Ëssëmffi?#ffisffir? wffitr? d* ffimgwffirx#rffi$ffiffi
lVïmffiffidag ffimBni|e#33
Aanvarï#: 34.45uur
Vs*rillchtlng&ver AlzheimerÊn Bewegen
Door:Marianvander Laan-Struik
prof.E.Scherder
Di t na a raanle i d i nvga ne e np resent at ie van pr of E. . Sc h e r d ienrv e r p l e e g h uis Magnushsf . Ener veel o vergelez en t e h e b b e n{ v a k b lad en int ernet }
I I I I I
t
r I I I I I I I I I I I
t t I
I nleidin g Vijf procentvan de Nederlanders tussende 65 en 70 jaar heeftdementie,boven de 80 is dit 2O%.Naarschattingzijner in ons land12.000mensenmet dementiejongerdan 65. Ruim250.000mensenlijdenaandementie,dat aantal verdubbeltde komendejaren.Naarmatede leeftijdvordert,stijgtde kansop dementie. Voor de overheidis dit een helezorg(zeergrote kostenpost). lk spreekin dezeGVOvaakover de ziektevan Alzheimeromdat dementieeen hersenstoornissen waarbijmensen verzamelnaam is voor verschillende en gedragen waarbijhun cognitieve veranderenqua persoonlijkheid vermogensachteruitgaa n. En de ziektevan Alzheimeris de meestvoorkomende(70%). Daaromis het belangrijkdat we proberende ziektevan Alzheimerzo lang mogelijkproberenuit te stellen. De laatstemaandenben ik meerte weten gekomenover het belangvan gedaannaarbewegen.Enhet is geblekendat Bewegen.Er zijnonderzoeken bewegengoedis om je breinactiefte houden. Het risicoop Alzheimervermindertalsje veel beweegt. Hierwil ik mijn GVOoverdoen.
Voorwoord en bewegen? Waaromoverde ziekteAlzheimer fn NovemberZ9L2vielmijn oog op het artikel 'Stilzittenis desastreusbij dementie'in het tijdschriftvoor Verzorgenden(TvV)op mijn werk. lk heb dit gelezenen dacht:dit is misschienwel een mooi onderwerpvoor mijn GVO. Ook lasik het tijdschriftGezondheid(in de leesmapop mijn werk) een stuk over dementiewaar ook in naarvoren kwam dat bewegeneen goed effect heeftop het geheugen.Beideartikelshad ik gekopieerdop mijn werk en mee naarhuisgenomen,omhet daarnog eensrustigna te lezen.Bij een bezoekvan onzecasemanagerop het werk van Geriantverteldeik haardat ik een GVO moet gevenvanwegemijn VIGopleidingen dat ik het over het belangvan bewegenwil hebben,enof zij daar misschiennog informatieover heeft. Ze zei dat dit heeltoevalligis maardat zij weet dat ErikScherderdaarverschillende naarheeftgedaanen ze zei kijk maareensop google.Ook wist zij onderzoeken mij te vertellendat een Sportschoolin Den Helderhier meer mee wil gaan doen (Bewegenvoor ouderen).Het werd voor mij steedsinteresssanterom hierwat mee te gaandoen. Dooranderedruktevan de opleidingbleefalleseen beetjeliggen.Tot ik in zaghangendat in de personeelskamer februariop het werk een aanplakbiljet Magnushofte er een Symposiumkwamvan ErikScherderin Verpleeghuis Schagenop 28 maart met alsthema : 'Samenin Beweging'.lk gingthuis de artikelsweer opzoekenen zagtoen pas het verband: ook dezeartikelswaren geschreven door ErikScherder(het maandbladGezondheidnog door meerdere).lk dacht:"hier moet ik heen".Er warenvoor elke locatievan WoonzorggroepSamen4 kaarten,dussnel gebeldvoor een kaart. lk vond dit wel heelspeciaaldat ik in een kortetijd van allesover dit onderwerp in voor kwam. lasen vond waar dus steedsprof. E.Scherder Door het symposiumheb ik mijn GVOuitgesteld.(ik zou dezeop 25 maartdoen - nu ga ik het op 8 aprildoen).
