DOEN. Zet Drenthe op de kaart. Provincie stimuleert WKO. Megavista doet meer met karton. API Emmen ziet vraag naar biopolymeren toenemen

DOEN Magazine over duurzaam ondernemen in Drenthe

Duurzaam ondernemen

Zet Drenthe op de kaart

Meld uw bedrijf aan.

API Emmen ziet vraag naar biopolymeren toenemen. Verder in dit nummer:

Watter, Calduran, Thyencamp en meer

Provincie stimuleert WKO Denk mee, doe mee!

Megavista doet meer met karton Samen voor een mooi en duurzaam Drenthe.

[[[VEIHXLY]WRP

,IXKVSIRITEVETPYQIVO ZSSVHYYVÊQISTPSWWMRKIR

windenergie s bio-energie s zonne-energie s groene stroom klimaatcompensatie s verzekeren s duurzaam investeren Raedthuys Groep: pure energie Sinds 1995 is de Raedthuys Groep - een cluster van diverse ondernemingen - uitgegroeid tot één van de belangrijkste ontwikkelaars van duurzame energie in Nederland. De geproduceerde groene energie vindt op verschillende manieren haar weg naar de gebruiker. Zo heeft Raedthuys het energieverbruik van een groot aantal overheidsorganisaties en bedrijven verduurzaamd. Ook op het gebied van duurzaam investeren en het verzekeren van duurzame energieprojecten heeft Raedthuys een leidende rol verworven.

Drenthe: nieuwe energie Energiewinning is al eeuwen onlosmakelijk verbonden met de provincie Drenthe. De brede toepassing van duurzame energie geeft een goed vervolg aan deze rijke historie. Raedthuys heeft - samen met lokale partners - een aantal concrete initiatieven op het gebied van bio- en windenergie gelanceerd. Het meest bekend is wellicht windpark De Drentse Monden (www.dedrentsemonden.com). In de nabije toekomst willen we met deze duurzame bronnen een waardevolle bijdrage leveren aan de nieuwe energie voor Drenthe.

Klimaatneutraal We moeten zuinig zijn op ons milieu. De Raedthuys Groep werkt dan ook volledig klimaatneutraal. Dit betekent dat wij de uitstoot van broeikasgassen die gepaard gaat met onze bedrijfsactiviteiten zoveel mogelijk reduceren en het restant van de uitstoot compenseren met CO2-credits. Dit compenseren gebeurt volgens de hoogst mogelijke kwaliteit: de zogenaamde ‘gold standard’ van het Wereldnatuurfonds.

Natuur en Milieufederatie Drenthe | Duurzame initiatieven Drenthe

Inhoudsopgave Jongere doelgroep kampeert duurzaam bij Thyencamp

5

Sleutelpositie voor ondernemers

7

Calduran: bouwafval voor nieuwe kalkzandstenen

8

Interview met Reinder Hoekstra, directeur Natuur en Milieufederatie Drenthe

9

Megavista benut mogelijkheden van karton

10

Noordelijk Klimaat Perspectief

11

Zet ook uw duurzame initiatief op de kaart!

12

API Emmen ziet vraag biopolymeren toenemen

13

15

Nieuwe Drentse energiecampagne: Bespaarschaap

16

Elektrische scooter in opkomst

16

STOF: gratis uitgave over Cradle to Cradle

16

Hennepisolatie: duurzaam bouwmateriaal

17

Watter: duurzaam desinfecteren met water en zout

18

Energy College voor goed opgeleide mensen in energiesector

19

Provincie Drenthe 20 stimuleert Warmte Koude Opslag Contactgegevens en colofon

21

23

3

Doen:

duurzaam ondernemen in Drenthe U heeft een nieuw magazine in handen: Doen. Een magazine voor en over bedrijven met ideeën en ambities in Drenthe. Doen laat u zien op welke manier Drentse ondernemers duurzaamheid vormgeven en daarmee een toekomst voor bedrijf en personeel koppelen aan een schonere wereld. In zes nummers maakt u kennis met bedrijven en initiatieven in Drenthe, met nieuwe en bestaande producten en met voor u interessante projecten. De komende anderhalf jaar valt dit magazine eens per kwartaal bij u op de mat.

Energie en ambitie rond duurzaamheid ligt vooral bij bedrijven. Er worden duurzame producten ontworpen en er wordt geïnvesteerd in nieuwe productietechnologie. Nieuwe samenwerkingsverbanden tussen bedrijven ontstaan bijna wekelijks. Ondernemen met oog voor de omgeving en het milieu wordt de komende jaren belangrijker. Niet omdat ‘het van anderen moet’, maar simpelweg omdat het kan en winst oplevert. In dit magazine komt een aantal ondernemers aan het woord en vindt u producten die met hart voor milieu en samenleving zijn

Natuur en Milieufederatie Drenthe is het provinciale samenwerkingsverband van natuur- en milieuorganisaties in Drenthe waar ruim 40 organisaties bij aangesloten zijn. De Natuur en Milieufederatie Drenthe is een onafhankelijke particuliere organisatie en onderdeel van het landelijke netwerk van natuur en milieufederaties. Natuur en Milieufederatie Drenthe ondersteunt en verbindt initiatieven, zet zich in voor het milieubewustzijn van mensen en het aantrekkelijk maken van milieuvriendelijk gedrag. Het bestuur van Natuur en Milieufederatie Drenthe bestaat uit mensen uit verschillende maatschappelijke geledingen en leden van de aangesloten organisaties. Er werken 15 medewerkers.

Samen voor een mooi en duurzaam Drenthe.

gemaakt. Ook interessante projecten komen aan bod. Doen wordt gemaakt door Natuur en Milieufederatie Drenthe, ondersteund door MKB-Nederland Noord, VNO-NCW Noord en de provincie Drenthe. Ook in Groningen verschijnt een magazine over duurzaam ondernemen: Goudzicht, een uitgave van NoordBaak. Wij hopen dat Doen in Drenthe en Goudzicht in Groningen u als ondernemer prikkelen en inspireren. Natuur en Milieufederatie Drenthe

Voor het huren van woningen in de gemeente Aa en Hunze 24 uurs onderhoudsservice:

Kantooradres:

Telefoon: (0592) 26 31 55

Gasselterweg 24, Telefoon: (0592 ) 26 35 15

Woningstichting De Volmacht heeft in 2009 in haar beleidsplan “Duurzaam dichtbij” haar visie gegeven over de lokale betrokkenheid en de visie op het terrein van duurzaamheid. Als vervolg hierop heeft De Volmacht in 2009 maatregelen getroffen bij woningen met een F en G energielabel. Het motto van deze actie was “F en G, weg ermee”. Vervolgens heeft De Volmacht zich tot taak gesteld om in de periode tot 2014 alle D en E labels naar minimaal C te transformeren. Momenteel lopen hiervoor verbeteringsprogramma’s die vooral gekoppeld worden aan de onderhoudscyclus van de woningen. Het zijn niet alleen deze laatste acties die tot dit resultaat hebben geleid, maar reeds jaren geleden is de koers ingezet om milieubewuste keuzes te maken. Op het resultaat zijn wij trots. Bij de laatste inventarisatie van de Provincie Drenthe bleek dat wij het groenste woningbezit hebben. Energiebesparing is vooral een kwestie van anders denken en vooral DOEN.

E-mail: [email protected]

Internet: www.devolmacht.nl

Overzicht energielabels woningbezit De Volmacht


Jongere doelgroep kampeert duurzaam bij Thyencamp De zomer van 2011 was nat, koud en eentje met weinig zon. Een ronduit slecht seizoen voor de toerisme- en recreatiebranche. Desondanks deed Natuurkampeerterrein Thyencamp in Hooghalen het deze zomer goed. ‘In 2010 hadden we 55% meer boekingen dan het jaar ervoor en dit seizoen hebben we, ondanks de tegenslag door het slechte weer, ten opzichte van 2010 een realisatie van 85%. De stijgende lijn zet zich door en onze gasten kiezen bewust voor duurzaamheid. Het bewijs dat we op de goede weg zijn.’

