Onderzoek Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011 Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale Staten (PS) onderzocht. Het gaat dan om het aandeel vrouwen en allochtonen in de parlementen van de twaalf provincies. Later, in mei 2011, is tevens onderzoek gedaan naar de diversiteit in de Gedeputeerde Staten (GS) en de Eerste Kamer. Hieronder volgen de belangrijkste bevindingen.
Conclusies • • • • • • • • •
• • •
Een lichte stijging van het percentage vrouwen in de Eerste Kamer. Een lichte daling van het aantal allochtonen in de Eerste Kamer. Percentage vrouwelijke gedeputeerden licht gedaald in vergelijking met 2007. Het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland is het meest divers met 50% vrouwen. GroenLinks en D66 hebben procentueel meer vrouwelijke gedeputeerden. In 2011 zijn er minder vrouwen in de Provinciale Staten gekozen dan in 2007. Noord-Brabant en Noord-Holland hebben met 42% de hoogste percentages vrouwen in de Provinciale Staten. Noord-Holland is met 42% vrouwen en 11% allochtonen in de Provinciale Staten de meest diverse provincie. Van de provincies met de grootste populaties allochtonen (boven 10%) heeft Utrecht de beste verhouding tussen allochtone inwoners (11,8%) en allochtone Statenleden (9%). Verreweg de meeste allochtone Statenleden zijn van Turkse afkomst. Dat was ook zo in 2003 en 2007. Van de zeven grootste partijen hebben GroenLinks en D66 het hoogste percentage vrouwen in de Provinciale Staten. De PvdA is de partij met de meeste allochtone Statenleden.
1. De Provinciale Staten Vrouwen in de Provinciale Staten In totaal zijn er 566 Statenleden gekozen, van wie er 192 vrouw zijn. Dat betekent dat 34% van de Statenleden vrouw is, 2% minder dan in 2007. De provincies met het hoogste aandeel vrouwen in de Provinciale Staten zijn Noord-Holland en Noord-Brabant met beide 42%. Deze percentages zijn weer wat lager dan in 2007, toen in Utrecht en Noord-Brabant maar liefst 45% van de Statenleden vrouw was. De twee provincies met het laagste aandeel vrouwen in de Provinciale Staten zijn Zeeland met 18% en Limburg met 21%. Tabel 1: Aantal vrouwen in PS in 2011, per provincie Provincie
Leden
Vrouwen
Percentage
43 43 41 47 55 39 47 55 55 39 55 47 566
16 15 14 14 21 12 18 23 19 7 23 10 192
37% 35% 34% 30% 38% 31% 38% 42% 35% 18% 42% 21% 34%
Groningen Frieslân Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Totaal 2011
Tabel 2: Vrouwen in PS sinds 2003 Jaar 2003 2007 2011
Percentage vrouwen 27% 36% 34%
Allochtonen in de Provinciale Staten Het percentage allochtonen is in 2011 in vergelijking met 2007 gelijk gebleven. Dit is met 23 mensen 4% van het totale aantal Statenleden. De provincie waar de meeste allochtonen in de Provinciale Staten zijn gekozen is Noord-Holland met 6 Statenleden. Groningen en Pagina 2 van 9
Drenthe zijn de enige twee provincies zonder Statenleden van allochtone afkomst. Van de 23 allochtonen zijn er 5 vrouw en 18 man.
Tabel 3: Aantal allochtonen in PS in 2011, per provincie Provincie Groningen Frieslân Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Totaal 2011
Leden 43 43 41 47 55 39 47 55 55 39 55 47 566
Allochtonen 0 1 0 1 3 2 4 6 3 1 1 1 23
Percentage 0% 2% 0% 2% 5% 5% 9% 11% 5% 3% 2% 2% 4%
Als we kijken naar de cijfers van de laatste jaren, dan kunnen we constateren dat het aandeel allochtonen in vergelijking met 2007 hetzelfde is gebleven, en dat was iets hoger dan in 2003. Tabel 4: Allochtonen in PS sinds 2003 Jaar 2003 2007 2011
Percentage allochtonen 3% 4% 4%
Omdat niet alle provincies hetzelfde zijn als het gaat om het percentage allochtone inwoners op hun grondgebied, hebben we het percentage allochtonen in de Provinciale Staten vergeleken met het percentage allochtonen van de bevolking. Dan valt op dat in de twee provincies met hogere percentages allochtonen onder hun bevolking, namelijk Flevoland en Zuid-Holland met ruim 18% allochtone inwoners, slechts 5% van de leden van Provinciale Staten van allochtone afkomst is. Van de provincies met een relatief hoog percentage