Het Symposium was erg goed.Prof.E.Scherder kon het erg boeiendmaarook humoristisch vertellen. lk wil mijn nieuweinformatieeerstoverbrengenaande groepdeelnemersvan de Dagverzorging in ZorgcentrumLelypark.Daarnavind ik het ook belangrijk om dit te doen op de groepenvan de Dagverzorging in Zorgcentrum Noorderlicht.lk wil eerstdezegroependoenomdat dezemensennu cognitief nog vrij redelijkzijn (zijwonen nog zelfstandig)-en ik hoop dat zij door deze informatienog meer het belangin gaanzienvan bewegen. Tevensgeef ik de deelnemerseen readervan mijn GVOmee,zodat zij het nog na kunnenlezenthuis en het ook aanfamiliekunnenlatenlezen.Zodatook zij weten:Bewegenis niet alleengoedvoor de motoriekmaar zekervoor je cognitieheel erg goed! Natuurlijkis het ook heelerg goed dat vele personeelsleden dezeinformatie krijgen.Hiermoetenwe met elkaar(dieop dit symposiumwaren)mee aan de slagin welkevorm we dat gaandoen.
Professor ErikScherder
en dementie vanvergeetachtigheid Verschijnselen de mensentussende 24 en 85 jaar vindt zichzelfvergeetachtig. 4OTovan en dementie?Heeftu redenom Wat is het verschiltussenvergeetachtigheid zichzorgente maken?Of heeft u gewoon lastvan vergeetachtigheid? werkt uw geheugenmisschienniet Bijvergeetachtigheid meerzoalsu zouwillen.U vergeetdetailsen komt niet op namenof woorden.Dementiegaatveel verderdan die meerfunctiesvan dat. Het is een hersenaandoening de hersenenaantastdan alleenhet geheugen. op Bij dementietredendaardoorgedragsveranderingen of besefvan tiid en wordenvaardigheden,spraak verstoord.Dementiebelemmerthet dagelijksleven.
: Verschijnselenvan vergeetachtigheid .
wie u op uw verjaardagallemaalhebben U vergeetde details,bijv. gefeliciteerd.
o U kunt niet op een naamkomen.Als u de naamhoort,weetu het weer. .
Het opnemenvan nieuweinformatiegaatiets langzameren kostwat meer moeite.
van dementie Verschijnselen .
Bij dementievergeetu in het geheeldat u uw verjaardagheeft gevierd.
o Het is alsof informatieuit het geheugenverdwijnt.Als u niet op een naamkomt,herkentu die naamook niet als u hem hoort. .
neemtaf,nieuweinformatiekomt nauwelijksbinnen. Het leervermogen
.
Bij dementievergeetu wat u eerderwel wist,bijv.namenvan de kinderenof hoe je een boterhamsmeert.
problemen Verschil lendegeheugen Zewordenvaakallemaal Erzijnverschillende soortengeheugenproblemen. 'dementie'genoemd,maar zijntoch anders.lk beschrijfhier 5 vormen: Ziektevan Alzheimer De ziektevan Alzheimeris de meestvoorkomendeoorzaakvan dernentie(70%) en is genoemdnaarde DuitsezenuwartsAloisAlzheimer.Hij beschreefbegin die bij dezeziektehoren.Alzheimer twintigsteeeuwde hersenafwijkingen vormenvoor en bestaateigenlijkuit een complexvan komt in verschillende Het verloopvan alzheimerverschiltvan persoon aandoeningen. verschillende tot persoon.Symptomenvan alzheimerzijn:vergeetachtigheid,veranderingen (tijd-plaats-persoon)en verliesvan spraak. in de persoonlijkheid,desoriëntatie
Dwar*daarsnedëvan de herËËnËn :-
*F:
Gr*sf
Gr*ef Windingl F
.fl
"-f l*ers*nksmÊf \-
.
ï*Isrmaal
Ziekte vàR Àlzheirner
bij en de hersenschors De afbeeldinglaat ziendat de hippocampus(geheugen) de ziektevan Alzheimersterkgekrompenzijn.
