrageregeling moet mensen met een minimuminkomen ontzien. • Bij complexe hulpvraag moet de indicatiestelling gebeuren door middel van een huisbezoek. Investeren in werkgelegenheid • Investeer in groene banen, bijvoorbeeld door verbeteringen van het openbaar vervoer en het bouwen van nieuwe stations op nieuwbouwlocaties. • Contract compliance om inwoners met een grote afstand tot de arbeidsmarkt weer aan het werk te krijgen. • Stimuleer werkgevers om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen door een no-riskpolis of een loonkostensubsidie. Eventueel kunnen ook de premieafdrachten van werkgevers worden verkleind. Scholing • Verruim de mogelijkheid voor werkzoekenden om zich bij te scholen tijdens de periode waarin de arbeidsmarkt weinig mogelijkheden biedt.
9
Aanpak discriminatie en bevorderen diversiteit • Formuleer concrete doelstellingen om de achterstand van minderheden op de arbeidsmarkt weg te werken. • Geef als gemeente het goede voorbeeld door te streven naar een personeelsbestand dat een afspiegeling vormt van de lokale bevolking. • Voorzie in een goed toegerust meldpunt waar burgers klachten over discriminatie kunnen melden. Betaalbare kinderopvang • Door gebrek aan kapitaal stagneren de investeringen in nieuwe locaties voor de kinderopvang. Stimuleer dat er meer ‘brede scholen’ komen waar kinderen ook buiten schooltijd kunnen worden opgevangen. Inkomenssteun voor mensen met uitkering en werkende armen • Langdurigheidstoeslag voor iedereen die minimaal drie jaar heeft moeten leven van maximaal 120% van het sociaal minimum (eventueel met een glijdende schaal tussen 110% en 120% van het sociaal minimum). • Bestandskoppeling om mensen die recht hebben op inkomensondersteuning actief te kunnen benaderen met klantvriendelijke aanvraagprocedures of automatische toekenning. Arbeidsomstandigheden bij bedrijven die voor de gemeente werken • Gemeenten dienen een maatschappelijk verantwoord aanbestedings-, vergunningen- en subsidiebeleid te voeren, waarbij uitvoerders wordt gevraagd om hun personeel fatsoenlijke salarissen te betalen en om kansen te bieden aan werkzoekenden die moeilijk aan de slag komen op de arbeidsmarkt. Hier kan ook een koppeling worden gelegd met milieueisen. Subsidies voor sociaal-culturele activiteiten • Steun initiatieven gericht op sociale cohesie en maatschappelijke participatie. Ondersteunen startende ondernemers • Eén loket voor administratieve zaken. • Kleine bedrijven niet uitsluiten van aanbestedingsprocedures.
10
Bijlage A: Methode Gegevensverzameling In lijn met het doel van de bliksemenquête - het signaleren van de wensen en verwachtingen van burgers ten aanzien van de gemeentelijke politiek - is bij de gegevensverzameling gebruikgemaakt van een papieren vragenlijst. Aan de hand van die vragenlijst zijn burgers op straat mondeling geënquêteerd. De vragenlijst omvatte 14 vragen, verdeeld over een inhoudelijk deel (vraag 1 t/m 6) en een algemeen deel (vraag 7 t/m 14). Om een zo divers mogelijke respondentengroep te kunnen bereiken, is de papieren vragenlijst ook vertaald naar het Turks en het Arabisch (zie bijlage B voor de vragenlijsten). Tevens is voor respondenten een meeleesvragenlijst ontwikkeld, zodat ze bij de uitgebreidere inhoudelijke vragen rustig mee konden lezen en weloverwogen konden antwoorden. Voordat de definitieve afname plaatsvond, is een mini-pilot gehouden, waarbij de duidelijkheid en begrijpelijkheid van de vragen is nagegaan. Om