Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie ligt uitsluitend bij de auteur; de

In fo r

m at ie

Br oc hu

re

Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat.

Inhoudsopgave Europese Unie (EU) Ondernemerschapsonderwijs en training Beleid en strategie......1 ECT: Een Europees antwoord op de Europese ondernemerschapsuitdaging.............2 Doelen van ECT.....................................................................................................2 Verwacht uiteindelijk effect....................................................................................3 Partner Organisaties..............................................................................................3 De 4 Onderwijs Modules en het handboek............................................................5 Korte- en langetermijn doelgroepen........................................................................6 Belangrijkste gebeurtenissen.................................................................................7 Succesverhalen van ondernemers uit de partnerlanden...........................................8 Appendix 1 - Contactgegevens.............................................................................15

Europese Unie (EU) Ondernemerschapsonderwijs en training, Beleid en strategie Ondernemerschap is een belangrijke motor van innovatie, concurrentiekracht en groei. Door hun sterke aanwezigheid in sleutelsectoren zoals diensten en kennisgerelateerde activiteiten, spelen ondernemers en kleine ondernemingen tegenwoordig een centrale rol in de economie van de EU. Een positief en sterk verband tussen ondernemerschap en economisch succes is aangetoond in termen van groei, sterke overleving, innovatie, scheppen van werk, technologische veranderingen, toename van productiviteit en export. Maar ondernemerschap brengt meer dan dat aan onze samenleving. Het is ook een voertuig voor persoonlijke ontwikkeling en kan sociale samenwerking versterken als er voor een ieder de mogelijkheid is om een eigen bedrijf te starten, ongeacht achtergrond of plaats.

positie snel te versterken. Veel ondernemingsideeen in Europa komen nooit op de markt omdat hun levensvatbaarheid wordt betwijfeld voordat dit in de markt getest kan worden. En inderdaad, de Eurobarometer laat zien dat 44% van de Europeanen het eens is met de stelling ''Je moet geen bedrijf starten als er een risico is op mislukken”, tegen 29% in de VS.

In een ouder wordende bevolking ligt het voor de hand dat het ondernemingsgat wordt vergroot omdat de meest actieve groep van starters van ondernemingen (25-34 jaar oud) zal krimpen in de komende decennia. Ook zal een derde van de EU-ondernemers, vooral in familiebedrijven, zich in de komende 10 jaar terugtrekken. Dat betreft 610.000 bedrijven en 2,4 miljoen banen per jaar. Omdat steeds minder bedrijven binnen de familie worden overgenomen, moeten familiebedrijven steeds meer worden overgenomen door werknemers of anderen. Veel Europeanen starten liever een onderneming dan dat ze er één overnemen, dus De EU is vastbesloten om ondernemerschap te stimuleren het vinden van opvolgers wordt steeds moeilijker. Om haar als deel van de strategie om de economie te vernieuwen en gehele ondernemerspotentieel in te kunnen zetten, moet de EU belangrijke stappen nemen om Europa aantrekkelijker om de toekomstige economie en concurrentiekracht te te maken voor bedrijvigheid. Maar meer bedrijvigheid is niet versterken. De Europese Raad heeft een oproep tot actie genoeg om de economie op gang te krijgen. Een meer gedaan ten gunste van kleine ondernemingen en ondernemende manier van denken is nodig. Dit betekent ondernemerschap, met name door in 2000 de Europese Charter voor kleine ondernemingen aan te nemen. Echter, actief stimuleren van ondernemerschapswaarden en aan de ondanks de ondernomen acties is de EU er niet in geslaagd slag gaan met de angst voor het nemen van risico's onder een zo groot mogelijke groep potentiële ondernemers. om de kloof in productiviteit per hoofd van de bevolking met de VS te verkleinen. In feite wordt de kloof zelfs groter. Om dit te bereiken, kan de EU gebruik maken van goede Vooruitblikkend onderzoek geeft aan dat als Europa de huidige economische trends laat bestaan, haar aandeel als voorbeelden binnen haar eigen grenzen, zoals blijkt uit de percentage van de wereldproductie kleiner zal worden, zelfs grote verschillen in welvaart en ondernemingsomgeving tussen de landen. De uitbreiding van de EU zal niet alleen als de absolute productie toeneemt, met name als de opkomende Aziatische economieën op gang komen. Europa de verschillen in economisch resultaat vergroten, maar ook het spectrum van ondernemerschapstradities verbreden en heeft meer ondernemerschap nodig om zijn economische 1