Paul Tienkamp, eigenaar van Natuurkampeerterrein en galerie Thyencamp en voorheen manager financiën en automatisering, combineert praktisch ondernemerschap met een brede belangstelling en een optimistische aard. ‘De kern van maatschappelijk verantwoord ondernemen is mijn drijfveer: alles wat een mens onderneemt heeft consequenties, je bent daar zelf verantwoordelijk voor. Ik zie dat gegeven niet als een last, maar juist als mogelijkheid. MVO betekent ook voor mij dat je elke dag opnieuw naar jezelf en naar je bedrijf kijkt. Dat je continu wilt leren. Ik ben altijd

bezig met informatie verzamelen. Over de natuur en de gevolgen van ons handelen, de maatschappij. In tegenstelling tot wat mensen weleens verwachten, ben ik geen natuurfreak. Maar ik denk er wel over na.’ Hipgreencamping.nl Het resultaat van dat nadenken zie je overal in het bedrijf terug in de vorm van energiebesparende middelen en praktische, slimme keuzes. Zonne-energie, hotfill wasmachines, led verlichting, hennepisolatie, blokhutten behandeld met lijnolie. Maar ook kippen en schapen van bijzondere

eeuwenoude rassen, inheemse planten en appelbomen die niet alleen leuk zijn voor de appeloogst maar tegelijkertijd fungeren als natuurlijke zonneschermen. Dat Thyencamp een moderne camping is, gericht op een jonge doelgroep, bewijst de gratis WIFI aansluiting op het kampeerterrein en een internetwerkplek in de gastenruimte. ‘We zien een sterke toename van twintigers en dertigers, ook met jonge kinderen, die bewust kiezen voor een duurzame vakantie. Het zijn vaak hoger opgeleide mensen die tijdens hun vakantie even hun mail willen checken of wat willen werken. Deze groep ervaart duurzaamheid niet als keurslijf, maar waardeert juist goede biologische producten. Wij spelen daar bewust op in met fairtrade en biologische producten en broodjes van de lokale bakker. Ook heb ik onderzoek laten doen hoe ik die doelgroep het beste kan bereiken. Dat resulteerde in een nieuwe website met veel social media toepassingen: hipgreencamping.nl.’ Meer innoveren De provincie Drenthe en ook zijn collega-recreatiebedrijven in de regio richten zich te weinig op die jongere doelgroep, vindt Paul Tienkamp. ‘Drenthe kan meer differentiëren, door in te spelen op interesses op het gebied van educatie en amusement, bijvoorbeeld zoals het Hunebedcentrum en het Herinneringskamp Westerbork dat goed doen. Jongeren willen de natuur in maar ook lekker shoppen. Dus biedt ze een combinatie van educatie met moderne middelen, social media,


constant nieuwe exposities.’ In het algemeen valt er op het gebied van innovatie nog veel te winnen, vindt hij. ‘Gedeputeerde Tanja Klip doet het goed, maar Drenthe is de minst innovatieve provincie van Nederland. En dat terwijl duurzaamheid één van de gemakkelijkste manieren is om een nieuwe weg in te slaan en financieel voordeel te behalen. Ik vraag me echt af waarom niet meer recreatiebedrijven gebruik maken van zonne-energie voor de warmwatervoorziening. Je verdient je investering binnen 5 jaar terug. Het is gewoon een kwestie van slim rekenen.’

Natuurkampeerterrein Thyencamp staat landelijk bekend als pionier op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid. Thyencamp was het eerste klimaatneutrale recreatiebedrijf in Nederland, is partner van het Klimaatbureau en MVO Nederland, heeft het kwaliteitslabel ‘Fietsers Welkom’ en het internationale keurmerk ‘Green Key’. ‘Een Green Key keurmerk krijg je niet zomaar’, vertelt Paul Tienkamp. ‘Het laat zien dat je veel concrete maatregelen neemt op het gebied van milieuzorg en MVO. Een Green Key certificaat zegt ook iets over je visie, hoe je omgaat met je klanten, medewerkers en hoe transparant je als bedrijf bent.’ Thyencamp is tevens galerie en organiseert samen met het CBK Drenthe verkoopexposities.

5

/HÀHU=XLGRRVW'UHQWKHERXZWHQHUJLHOHYHUHQGH(FRFUHGRZRQLQJHQ &RPIRUWDEHOHQGXXU]DDPZRQHQ]RQGHUHQHUJLHODVWHQ"'DWNDQLQHHQYDQGHHQHUJLHOHYHUHQGH(FRFUHGR ZRQLQJHQYDQ/HÀHU'HZRRQFRUSRUDWLHKHHIWLQGHZLMN'DDONDPSHQ,,DDQGH0DDOVWHHQLQ%RUJHUYDQ GH]HHQHUJLHOHYHUHQGHZRQLQJHQJHERXZGYRRUGHVRFLDOHYHUKXXU%HZRQHUVKHEEHQJHHQHQHUJLHODVWHQ PHHU'HZRQLQJZHNW]RYHHOHQHUJLHRSGDWKHWKXLVKRXGHOLMNYHUEUXLNKLHUPHHZRUGWDIJHGHNW'HKXXU EOLMIWRQGHUGHPD[LPDOHKXXUSULMVJUHQV

'XXU]DPHVRFLDOHKXXUZRQLQJHQ (MOHURLSPQR]HUOL[NLIY\PROLLM[KLO\\YKLY]VVYOL[UVYTHSLKHNLSPQRZL LULYNPL]LYIY\PRNLLUL_[YHZ[YVVTTLLYUVKPN]HULLULULYNPLSL]LYHUJPLY +L,JVJYLKV^VUPUNLUSL]LU]HUKLaVULU^LRRLUO\ULPNLULULYNPL VWKVVYNLIY\PR[LTHRLU]HUKP]LYZLK\\YaHTLJVTW\[LYNLZ[\\YKL LULYNPL[LJOUPLRLUAVUULWHULSLUaVYNLU]VVYZ[YVVTLUJVSSLJ[VYLU]VVY ^HYT^H[LYLU^HYT[L(SSL]YPQNLRVTLU^HYT[L^VYK[VWNL]HUNLULU VWNLZSHNLU0UKPLUUVKPNZWYPUN[LLU^HYT[LWVTWPUZ[HSSH[PLIPQKPL]VVY KL]LY^HYTPUNLU^HYT^H[LYaVYN[+LRVTLUKL]PQMQHHYNHH[3LÄLYOL[ LULYNPL]LYIY\PRTVUP[VYLULUKLLY]HYPUNLU]HUIL^VULYZVUKLYaVLRLU /PLY]VVY^VYK[NLIY\PRNLTHHR[]HULLULTV[PJHJVTW\[LY

(QHUJLHQHXWUDDOLQ +HUU`=LLUZ[YH]HU3LÄLYZWYLLR[]HULLU»NYV[LILSVM[L»]VVY[VLRVTZ[PNL ^VUPUNIV\^WYVQLJ[LU¸4HHYHSSLYLLYZ[PZOL[]HUILSHUNKH[^LLY]HYPUN VWKVLUTL[OL[LULYNPLZ`Z[LLT+HHYUHHZ[aPQU^LILUPL\^KUHHYKL LY]HYPUNLU]HUKLIL^VULYZ+H[NHHU^LNVLKTVUP[VYLU+HUISPQR[VM KP[WYVQLJ[OL[HU[^VVYKPZVWKLLPZKH[HSSLUPL\ÎV\^]HUHM »LULYNPLUL\[YHHS»TVL[aPQU¹

,QIRUPDWLH 4LLY^L[LUV]LYKP[IPQaVUKLYLWYVQLJ[&5LLTKHUJVU[HJ[VWTL[!3LÄLYA\PKVVZ[+YLU[OL[LS VMZ[\\YLLULTHPSUHHY LTTLU'SLÄLYUS

Ga slimmer Jan-Willem Lobeek, senior manager VNO-NCW Noord: 'Duurzaamheid en energie zijn zeer actuele thema's, van maatschappelijke en strategische waarde voor de komende jaren.'

reizen & werken

Sleutelpositie voor ondernemers

Dacom Emmen

People, planet, profit. Ondernemers hebben een sleutelpositie als het gaat om duurzaamheid. Bij ondernemen gaat het om verantwoorde keuzes maken, gericht op de lange termijn, op de continuïteit van de organisatie. Duurzaam ondernemen heeft niet alleen te maken met natuur en milieu. Het gaat ook om sociale verhoudingen, om bedrijfseconomische motieven. Veel bedrijven, ook in Drenthe, doen al jaren aan duurzaam ondernemen, maar zetten daar niet altijd het label ‘duurzaam’ op. Duurzaamheid is dan ook geen nieuw fenomeen. Maar er is zeker nog een weg te gaan.

Medio 2011 presenteerden Syntens, Octrooicentrum Nederland, Mercedes-Benz en NRC Handelsblad voor de 6e keer de ranglijst met 100 concrete innovaties. Deze top 100 wordt gezien als de grootste en belangrijkste innovatieprijs voor bedrijven in het MKB. Winnaar in 2011 was het bedrijf Dacom uit Emmen. Dacom ontwikkelde het TerraSen-systeem voor irrigatiemanagement waarmee de hoeveelheid water en meststoffen voor het telen van gewassen sterk teruggebracht wordt. De technologie draagt bij aan het oplossen van de voedselschaarste en een duurzame voedselproductie.

