Doe meer met Bas Speel- en leerprogramma bij de Bas-prentenboeken
In samenwerking met de gemeente Staphorst, directies, onderbouwleerkrachten en leid(st)ers van peuterspeelzalen in Staphorst.
cip-gegevens Doe meer met Bas Heerenveen: Groen ISBN 978-94-6120-129-4 NUR
100
Trefwoord: taal, rekenen
Het speel- en leerprogramma Doe meer met Bas is ontwikkeld in samenwerking met de gemeente Staphorst en directies en onderbouwleerkrachten van basisscholen en leidsters van peuterspeelzalen in Staphorst. Verder zijn bij het programma Sardes en het Expertisecentrum Nederlands betrokken. Stichting Lezen heeft een subsidie ter beschikking gesteld.
tekst: Marga de Haan e.a. illustraties: Dagmar Stam vormgeving: bldsprk communicatievormgeving, Zwolle muziek + tekst liedjes: Jan Gerritsen
Een uitgave in samenwerking met Driestar Educatief.
© 2012 UITGEVERIJ GROEN - HEERENVEEN Alle rechten voorbehouden.
Uitgeverij Groen is onderdeel van Uitgeversgroep Jongbloed te Heerenveen.
www.jongbloed.com
Inleiding
5
Doelen
9
Doe meer met Bas
17
Matrix
51
Kijkwijzer
63
thema 1
Ik ben Bas
77
thema 2 Met Bas op stap
127
thema 3 Met Bas naar de boerderij
171
thema 4 Welterusten, Bas!
209
thema 5 Bas schildert de zee
267
thema 6 Hoera voor Bas
303
thema 7 Bas, post!
339
thema 8 Met Bas naar de bieb
377
Muziek van Bas
415
Overdracht
447
Theoretische achtergronden
457
Inleiding Welkom bij het programma Doe meer met Bas. Doe meer met Bas is een programma speciaal voor peuters en kleuters. Het is bedoeld voor toepassing binnen de peuterspeelzalen/de kinderopvang en de groepen 1 en 2 van de basisschool. Doe meer met Bas is daarmee een doorlopend programma. Het begint voorschools en loopt door tot aan groep 3 binnen het basisonderwijs.
Binnen Doe meer met Bas krijgt vooral de taal van de kinderen de nadruk. Daarnaast komt binnen het programma ook het rekenen met kinderen aan de orde. Deze nadruk op taal heeft te maken met het grote belang ervan voor de kinderen. Het goed beheersen van de taal is een van de belangrijkste voorspellers als het gaat om schoolsucces voor de kinderen. Hoe eerder en hoe meer je de taal bij de kinderen stimuleert, hoe beter dat is. Doe meer met Bas biedt hiervoor een goede ingang. Bij het tot stand komen van het programma is het Expertisecentrum Nederlands nauw betrokken geweest. Het heeft ook de officiële erkenning van het Expertisecentrum Nederlands dat het programma wat de wijze van stimulering van de taal betreft beantwoordt aan de criteria die daarvoor gesteld worden vanuit de taallijn VVE (= de taallijn voor de Voor- en Vroegschoolse educatie van kinderen). Door dit programma toe te passen weet je dat je op een effectieve manier de kinderen vooruithelpt bij het goed leren beheersen van de taal. Alvorens ermee aan de slag te gaan, willen we je eerst wegwijs maken in het programma. Doe meer met Bas is gekoppeld aan de zo succesvolle reeks Bas-prentenboeken. Werk je met peuters, dan heb je bij het uitvoeren van dit programma in ieder geval de Bas-prentenboeken Ik ben Bas, Bas past op opa en Welterusten Bas nodig. Voor de kleuters zijn dat de prentenboeken Bas, ga je mee? en Bas, waar ga je heen? Deze zijn verkrijgbaar via de boekhandel. Beschik je over deze prentenboeken, dan kun je met het programma aan de slag gaan. In deze map verwijzen we je graag eerst naar de thema’s van Doe meer met Bas. Je vindt deze achter het rode tabblad. In totaal tref je daar een achttal compleet uitgewerkte thema’s aan. Dat zijn: thema 1 Ik ben Bas thema 2 Met Bas op stap thema 3 Met Bas naar de boerderij thema 4 Welterusten, Bas! thema 5 Bas schildert de zee thema 6 Hoera voor Bas thema 7 Bas, post! thema 8 Met Bas naar de bieb
Inleiding 5
De eerste vier thema’s zijn meer toegeschreven naar de peuters; de vier overige thema’s zijn op de kleuters afgestemd. Dit neemt niet weg dat je ook bij de eerste vier thema’s al wel voorbeelden van kleuteractiviteiten tegenkomt. We hebben dat bewust gedaan. Zo kun je ook bij de kleuters nog een keer terugkomen op thema’s die al bij de peuters aan de orde zijn geweest. Alle kennis die de kinderen bij de peuters hebben opgedaan, wordt hierdoor nog een keer geactiveerd en extra versterkt. Om de spelactiviteiten goed uit te kunnen voeren is de informatie achter het paarse tabblad belangrijk. Daar gaan we in op de achterliggende aanpak van Doe meer met Bas. We vertellen daarbij hoe we typisch talige activiteiten vormgeven. Je moet daarbij denken aan het lezen met de kinderen, het voeren van gesprekken met de kinderen en het aanleren van woorden, die binnen spelactiviteiten van Doe meer met Bas een grote rol spelen. We bieden daarbij ook zicht op de interactievaardigheden die daarbij van jezelf als leidster en leerkracht worden verwacht. Met concrete tips geven we daarbij ook aan hoe je