een consequente afname en daarmee de geldigheid van resultaten te waarborgen, zijn er daarnaast drie instructiebijeenkomsten (in Zwolle, Tilburg en Utrecht) georganiseerd voor deelnemende enquêteurs. Tijdens die bijeenkomsten werden het doel, de opbouw en de afname van de vragenlijst toegelicht. Sommige deelnemers van FNV Lokaal-groepen hebben vervolgens in hun eigen gemeente ook instructiebijeenkomsten georganiseerd. Op zaterdag 28 maart 2009 hebben uiteindelijk tientallen medewerkers en kaderleden van de FNV samen met vrijwilligers van verschillende maatschappelijke organisaties in 32 gemeenten in totaal 3111 respondenten de vragenlijst voorgelegd. Hieruit valt af te leiden dat er geen gebruik is gemaakt van een aselecte steekproef. Wel zijn enquêteurs geïnstrueerd om mensen met verschillende achtergronden (leeftijd, geslacht, etniciteit) te benaderen. Zie bijlage C voor een nadere uiteenzetting over de samenstelling van de respondenten. Gegevensverwerking De ingevulde vragenlijsten zijn door een twintigtal vrijwilligers in twee dagen ingevoerd. Dit is gedaan in een vooraf samengesteld formulier in het computerprogramma Microsoft Office Access. Alle ingevoerde gegevens zijn vervolgens geëxporteerd naar Microsoft Office Excel en tot slot geïmporteerd in het programma SPSS (Statistical Package for the Social Sciences). Met dat laatste programma zijn de verzamelde gegevens uiteindelijk ook geanalyseerd.
11
Bijlage B: Vragenlijsten Op de 1. 2. 3.
12
pagina’s hierna zijn de gehanteerde vragenlijsten in de volgende volgorde bijgevoegd: Vragenlijst – Nederlands Vragenlijst – Turks Vragenlijst – Arabisch
Vragenlijst bliksemenquête - 28 maart 2009 Dag mevrouw / meneer. Bent u bereid uw mening te geven over wat de politiek in uw gemeente moet doen? Het zijn maar 14 vragen, dus het kost weinig tijd en de resultaten zullen anoniem worden verwerkt. De FNV organiseert dit onderzoek. We gaan aan de politieke partijen vragen om de resultaten mee te nemen in hun verkiezingsprogramma’s. 1. Allereerst wil ik u 10 thema’s voorleggen waar de gemeente wat aan kan doen en wil u vragen om aan te geven of u de aanpak van de thema’s belangrijk of niet belangrijk vindt. [Instructie enquêteur: plaats een kruisje in antwoordkolom 1 bij de thema’s die belangrijk worden bevonden.]
Kolom 1
Kolom 2
a) verbeteren arbeidsomstandigheden bij bedrijven die voor de gemeente werken (gezond, veilig en rechtszeker werk, arbeidsplaatsen aanbieden aan langdurig werklozen) b) betaalbare kinderopvang c) aanpak discriminatie & bevorderen diversiteit (o.a. op de arbeidsmarkt) d) stimuleren onderwijs (voorkomen schooluitval, aansluiting tussen opleiding & arbeidsmarkt, kwaliteitsverbetering) e) aanpakken van de werkloosheid door te investeren in werkgelegenheid f)
ondersteuning voor startende ondernemers (bijvoorbeeld via startkapitaal)
g) inkomenssteun (voor uitkeringsgerechtigden & werkenden met een laag inkomen) h) scholing voor mensen die door de crisis hun baan verliezen i)
subsidies verstrekken voor sociaal-culturele activiteiten in de buurt
j)
realiseren van betaalbare zorgvoorzieningen (bijvoorbeeld thuiszorg, scootmobiel) 2. Welke 3 onderwerpen uit de lijst hierboven zouden volgens u de meeste voorrang moeten hebben bij de aanpak? (Maximaal 3 antwoorden.) [Instructie enquêteur: plaats maximaal 3 kruisjes in antwoordkolom 2 bij de thema’s die volgens de respondent de meeste voorrang zouden moeten hebben bij de aanpak.]