I I I
r I I I I I
r I
t I
Vasculairedementie Vasculaire dementiekomt in ongeveer15 Yovande gevallenvoor. De oorzaak die kan ontstaandoor infarcten(stoornissen hiervanis een hersenbeschadiging dementie bloedingenof zuurstofgebrek.Bij vasculaire in de bloedvoorziening) kunnen zijnde bloedvatenin de hersenenaangetast.De kleinebloedvaatjes verstopt raken,maarer kan na een beroerteook een groot bloedvatverstopt dementieverlooptbij iedereenanders.Somsblijft het lang zijn.Vasculaire somswordt het snelerger. stilstaan,maar Lewy Body dementie dan met Lewybodydementielijkt een beetjeop de ziektevan Parkinson,maar en (vaak)hallucinaties. vergeetachtigheid Frontotemporale dementie Bij frontotemporaledementie(vroegerheette dit de ziektevan Pick)verandert het gedragvan iemand.Het kangebeurendat iemandheelerg actiefen geprikkeldwordt of juist niets meer doet. Milde cognitieve stoornissen met het vindenvan het Bij MCI heeft iemandgeheugenproblemen,moeite juistewoord of met organiseren. MCIis'licht': het is wel lastig,maarhet is geen dementie.Bij een deelvande mensengaat MCIover in dementie,bijanderen blijft het MCl. Wat ze4 prof.E.Scherderover wat er gebeurt bii dementie? afsterven.Maar dat is de Veelmensendenkendat bij dementiehersencellen gaandood,maarzekerniet alle.Een halvewaarheid.Sommigehersencellen De zenuwcellen kenmerkvan dementieis atrofie,oftewelverschrompeling. in die er is nogwel degelijksprakevan stofwisseling wordenkleiner,maar cellen.Wat dat betekent?Er zijn in de hersenennog gebiedendie je kunt wel weer in bewegingbrengen. Je kunt ze niet genezen,maar reactiveren. Bijvoorbeelddoor letterlijkte bewegen!
I I
r I
t I I I
Waaromis bewegenzo belangrijk? niet alleenons lijf maarook ons breinin conditie Dat lichaamsbeweging Maarwe onderzoek. uit wetenschappelijk steedsduidelijker houdt,blijkt bewegenals maarminder,totspijtvan prof.ErikScherder. Bewegenis niet alleenvan belangvoor de slankelijn,maarzekerook voor de conditievan uw brein! aande VU Amsterdam,en neuropsychologie ErikScherder,hoogleraar op het belangvan in Groningen,hamert hoogleraarbewegingswetenschappen
t I
t I I
t I I I I I l I
lichaamsbeweging. Beweeg! ook voor je cognitie! Want dat is niet alleengoedvoor je conditie,maar àèk werkt aanje De meestemensenweten niet dat je met lichaamsbeweging ng en msbewegi geheugen,aa n je cognitie (verstandelijke)fu ncties.Lichaa cognitieveinspanningdoeneen beroepop dezelfdecircuitsin het brein;het n betreftdezelfde neurale systemen. Verbindi ngentussen hersengebiede waarvanwe dachtendat ze alleenbedoeldzijnvoor geheugenprocessen,blijken ook belangrijkte zijnvoor motorischeprocessen" - onder wordenwel steedsduidelijker Dezeinzichtenzijnniet nieuw,maar minderonderhet grotepubliek. althans,veel wetenschappers
ft
T r r I I I
r r I I I
t I I I I
t t t t
is bovenaleen manierom je breinin conditiete Lichaamsbeweging psychiatrie in Harvard,inzijn boek Fit! brengen,schrijft JohnRatey,hoogleraar zijn verbranden,hart en longenversterken:het Spierenkweken,calorieën Ook Rateystelt:door te bewegenkun je je eigenlijkmaarb'rjverschijnselen. breinbeïnvloeden. blijktzo heilzaambij en geheugen,en Bewegenverbetertje leervermogen Zo is inmiddels psychische en depressiviteit. klachtenalsstress,verslaving is. aangetoonddat runningtherapyeen effectievebehandeling
Maaktbewegenons dus ook al slimmer? Scherder. Dat zouje bestzo kunnenstellen,zegt In iedergevalzorgtsportenen bewegenvoor een beteredoorbloeding van het brein.Met namede doorbloedingvan de witte stof verbetert.Dat zijn de verbindingenin de hersenendie nodigzijn om nieuweinformatieen signalente verwerken.De witte stof is kwetsbaarvoor veroudering:Op mijn leeftijd gaat die al achteruit(60).lk merkdat doordat veel dingenwat tragergaan.Oudere mensengaanlangzamerlopen;zedenkenook langzamer. met zijn handop tafel: "als ik zorg veert op en slaatstrijdvaardig Maar,Scherder dat ik veel beweegen dus een goededoorbloedinghoud,danrem ik dat proces".