deze straks bij het uitvoeren van de spelactiviteiten op een effectieve manier in praktijk kunt brengen. Je kunt de tips en aanwijzingen die we in dit katern geven, toepassen op de activiteiten van Doe meer met Bas, maar ook op activiteiten die je buiten dit programma om met de kinderen doet, waarbij eveneens het lezen met de kinderen, de gesprekken met de kinderen en de woordenschat aan de orde komen. Deze katern is dan ook breder bruikbaar dan alleen voor Doe meer met Bas. Dat gaat ook op voor de tips en de aanwijzingen voor de inrichting van je klas of het speellokaal waar we ter afsluiting van het katern nog op ingaan, en voor de matrix voor het leerstofaanbod die je eveneens binnen deze map achter het groene tabblad aantreft. De matrix voor het leerstofaanbod is naast de thema’s en deze katern voor de aanpak een essentieel onderdeel van het programma. Deze matrix is bedoeld om inzichtelijk te maken welke spelactiviteiten je hebt gedaan met de kinderen en hoe breed je daarbij alle aspecten die voor een goede stimulering van de taal dan wel het rekenen met de kinderen van belang zijn, aan bod hebt laten komen. Je kunt deze matrix weer gebruiken om spelactiviteiten die niet horen bij Doe meer met Bas maar die je wel hebt gedaan met de kinderen, in onder te brengen. Aan het eind van het schooljaar heb je zo een compleet beeld van wat je hebt kunnen betekenen voor de ontwikkeling van de kinderen. Graag verwijzen we naar de toelichting bij de matrix voor informatie over hoe de matrix concreet wordt ingevuld. Als extra handreiking bij deze matrix zijn ook nog de doelstellingen voor taal en rekenen toegevoegd. Zo weet je niet alleen wat je bij taal en rekenen de aandacht moet geven, maar ook waar je concreet naartoe moet werken. Je vindt deze doelen achter het gele tabblad. Tot slot wijzen we je nog op de kijkwijzer achter het oranje tabblad. Deze kijkwijzer is bedoeld als een zelfevaluatie-instrument. Het biedt je een instrument om nog eens kritisch te kijken of je wel effectief genoeg bezig bent met de uitvoering van het programma. Het gaat breed in op al die aspecten die binnen de speelleeromgeving een rol spelen, zoals de inrichting, het management in de groep en je eigen houding naar en interactie met de kinderen. Met de kijkwijzer zorg je ervoor dat je binnen je eigen situatie een optimaal speel- en leerklimaat voor kinderen creëert, waarin kinderen de kans krijgen te
6 Doe meer met Bas
spelen en zich zo goed mogelijk te ontwikkelen. Als extra cadeau van Bas is ook nog een cd van Bas aan deze map toegevoegd. Zo kun je bij Doe meer met Bas niet alleen spelen met Bas, maar ook luisteren naar en meezingen met Bas. De teksten van de liedjes op deze cd, inclusief de muzieknotaties, zijn in deze map opgenomen achter het roze tabblad. Wij wensen alle gebruikers van Doe meer met Bas veel plezier met dit programma!
Inleiding 7
Doe meer met Bas achtergrondinformatie bij de aanpak van Doe meer met Bas. In dit katern staat extra informatie over het stimuleren van taal bij kinderen en de wijze waarop Doe meer met Bas dit vormgeeft. Deze voorinformatie helpt je de spelactiviteiten verderop in deze map, die de taal van de kinderen als ingang hebben, beter te kunnen uitvoeren. De aanpak van Doe meer met Bas is gebaseerd op de taallijn VVE. Deze taallijn is op initiatief van het ministerie van OC&W ontwikkeld door het Expertisecentrum Nederlands en Sardes. Deze taallijn geeft aan hoe je op een effectieve manier met de taal van kinderen aan de slag kunt gaan. Deze taallijn onderscheidt drie pijlers van taal die ook binnen Doe meer met Bas centraal staan. Achtereenvolgens zijn dit: • Pijler 1: Lezen met kinderen • Pijler 2: Gesprekken met kinderen (het interactief taalgebruik) • Pijler 3: De woordenschat In dit katern gaan we nader op deze pijlers in. Je kunt lezen wat deze drie pijlers inhouden en aan de hand van concrete voorbeelden uit het programma laten we zien hoe deze binnen Doe meer met Bas verwerkt zijn. Je krijgt hierdoor tegelijk al een goede indruk van de opzet van het programma. Het stimuleren van taal bij kinderen heeft naast je manier van begeleiden van de kinderen en de spelactiviteiten ook te maken met de omgeving waarin dit gebeurt. Bij die omgeving doelen we op de wijze waarop de klas of het speellokaal is ingericht en alle speelmaterialen die daar voor de kinderen liggen uitgestald. Ook dit zul je de aandacht moeten geven. Om je ook hierbij op weg te helpen is speciaal daarvoor nog een apart hoofdstuk over de inrichting toegevoegd. • Inrichting speellokaal of klas Verder wordt een nieuwe manier van het eigen maken van een verhaal aangeboden: de verteltafel. Hiervoor is enige voorbereiding nodig. Zie daarvoor het laatste deel van dit tabblad. • Werken met de verteltafel
Doe meer met Bas 17