Pagina 3 van 9
allochtone inwoners (meer dan 10%) heeft Utrecht de beste verhouding: 11,8% allochtonen onder de bevolking en 9% allochtonen in de Provinciale Staten. Tabel 5: Niet-westerse allochtone inwoners per provincie (bron: CBS, 2010) Provincie
Totaal aantal inwoners 576 668 646 305 490 981 1 130 345 1 998 936 387 881 1 220 910 2 669 084 3 505 611 381 409 2 444 158 1 122 701
Groningen Frieslân Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg
Niet-westerse allochtonen 33 494 23 422 15 861 81 501 131 059 72 402 143 943 450 485 634 642 18 180 190 745 62 560
Percentage 5,8% 3,6% 3,2% 7,2% 6,5% 18,6% 11,8% 16,9% 18,1% 4,8% 7,8% 5,6%
Welke etnische achtergrond hebben deze allochtone Statenleden? In ons onderzoek hebben we ook gekeken naar de achtergrond van de allochtone Statenleden. We hanteren de definitie van allochtoon van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), en dat is: personen van wie ten minste één ouder in het buitenland (in een niet-westers land) is geboren. In de volgende tabel laten we zien uit welke landen de allochtone Statenleden komen. Verreweg de meeste allochtone Statenleden zijn van Turkse afkomst. Dat was ook zo in 2003 en in 2007. Het aantal Marokkaanse Statenleden stijgt langzaam, terwijl het aantal Surinaamse Statenleden klein blijft in vergelijking met 2003. Tabel 6: Etnische afkomst allochtone Statenleden Etnische afkomst Turkije Marokko Suriname Antillen Irak Molukken
2003 12 2 10 0 0 0
2007 16 3 2 0 1 2
2011 14 5 2 0 2 0 Pagina 4 van 9
Totaal
24
25
23
Gegevens per politieke partij Ten slotte kunnen we ook verschillen waarnemen als we politieke partijen met elkaar vergelijken. Relatief kleine progressieve partijen scoren hoog bij de percentages vrouwen, zoals GroenLinks en D66 met aandelen van ruim boven de 40%. De drie partijen met de meeste zetels, VVD, PvdA en CDA, bereiken daarentegen niet het aandeel van 40% vrouwen. Als het gaat om de percentages allochtonen, dan zien we dat de PvdA, evenals in 2007, de partij is met de meeste allochtone Statenleden, zowel absoluut als relatief. In 2007 was het aandeel 11%, in 2011 is het gestegen naar 14%. Tabel 7: Vrouwen en allochtonen in de Provinciale Staten per politieke partij Politieke partij VVD PvdA CDA PVV SP D66 GroenLinks ChristenUnie SGP
Zetels 112 107 86 69 56 42 34 26 12
Aantal Percentage Aantal Percentage vrouwen allochtonen 37 33% 2 2% 42 39% 15 14% 30 35% 0 0% 13 19% 1 1% 20 36% 2 4% 19 45% 1 2% 16 47% 2 6% 9 35% 0 0% 0 0% 0 0%
50Plus Partij voor de Dieren
8 7
1 3
13% 43%
0 0
0% 0%
Friese Nationale Partij Partij voor Zeeland Ouderenpartij N-Holland
4 2 1
2 0 0
50% 0% 0%
0 0 0
0% 0% 0%
566
192
34%
23
4%
Totaal 2011
2. De Gedeputeerde Staten In mei 2011 zijn alle colleges van Gedeputeerde Staten van de twaalf provincies gevormd. Hoe zit het met de diversiteit van de Gedeputeerde Staten? In 2011 zijn er minder gedeputeerden dan in 2007: in totaal zijn er 58 gedeputeerden, 11 minder dan in 2007. Van de 58 gedeputeerden zijn er 17 vrouw. Slechts één gedeputeerde is allochtoon, evenals in 2007. Pagina 5 van 9
Tabel 8: Vrouwelijke gedeputeerden sinds 2003
Totaal Vrouwen Percentage
2003 69 15 22%
2007 69 21 30%
2011 58 17 29%
Als we per provincie kijken, dan zien we dat Noord-Holland de provincie met de meeste vrouwelijke gedeputeerden is. De helft van het aantal gedeputeerden daar is vrouw. NoordHolland is ook de enige provincie waarin een gedeputeerde allochtoon is. In Zeeland en Limburg hebben geen vrouwen zitting genomen in de Gedeputeerde Staten. In 2007 was dat alleen in Zeeland het geval. Tabel 9: Vrouwen in de Gedeputeerde Staten per provincie 2011 Totaal Groningen Frieslân Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg
6 5 4 5 5 4 4 6 5 4 5 5
Aantal vrouwen 2 2 1 2 2 1 1 3 2 0 1 0
Percentage 33% 40% 25% 40% 40% 25% 25% 50% 40% 0% 20% 0%