fil;;e* r=.tst* t!,y',ti{, 'r:J5E;.:
w
I I
r r I I I
en Eentweedebelangrijkeredendat bewegenons slimmer,sneller geconcentreerder kan makenis dat bewegeneen gunstigeffectgeeft op de waardooronzechemische neurotrofinesin het brein- de 'voedingsstoffen' huishoudingbeterfu nctioneert. zorgtvoor Scherderzegt:"Ditis een soort pokonvoor de hersencellen:die
r t I I
t I I I
t t t t t
t
ta .,.' 1,
beterenetwerken". i
-.
'
is voor kinderenen jongerenook zo belangrijkomdat zii Lichaamsbeweging de hoogleraar. daarmeehun 'cognitievereserve'aanleggen,betoogt De prefrontalecortex in de hersenenontwikkeltzich nog tot het 25-e Doorte sportenversterkje de verbindingenin dat gebied. Dat geeft levensjaar. juist die prefrontalelob gaatbij ouderenals een buffertegenaftakeling,want eersteachteruit.
ít
!,t ir*j
F"I
,i
Zit een kindop een schooldie het uitdaagt,doethet aan sport,liefstook aan komener,dankzijdeze'verrijkteomgeving'meervertakkingenin muziek,dan
het jonge brein. Endaarmeewordt een reserveopgebouwd:je investeert Dusmaaktu zichgeenzorgen daarmeein je toekomst,inje helelevensgeluk. dat uw kind het te druk heeft,datis juist prima.
I
t
Ook heeft hij nog een boodschapvoor studenten:"Probeernooit 4 uur achter elkaarte studeren".Het werkgeheugenheeft een beperktecapaciteiten na 2 Scherder: Ga dan een half uur joggen,adviseert uur is de aandachtweggezakt. daarnazit je 2xzo efficiëntte blokken. Die studentwordt ouder,enrond een jaar of 40,50wordt hii/zii wat zwaarder en wat minderenergiek.Wie ervoor zorgtdan lichamelijkactiefte blijven- of en te worden- vermindertzijnof haarrisicoop hogebloeddruk,hartvaatziektenen diabetesmellitus. ze weten vaak niet dat juist "Dat weten veel mensenwel",zegtScherder,"maar dit belangrijkerisicofactorenzijn voor dementie- de ziektedie voor iedereen is. een schrikbeeld Slaatde gevreesdeziekteaan het eindevan het leventoch toe,dan is wèèr eigenonderzoeknaar uit Scherders beweginghet devies,bliikt hii kijkt naarde .Zliinhart huilt,zegthij bewogen,als dementiepatiënten "Het hele systeemis gerichtop passiviteit". verpleeg-en verzorgingshuizen. Erzijn ook huizen,dieerin slagenhun bewonerszo actiefmogelijkte
I I I I l f f
I l
dit kostgelden mankracht. houden,maar heelsnelomlaagalsje daar komt te Meestalgaatje conditieen activiteitenpeil wonen.Bewonersliggensoms/ vaakmeerdan L7 uur per dag in bed. Het brein dat al zo kwetsbaaris,kachteltdaar nog verder achteruit. Het is desastreus. lopenroept moet je gaanbewegen,bijvoorbeeld Met dementiepatiënten Scherderuit. Ze moetende wind door hun harenvoelen;uit de rolstoel geholpenwordenen een stukjewandelen.Ook dezemensenhebbenbaat bij Dat is wat het een verrijkteomgeving: buitenlucht,bos,beweging,daglicht. brein nodigheeft - van de wieg tot het graf. (dit heb ik van Internetgehaald)
I
I t t I
t t I
t t t t t I I I
t I
voorje brein Beweegtips o Probeerde norm GezondBewegente halen;iedere dagen juist alsje geenzin hebt.Alsje terugkomtvan het sporten;zulje denken: waar is gebleven? die vermoeidheid .