de mogelijkheden voor uitwisseling vergroten. Om vooruitgang te boeken in de ondernemerschapsagenda heeft de Europese Commissie het 'Green Paper' 'Ondernemerschap in Europa' gepubliceerd om de grootst mogelijke groep belanghebbenden te betrekken bij de toekomstige beleidsagenda. Hieruit blijkt dat het belang dat de Commissie hecht aan de dialoog met het midden- en kleinbedrijf en hun vertegenwoordigers. Gebaseerd op uitgebreid onderzoek, degelijke analyse en beleidservaring stelde het 'Green Paper' 10 vragen over 2 fundamentele zaken voor Europa: 1. Hoe maken we meer ondernemers? 2. Hoe kunnen we meer ondernemingen laten groeien.

ECT: Een Europees antwoord op de Europese ondernemerschapsuitdaging ECT ontstond als antwoord op de Europese ondernemerschapsuitdaging. Het project startte in october 2008 met een looptijd van 2 jaar. ECT richt zich op de organisatie van een Europees systeem van het verwerven van ondernemerschapskennis om enige orde te scheppen in de lukrake manier waarop docenten worden getraind in ondernemerschap. ECT heeft een programma voor gestructureerde instructie voor docenten ontworpen, dat bij implementatie al geleid heeft tot een waardevol certificaat met het potentieel om dit uit te breiden in de toekomst. ECT heeft het idee geopperd van toetsing van kennis en vaardigheden van trainers in ondernemerschap.

Doelen van ECT In een notendop is het doel van ECT: Het verwerven en uitwisselen van ondernemerschapsvaardigheden door docenten en trainers. Het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs als geheel. Bijdragen aan een toename van het aantal mensen dat ondernemer wordt. Bekend maken bij de leiding van scholen en bij docenten van de ontworpen trainingen voor de ontwikkeling van ondernemerschapscompetenties bij docenten en het op deze manier mogelijk maken om de deelnemers van de school tot zelfontwikkeling te motiveren.

2

Deze doelen werden bereikt door een stap-voor-stap benadering: Het in kaart brengen van beschikbare materialen in de partnerlanden en het vaststellen van de 'best practices' op Europees niveau. Delen van kennis binnen het partnerschap Maken van ondernemerschapsmodulen als onderwijsinstrumenten om ondernemerschapsvaardigheden van docenten te ontwikkelen waarbij innovatieve en reeds bewezen methoden werden gebruikt. Een pilottraining om trainers te trainen die vervolgens weer in hun eigen land docenten gingen trainen. De trainers van de 5 partnerlanden hebben 10 of meer docenten getraind in hun eigen land, die na certificering weer anderen konden gaan trainen. Validatie van de geteste modulen voorafgaand aan de verdere verspreiding ervan. Op grote schaal verspreiden van de gevalideerde modulen in de partnerlanden. Instellen van het ECT-gebruikersforum.

Partner Organisaties Foundation for Women Entrepreneurs (Malta) Een onafhankelijke non-profit-organisatie die opgericht is voor het stimuleren van mogelijkheden, bewustwording, training en onderzoek op het gebied van ondernemerschap door vrouwen en andere emancipatie-items. De Foundation ondersteunt ook onderzoeks- en trainingsinfrastructuur in o.a. de volgende gebieden: Liefdadigheid, sociale wetenschappen, natuurwetenschap, talen en management van bedrijven; dit leidt tot toetsen, evalueren en beoordelen van vrouwengerichte initiatieven en hun effectiviteit in een bepaald kader. De Foundation richt zich op en gelooft in samenwerken en netwerken met soortgelijke instellingen en/of nietgouvermentele organisaties in Europa en Noord-Afrika met gezamenlijke initiatieven met het doel om voortdurend en de zogenoemde gender-ongelijkheid aan de kaak te stellen en gemeenschappen te helpen om de kloof van ongelijkheid te overbruggen. Kompetansemegleren AS (“SkillsBroker”Ltd) (Noorwegen)