VNO-NCW Noord en MKB-Nederland Noord hebben duurzaam ondernemen als één van hun gezamenlijke speerpunten benoemd. Jaren geleden al tekenden onze organisaties een duurzaamheidakkoord met het kabinet en in 2011 willen we nieuwe afspraken maken om de verduurzaming van de Nederlandse economie te versterken. Die nieuwe afspraken zijn gericht op drie pijlers: voorbeeldprojecten voor de korte termijn, meters maken voor doelen in 2020 en innovatie gericht op de langere termijn. Duurzaamheid en Energie is ook één van de thema’s die VNO-NCW Noord heeft gekozen voor het nieuwe jaarprogramma 2011-2012. Want het is een zeer actueel thema van maatschappelijke en strategische waarde voor de komende jaren. Daarbij: energie wordt economisch uiterst belangrijk voor Noord-Nederland. De Tweede

VNO-NCW Noord en MKBNederland Noord zijn actief betrokken bij ‘Ga slimmer reizen & werken’, een samenwerking van werkgevers, werknemers en lokale overheden in de regio Groningen-Assen. Het doel is om het autogebruik in de spitsperiode met 5 procent te verminderen. Het Mobiliteitsmanagement ontwikkelt daarvoor acties, plannen en initiatieven. Heeft u als ondernemer een mobiliteitsvraagstuk of wilt u meedoen, dan kunt u contact opnemen met Mobiliteitsmanagement Regio Groningen-Assen via www.gaslimmerreizen.nu.

Kamer heeft de noordelijke regio als ‘Energyport’ erkend en daarmee zal de energiesector een belangrijke aanjager worden. In het komende jaar organiseert VNO-NCW Noord diverse netwerkbijeenkomsten en bedrijfsbezoeken over energie en duurzaamheid. Daarbij staan bewustwording van kansen in nieuwe markten en informatie-uitwisseling over duurzame initiatieven centraal. Ook via dit magazine maakt u kennis met inspirerende voorbeeldprojecten, met duurzame initiatieven in Noord-Nederland. VNO-NCW Noord en MKB-Nederland Noord ondersteunen het initiatief van Natuur en Milieufederatie Drenthe om duurzame initiatieven van ondernemers te laten zien dan ook van harte. Jan-Willem Lobeek VNO-NCW Noord


winnaar MKB Innovatie Top 100

Meer informatie op de websites: www.duurzameiniatievendrenthe.nl en www.syntens.nl/ innovatietop100

7


8

Calduran: bouwafval voor nieuwe kalkzandstenen Om het gebruik van primaire grondstoffen te beperken, produceert Calduran nieuwe kalkzandstenen waarin kalkzandsteenpuin is verwerkt. Op die manier worden bouwmaterialen zoveel mogelijk in dezelfde toepassing hergebruikt. Jaarlijks komen er bij bouwprojecten vele tonnen sloopafval vrij. Het slooppuin van beton en metselwerk wordt over het algemeen voor 95% gerecycled en in de wegenbouw hergebruikt als wegfundering. Calduran laat niet alleen kalkzandsteen hergebruiken, maar werkt ook volgens het Cradle to Cradle principe. Dat houdt in dat bij de sloop van gebouwen het materiaal gesorteerd wordt en zoveel mogelijk teruggaat naar de oorspronkelijke leverancier.

Duurzaam slopen Door de bouwmaterialen zo goed mogelijk te sorteren, treedt er een beperkte vervuiling op met bijvoorbeeld hout, isolatiemateriaal en bitumen. Calduran werkt daarbij nauw samen met het bedrijf Oranje uit Spijkenisse, een specialist in duurzaam amoveren. Oranje sloopt selectief en sorteert al het bouwmateriaal. Het gesorteerde kalkzandsteenpuin wordt met puinbrekers in kleine fracties gebroken en zo goed

Cradle to Cradle bouwproject In Capelle aan den IJssel was Calduran met zes andere partijen betrokken bij het duurzaam gebouwde appartementencomplex ‘De Fascinatio’. Alle partijen brachten een duurzame component in. Zo bevatten de dakbedekking, het beton en de gebruikte kalkzandstenen minimaal 20% gerecycled materiaal. Bij de start van dit bouwproject spraken partijen af om op voorhand niet te veel regels of afspraken te maken, maar gewoon te doen en te leren wat wel en niet mogelijk was. Tijdens het bouwproces werd rekening gehouden met toekomstig hergebruik van de gebruikte bouwmaterialen.

Duurzaam bouwen Bij duurzaam bouwen gaat het om een manier van bouwen, waarbij het milieu en de omgeving tot een minimum worden belast. Meer informatie over duurzaam bouwen is onder meer te vinden bij het Informatiepunt Duurzaam Bouwen: www.ipdubo.nl.

mogelijk ontdaan van eventuele verontreinigingen. Dit fijne kalkzandsteenpuin wordt per schip vervoerd naar de kalkzandsteenfabriek van Calduran in Harderwijk en daar als secundaire grondstof, als zandvervanger, toegevoegd aan het productieproces. Dat het gebroken puin per schip naar Harderwijk wordt vervoerd heeft te maken met de betere bereikbaarheid over water. Transport over de weg zou meer milieubelasting geven dan noodzakelijk is. Hergebruik sloop- en productieafval De Cradle to Cradle producten van Calduran, vermarkt onder de naam Caldubo®, bestaan op dit moment voor 20% uit

Kalkzandsteenelementen worden geleverd als een compleet bouwsysteem. Vooraf worden de wanden uitgetekend en samengesteld uit hele elementen en passtukken. De passtukken worden op de fabriek gezaagd waardoor er op de bouwplaats geen afval ontstaat. Kalkzandsteenelementen worden gebruikt voor dragende en nietdragende wanden in de woningen utiliteitsbouw.

kalkzandsteen regranulaat, oftewel puin. Dit percentage heeft te maken met de huidige beschikbaarheid van kalkzandsteenpuin dat afkomstig is van sloopprojecten. Naast dit kalkzandsteen regranulaat gebruikt Calduran daarom ook 10% ander puin dat afkomstig is uit de eigen productie. Het gaat dan bijvoorbeeld om zaagafval. Ook in de kalkzandsteenfabriek Roelfsema in Hoogersmilde wordt vrijgekomen puin hergebruikt. Daarnaast zoekt Calduran voortdurend naar alternatieve grondstoffen en werkwijzen. Het elementensysteem bijvoorbeeld, waarbij losse elementen op de bouwplaats worden verlijmd tot wanden, kent nagenoeg geen bouwafval.


Natuur en Milieufederatie Drenthe ondersteunt koplopers in de markt Dit magazine laat duurzame initiatieven in de provincie Drenthe zien, een initiatief van de Natuur en Milieufederatie Drenthe. Maar wat doet deze organisatie? Wat willen ze bereiken? ‘Je kunt ons zien als de groene aanjager met oog voor andere belangen’, zegt directeur Reinder Hoekstra. Een gesprek.

Wat doet Natuur en Milieufederatie Drenthe? ‘Wij zijn het provinciale samenwerkingsverband van natuur- en milieuorganisaties in Drenthe. Onze kerntaak is samen met inwoners, bedrijven en overheden werken aan een mooie en duurzame provincie. Het gaat primair om het belang van natuur en milieu, maar dat belang is sterk verweven met andere belangen, waaronder het economische. De kern van ons werk is dit: waar op het gebied van natuur en milieu verandering nodig is, komen wij in beeld en zoeken we actief naar gemeenschappelijke belangen.’ Wat is jullie rol richting bedrijfsleven? ‘Vroeger lag het accent op het bespreekbaar maken van bepaalde zaken en zorgen dat die op de agenda kwamen. Denk aan bodemverontreiniging of gescheiden afvalinzameling. Nu is onze rol meer die van gesprekspartner en we brengen verbindingen tot stand tussen partijen. Inhoudelijk leggen wij op dit moment het accent op innovatie van productieprocessen, het denken in ketens en het Cradle to Cradle principe, dus produceren zonder uitputting van grondstoffen of vervuiling.’ Wat doen jullie specifiek voor het bedrijfsleven? ‘Wij hebben een signalerende functie en proberen bruggen te slaan om de langetermijnbelangen, wat natuur en milieu per definitie zijn, en kortetermijnbelangen te overbruggen. We werken samen met VNO-NCW, MKB Nederland, Kamer van Koophandel, LTO en ook grotere bedrijven. Met LTO Noord en andere partners hebben we bijvoorbeeld het Groenmanifest opgesteld en we ondersteunen koplopers in de markt. Voor bouwbedrijven die duurzaam wilden bouwen, hebben we gemeenten benaderd en ervoor gezorgd dat duurzame

inkoop bij overheidsorganisaties gestimuleerd werd. Zo kon die markt zich gaan ontwikkelen.’ Wat voor ontwikkelingen zien jullie nu? ‘Je ziet dat het natuur- en milieubelang steeds meer parallel gaat lopen met belangen van bedrijven. Want schaarste van grondstoffen zoals olie, metaal en fosfaat, krijgt een enorme rol van betekenis. Voor het noorden in het bijzonder geldt dat het fossiele aardgas nu nog een belangrijke drager is, maar ook dat zal veranderen en daar is echt een omslag voor nodig. Er zullen nieuwe ketens nodig zijn en een biobased economie, gebaseerd op niet-fossiele grondstoffen. De ontwikkelingen op dit gebied staan nog in de kinderschoenen, maar die echte doorbraak gaat er komen.’ Hoe spelen jullie op die ontwikkelingen in? ‘Schaarste geeft innovatie ook weer een impuls. Dus wij brengen bedrijven en organisaties die nu al bezig zijn met innovaties op het gebied van grondstoffen en energie in kaart. Op de ‘duurzame initiatieven kaart’ staan nu ruim 50 initiatie-

ven, maar dat is nog lang niet volledig. Ons doel is niet om ze een keurmerk te geven. We bieden een etalage en willen verbindingen tot stand brengen. Dat sluit aan bij behoeften van bedrijven, want die gaan steeds vaker werken in samenwerkingsverbanden, zogenoemde co-creaties. Je ziet tegenwoordig dat bedrijven sneller gaan dan overheden.’ Welke rol speelt de overheid op dit moment? ‘De noordelijke provincies zijn stabiele partners, maar ze zijn afhankelijk van landelijk beleid en dat is erg wispelturig. Er is een kanteling gaande en er is minder geld, waardoor stimuleringsmaatregelen en subsidiebeleid verdwijnen. Wat ik vooral zorgelijk vind, is dat er vanuit het politieke spectrum tegenstellingen worden verscherpt. Bedijven en milieuorganisaties hebben juist allebei belang bij stabiliteit en lange termijn doelen. Je ziet dat aan de ene kant natuur en milieu in de verdrukking komen, terwijl er enorme kansen zijn, bijvoorbeeld op het gebied van warmtekrachtkoppeling en zonne-energie.’