grenzenheen.Jezelfforcerenis nooit goed. Ga niet overje lichamelijke
o Beweegbij daglicht,enbeweegbij voorkeurin een groepje;dat heeft ook effectvan de socialeinteractie. nog het positieve,verrijkende o Weesook op anderegebiedenactief.Beweegin combinatiemet (bijv.musicerenI puzzelen geestelijkeinspanning. / geheugenspellen) groterde kansdat in de hersenennieuweverbindingen Hoeactiever,hoe ontstaan. o Beginnu. Het is nooit te laat om actiefte worden.
I I I I
T I
êB liix*Í!""
,,ffi#f
4 i !
T I I I I
$+;:
3$
t
t-1
I I I I I
t t t ;
ïi
%.d
E
Magnushof in Verpleeghuis Symposium Inle id in g Samenveel tijd en Het afgelopenjaar en nog steedsbesteedWoonzorggroep aandachtaan Bewegen. Vorigjaar juni is er in vele locatiesde Samenfit weekgeweest.Medewerkers op hometrainers(spinning).De begeleiding kregenvan fysiotherapeuten medewerkersmoestenop zoeknaarsponsorsen van dit geldzijn materialen gekochtom bewegingsaktiviteiten met cliëntente kunnendoen. n gestart. hebbenverschillendegymgroepe De aktiviteitenbegeleiders 1
,ii t
hebbencursusgehadover'bewegenaantafel'. Huiskamerassistenten
Enverschillende locatieszijn in het bezitvan de duo fiets.Hierkan een begeleidersamenmet een cliënteen rondjeop fietsen.
Enop donderdagmiddag 28 maartis nu prof. E.Scherder uitgenodigdom zijn kennisover te brengenover de functievan bewegenen ons brein.Hij wist dit wijzete brengen.ErikScherderis op een inspirerende en humoristische Hoogleraarklinischepsychologie aan de Vrije UniversiteitAmsterdamen Hoogleraar beweegwetenschappen Rijksuniversiteit Groni ngen.
,
Bewegen Er is een sterkerelatietussenbewegenen cognitie(de verstandelijke vermogensen het geheugen).Motorieken cognitiezijndezelfdesystemenin het brein.Bewegenis een vorm om het breinte stimuleren.Tot je 25" levensjaar is de frontalekwab nog in ontwikkeling.Het is daaromvan groot belangin je kinder-en jeugdjarenoptimaalte bewegen.Je bouwt hiermee cognitievereservesop. Maar het is nooit te laat om te beginnenom meerte gaanbewegen.(het liefsteeen half uur per dag intensief)
jarenluiergeworden? Ja!Doorallehuidigetechniekenen Zijnwij de afgelopen socialmediawordenwij niet meergestimuleerdom in bewegingte komen. bewegenniet zo verwachtdat in de huidigesamenleving,waarin Dhr.Scherder gezienhet veelvoorkomt,eenepidemiezalontstaanvanjong dementerenden breinniet meergestimuleerdwordt door beweging.
Bewegenen dementie te zien in de Bij mensenmet beginnendedementieis er al snelachteruitgang frontalekwab. De frontaalkwabis betrokkenbij: .
en nemen,plannen Cognitieveen emotionelefunctiesals beslissingen sociaalgedrag.
.