Verwacht uiteindelijke effect

Kompetensemegleren (letterlijk: Competentiemakelaar) is een non-profit-organisatie die in 2002 is opgericht. Het bedrijf Het verwachte uiteindelijke effecten van ECT zijn: biedt midden- en kleinbedrijf en overheidsinstellingen Voortzetting van het ECT-project door integratie van ondersteuning in strategische planning van competenties (in activiteiten van de partners na afloop van de kaart brengen, analyseren, ontwikkelen en deels uitvoeren van projectperiode. opleidings- en trainingsprogramma's gebaseerd op de Projecten in de nationale programma's van de EU strategische plannen van deze bedrijven en instellingen). Het Integratie in het onderwijs van de onderwijsaanbieders en bedrijf levert ook standaard- of maatwerktrainingen voor in programma's zoals het gezamenlijke klanten. Kompetensemegleren ontwerpt projecten en ondernemerscertificaat van de Schotse en Nederlandse concepten in het onderwijs en doet daarvoor ook het partners uit een vorig EU-project. projectmanagement om de doelen te bereiken. Acceptatie als toekomstig certificeringssysteem op EUniveau

3

Kilmarnock College (Schotland) Een school voor middelbaar beroepsonderwijs in Ayrshire met meer dan 10.000 studenten in voltijds of deeltijdsopleidingen of in cursussen die door de school worden gegeven. Meer dan 400 docenten geven cursussen in gemeente- of bedrijfsverband, een breed aanbod van bedrijfs- en managementcursussen tot cursussen op een hoger opleidingsniveau. Kilmarnock is ook een erkend instituut voor cursussen van het British Institute of Management, heeft nauwe banden met de Kamer van Koophandel en is de leidende partner in de Ayrshire Tourism Development Consortia die veel plaatselijke toeristische en horecabedrijven omvatten waar we mee samenwerken voor een breed scala aan bedrijfscursussen en in het Young Enterprise Ayrshire programma. Het College was de leidende partner in het EQUAL-programma voor ondersteuning van het starten van bedrijven en wordt in Schotland erkend als leidend College op het gebied van ondernemersontwikkeling. Reskilling and Information Centre (Tsjechië) RIC is een opleidings- en advies-instituut. De belangrijkste activiteiten van RIC zijn het voorbereiden en uitvoeren van Europese projecten, voornamelijk op het gebied van ontwikkeling van menselijk kapitaal en werkgelegenheid. In deze projecten heeft RIC veel regionale , nationale en internationale partners uit verschillende sectoren: locale overheid, scholen, volwasseneneducatie, instellingen voor onderzoek en advies, kamer van koophandel, ontwikkelingsmaatschappijen. De afgelopen 10 jaar heeft RIC met succes veel projecten geleid die door de EU of de nationale overheid werden gesubsidieerd, niet alleen in 4

Tsjechië, maar ook transnationaal in bijvoorbeeld EQUALprojecten en ESF-projecten. Educatie en advies zijn gericht op brede doelgroepen zoals werkelozen en gehandicapten, maar ook op jongeren en scholen. RIC heeft niet alleen ervaring in projectmanagement, maar ook in praktische educatie en advies. RIC heeft een breed aanbod van erkende cursussen voor de aangegeven doelgroepen. Clusius College (Nederland) Het Clusius College is een College met verschillende vestigingen ten Noorden van Amsterdam. Het heeft meer dan 4000 studenten in voltijdsopleidingen: 2 MBO –scholen en 8 VMBO-scholen. De MBO-opleiding van het Clusius College heeft een coaching en trainingsprogramma Groen Ondernemerschap ontwikkeld om ondernemerschap in de groene sector in Noordholland te stimuleren. Om de ondernemerschapsvaardigheden van leerlingen te vergroten, heeft het Clusius College een ''Student Business Week (SBW)'' ontwikkeld met de Schotse partner voor gecombineerde groepen van Schotse en Nederlandse studenten. Deze SBW bleek een sterke impuls voor studenten om ondernemender te denken, met als extra waarde de internationale setting.