3. Zijn er andere zaken waar de gemeente volgens u meer aan moet doen? ___________________________________________________________________________ 4. Bent u lid van een vakbond? Zo ja, welke? □ Nee, ik ben (nog) geen lid van een vakbond. □ Ja, ik ben lid van een FNV-bond. □ Ja, anders: ________________________________________________________________ 5. Welke 3 activiteiten verwacht u dat de FNV in uw gemeente prioriteit geeft? (Maximaal 3 antwoorden.) [Instructie enquêteur: plaats in antwoordkolom 3 maximaal 3 kruisjes bij de activiteiten die volgens de respondent voorrang zouden moeten hebben.]
a) helpen met formulieren invullen b) advies als er problemen zijn met werkgever c) advies als er problemen zijn met uitkeringsinstantie d) voorlichting geven over de positie en rechten van werknemers en uitkeringsgerechtigden e) invloed uitoefenen op de gemeentepolitiek f)
bekendheid & organisatiegraad van de FNV binnen bestaande bedrijven vergroten
6. Zijn er andere zaken waar de FNV volgens u meer aan moet doen? ___________________________________________________________________________
Kolom 3
Tot slot nog enkele vragen van algemene aard: 7. Wat is uw geslacht? [Instructie enquêteur: deze vraag niet uitdrukkelijk stellen, maar graag zelf het antwoord invullen.]
□ Man □ Vrouw 8. Wat is uw geboortejaar? ____ 9. Wat is uw hoogst behaalde diploma? (1 antwoord mogelijk.) □ geen □ basisschool □ vmbo □ havo / vwo □ middelbaar beroepsonderwijs (mbo) □ hoger beroepsonderwijs (hbo) □ universiteit 10. Kunt u zichzelf indelen bij één van de volgende groepen? (Meerdere antwoorden mogelijk.) □ scholier / student □ huisvrouw / huisman □ werknemer □ ondernemer □ uitkeringsgerechtigde □ anders, namelijk: ___________________________________________________________________________ De FNV wil graag een vakbond voor iedereen zijn en hecht waarde aan een evenwichtig diversiteitsbeleid binnen al haar activiteiten. Ook binnen deze opiniepeiling. Om dat inzichtelijk te kunnen maken, zouden we graag willen weten wat het geboorteland is van uw ouders. 11. Geboorteland vader: _________________________________________________________ 12. Geboorteland moeder: _______________________________________________________ 13. Heeft u nog opmerkingen naar aanleiding van deze enquête? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 14. Wilt u éénmalig geïnformeerd worden over de uitkomsten van deze enquête? Geeft u dan s.v.p. uw e-mailadres op. ___________________________________________________________________________
•
In te vullen door de enquêteur: Gemeente: _________________________________________________________________ Naam enquêteur: ____________________________________________________________
14
Belediye politikaları hakkında anket - 28 Mart 2009 Đyi günler. Ben Hollanda Đşçi Sendikaları Konfederasyonu’ndan (FNV’den) geliyorum. Belediyenizin uyguladığı politikalar hakkında ülke çapında bir anket yapmaktayız ve bu çerçevede insanların düşüncelerini ve isteklerini merak ediyoruz. Toplam 14 sorudan oluşan kısa ve anonim bir şekilde işlenecek olan bir anket. Sizin de düşüncelerinizi öğrenebilir miyiz? Anketin sonuçlarıyla, 2010’da yapılacak olan belediye seçimlerine katılan partilerin parti proğramlarını etkilemeyi amaçlıyoruz. 1. Öncelikle size, belediyenizin ele alabileceği 10 konu sunacağım. Bu konuların belediyeniz tarafından ele alınmasını önemseyip, önemsemediğinizi belirtebilir misiniz? [Anketçiye açıklama: belediye tarafından ele alınması önemli olarak nitelendirilen konuların arkasındaki 1. cevap sütununa çarpı işareti koyunuz.]