- remming.Denkaan iemanddie teveel Inhibitie:impulsbeheersing is de rem van je gedrageraf.Ook in alcoholheeftgedronken,dan vergevorderdstadiavan dementieis de rem van je gedrageraf. lemand of is moeilijkin de omgang. krijgtgedragsstoornissen
f'!r
Zonderremming geengeheugen!Duserg belangrijkom de frontale kwabactiefte houden. Internrecord(eigenreferentie- eigenhistorie). noemdedat het goed kan lnitiatiefnemenen motivatie.Dhr.Scherder zijn om de weg van de meesteweerstandte nemen.Eenactieve levensstijlis belangrijk.Hij noemdeeen voorbeeldvoor mensendie nog dat het belangrijkis dat je geenbaanhebt actiefzijnop de arbeidsmarkt piloot.Maardat je een uitdaging die je uitvoertop de automatische hebt. Aansturenvan willekeurigebewegingen. Informatietijdelijkvasthoudenin het 'werkgeheugen'.
bcweging*eentrun I
t
pÀ*rmÀAIgerc*laeentnrm
rpra*hc*nttnm onr tc spr*k*n
$SËIFI-
rRSTT
TáAL !,i
apre*kc*ntrnm Ir*Èr hat:r*rrtaen
I{. qÍf'
f j'
{
Wanneermensenmet dementieveel bewegen,wordthet brein gestimuleerd,zal de doorbloedingin de hersenenoptimaliserenen de van het dementieprocesvertragen! achteruitgang
is voor het brein en dan ErikScherderverteld dat bewegenvan levensbelang vnl. voor de frontaal kwab. Daarligt het gedeeltedat het bewegenaanstuurt. Kauwen Wat is de relatietussenkauwenen ons brein? in ons lichaam.Kauwenis De kauwspieren zijn l van de sterkstespiergroepen dus ook een vorm van beweging.Doorte kauwenis er een betere doorbloeding in het brein.Door het kauwenverbetertde doorbloedingvan de witte stof in de hersenen.De witte stof zorgtvoor de verbindingenin de hersenendie weer zorgenvoor de verwerkingvan informatieen signalen. Kauwenis goedvoor je geheugenen je stemming.Alsje slechtkauwt,gaan in het breinenormachteruit-preciesdie structuren bepaaldehersenstructuren die toch al zeer kwetsbaarzijn voor de Ziektevan Alzheimer. Dhr. Scherderrefereertaan een onderzoekmet muizen.Bij dezemuizen werdende tandenen kiezeneruit gehaald.Zo kondenzij niet meer kauwen.Als (het nieuwelerenen dit opslaan)en de gevolgdegenereerden de hippocampus tussen septum (dezegeeft de neurotransmitter(signaaloverdracht zenuwcellen) af en heeft betrekkingop het lerenen onthouden). Kauwendus! Als het evenkangeenvla of pap,maareten waarje flink op moet van de bewoners kauwenin kauwen!!(volgensonderzoekkan 6O-7OVo wordt er teveelpap aangeboden). verpleeghuizen,maar Verrijkte omgeving Met bewegenen kauwenverrijkje de omgeving."En dat is essentieelvoor het krijgenzo veel ouderwordendebrein,"zegtErikScherder.Dementerenden meer prikkels.Daardoorgaanhun hersenenbeter functioneren.Dat blijkt uit studies.Eenverrijkteomgevingbetekendook dat er veel neurobiologische mensenzijn met wie je kunt praten,metwie je sameneet. Datje de krant nog leest,genoeg daglichthebt en buiten komt. Ook kan bewegenop muziek dat veel mensenhangenof verrijkendzijn.Helaaszieje in veelverpleeghuizen slapen(somswel L7 uur per dag)en daardoor de totale invloedaan prikkelsen informatiemissen.
Daardoorwordt er geen beroepgedaanop het initiatief nemenen het probleemoplossend vermogen.Wanneerer geenberoepop wordt gedaan,isde omgevingniet verrijkt genoegen wordt het brein onvoldoendegestimuleerd.