De 4 onderwijsmodules en het handboek Het consortium van partners heeft een werk- en handboek ontworpen, ontwikkeld en uitgetest in de volgende strategische aandachtsgebieden: Module Coachen van ondernemersvaardigheden (ontwikkeld door Clusius College). Deze module gaat in op formuleren, argumenteren, netwerken, onderhandelen, problemen oplossen, assertiviteit, zelfbewustzijn, geloof in het halen van doelen, motivatie om te leren, verantwoordelijkheid voor je eigen beslissingen, zelfsturing, omgevingsbewust en werken met informatie. Module Management (ontwikkeld door Kilmarnock College). Deze module gaat in op zelfredzaamheid, initiatief tonen, problemen oplossen, beslissingen nemen, risico's en effecten inschatten, betrouwbaar en verantwoordelijk zijn, teammanagement, werkorganisatie, plannen van activiteiten, overtuigen en motiveren van anderen en conflicten oplossen. Module Marketing (ontwikkeld door Foundation for Women Entrepreneurs). Deze module richt zich op het benaderen van de markt, beoordelen van ontwikkelingen in de markt, inschatten van de concurrentie, prijsbepaling, presenteren, vaardigheden om anderen te beïnvloeden (partners, klanten), assertiviteit, de juiste doelgroep aanspreken, improviseren, flexibiliteit, snel op veranderingen reageren, oriëntatie op langetermijndoelen en kwaliteit. Module Creativiteit (ontwikkeld door Kompetansemegleren AS). Deze module richt zich op het bereiken van originaliteit, uniekheid, gebruik van nieuwe ideeën en processen van betrokkenheid, onorthodoxe benaderingen, procedures en processen, voortdurende

verbetering, toename van effectiviteit, ongebruikelijke verbindingen tussen ideeën en informatie en nieuwe inzichten in problemen.

De modulen voorzien de gebruiker van kennis en training die noodzakelijk is om succes te hebben. De structuur van het programma en de praktische werkmethoden zullen de deelnemer in staat stellen om een concrete ervaringen en nieuwe inzichten en ideeën op te doen voor hun eigen professionele benadering. De modulen bestaan uit praktische voorbeelden, oefeningen, concrete verhalen, taken en spellen. Er kan, indien nodig, een korte inleiding zijn, toegesneden op de opdracht. Het handboek voorziet in methodologische achtergrond (docentenhandleiding, bredere theoretische basis gerelateerd aan de onderwerpen van de 4 modulen, informatiebronnen, tips voor lessen en pedagogische aspecten). De inhoud is gebaseerd op de resultaten van onderzoek gedaan in de partnerlanden en op de 'best practices' in de EU die daarbij zijn vastgesteld door de projectpartners.

5

Korte- en langetermijndoelgroepen

6

De kortetermijn doelgroepen zijn trainers, docenten, begeleiders en mentoren. Zij krijgen de gelegenheid om hun eigen benaderingen en methoden onderling te vergelijken, Het belangrijkste doel van het project is om een groot percentage van de doelgroep te bereiken en het resultaat en samen te trainen met de ontwikkelde materialen en de waarden van het programma te communiceren naar die ervaringen uit te wisselen. Deze doelgroepen zijn betrokken geweest bij alle sleutelactiviteiten van het ECT-project. Bij doelgroep. De doelgroepen zijn: de start werkten zij aan het onderzoek naar bestaande methoden voor het ontwikkelen van Primaire doelgroep – docenten, trainers, begeleiders, ondernemerschapsvaardigheden en volwasseneneducatie. mentoren en docenten in het volwassenenonderwijs. Daarna zijn ze betrokken geweest bij het ontwikkelen van Secondaire doelgroep - studenten (jong en volwassen) de 4 modulen (handboek en werkboek). Het belangrijkste in scholen of andere vormen van onderwijs. deel van hun betrokkenheid was hun aandeel in het Bestaande ondernemers – ten behoeve van het trainen van de trainers. Ze hebben ook een belangrijke rol verkrijgen van ondernemerschapsvaardigheden en gespeeld in het validatieproces als lid van het panel van ontwikkeling van hun aanpassingsvermogen aan validatoren, dat bestond uit experts, trainers en gebruikers technologische en organisatorische veranderingen in de om de kwaliteit van de modulen op nationaal en Europees markt. niveau te versterken. Startende ondernemers – die een flexibele training nodig hebben. De modulen zijn een betrouwbare bron om De langetermijn doelgroepen zijn leidinggevenden in het hun kennis en zelfvertrouwen te versterken en om hun (volwassenen)onderwijs, overheden en instellingen die ideeën succesvol om te kunnen zetten in een betrokken zijn bij de (bij)scholing van docenten. Deze levensvatbare onderneming. doelgroepen zullen informatie ontvangen over de resultaten Medewerkers in bedrijven - die hun vaardigheden en materialen die het project heeft opgeleverd, inclusief de willen vergroten en promotie willen maken binnen hun mogelijkheid om het materiaal in te bouwen in bedrijf. onderwijsregelgeving en –programma's. Eén van de Jongeren die op het punt staan om een beroep te positieve gevolgen van het project kan ook zijn de inspiratie kiezen – Voor hen geeft dit programma kennis van voor aanpassingen en veranderingen in relevant beleid en ondernemen en een bredere professionele blik. relevante onderwijsprogramma's. Daarnaast kan het Werkelozen – om hun integratie of re-integratie in programma ook invloed hebben op het werken met bedrijven te bevorderen door individuele cliënten. Vaardigheden als samenwerken en training. communicatie zijn belangrijk voor jongeren die in Europa Vrouwelijke ondernemers – wonen. Een setting waarin dire verschillende landen die last hebben van ongelijke samenwerken in ondernemerschaps-, samenwerkings- en behandeling van sexen. communicatiecompetenties, zal een sterk en erg interessant onderwijsinstrument opleveren.