Reinder Hoekstra, directeur Natuur en Milieufederatie Drenthe: 'Wij zoeken actief naar gemeenschappelijke belangen.'


9


10

Megavista benut mogelijkheden van karton Grootformaat digitaal printwerk en geprinte verpakkings- en promotiematerialen van karton: dat zijn de specialisaties van Megavista in Assen. ‘Elke organisatie en ondernemer kan zich onderscheiden met duurzaam marketingmateriaal dat anders is dan het gangbare’, zegt eigenaar Luigi Voltolini. ‘Op een beurs staan met een stand van karton: het kan, de creatieve mogelijkheden zijn eindeloos. En één ding weet je zeker: zo’n stand wekt de nieuwsgierigheid van bezoekers, je valt ermee op.’ Luigi Voltolini is enthousiast over zijn producten en hij is een perfectionist die altijd op zoek is naar het beste materiaal en de beste toepassingen. ‘Ik kies voor ontwikkeling, creativiteit en kwaliteit’, zegt hij. Zijn producten van karton zijn daar een goed voorbeeld van. ‘Je hebt diverse soorten karton met verschillende diktes en verschillende honingraatstructuren die het stevigheid geven. Voor onze stands heb ik een speciaal type, brandwerend karton laten maken dat de beste eigenschappen van twee verschillende soorten combineert. Waarom je zou moeten kiezen voor een stand van karton? Allereerst om het communicatie- en marketingaspect: je laat als bedrijf zien dat je bewust kiest voor milieuvriendelijkheid en dat je meedoet met de nieuwste trends. Ten tweede om de technische voordelen ervan. Ten opzichte van aluminium en kunststof is karton licht, sterk en volledig recyclebaar.’ Vernuftige systemen De stands, displays en verpakkingen die Megavista van karton ontwikkelt, zitten vernuftig in elkaar. ‘We gebruiken geen lijmpunten, maar bedenken zelf systemen waarmee je het materiaal kunt vouwen, buigen en aan elkaar kunt koppelen. Alles is mogelijk met karton, je kunt er zelfs stoelen, banken en tafels van maken. Alle producten leveren

we als een bouwpakket dat je zelf eenvoudig in elkaar kunt zetten. Je kunt het heel lang gebruiken, het is handig verpakt en makkelijk te vervoeren. Ons motto is sowieso: als iets niet eenvoudig te vervoeren is, dan produceren we het niet of we produceren het anders.’ Klanten op ideeën brengen Megavista werkt met grafisch ontwerpers, standbouwers, bureaus voor buitenreclame en interieurbedrijven. ‘Ik wil voor mijn klanten up-to-date zijn met de beste materialen en state-ofthe-artmachines. En ik wil ze op ideeën brengen’, zegt Luigi Voltolini. ‘We zijn telkens bezig om bestaande concepten te vernieuwen en nieuwe combinaties te maken met nieuwe of bestaande materialen. Met creativiteit kunnen wij ons als bedrijf onderscheiden, maar het gaat niet alleen om de ideeën. Het gaat uiteraard ook om economische aspecten. Wij printen rechtstreeks op alle materialen, in Noord-Nederland zijn wij het enige bedrijf dat ook op dozen kan printen. Dat betekent dat er geen stansvormen nodig zijn, we snijden alles digitaal op maat. Dat biedt dus meer creatieve mogelijkheden en financiële voordelen. Ten opzichte van offset drukken kunnen wij in veel kleinere oplagen leveren.’ Sturen milieuvriendelijke alternatieven ‘We sturen bewust naar het

gebruik van milieuvriendelijke materialen’, vertelt Luigi Voltolini. ‘Die drempel is klein en de keuze voor duurzame materialen betekent ook niet altijd dat het een duurdere oplossing is. Voor roll-up displays bijvoorbeeld wordt vaak pvc gebruikt. Nadeel daarvan is dat het niet recyclebaar is en dat het materiaal kromtrekt. Wij gebruiken daarom doeken van polypropyleen. Dat materiaal is ook nog eens beter, goedkoper en volledig recyclebaar. Ook op het gebied van inkten zijn er innovaties aan de gang. Het is een kwestie van tijd en dan is er een betaalbare uv-inkt beschikbaar die gemakkelijker te recyclen is. Op dit moment zijn we die nieuwe generatie inkten aan het testen.’ Stimuleren In de grafische wereld is het thema duurzaamheid al langere tijd gemeengoed, in de standbouwwereld is er volgens Luigi Voltolini nog veel te winnen. Hij zou het daarom goed vinden als het gebruik van milieuvriendelijke alternatieven in die branche door de overheid wordt gestimuleerd. ‘Ik wil een oproep doen. Geef een fiscale korting aan organisaties die mee willen doen aan beurzen en stimuleer dan het gebruik van milieuvriendelijke producten. Beurzen zijn goed voor de lokale economie, op die manier komt er op meerdere fronten beweging.’


12

Zet ook uw duurzame Drenthe kent tal van duurzame initiatieven van innovatieve ondernemers. Innovatieve ontwerpen met duurzame materialen, rigoureuze besparingen op energie en nieuwe samenwerkingsvormen. De nieuwe Duurzame Initiatieven Kaart Drenthe brengt ze bij elkaar. Via de Duurzame Initiatieven Kaart komen ondernemers in contact met gelijkgestemde ondernemers. Ondernemers die bezig zijn met innovaties en willen ondernemen met een visie en een positieve bijdrage willen leveren aan milieu en natuur. In dit magazine en op deze pagina’s staan een paar initiatieven uitgelicht. Bent u duurzaam ondernemer maar staat u nog niet op de Duurzame Initiatieven Kaart? Meld dan uw bedrijf aan. Gebruik het netwerk van de Duurzame Initiatieven Kaart Drenthe en ontmoet andere ondernemers en doe nieuwe ideeën op. Meer informatie en een aanmeldformulier vindt u op: www.duurzameinitiatievendrenthe.nl

Groendak Camping Meistershof, Dwingeloo Om uiting te geven aan het groene karakter van Dwingeloo en het eigen bedrijf heeft Camping Meistershof in 2006 besloten het nieuwe sanitairgebouw een groendak te geven. Daarnaast wordt er door de vormgeving van het dak en de lichtkoepel optimaal gebruik gemaakt van daglicht, zodat de lampen overdag uit kunnen blijven. Betrokken partijen Camping Meistershof, Van Venrooy Dakbedekking

SMART Greenhouse, Meppel SMART Greenhouse omvat nieuwe innovatieve technieken voor de glastuinbouw waarmee efficiënt en gecontroleerd hoogwaardige planten kunnen worden geproduceerd. Sensortechnologie vormt de basis om het duurzame productieproces te monitoren en te sturen om de juiste grondstoffen te verkrijgen en te verbeteren. Betrokken partijen Sensor Universe, CropEye, gemeente Emmen, Syntens, NOM, provincie Drenthe, LTO Noord, Glaskracht, BLGG AgroXpertus, BusinessCenter Klazienaveen

Duurzaam drukwerk idDRUK, Hoogeveen idDRUK drukt in waterloos offset. Waterloos offset gebruikt tijdens de productie geen water en dus ook geen chemicaliën die bij een conventioneel systeem wel nodig zijn. Door gebruik te maken van inkten en wasmiddelen op basis van plantaardige olie en het ontbreken van water tijdens de productie worden de emissie van ‘VOS’, vluchtige organische stoffen, met 90% gereduceerd. Plaatproductie vindt plaats zonder enige vorm van chemie. Duurzame aspecten Inkten en wasmiddelen op basis van plantaardige olie, chemievrije plaatproductie, alle standaardpapier en enveloppen FSC gecertificeerd, standaard MC minimaal 50% gerecycled papier.


Noordelijk Klimaat Perspectief:

Denk mee over de energie van morgen Onze huidige energievoorziening staat onder druk. Het klimaat verandert en het einde van de fossiele brandstoffen is in zicht. Inmiddels is het niet meer de vraag óf we toe moeten naar een duurzame energievoorziening, maar hoe we dat gaan doen. Daarom is het tijd voor een energietransitie. Deze transitie vertaalt zich naar de klimaatdoelstellingen die door de EU zijn gesteld: 20% CO2-reductie en 14% duurzaam opgewekt in 2020.