1. Sütun
2. Sütun
a) belediye için çalışan işyerlerinde çalışma koşullarının düzeltilmesi (sağlıklı, güvenilir ve yasal iş sağlanması, uzun süredir işsiz olan insanlara iş olanaklarının sunulması) b) ödenilebilir çocuk bakımının sağlanması (kreşler ve çocuk yuvaları gibi) c) ayrımcılığa çözüm bulunması & çeşitliliğin geliştirilmesi (örneğin iş alanında) d) eğitimin geliştirilmesi (öğrenimin yarım bırakılmasının önlenmesi, eğitim ve iş alanı arasındaki uyumun ve kalitenin geliştirilmesi) e) istihdamın arttırılmasına yönelik yatırım yaparak işsizliğe çözüm getirilmesi f)
yeni bir iş kurmak isteyenlere destek olunması (örneğin başlangıçta maddî destek verilmesi)
g) gelir yardımının sağlanması (ödenek alanlara & düşük gelirli işçilere) h) krizden dolayı işini kaybeden insanlara eğitim olanaklarının sağlanması i)
çevrede sosyo-kültürel aktiviteler organize edilebilmesi için maddî yardım sağlanması
j)
ödenilebilir sağlık hizmetlerinin gerçekleştirilmesi (örneğin evde yardım ya da otomatik sandalye) 2. Sizce yukarıdaki hangi 3 konuya öncelik verilip ele alınması gerekir? (En fazla 3 cevap.) [Anketçiye açıklama: en çok öncelik tanınması gereken 3 konunun arkasındaki 2. cevap sütununa çarpı işareti koyunuz.]
3. Belediyenizin daha fazla ilgilenmesini beklediğiniz başka konular var mı? ___________________________________________________________________________ 4. Bir sendikaya üye misiniz? Üye iseniz, hangi sendikaya? □ Hayır, (henüz) bir sendikaya üye değilim. □ Evet, FNV’ye bağlı bir sendikaya üyeyim. □ Evet, başka: _______________________________________________________________ 5. Hollanda Đşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (FNV’nin) belediyenizde hangi aktivitelere öncelik tanımasını beklersiniz? (En fazla 3 cevap.)
3.
[Anketçiye açıklama: en çok öncelik tanınması beklenilen 3 aktivitenin arkasındaki 3. cevap sütununa çarpı işareti Sütun koyunuz.]
a) form doldurmada yardımcı olunması b) işverenle sorun yaşandığında danışmanlık görevinin üstlenilmesi c) sosyal sigortalar kurumlarıyla sorun yaşandığında danışmanlık görevinin üstlenilmesi d) işçilerin ve ödenek alan insanların toplumdaki konumları ve hakları hakkında bilgilendirilmesi e) belediye politikalarını etkilemek için çaba sarfedilmesi f)
varolan şirketlerde Hollanda Đşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (FNV’nin) tanıtılması ve üyelerinin çoğaltılması 6. Hollanda Đşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (FNV’nin) ilgilenmesini beklediğiniz başka konular var mı? ___________________________________________________________________________
Son olarak birkaç tane genel sorum olacak: 7. Cinsiyetiniz nedir? [Anketçiye açıklama: Bu soruyu açıkça sormak yerine, cevabını kendiniz yazın lütfen.]
□ Erkek □ Bayan 8. Doğum yılınız nedir? ____ 9. Aldığınız en yüksek diploma hangisidir? □ hiçbiri □ ilkokul □ ortaokul (vmbo) □ lise (havo / vwo) □ meslek okulu (mbo) □ yüksek okul (hbo) □ üniversite 10. Aşağıdaki sınıflardan birine kendinizi yerleştirebilir misiniz? (Birden fazla cevap olanağı mümkün.) □ öğrenci □ ev hanımı / ev işleriyle ilgilenen kişi □ işçi □ iş adamı / kadını □ ödenek almaya hak kazanmış kişi □ başka: ___________________________________________________________________________ Hollanda Đşçi Sendikaları Konfederasyonu (FNV) herkesin sendikası olmayı ve dengeli bir çeşitlilik politikasını tüm aktiviteleri içerisinde gerçeklestirmeyi önemsiyor. Bu anket içerisinde de. Bunu somut bir şekilde takip edebilmek için annenizin ve babanızın doğduğu ülkeyi öğrenmek isteriz. 11. Babanızın doğduğu ülke: _____________________________________________________ 12. Annenizin doğduğu ülke: _____________________________________________________ 13. Anketin sonuna gelmiş bulunuyoruz. Eklemek ya da sormak istediğiniz herhangi birşey var mı? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 14. FNV Lokaal, yani Hollanda Đşçi Sendikaları Federasyonu’nun yerel kolları tarafından düzenlenen bu anketin sonuçları hakkında bilgilendirilmek isterseniz, bize e-posta adresinizi veriniz lütfen. ___________________________________________________________________________
•
Anketçi tarafından doldurulması gereken bölüm: Anketin alındığı belediye: ___________________________________________________________ Anketçinin ismi: ___________________________________________________________________
16
Vragenlijst bliksemenquête - 28 maart 2009
2009 أ ع اأي – رس Dag mevrouw / meneer. Bent u bereid uw mening te geven over wat de politiek in uw gemeente moet doen? Het zijn maar 14 vragen, dus het kost weinig tijd en de resultaten zullen anoniem worden verwerkt. De FNV organiseert dit onderzoek. We gaan aan de politieke partijen vragen om de resultaten mee te nemen in hun verkiezingsprogramma’s.