De belangrijkste gebeurtenissen (September 2008 - Oktober 2010) De belangrijkste gebeurtenissen die georganiseerd zijn om bovengenoemde doelen te bereiken zijn: Stuurgroepvergadering 1 (Hoorn, Nederland) - november 2008 Stuurgroepvergadering 2 (Kilmarnock, Schotland) - april 2009

Stuurgroepvergaderingen

Stuurgroepvergadering 3 (Hamrun, Malta) - oktober 2009 Training van Trainers (Hamrun, Malta) - oktober 2009 Pilot-cursussen in alle partnerlanden - februari tot maart 2010 Stuurgroepvergadering 4 (Bodö, Norwegen) - April 2010 Validatie van de modulen in de partnerlanden - februari to juni 2010 Stuurgroepvergadering 5 (Most, Tsjechië) - oktober 2010

Training van trainers

Afsluitende disseminatieconferentie (Most, Tsjechië) october 2010 Vervolg disseminatie activiteiten in de partnerlanden ECT gebruikersforum op EINET Network

Pilot-cursussen

7

Succesverhalen van ondernemers in de partnerlanden Norwegen Ontdek de schoonheid van het buitenleven!

8

buitenactiviteiten leren we ons lichaam beheersen, leren we vaardigheden aan en leren we uitdagingen aan te gaan. Snelheid, opwinding en het nemen van een bepaald risico is een natuurlijk onderdeel van onze activiteiten.

Sinds Rocks'n Rivers is gestart, heeft het een geleidelijke groei doorgemaakt. Ik heb tijdens het seizoen Rocks'n Rivers organiseert en leidt buitenactiviteiten in het 2 andere gidsen in Noorden van Noorwegen en is gevestigd in Engavaagen, net dienst kunnen nemen, boven de poolcirkel. We zijn omringd met majestueuze waarvan 1 het hele jaar natuur bestaande uit hoge bergen, fjorden en gletsjers. standby is. Afgelopen jaar heeft het bedrijf We organiseren en leiden kajak- gletsjer-, grotten- en veel publiciteit gehad bergtrips. 's Winters organiseren we een skischool in wat resulteerde in een Glomfjord. Al onze trips zijn aangepast aan de wensen van groter klantbestand in de klanten. We organiseren trips voor toeristen, de regio. De warden die bedrijfsgroepen en individuen. Terwijl ze actief bezig zijn, we de klanten willen ontdekken onze klanten de rustige, adembenemende overdragen via Rocks'n Rivers zijn o.a. een dienstbare Noorse fjorden en bergen. De lange zonnige dagen met de houding, eerlijk zijn, uitblinken en vaardig zijn. middernachtszon maken het onweerstaanbaar. Via Rocks'n Rivers ontdek je de schoonheid van het buitenleven. De manager Anne Maria Leune is 26 jaar oud en verhuisde in 2003 van Nederland naar Norwegen. Ze studeerde sport Rocks'n Rivers wil vreugde uitstralen en enthousiasme bij en buitenactiviteiten in Nederland en Noorwegen en werd mensen opwekken en tevens groei bevorderen in Nordland als snel buitensportbegeleider en gletsjergids. Na door creatief gebruik van de natuur en buitenactiviteiten. meegedaan te hebben aan het EU/Noorse We willen een positieve relatie helpen opbouwen tussen de ondernemerschapsprogramma 'Europrise' in 2006 richtte locale gemeenschap en de rest van de wereld. Er is een ze Rocks'n Rivers op in 2007. positieve relatie tussen meedoen aan buitenactiviteiten en en goede geestelijke gezondheid. Saamhorigheid is een Ze wil graag gekarateriseerd worden als moedig omdat die belangrijk deel van onze trips die altijd een element van de angst voor verandering overwint en innovatie en spel en creativiteit bevatten, waardoor men geestelijk tot creativiteit stimuleert. Ze gelooft dat dit leidt tot welvaart in rust komt, sociale competenties opdoet. De mensen hebben de gemeenschap door het aanbieden van nieuwe diensten. tegenwoordig positieve uitdagingen nodig en het doet goed Bij alles wil ze plezier beleven aan allee goede dingen die om regen in je gezicht te voelen en kou te ervaren. Door ontstaan zijn.