Keuzes Politiek én maatschappij zien de noodzaak een duurzame energievoorziening. Energiebesparing, opwekking van duurzame energie en gebruik van schone technologieën kunnen dat mogelijk maken. Er moeten dan wel keuzes worden gemaakt. Zetten we als land in op windmolens of juist op biomassa of op zonne-energie? Waar zouden die windmolens dan moeten komen? En hoeveel plaatsen we er? Waar verbouwen we biomassa? Hebben we genoeg ruimte op de daken om energie met zon op te wekken? Het Noordelijk Klimaat Perspectief De Natuur en Milieufederaties Groningen en Drenthe spannen zich in om samen met inwoners, specialisten en bedrijven een antwoord te vinden op deze vragen en in beeld te brengen hoe de energievoorziening in Noord-Nederland écht duurzaam kan worden. Dit doen zij in de vorm van het Noordelijk Klimaat Perspectief. Door debat, interviews en onderzoek ontwikkelen de Natuur en Milieufederaties een onderbouwd perspectief op een duurzaam energiebeleid in Noord-Nederland. Dit perspectief wordt gepresenteerd aan beleidsmakers en overheden. Europese doelen Om de klimaatambities te halen moet er een ambitieus en innovatief energiebeleid worden gevoerd. In het Noordelijk Klimaat Perspectief maken we daarvoor gezamenlijk een voorzet. We nemen daarbij de klimaatdoelen van Europa als eerste uitgangspunt: 20% reductie van CO2-uitstoot in 2020, waarvan 14% opgewekt uit duurzame bronnen. Aanleiding Door de ontwikkeling van onder andere de industrie in Noord-Nederland, zal de uitstoot van CO2 op nationaal niveau met circa 12% stijgen


(met name door vestiging van centrales in de Eemshaven). Waar Nederland in internationaal verband een verantwoordelijkheid heeft in het behalen van reductiedoelstellingen, heeft Noord-Nederland door deze ontwikkeling een zware verantwoordelijkheid in nationaal verband. Klimaatverandering tegengaan, betekent de uitstoot van CO2 naar de lucht verminderen. Daar kunnen we op verschillende fronten aan werken, bijvoorbeeld op het gebied van mobiliteit en energiebesparing. Schoon vervoer en schone verwarming en koeling van bedrijven zijn belangrijke mogelijke acties voor bedrijven. Uw mening telt! Zowel bewoners als overheden geven aan dat het bedrijfsleven het voortouw moet nemen, wanneer het gaat over CO2-reductie. Hier kunnen we als Noord-Nederland enorme winst boeken. Daarom zijn wij erg benieuwd naar uw mening. Wat zou u zelf willen en kunnen doen om uw CO2-uitstoot (verder) te verlagen? Heeft u als ondernemer al plannen op het gebied van energiebesparing voor de komende jaren? Kunt u zelf de doelstelling van 20% reductie van uw CO2-uitstoot in 2020 halen? Om uw wensen en plannen in kaart te brengen, hebben wij een korte enquête ontworpen van 5 vragen. Uw mening telt en zal worden meegenomen bij het vormgeven van het Noordelijk Klimaat Perspectief. De enquête kunt u vinden op de website www.noordelijkklimaatperspectief.nl.

11


initiatief op de kaart! Mechanisch energie-opslagsysteem MEOS, Assen MEOS ontwikkelt een mechanisch energie-opslagsysteem voor de opslag van duurzaam verkregen energie, bijvoorbeeld wind- en/of zonne-energie. Betrokken partijen Feniks Engineeringm Hamerad, IAD (innovatief Actieprogramma Drenthe)

Ecocredo woningen, Borger Bouw van twaalf sociale huurwoningen in de Daalkampen in Borger, die gebruik maken van verschillende soorten op elkaar afgestemde, computergestuurde energietechnieken. Alle energie wordt geleverd door de zon. Zonnepanelen zorgen voor stroom, collectoren voor warm water en warmte. Alle vrijgekomen warmte wordt opgevangen en opgeslagen. De woningen zijn maximaal energiezuinig en worden alleen op het elektranet aangesloten. Met emotica monitoren we de komende 5 jaar het energieverbruik. Betrokken partijen Ballast Nedam, Lefier

Zet uw initiatief op de kaart Ga naar www.duurzameinitiatievendrenthe.nl en meld u aan!


13


API Emmen ziet vraag biopolymeren toenemen API Institute (Applied Polymer Innovations) is gevestigd op het Emmtec bedrijvenpark in Emmen. Het instituut is gespecialiseerd in toegepast onderzoek aan polymeren. Al geruime tijd spitst het onderzoek zich toe naar nieuwe toepassingen van biopolymeren: een duurzaam alternatief voor kunststoffen die gemaakt worden op basis van aardolie. Jan Jager, director Research & Development bij API Institute en lector bij Stenden hogeschool is enthousiast over die ontwikkeling. ‘Het is een interessante tijd. De markt vraagt om nieuwe toepassingen en dat biedt nieuwe kansen.’

dr. Jan Jager, director Research & Development bij API Institute en lector bij Stenden hogeschool: ‘In Emmen werken we aan een nieuw initiatief, het Kennisknooppunt Duurzame Kunststoffen. Daarin bundelen we de krachten met Stenden hogeschool en Nuon.'

API Institute bestaat in zijn huidige vorm sinds 2008. Het bedrijf is voortgekomen uit Akzo Nobel en later Diolen Industrial Fibers. Laatstgenoemd bedrijf was gespecialiseerd in polyester technische garens, maar ging medio 2008 failliet. Jan Jager is meer dan 20 jaar werkzaam geweest bij beide bedrijven. Hij zorgde er samen met collega’s voor dat de researchafdeling van Diolen een doorstart kon maken. ‘We hebben een investeerder gevonden en daarmee 20 jaar kennis en kunde, een unieke organisatie met unieke machines, kunnen behouden’, vertelt hij. ‘Het gaat goed met API Institute. We hebben meer dan 100 klanten in binnen- en buitenland en zijn betrokken bij diverse ontwikkelprojecten en samenwerkingsverbanden.’ Toename vraag duurzame grondstoffen De ontwikkelprojecten waar API Institute het onderzoek voor doet zijn zeer divers. Het

API Institute in Emmen is gespecialiseerd in toegepast onderzoek aan polymeren. Het instituut beschikt over een laboratorium, een volledig ingerichte pilot-plant met verwerkingsapparatuur voor polymeren. Het bedrijf heeft diverse spinmachines waar nieuwe garenproducten of garenprocessen worden ontwikkeld en getest.

instituut werkt voor de papierindustrie, tapijtindustrie, maakt garens voor driedimensionale printtechnieken, deed onderzoek naar een nieuw composteerbaar kunstgras en ontwikkelde een geheel nieuw polyester garen dat gebruikt wordt in high performance autobanden. Bij dergelijke projecten speelt duurzaamheid een grote rol. ‘De prijs van aardolie, de basisgrondstof van polyester, fluctueert enorm en ook de beschikbaarheid van aardolie is een belangrijk thema. Meer en meer zie je dat er vraag is naar duurzame kunststoffen. Wij zijn dan ook steeds meer met biopolymeren bezig. Maïszetmeel bijvoorbeeld, wordt als grondstof gebruikt voor de productie van composteerbare kunststoffen.’ Verschillende varianten biopolymeer Jan Jager legt uit dat er verschillende biopolymeren bestaan. Er is bio-based polyester dat voor 100% of een deel uit biomassa voorkomt. ‘Maar dat betekent niet dat dat materiaal volledig afbreekbaar is’, verduidelijkt hij. ‘Voor traditioneel polyester, PET, heb je twee grondstoffen nodig uit de aardolie-industrie, bio-ethyleenglycol vervangt slechts één deel daarvan. Zelf vind ik daarom het materiaal


polymelkzuur (PLA) veel interessanter. Dat is een volledig composteerbare kunststof dat afkomstig is van maïszetmeel. Op dit moment zijn er tal van verpakkingsmaterialen van PLA op de markt en wij zijn bezig met de ontwikkeling van PLA-garens.’ Biopolymeer van micro-organismen ‘Met PLA zijn we op de goede weg’, vindt Jan Jager, ‘maar we zijn er nog niet. Bekertjes gemaakt van PLA vervormen bijvoorbeeld als je er een hete vloeistof in doet. En je kunt PLA-afval niet samen met PET-afval recyclen. Het is zaak dat hierover meer informatie bij de eindgebruikers komt, dat zij er bewuster van zijn en weten wat het verschil is.’ Jan Jager vertelt dat er een derde categorie biopolymeren is, waarvan de ontwikkeling nog in de kinderschoenen staat: PHB. Dat is volledig bio-afbreekbaar materiaal, gemaakt uit biomassa. ‘Polyester gemaakt door micro-organismen, die grondstoffen in hun cellen omzetten naar kunststof. We doen volop onderzoek naar de toepassing van dat materiaal. Afval heeft misschien een negatieve bijklank, maar afval omzetten naar grondstoffen en producten, dat is een hele interessante ontwikkeling.’