"!م ؟ ا# ا$!%#ل !ذا )( '& ا,- !ء رأ0'1 ون% 4 أ5 ه.\أه ي .ل,9) 5 : !9; ' ع01!>= ا4 و،@A,# ا$ 5"# اB CDE اC إذن ه،GاH 14 ب .JKL#ا اC هM)B # ه اFNV I !"4 .I !N41! ا9)!ر اL'1 ا$ JKL#!>= ا4 CDE أنI!%#اب اM- ا$ (0B 1. Allereerst wil ik u 10 thema’s voorleggen waar de gemeente wat aan kan doen en wil u vragen om aan te geven of u de aanpak van de thema’s belangrijk of niet belangrijk vindt.
ب.ون أن أ/ ه+ ا رأ.1/ أن+ 2 34 وأ، 6 +6/ * أن7 8 9 : وا,;ا. 10 + ,& أر* أو أن أ&ض.1 .+6 ,> أم+6ُ ,;ا.9 ه=< ا1ا [Instructie enquêteur: plaats een kruisje in antwoordkolom 1 bij de thema’s die belangrijk worden bevonden.]
[96 6E ُى أ: اIا.9 7J2 1 E F اG/ 1 ; ا:CA9 ت9,1/] Kolom 1
Kolom 2
a) verbeteren arbeidsomstandigheden bij bedrijven die voor de gemeente werken (gezond, veilig en rechtszeker werk, arbeidsplaatsen aanbieden aan langdurig werklozen)
.IL# 5Q: #آ!ت ا:# IL%B#! 5T#وف اV $%K (أ (I,X ةT# $X!# '& ا5Q:# 'ض ص ا،I4,4!A !ت4!T\ و$ أ،K] 5Q^) b) betaalbare kinderopvang
ل," $T_ `!لX اI4!a-\!لL"ت( إ c) aanpak discriminatie & bevorderen diversiteit (o.a. op de arbeidsmarkt)
(5T#ق ا, &-) ع,B# اc): وIdB# اI !رK (ث d) stimuleren onderwijs (voorkomen schooluitval, aansluiting tussen opleiding & arbeidsmarkt, kwaliteitsverbetering)
#\اIرا# '& اc):#ج( ا (#دة ا,; $%K ،5Q:#ق ا, و# ا$ ا,# ا،رT#ر ا9# ا$ I!A,#)ا e) aanpakken van de werkloosheid door te investeren in werkgelegenheid
5Q:# ص اD !رT_1! I#!0L# اI !رK (ح f)
ondersteuning voor startende ondernemers (bijvoorbeeld via startkapitaal)
(!لT# أس ا9T' _) $>LT# ا$#"!وT#خ( د' ا g) inkomenssteun (voor uitkeringsgerechtigden & werkenden met een laag inkomen)
(IMر ه,; أ5 !" ن,Q: $C#!^!ت واT#ن ا,\!" $C#!ص اN^k# IL%B#! _) 5DاT#د( د' ا h) scholing voor mensen die door de crisis hun baan verliezen
I#!T# اI( ازL% !#!- 9Q^ "وا$C#!ص اN^k# را# ا$, # ا, (ذ
17
i)
subsidies verstrekken voor sociaal-culturele activiteiten in de buurt
K# اI'!T;1 واI !"_# اI0:4k# I#!T#!'ات ا%T#!ء ا0'ر( إ j)
realiseren van betaalbare zorgvoorzieningen (bijvoorbeeld thuiszorg, scootmobiel)
(I>! 9 # اI # ا،I#MBT# اI!'# ا5_) I#," وIL!B ITmE ت9% D (ز 2. Welke 3 onderwerpen uit de lijst hierboven zouden volgens u de meeste voorrang moeten hebben bij de aanpak? (Maximaal 3 antwoorden.) [Instructie enquêteur: plaats maximaal 3 kruisjes in antwoordkolom 2 bij de thema’s die volgens de respondent de meeste voorrang zouden moeten hebben bij de aanpak.]