Schotland

liefdadigheidsinstelling die investeert in onderwijs en ondernemingen in heel Schotland. Vanaf de oprichting heeft deze Foundation meer dan 35 miljoen pond geïnvesteerd in Leidend Schots ondernemer nationale programma's die gericht waren op het stimuleren van een meer ondernemende geest in Schotland, met name Ayrshire ondernemer Sir Tom Hunter onder jonge mensen. Daarnaast investeert THF in Afrika om de ontwikkeling van zelfvoorzienende gemeenschappen te Sir Tom, werd geboren op 6 Mei 1961 in New Cumnock, Ayrshire en ontving een Eredoctoraat van Paisley University. ondersteunen met onderwijs als sleutelfactor in deze investeringen. Sir Tom werd bekend door Sports Division, dat hij vanuit niets opbouwde ineen periode van 18 jaar tot een van de Sir Tom is a directeur van de Princes Scottish Business grootste sportwinkels uit het Verenigd Koninkrijk met 250 Youth Trust (PSYBT) en Schools Enterprise Scotland, waar winkels en 7500 werknemers. Hij verkocht het bedrijf in bij de campagen leidde om 5 miljoen pond bijeenk te 1998 voor miljoen pond. brengen om ondernemerschapsonderwijs in te voeren op In 2001 richtte hij West Coast Capital (West Coast) op, een alle Schotse basisscholen. Hij is ook lid van de Carnegie Trust voor de universiteiten van Schotland en voorzitter investeringsbedrijf voor durfkapitaal, en eindigde van ''Make a Wish Foundation'' in Schotland. vervolgens met een winst van 4 miljard pond voor West Coast. Voornamelijk investerend in winkels, vastgoed en recreatie, is het bedrijfs proactief in het zoeken, investeren en managen van de doelbedrijven. West Coast zoekt bedrijven met een sterk management dat in staat is tot belangrijke en duurzame groei. Binnen de investeringsportefeuille van West Coast houdt Sir Tom toezicht op een aantal vastgoed- en winkelbedrijven en geeft daarin strategisch richting aan het managementteam. Sir Tom is een vurig ondersteuner van medeondernemers en is sterk gemotiveerd om van Schotland een meer ondernemend land te maken. Hij blijft veel tijd, geld en eneergie steken in pogingen om dit doel te bereiken via de aansturing van het onderwijs en van medeondernemers. Hij is voormalig voorzitter van ''Entrepreneurial Exchange''. Met zijn vrouw Marion heeft Sir Tom ''The Hunter Foundation (THF)'' opgericht in 1998, een 9

Nederland In het project Groen Ondernemerschap (Equal 2005-2008) werd de training 'Persoonlijke Ondernemers Effectiviteit' ontwikkeld en gegeven aan ondernemers die al een paar jaar bezig waren in hun onderneming en die tegen bepaalde problemen aanliepen. Dit trainingsmateriaal was de basis voor het in dit project ontwikkelde materiaal. E ervaring van twee deelnemers wordt geciteerd op de website van dit project (www.godesk.nl): Jan de Vries (www.detweeheren.nl), Hovenier: "De GO training heeft mij bewust gemaakt van het belang om regelmatig op vaste tijden de bedrijfsadministratie bij te houden. Voorheen deed ik de administratie van mijn hoveniersbedrijf in de avonduren of even op een verloren moment tussendoor. Gevolg: Klanten moesten soms onnodig lang wachten op een offerte of factuur. Dankzij deze training is mijn bedrijfsvoering verbeterd."