15

Ook wij zijn duurzaam

ÓZLQFDVVR DOWLMGJUDWLV JHUHJHOG %OLMI SHUPDQHQW RS GH KRRJWHYDQ XZ YRUGHULQJYLDRQVRQOLQHYROJV\VWHHP *DQDDUZZZDFWLVMXUDQOYRRU HHQJUDWLVSURHIYRUGHULQJ

ZZZDFWLVMXUDQO


Nieuwe Drentse energiecampagne: 16

Bespaarschaap Het bespaarschaap is een nieuwe campagne over energie besparen. Bespaarders melden zich aan op de site www. bespaarschaap.nl. Door laagdrempelige activiteiten uit te voeren ontvangt de spaarder punten die worden ingeleverd voor leuke gadgets. Sommige daarvan zijn energiebesparend, andere gewoon leuk. Ook kan men op Facebook vriend worden van Be Schaap. Zo ontstaat een groep mensen

Gratis uitgave Cradle to Cradle Cradle to Cradle is voor duurzame ondernemers geen onbekende term. Een nieuwe manier van ontwerpen, produceren en logistiek, waarbij grondstoffen, of ze nu biologisch of technisch zijn, na levensduur van het product teruggewonnen en opnieuw hoogwaardig gebruikt kunnen worden. De natuur en milieufederaties in Nederland hebben in 2010 en 2011 in samenwerking met een aantal bedrijven aan productontwikkeling richting Cradle to Cradle gewerkt. Het resultaat van dat project staat beschreven in de eenmalige uitgave STOF, met naast een interview met Michael Braungart, grondlegger van het Cradle to Cradle concept, interessante artikelen over producten en bedrijven. Wilt u deze eenmalige uitgave gratis ontvangen? Stuur dan een mail naar [email protected].

De Nederlander houdt van sparen. Zegeltjes en voetbalplaatjes, het loopt altijd. De nieuwe Drentse energiebesparingscampagne ‘Bespaarschaap’ combineert de spaarhonger van de Nederlander met het besparen van energie.

die op een positieve manier met energiebesparing bezig wil gaan. Ook groepen, zoals wijkverenigingen en sportclubs, maar ook buurtgenoten, krijgen de mogelijkheid zich aan te sluiten. Dankzij een samenwerkingsverband met afvalverwerkingsbedrijf Attero maken groepen met energiebesparingsplannen kans op een prijs ter waarde van 3.000 euro. Die prijs moet worden besteed aan energiebesparingsmaatregelen in bijvoor-

beeld het wijkcentrum, het verenigingsgebouw of gezamenlijke maatregelen in de straat. Ook ondernemers kunnen zich aansluiten bij deze campagne door bijvoorbeeld speciale acties te ondersteunen met energiebesparende producten voor consumenten. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Natuur en Milieufederatie Drenthe, [email protected].

Elektrische scooter in opkomst De elektrische scooter is niet alleen schoon, maar ook stil en zuinig. Het is een goed alternatief voor korte ritten, die nu nog vaak met de auto worden afgelegd. Een ritje voor een klantbezoek, naar een bijeenkomst, van de woonlocatie naar het werk of voor bezorging van uw producten, kan prima op dit vervoermiddel worden afgelegd. Geen uitstoot van CO2, fijnstof en geluid, dus prettig voor de omgeving.

Lage brandstofkosten De aanschafprijs van een elektrische scooter loopt uiteen van 2.100 tot 5.500 euro. De prijs hangt onder andere af van de actieradius, snelheid en het type accu. De e-scooter is vooral voordelig vanwege de lage brandstofkosten. Voor ongeveer 0,50 kan een afstand van 100 kilometer worden afgelegd. De elektriciteit kan opgeladen worden bij ieder 220V stopcontact. Belastingvoordeel Bedrijven die een elektrische scooter met een lithiumhoudende accu aanschaffen, kunnen gebruikmaken van de Regeling milieu investeringsaftrek (MIA) en de Regeling Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL). Via de VAMIL is het mogelijk 75% van de investering op een willekeurig moment af te schrijven. De MIA biedt een extra aftrekmogelijkheid van de fiscale winst.

Meer informatie hierover vindt u op de website van de belastingdienst en AgentschapNL. E-scooter tour In de zomer van 2011 organiseerden Natuur en Milieufederatie Drenthe, provincie Drenthe en de BOVAG een e-scooter tour bedoeld om bedrijven met e-scooters kennis te laten maken. Dat leidde tot enthousiaste reacties. De provincie Drenthe gaf het goede voorbeeld en heeft inmiddels tien e-scooters aangeschaft voor de buitendienst. Meer informatie Een flyer over elektrische scooters vindt u op de website www.nmfdrenthe.nl. U kunt ook contact opnemen met Janneke Wolkorte van Natuur en Milieufederatie Drenthe, via [email protected] of (0592) 311 150.


18

WATTER NONTOX desinfectie WATER

ELEKTRICITEIT

ZOUT

WATTER-SYSTEEM

Watter: duurzaam desinfecteren met water en zout Watter is een innovatief bedrijf uit Drenthe dat een product op de markt heeft gebracht dat giftige chemicaliën vervangt en het gebruik van antibiotica aanzienlijk kan verminderen. Het desinfectiemiddel dat het Watter-systeem maakt, is geschikt voor diverse toepassingen. ‘Van agrarisch tot medisch en van ontwikkelingslanden in Afrika tot de industriële landen in West-Europa. Onze visie is om zoveel mogelijk mensen beschikking te laten hebben over deze duurzame oplossing.’

Aan het woord is Alfred Koop. Samen met zijn broer Arjan richtte hij in 2007 het bedrijf op. Watter zit in een stroomversnelling en groeit snel. De contracten voor de levering van Watter-systemen in 67 landen zijn getekend en ook andere contractuele besprekingen zijn zo goed als rond. ‘We zijn net verhuisd naar een groter pand in Assen. Het gaat nu écht beginnen.’ Water, zout, electriciteit Alfred en Arjan Koop zijn de bedenkers van het Watter-systeem. Het systeem heeft een electro-chemische reactor, waarmee je een duurzaam desinfectiemiddel kan maken op basis van water en zout. Het desinfectiemiddel, NONTOX, is een alternatief voor bijvoorbeeld bleekmiddel en chloor, het kan het gebruik van antibiotica reduceren. Uit onderzoek van TNO blijkt dat deze methode zelfs het zeer giftige formaline kan vervangen. Het systeem is daarmee geschikt voor alle sectoren waar desinfectie belangrijk is.

‘Het grote voordeel voor de gebruiker is dat je zelf, op je eigen locatie, een veilig en niet-giftig desinfectiemiddel kan maken. Het enige dat je nodig hebt is water, elektriciteit en zout. Het is dus goedkoop om te maken.’ Bestaande technologie doorontwikkeld ‘De basistechnologie van het Wattersysteem is niet nieuw’, vertelt Alfred Koop. ‘Het is ontwikkeld in de ruimtevaartindustrie in de jaren tachtig. Mijn broer en ik ontdekten het toen wij na onze studie in Oost-Europa gingen werken. In die periode maakte dat land een enorme economische groei door en ook bij ons werd dat ondernemersvuur aangewakkerd. We zagen het enorme potentieel van de technologie en besloten er wat mee te doen. Terug in Nederland hebben we het doorontwikkeld en er patent op aangevraagd. Het is nu ons intellectueel eigendom en op dit moment is een wereldwijd patent in aanvraag,’

Maatschappelijk belang Beide broers zagen niet alleen het marktpotentieel, maar ook het maatschappelijke belang ervan. ‘We hebben veel gereisd in Afrika en werden ons daar bewust van de behoefte aan hygiëne en in onze westerse industriële wereld van de groeiende behoefte aan duurzame alternatieven voor het gebruik van giftige chemicaliën. Toch werden we met ons systeem in het begin nauwelijks serieus genomen en nog steeds zeggen mensen dat duurzaamheid zelden winstgevend kan zijn. Ik geloof daar niet in. De trend naar duurzaamheid is stevig ingezet en je ziet de oude economische waarden veranderen. De mens wil zelf gaan bepalen wat er gemaakt wordt. ’ Ondersteuning startfase Alfred Koop vertelt dat de start van het bedrijf beslist niet makkelijk was. ‘Nu hebben banken interesse, maar bij de start verliep het moeizaam, ook omdat onze start in dezelfde week samenviel met de val van Fortis. Daarom is de startsubsidie en ondersteuning die we van de provincie Drenthe kregen heel belangrijk geweest. En ook organisaties als Syntens, EVD en AgentschapNL hebben ons goed op weg geholpen.’ Expertise en samenwerking Watter kiest bewust voor samenwerking met andere partijen. ‘Het gevaar voor een innovatief bedrijf is dat je te lang doorgaat met ontwikkelen en dat je alles zelf wil doen. Wij willen juist kritische partnerbedrijven en medewerkers die expert zijn op hun eigen vakgebied. Mijn broer en ik zijn dan wel het boegbeeld van het bedrijf, het operationeel management wordt gedaan door een ex-directeur van Nissan en de externe communicatie door een ervaren marketingadviseur. We willen nog veel meer expertise in huis halen, als eerste op het gebied van chemie. Ons doel is dat Watter hét kennisbedrijf wordt voor deze technologie en een wereldwijd bekend merk.’