.(SآP اT& .R أ3) ؟.وP اCJ/ 6Eون أ/ :رة أ&< ا.=آ9 ا,;ا. 3 : ه.2 6E أ:219 اZF ى ا: ا,;ا.9 7J2 ،2 +Y ر.RP اE W :X SآP اT& & ت3 ; :CA9 ت9,1/] [[ 19 7J2 .وP اCJ/ 3. Zijn er andere zaken waar de gemeente volgens u meer aan moet doen?
؟+ رأ3J] ،*7 ا6 +6/ أن3[ ىW أIY ك2 ه ه.3 ________________________________________________________________________________ 4. Bent u lid van een vakbond? Zo ja, welke? □ Nee, ik ben (nog) geen lid van een vakbond. □ Ja, ik ben lid van een FNV-bond. □ Ja, anders: ______________________________
؟AE :X .I& +E ه أ.4 ! I !"4 ا,a' ( ) @%# ،G □ FNV I !"4 ,a' !4 أ،4 □ :ىD أI !"4 ،4 □ _______________________________________ 5. Welke 3 activiteiten verwacht u dat de FNV in uw gemeente prioriteit geeft? (Maximaal 3 antwoorden.) [Instructie enquêteur: plaats in antwoordkolom 3 maximaal 3 kruisjes bij de activiteiten die volgens de respondent voorrang zouden moeten hebben.]
؟+ * :X FNV AE ف4 8 .وP اCJ/ 6Eون أ/ :رة أ&< ا.=آ9 ا,;ا. 3 : ه.5 .(SآP اT& .R أ3) [[ 19 7J2 .وP اCJ/ 6E أ:219 اZF ى ا: اEP اT& SآP اT& & ت3 ; :CA9 ت9,1/] Kolom 3
a) helpen met formulieren invullen
!رات\اوراقT1 اp !'ة%T#أ( ا b) advies als er problemen zijn met werkgever
5T# رب اc 5!آ: !كB@ ه4! إذا آr>!dB#ب( " ا c) advies als er problemen zijn met uitkeringsinstantie
(t,#!ش )اT# ا$' I#وH%T# اI9)# اc 5!آ: !كB@ ه4! إذا آr>!dB#ت( " ا d) voorlichting geven over de positie en rechten van werknemers en uitkeringsgerechtigden
!تa,#!^!ت\اT#!ون اa" $C#!ص اN^!ل واT#ق ا,"- وc\ل و,- ر^!دات1!ء ا0'ث( إ e) invloed uitoefenen op de gemeentepolitiek
IL# اI! &' mE#ج( ا f)