Hoe zit het met de verdeling per politieke partij? De VVD is de partij die in totaal het grootste aantal gedeputeerden heeft. Maar procentueel leveren de wat kleinere partijen, D66 en GroenLinks, meer vrouwelijke gedeputeerden, met respectievelijk 40% en 50%. Tabel 10: Vrouwen in de Gedeputeerde Staten per politieke partij 2011
VVD CDA PvdA D66 SP GroenLinks PVV
Totaal
Aantal vrouwen
Percentage
18 13 12 5 2 2 2
6 4 4 2
33% 31% 33% 40%
1
50%
Pagina 6 van 9
ChristenUnie FNP/regionaal SGP CDA/ChristenUnie
1 1 1 1
3. De Eerste Kamer Op 23 mei 2011 zijn er verkiezingen gehouden voor de Eerste Kamer. De 75 leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van de twaalf Provinciale Staten. We hebben ook gekeken naar de diversiteit van de Eerste Kamer. Hoeveel vrouwen en allochtonen zullen er zitting nemen in de Eerste Kamer? Vrouwen in de Eerste Kamer Van de 75 leden van de Eerste Kamer zijn er 27 vrouw. Dat is 36%. Zoals de volgende tabel laat zien, is dit een lichte stijging ten opzichte van eerdere verkiezingen. Tabel 11: Vrouwen in de Eerste Kamer sinds 2003 Jaar
Aantal vrouwen
2003 2007 2011
22 26 27
Percentage vrouwen 29% 35% 36%
Als we kijken naar het aantal vrouwen in de Eerste Kamer vanuit het perspectief van de politieke partijen, dan constateren we dat GroenLinks en de PvdA in vergelijking met de andere fracties veel meer vrouwen in de Eerste Kamer afvaardigen. Het aandeel stijgt ruim boven de 50%. We zouden zelfs kunnen zeggen dat vrouwen in deze politieke partijen in de Eerste Kamer oververtegenwoordigd zijn. Tabel 12: Vrouwen in de Eerste Kamer per politieke partij Fractie VVD PvdA CDA PVV SP D66 GroenLinks ChristenUnie OSF PvdD SGP 50plus
Leden 16 14 11 10 8 5 5 2 1 1 1 1
Vrouw 5 8 4 4 2 1 3 0 0 0 0 0
Percentage 31% 57% 36% 40% 25% 20% 60%
Pagina 7 van 9
Allochtonen in de Eerste Kamer Het aandeel vrouwen in de Eerste Kamer is toegenomen, maar dat geldt niet voor het aandeel allochtonen. In 2007 waren er drie (4%) allochtonen in de Eerste Kamer, in 2011 is er slechts één (1%). Vergelijking Ter afsluiting vergelijken we de diversiteit binnen de verschillende democratische instituties. Is de diversiteit in de Eerste Kamer hoger dan in de Tweede Kamer? Of andersom? Hieronder volgt een overzicht van de diversiteit sinds de laatste verkiezingen van Tweede Kamer, Eerste Kamer, Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en gemeenteraden. Tabel 13: Vergelijking diversiteit tussen democratische instituties Institutie
Tweede Kamer Eerste Kamer Provinciale Staten Gedeputeerde Staten Gemeenteraden
(gemiddeld) percentage vrouwen
(gemiddeld) percentage allochtonen
40,6% 36,0% 33,9% 29,3% 26,4%
11,3% 1,3% 4,1% 1,7% 3,2%
Als eerste valt op dat het met de diversiteit beter is gesteld als het gaat om het aandeel vrouwen in vergelijking met het aandeel allochtonen. Daarnaast blijkt dat de Tweede Kamer de enige institutie is waar zowel vrouwen als allochtonen evenredig vertegenwoordigd zijn. We kunnen ook constateren dat de organen waarvan de leden worden gekozen door directe verkiezingen, namelijk de Tweede Kamer en de Provinciale Staten, meer divers zijn dan de Eerste Kamer of de Gedeputeerde Staten. De gemeenteraden vormen hierop een uitzondering, want daar is het percentage vrouwen lager dan in de Gedeputeerde Staten of de Eerste Kamer. Als het gaat om allochtonen zien we wel dat bij directe verkiezingen (gemeenteraden, Provinciale Staten en Tweede Kamer) het aandeel allochtonen hoger is. Ten slotte kunnen we constateren dat er meer diversiteit is als het gaat om het aandeel vrouwen bij landelijke instituties (Eerste en Tweede Kamer) in vergelijking met het percentage vrouwen op provinciaal of lokaal niveau. Vooralsnog kunnen we deze verschillen niet verklaren. Hopelijk geven de resultaten van dit rapport aanknopingspunten voor verder onderzoek op dit terrein. Juni 2011
Pagina 8 van 9
Huis voor democratie en rechtsstaat (vestiging Amsterdam) Prinsengracht 915 1017 KD Amsterdam T 020 – 521 76 00 Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Anna Domingo,
[email protected]
Pagina 9 van 9