Hennepisolatie: duurzaam bouwmateriaal In de eigen regio verbouwde en geproduceerde hennepisolatie als vervanging van glas of steenwol en gewoon verkrijgbaar bij de doorsnee bouwmarkt. Zonder meerkosten, maar met een goed gevoel. Dat is wat de Natuur en Milieufederatie Drenthe beoogt met het project Hennep to House.

Hennep to House Hennep to House is een project bedoeld om een duurzaam, regionaal geteeld en geproduceerd Cradle to Cradle bouwmateriaal in Noord-Nederland succesvol op de markt te introduceren. Meer informatie is te vinden op www.henneptohouse.nl en via de LinkedIn groep Hennep to House.

Duurzaam isolatiemateriaal Hennepisolatie wordt in Nederland geleverd door het bedrijf HempFlax uit Oost-Groningen. Het is een duurzaam isolatiemateriaal van natuurlijke hennepvezel voor de bouwsector en de doe-het-zelver. Het materiaal wordt geleverd in matten van verschillende dikte en is het ecologische alternatief voor veelgebruikte andere isolatiematerialen, zoals glas- en steenwol. Met de matten van hennepisolatie kunnen daken, muren en vloeren geïsoleerd worden tegen warmte, kou en geluid. De verwerking is schoon en stofarm en het materiaal veroorzaakt geen jeuk. Een isolatiemat bestaat voor 90% uit hennepvezel en voor 10% uit een biocomponent vezel (synthetisch) of PLA vezel (biobased). Het hennepvezel neemt goed vocht op en verdeelt dit, waardoor een optimale vochtisolatie ontstaat. Omdat het hennepvezel geen eiwitten bevat heeft het materiaal geen chemische behandeling tegen motten en kevers nodig.

vezels van polymelkzuren, gemaakt uit maïszetmeel (PLA). Vezelhennep is een ecologische verantwoord gewas. Door de wortelstructuur verbetert de gezondheid van de bodem en neemt het bodemleven weer toe. PLA is een composteerbare vezel en is al in meer producten toegepast. Een sodabad maakt de matten brandwerend.

‘Om van hennepisolatie een product te maken dat goed in de Noord-Nederlandse bouw kan worden toegepast, is er veel kennis nodig’, vertelt Christiaan Teule van Natuur en Milieufederatie Drenthe. ‘Samen met onze collega’s uit Groningen en het bedrijf Hempflax uit Oude Pekela proberen de Natuur en Milieufederaties in een paar jaar tijd hennepisolatie als volwaardig concurrerend materiaal op de Noord-Nederlandse markt te zetten. Uit onderzoek blijkt dat het materiaal dat in potentie in zich heeft.’ Hennep als bouwmateriaal ‘Meestal wordt er wat lacherig gereageerd als ik vertel waar ik mee bezig ben’, vertelt Teule. ‘Hennep, dat rook je nou eenmaal. Maar als ik dan vertel wat er van hennepvezel gemaakt wordt en wat de mogelijkheden zijn wordt vrijwel iedereen enthousiast.’ Een studie naar

mogelijke toepassingen voor biomassa in een nieuwe woonwijk leidde uiteindelijk naar hennep als bouwmateriaal. Ecologisch verantwoord, snelgroeiend en toe te passen als bestaand product; namelijk isolatie. Hennep to House ‘Stel je voor: een in het noorden geteeld ecologisch gewas, ter plekke verwerkt en toegepast in de Nederlandse bouw. Met als bijkomend voordeel dat het energiebesparend is én in de productiefase ook nog eens CO2 vastlegt. Ideaal; zowel voor de duurzaam bouwen branche als voor de landbouwsector in het oostelijk deel van Groningen en Drenthe. Om dat allemaal mogelijk te maken is het project Hennep to House opgezet.’ Ecologisch verantwoord gewas Het isolatiemateriaal wordt gemaakt van hennepvezel en


Voordelen en onderzoek Isolatie uit hennep wordt vooral in Duitsland en Frankrijk toegepast. In Nederland is de markt nog klein. Toch kent hennepisolatie een aantal voordelen boven andere meer reguliere vormen van isolatie; het materiaal ademt en is uit zichzelf vochtregulerend. Het heeft daardoor een positieve werking op het binnenklimaat. Ook houdt het materiaal in de zomer koelte beter vast in een gebouw. Hoewel hennepisolatie een goede isolatiewaarde heeft moet er wel een dikker pakket worden aangebracht dan bij steenwol of andere minerale of synthetische materialen. Teule: ‘We zijn met een aantal instituten, o.a. het Faser Institut in Bremen en API in Emmen, aan het onderzoeken hoe we de isolatiewaarde van de natuurlijke vezelmatten verder kunnen versterken zonder aan de voordelen van het materiaal te tornen. Maar ook zonder dat onderzoek ligt er al een prachtproduct.’

17


Energy College voor goed opgeleide mensen in energiesector Noord-Nederland. Zo is berekend dat alleen al de aanleg van een windmolenpark in de Noordzee tot 2020 50.000 manjaren aan werk oplevert. Die mensen zijn er nog niet. De doelstelling van het E-College is dan ook om ervoor te zorgen dat er in de toekomst voldoende vakkrachten zijn voor de noordelijke energie-economie.

De ontwikkeling van een duurzame energie-economie in Noord-Nederland staat of valt met de beschikbaarheid van goed opgeleide arbeidskrachten. Een ‘Energy College’, waar scholieren en werknemers worden opgeleid voor het werken in de energiesector, draagt eraan bij dat bedrijven in het noorden kunnen beschikken over voldoende gekwalificeerde medewerkers. Op dit moment wordt, op initiatief van gedeputeerde Tanja Klip van de provincie Drenthe, onderzocht hoe zo’n E-College NoordNederland eruit kan zien. Hierbij werken bedrijven, scholen en overheden intensief met elkaar samen.

Noord-Nederland bruist van de energie: van Emmen tot Leeuwarden en van Den Helder tot de Eemshaven ontwikkelt men

Intensieve samenwerking bedrijfsleven, onderwijs en overheid

initiatieven voor een duurzame energievoorziening voor Nederland en Europa. Alleen al in de komende vijf jaar wordt ruim 20 miljard euro geïnvesteerd in Noord-Nederland. Daarbij gaat het niet alleen om de opwekking van energie, bijvoorbeeld het bouwen van windmolenparken, maar ook om innovaties voor het terugdringen van het energieverbruik van bedrijven en het gebruik van steeds schonere energie. Duizenden nieuwe banen in energiesector Deze innovaties moeten niet alleen worden ontwikkeld en getest, maar ook daadwerkelijk worden gerealiseerd. Voor het bouwen van windmolens, het aanleggen van groen-gasleidingen en het onderhoud van alle installaties is een enorme hoeveelheid vakkennis en vakkrachten nodig. Daarbij gaat het om vele duizenden nieuwe banen in

Bij de ontwikkeling van het E-College wordt intensief samengewerkt tussen bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en overheden. Al deze partijen ervaren de noodzaak om het aanbod aan vakkrachten voor de energiesector te versterken. Het noordelijk bedrijfsleven onderkent het belang van het E-College in woord en daad. Onlangs heeft ook de ‘Energy Valley Top Club’, een samenwerking van grote

Goed opgeleide werknemers op mbo-niveau Veel innovaties in de energiesector beginnen in de bedrijven en bij kennisinstellingen. De Energy Academy, die op dit moment wordt ontwikkeld, is erop gericht deze ‘knappe koppen’ te verbinden en versterken. Het E-College richt zich op ‘de handjes’: bedrijven in de energiesector hebben behoefte aan goed opgeleide werknemers op mbo-niveau met actuele kennis en ervaring voor bouw en onderhoud van installaties en voorzieningen. Tekort aan arbeidskrachten voorkomen Deze vakkrachten komen er niet vanzelf. Verschillende onderzoeken, waaronder het Drents arbeidsmarktonderzoek door Etil, voorspellen groeiende tekorten aan arbeidskrachten in de technieksector. Het wordt een enorme uitdaging om jongeren te werven voor een baan in de energiesector. Met de ontwikkeling van het E-College Noord-Nederland slaan bedrijven, scholen en overheden de handen ineen om deze tekorten aan te pakken.

bedrijven als GasTerra, BAM en Essent, haar steun uitgesproken voor het E-College Noord-Nederland. Onder leiding van Energy Valley wordt op dit moment verkend hoe het E-College eruit komt te zien: hoe komen we tot een curriculum voor theorie en praktijk? Hoe laten we de opleidingen van het E-College aansluiten op mbo-opleidingen


als elektrotechniek en werktuigbouwkunde? In welke bedrijven zijn opleidings- en testlocaties beschikbaar voor het opleiden van jongeren en het bijscholen van werknemers? En welke partijen gaan – met geld, knowhow en praktijkcentra – bijdragen aan de realisatie van het E-College? In de komende maanden zal er een antwoord komen op deze vragen en krijgt het E-College steeds meer vorm.