bekendheid & organisatiegraad van de FNV binnen bestaande bedrijven vergroten
IT>!"#آ!ت ا:# اx و،FNV I !"B# c !# اTvB# اw)T#! u# اc, (ح 18
6. Zijn er andere zaken waar de FNV volgens u meer aan moet doen?
؟+ رأ3J] ، 6 +6/ أنFNV AE T& 3[ ىW أIY ك2 ه ه.6 ________________________________________________________________________________
Tot slot nog enkele vragen van algemene aard: 7. Wat is uw geslacht? [Instructie enquêteur: deze vraag niet uitdrukkelijk stellen, maar graag zelf het antwoord invullen.] □ Man □ Vrouw
: 1 اP اb1 + ,& ح4ا أ,Wأ ؟+ J2R . ه.7 [eJf2
؟+ / ود2 : ه.8 ____ 9. Wat is uw hoogst behaalde diploma? (1 antwoord mogelijk.) □ geen □ basisschool □ vmbo □ havo / vwo □ middelbaar beroepsonderwijs (mbo) □ hoger beroepsonderwijs (hbo) □ universiteit
؟6,& +m] , دة درا6n T& أ: ه.9 !دة9^ &- □ > ا1 ا#□ ا vmbo B9T#'ادي ا1 ا#□ ا vwo T# اhavo ي اد,4!_# ا#□ ا mbo B9T# ا0,T# ا#□ ا hbo #!# اB9T# ا#□ ا !)# ا#□ ا 10. Kunt u zichzelf indelen bij één van de volgende groepen? (Meerdere antwoorden mogelijk.) □ scholier / student □ huisvrouw / huisman □ werknemer □ ondernemer □ uitkeringsgerechtigde □ anders, namelijk:
(*]اب وا.R 8 Sا أآ. *A/ أن8 9) ؟6,ن إ.92/ : ا, & ت ا.9[9 إ]*ى اTوا إ, / أن8 9 ه.10 (#!X\CT □ @ @ \ ربI □ ر 5!' □ □ "!ول t,#!ش\اT#□ "!\& ا ______________________________
: ه،ىD أI#!- □ 19
De FNV wil graag een vakbond voor iedereen zijn en hecht waarde aan een evenwichtig diversiteitsbeleid binnen al haar activiteiten. Ook binnen deze opiniepeiling. Om dat inzichtelijk te kunnen maken, zouden we graag willen weten wat het geboorteland is van uw ouders.
ه=اT& T] C72 ه=ا. 6 E أq E ZF 9,X ع.2 ّ*ر اA/ و،,9[ AE ن. / أنT إT1J/ FNV AE ؟+ * * ودة وا.ف ه1E * أنE ،e ذT& رة.s , / R أ8 .اع 11. Geboorteland vader:
بP * ودة ا.11 ________________________________________________________________________________ 12. Geboorteland moeder:
مP *ة ودة ا.12 ________________________________________________________________________________ 13. Heeft u nog opmerkingen naar aanleiding van deze enquête?
ل ه=ا اع؟.] تt] + * ه.13 ________________________________________________________________________________
14. Wilt u éénmalig geïnformeerd worden over de uitkomsten van deze enquête? Geeft u dan s.v.p. uw e-mailadres op.
ه=ا اع؟q 2 uAX ة وا]*ة+ رآ7W إ+ *ون أن/ ه.14 ________________________________________________________________________________
•
In te vullen door de enquêteur:
Gemeente:
:CA9ف ا4 8
________________________________________________________________________________ Naam enquêteur:
:"KT#إ ا
________________________________________________________________________________ 20
Bijlage C: Algemene kenmerken van respondenten Informatie over de algemene, biografische kenmerken van respondenten hebben we verkregen via de vragen 7 tot en met 12 (zie bijlage B). Deze vragen hadden onder meer betrekking op het geslacht, het geboortejaar, de hoogst genoten opleiding en de afkomst van de respondenten. Uit de verzamelde gegevens volgt op de eerste plaats dat een meerderheid van de respondenten (57,7%) man is. Uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), vloeit voort dat binnen de gehele bevolking 49,5% man is en 50,5% vrouw. Verder zijn in de tabellen 1, 2 en 3 hierna achtereenvolgens de verhoudingen in leeftijd, hoogst behaalde diploma en etniciteit van de respondenten weergegeven naast bestaande percentages binnen de huidige Nederlandse bevolking. Tabel 1: Verdeling naar leeftijd binnen de gehele bevolking en onder respondenten. Leeftijd % binnen de gehele bevolking % onder respondenten (op 1 januari 2009)* Jonger dan 20 jaar 24 4 20 tot 40 jaar 26 22 40 tot 65 jaar 35 54 65 tot 80 jaar 11 18 80 jaar of ouder 4 2 * Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Tabel 2: Verdeling naar hoogst behaalde diploma binnen de gehele bevolking en onder respondenten. Hoogst behaalde diploma % binnen de gehele bevolking* % onder respondenten Basisschool 8,4 8,8 Vmbo 23,6 22 Havo / vwo 10,1 12,3 Middelbaar beroepsonderwijs (mbo) 31,4 28,2 Hoger beroepsonderwijs (hbo) 16,0 19,3 Universiteit 9,4 6,1 * Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek. Tabel 3: Verdeling naar etniciteit. Etniciteit % binnen de gehele bevolking* Autochtoon 89 Niet-westerse allochtoon 11 * Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek.