-
Kranten artikelop donderdag 4 april Op donderdag 4 aprilwaser in de krantte lezenen ook te horenin hetjournaalop tv dat MinisterSchippers (Volksgezondheid) er de komende 4 jaarruim 30 miljoeneuro extravoor uittrektom meeronderzoekte kunnendoen naar Dementie. Erzijnnu 250.000Alzheimerpatiënten- in 2O4O zijndat er 500.000. Er moet meergeldkomenvoor goedezorgen eenvroegere diagnose. De ziektevoorkomenzalmoeilijkzijn,maarde ziekte uitstellenis al een enormewinst.Uitstellenis betervoor degenedie het aangaatmaarook voor de zorglast.Want die zorglastmoetenwe uiteindelijkmet z'n allenbetalen. veel Nederlanders krijgenin de toekomstte makenmet deze ziekte.Daarommoet er eenvroegerediagnosekomen,omde symptomente kunnenverzachten. Op de volgendepaginakunt u het krantenartikellezen.
t 4.w13
Telegraaf'nl BinnenlandI Het laatstenieuvrsuit Nederlandleestu op
BINNENLAND Miljoenenvooronderzoeknaardementie DEN HAAGt.ekthet kabineter de komende om de zorg\ cor mensenmet dementiete verbeteren, het DeltaplanDementiewor 4 jaar 32,5miljoen euro e{ra \/ooruit. Het geld gaat naar g' wêtenschappelijk onderzoeknaar de hersenaandoenin Rijn (beidenVolksgeandheid) MinisterEdithSchippersen staatssecretarisMartinran Tal ran organisaties'als Kamer. Tweede de naar stuurdendat actieplandonderdag (PGGM'Rabobank, partijen private en Aáeimer Wr" Aáeimer Nederland,ZonÍrrtW, Nefarma'Nuticia,erri|ips,Vt{o-NcW,MtaVa|tey,AchmeaenGZ)werkensamenin aanpak,die bovendien dat plan.volgensschippersschuiltdaarinde krachtvan de ran de orerheid probleem geen is onderzoek.,,Dementie aansluitopintemationaal alleen,maar gaatiedereenaan'" een betere Het actieplandraaitom meer wetenschappelijkonderzoeknaar er een nationaal komt ook dementie. het generenen roorkomenvan behandeling, te maken' inzichteliik problematiek de van om de inhouden om\ang dementieregister uitwisselen' enaringen Ma een sp"ti"l" intemepaginakunnenbetrokkenen VanRijn:"Zolanghetnietmogelijkisvandementietegeneren,moetenwedeziekte Naasttundamenteel zo draáglijk*oglti.it makenóoi patient,familieen mantelarger' verbeteren'" zorg onderaek naaroorzakenen syínptomenkunnenwe de isch probleem.De Dementiewordt gezienals een belangrijksociaal-eeonom jaarlijks 4 miljard euro' Dat biina nu zjjn dementie met zorgkosten\oor mensen Nederlandmeer UeJragstijgtin de toekomstalleenmaar,omdater in hetvergrijzende ouderánkomen,die ook nog eens steedsouderworden'
l
I
-
Conclusie verwachtendat het aantalmensenmet Wetenschappers De dementiede komendetwintig jaarzalverdubbelen. ook : leefstijl. reden?Vergrijzing,maar en geestelijk We zoudenkunnenconcluderendat lichamelijk actiefzijnbelangrijkis om dementiete voorkomen.Maarer zalnogveelmeeronderzoeknaardezeziektegedaanmoeten dat er de komendejarenvelemiljoenen worden.Gelukkig naardezeziekte. Want gestokenwordenvoor onderzoeken uitstellenvan dezeziekteis al een enormewinst. door Maarwe wetenal wel dat je met meerbewegen,zelfs goedte kauwen,je genoegdaglichthebt,mensen om je heen kunt eten,dekrantleest hebt met wie je kunt praten,samen en je nog buitenkomt en je ookje hersenentraint door het makenvan bijv. een puzzeldat dit allesje omgevingverrijkt. Ëneenverrijkteomgevingis van buitengewoonbelangvoor vanonzehersenen! de gezondheid
Bedanktvoor uw belangstelling.