19


20

Provincie Drenthe stimuleert Warmte Koude Opslag Warmte Koude Opslag (WKO), waarbij de bodem wordt benut voor koeling en verwarming, is steeds meer in opkomst. Vooral voor gebouwen met een aanzienlijke koudevraag is WKO economisch interessant. De provincie Drenthe stimuleert de toepassing van WKO-systemen op een actieve en praktische manier. Gemeenten en bedrijven kunnen praktische informatie krijgen én persoonlijke ondersteuning van een WKO-coach.

In Drenthe kan Warmte Koude Opslag een grote bijdrage leveren aan CO2-reductiedoelstellingen. Daarom is het beleid van de provincie gericht op een versnelde groei van open en gesloten WKO-systemen. Drentse gemeenten en lokale (potentiële) initiatiefnemers kunnen profiteren van een stimuleringstraject met nieuw beleid en regelgeving. Een speciale WKO-website, www.drenthe.nl/wko, bevat alle benodigde informatie en formulieren. Handig is ook de webapplicatie, waarmee belangstellenden met een online quickscan een eerste idee krijgen van de kansen en kosten van WKO. Brochures en WKO-kaart In een serie van drie brochures geeft de provincie een korte inleiding op verschillende WKO-systemen en de mogelijkheden. Een WKO-kaart geeft geschikte plaatsen

weer in Drenthe. Na een overzicht van de benodigde vergunningen en meldingen volgt een stappenplan, dat gebruikt kan worden voor het realiseren van een WKO-systeem. De brochures zijn in digitale vorm beschikbaar op de website. WKO-coaches Naast initiatieven om het gebruik van WKO te stimuleren, heeft de provincie de ambitie om nieuwe WKO-projecten te realiseren. Daarvoor is de ‘WKO-coach Drenthe’ in het leven geroepen. Twee coaches begeleiden komend jaar Drentse gemeenten bij WKO-projecten. Rutger Wierikx van IF Technology en Marcel van Vulpen van de provincie Drenthe helpen kansen te benutten door kennisoverdracht en ondersteuning bij mogelijke projecten. Samen met gemeenten en marktpartijen wil de provincie Drenthe WKO-systemen op die

manier een verantwoorde plaats geven in de Drentse ondergrond. Meer informatie Alle informatie over WKO in Drenthe vindt u op de website www.drenthe.nl/wko. Wilt u vrijblijvend contact opnemen met een WKO-coach? U kunt uw vraag per e-mail sturen naar [email protected].


De WKO-coach: Ondersteunt potentiële WKO-projecten De WKO-coaches ondersteunen en begeleiden kansrijke WKO-projecten. Inventariseert ‘quick wins’ De WKO-coaches maken een inventarisatie van alle toegewezen WKO-projecten in Drenthe. Dit gebeurt in samenwerking met Drentse gemeenten en ontwikkelende partijen. Organiseert voorlichtingsbijeenkomsten Er worden voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd voor gemeenten (gemeentebestuurders, bodem-, milieu- en RO-medewerkers, projectleiders, vergunningverleners, beleidsmakers) en voor ontwikkelende partijen, zoals projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties. Brengt kansen in beeld De WKO-coaches brengen kansrijke locaties voor WKO in beeld en lokaliseren gebieden waar mogelijk meerdere activiteiten (gaan) plaatsvinden in de ondergrond. Tijdens een workshop worden op basis van de gemeentelijke kansenkaarten en de input van betrokken partijen, kansrijke WKO-projecten geselecteerd en waar nodig interferentiegebieden aangewezen.

Bereken kansen en kosten met de WKO-tool De WKO-tool geeft woningeigenaren en bouwprojectontwikkelaars eenvoudig inzicht in de mogelijkheden van WKO. Het is een webapplicatie waarmee online quickscans kunnen worden uitgevoerd om kansen, kosten en terugverdientijden van een WKO-systeem voor een bouwlocatie te berekenen. Op grond van de door de gebruiker ingevoerde projectinformatie (aantal huizen/appartementen of bedrijfsvloeroppervlakte) selecteert de WKO-tool op basis van de bodemopbouw het meest ideale WKO-systeem. Met een klik op een willekeurige plek op de kaart in de provincie Drenthe beantwoordt de tool de allereerste vragen over WKO: kan het, mag het, wat is het financiële rendement en wat is het milieuvoordeel? De WKO-tool Drenthe is te raadplegen op: www.drenthe.nl/wko.


21

Woonwijk Oostindie - Leek Vanuit de Regiovisie Assen – Groningen is de ambitie uitgesproken 43.000 nieuwe woningen te bouwen tot 2020. Eén van de benoemde projecten is de woonwijk Oostindie te Leek. Daar is ARCADIS samen met de gemeente Leek een nieuwe, groene woonwijk aan het ontwerpen en realiseren. Waarbij een duurzame wijk, met aandacht voor mens, natuur en milieu het uitgangspunt is. Een woonwijk van 20 hectare met een centraal wijkpark met helofytenfilter. Bij de realisatie wordt veel aandacht besteed aan het behoud van landschappelijke elementen, besparing van energie, veiligheid en optimale leefbaarheid voor jong en oud. Duurzaamheid staat hierbij voorop. Wie ambities wil omzetten in resultaat, vindt in ARCADIS een waardevolle partner. Onder meer op het gebied van mobiliteit, milieu, water en gebouwen. We koppelen onze specialistische kennis aan organisatiekracht en waar nodig ook aan uitvoeringservaring. We spreken de taal van overheid en bedrijfsleven. En zijn goed geoefend in het bij elkaar brengen van betrokken partijen en belangen. Meer informatie Wilt u weten tot welke resultaten dat leidt? Kijk dan op: www.arcadis.nl/duurzaamheid. Geïnteresseerd in wat wij voor uw projecten en ambities kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op! email: [email protected]

Imagine the result


Contactgegevens: 23

Doen wordt gemaakt door Natuur en milieufederatie Drenthe www.nmfdrenthe.nl Contactpersoon: Christiaan Teule [email protected]

API Institute www.api-institue.com Contactpersoon: Jan Jager [email protected] Watter www.watter.nl Contactpersoon: Alfred Koop [email protected]

MKB-Nederland Noord www.mkb.nl Contactpersoon: Rinze van der Born VNO-NCW Noord www.vno-ncwnoord.nl Contactpersoon: Jan-Willem Loobeek

Noordelijk Klimaatperspectief www.noordelijkklimaatperspectief.nl Contactpersoon: Hans Jager [email protected]

Energy College www.drenthe.nl Contactpersonen: Gien Pinxterhuis en Reanne van der Bij Magazine Goudzicht Noordbaak www.noordbaak.nl Contactpersonen: Marijn Hendriks en Alie van der Schaaf Calduran www.calduran.nl Contactpersoon: Ben Kruseman

Hennep to House Contactpersoon: Christiaan Teule [email protected] Duurzame initiatieven op de kaart Om uw initiatief op de kaart te zetten vul het formulier in op www.duurzameinitiatievendrenthe.nl Natuurkampeerterrein en galerie Thyencamp www.thyencamp.nl Contactpersoon: Paul Tienkamp [email protected]

Warmte Koude Opslag Contactpersoon: Marcel van Vulpen www.drenthe.nl/wko [email protected]

Doen wordt ondersteund door:

Megavista www.megavista.com Contactpersoon: Luigi Voltolini [email protected]

Colofon Uitgave in opdracht van Natuur en

Teksten en redactie:

Overname van artikelen is in beginsel

Natuur en Milieufederatie Drenthe

Milieufederatie Drenthe, verzorgd door:

Detty Brink: [email protected]

toegestaan mits hieraan vooraf

Hertenkamp 6

toestemming van ETT Media of Natuur

9401 HL Assen

ETT Media Postbus 70112

Foto’s:

en Milieufederatie Drenthe wordt

Telefoon: 0592 - 311150

9704 AC Groningen.

Natuur en Milieufederatie Drenthe

verkregen. Deze uitgave is met de

E-mail: [email protected]

grootst mogelijke zorgvuldigheid

Internet: www.nmfdrenthe.nl

Telefoon: 050 - 313 76 00 E-mail: [email protected]

Concept en realisatie:

samengesteld. Zowel ETT Media als

Internet: www.ettmedia.nl

ETT Media en Geografisch BV

Natuur en Milieufederatie Drenthe zijn

Uitgave:

Drukker:

september 2011

Scholma Druk BV, Bedum

niet aansprakelijk voor fouten en/of omissies in deze uitgave.

Oplage: 8.500 exemplaren


DOEN. Zet Drenthe op de kaart. Provincie stimuleert WKO. Megavista doet meer met karton. API Emmen ziet vraag naar biopolymeren toenemen

Recommend Documents