% onder respondenten 81 19
Bijlage D: Wat is FNV Lokaal? De FNV wil herkenbaar en zichtbaar zijn op lokaal niveau. In reactie op de toenemende decentralisatie van het overheidsbeleid zijn vrijwilligersgroepen opgericht in 45 gemeenten. Zij volgen de lokale politieke ontwikkelingen en proberen deze te beïnvloeden op het gebied van werk, inkomen en zorg. De lokale groepen voeren de volgende activiteiten uit: • Belangen van leden en burgers in gemeenten vertegenwoordigen, informeren en een stem geven in media, pers en politiek. • De gemeentelijke politieke agenda beïnvloeden. • Publiciteit en campagnes organiseren. • Contacten opbouwen met wethouders, gemeenteraadsleden, leden van politieke partijen, lokale pers en andere belangenorganisaties. • (Actieve) leden van bonden met elkaar in contact brengen. FNV-campagne gemeenteraadsverkiezingen Op 3 maart 2010 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. De FNV vindt het belangrijk dat er op lokaal niveau een sociaal en rechtvaardig beleid wordt gevoerd. Met dat doel voor ogen worden er verschillende activiteiten uitgevoerd. Bliksemenquête Als aftrap van de campagne zijn vrijwilligers van de FNV op zaterdag 28 maart 2009 in tientallen gemeenten op pad gegaan om een bliksemenquête af te nemen. We hebben aan bewoners gevraagd welke thema’s zij belangrijk vinden. De uitkomsten zijn in dit rapport gepubliceerd. De komende periode zullen we lokale partijen en partijafdelingen uitnodigen om in hun verkiezingsprogramma’s rekening te houden met de uitkomsten van de enquête. Verkiezingsmanifest In de zomer van 2009 publiceren we een verkiezingsmanifest waarin we aangeven welke speerpunten de FNV hanteert ten aanzien van het lokaal beleid. Het manifest zal voortbouwen op het FNV Beleidskader Lokaal Beleid. Daarnaast zullen we uiteraard ook aandacht besteden aan de vraag wat gemeenten doen om de gevolgen van de crisis op te vangen. Lokale monitor Elke twee jaar verricht de FNV een vergelijkend onderzoek naar het sociaal beleid van ruim 200 gemeenten. Dit keer zullen we aandacht besteden aan de onderwerpen werk, inkomen en zorg. In de maanden oktober en november verzamelen we de gegevens bij de gemeenten. In de eerste helft van februari verschijnt er een rapport. Per gemeente wordt aangegeven op welke onderdelen men goed scoort en op welke onderdelen er wel een tandje bij mag. Coalitieakkoord Na de verkiezingen gaan de partijen onderhandelen over een coalitieakkoord. We zullen ze informeren over de onderwerpen die wij van belang vinden. Ook zullen we de vinger aan de pols houden als het gaat om de vraag wat er daadwerkelijk in de akkoorden komt te staan. Meer informatie? Meedoen? Als u meer informatie wilt over de campagne rond de verkiezingen of als u zelf mee wilt doen aan activiteiten, neem dan contact met ons op via
[email protected]. Uiteraard houden we u ook op de hoogte via de pagina www.fnv.nl/lokaal
22