10

‘Carole Modderman (www.fotostudiocarole.nl): Fotograaf: " Vaak denk je dat je als ondernemer de enige bent met bepaalde vragen over het ondernemerschap. Tijdens de groepstraining kwam naar voren dat wij allemaal tegen vergelijkbare onzekerheden en valkuilen aanlopen. Door goed naar elkaar te luisteren en patronen te herkennen hebben we veel van elkaar geleerd. Een aanrader voor elke ondernemer!"

Malta

omgeving van een openbare school.

Goed voorbeeld van een startend bedrijf

De laatste jaren is deze opzet erg succesvol gebleken. Dit wordt bevestigd door de positieve reacties van ouders, kinderen en personeel en door de populariteit en het vertrouwen dat Vista Coop in de loop der jaren heeft opgebouwd. Jaar op jaar bleven ouders van wie de kinderen deel hadden genomen aan de Kidstart mini aandringen op een continue aanbod in plaats van alleen voor de zomer. Hierop heeft Vista Coop gereageerd door een jaarrondfaciliteit aan te bieden met de beste praktijken in kinderopvang ten behoeve van de kinderen en ook een werkende en studerende ouders te ondersteunen, evenals ouders die op zoek zijn naar werk.

Vista Coop werd opgericht in 2003 met doelen gebaseerd op coöperatieve waarden met speciale aandacht voor zelfhulp en sociale verantwoordelijkheid. De coöperatieve beweging is gebaseerd op de 7 waarden die vastgelegd zijn door de ''International Cooperative Alliance'' die een krachtige en gezonde gemeenschap stimuleert. Geïnspireerd door dit sociale aspect en samen met academisch geschoolde leden en met mensen met ervaring als werknemer en als ouder stelde Vista Coop haar eigen doelen en die zijn: Zorg met onderwijs (Educare), Ontspanning met onderwijs (Edutainment) en kindontwikkeling. Vista Coop was actief betrokken in een aantal projecten zoals ''Scoops'' en andere onderzoeks- en trainingsprojecten.

Gedreven door de sociale behoefte en met de brede ervaring op verschillende gebieden heeft Vista Coop 4 jaar gedegen onderzoeke gedaan naar de behoefte aan kwalitatief De hoofdactiviteit van Vista Coop sinds haar oprichting is goede, betaalbare kinderopvang om te voldoen aan zowel de de ''Kidstart Summer Club''. Elke zomer wordt ca. 600 behoefte van het kind als van de ouders als deelnemers aan kinderen tussen de 2 en 15 jaar oud, inclusief kinderen die de gemeenschap en aan het economisch leven. extra zorg nodig hebben, de gelegenheid gegeven om te leren terwijl ze plezier beleven in een reeks van activiteiten in een programma van 8 weken in de veilige en vriendelijke 11

Training van kinderleidsters Tegenwoordig is onze samenleving een mix van cluturen en daarom gelooft Vista Coop dat hun diensten deze situatie moeten benutten. Vista Coop beseft het belang om dit te laten zien via de activiteiten in de kinderopvang en kleuterscholen, zodat verschillende culturen vertegenwoordigd zijn. Vista Coop gelooft dat kinderleidsters getraind moeten zijn om om te gaan met de natuurlijke nieuwsgierigheid van het kind naar verschillen tussen de mensen die ze elke dag ontmoeten. Het recht op gelijke kansen en een eerlijke behandeling is een grondrecht in de EU en passende training moet kinderleidsters gevoel geven voor het bieden van gelijke kansen om te leven en zich te ontwikkelen aan de kinderen die aan hun zorg zijn toevertrouwd. In dit kader biedt Vista Coop een specifieke training aan voor kinderleidsters in ''Gelijke kansen: geslacht, afkomst en godsdienst'' De doelen van deze training zijn: Het onderzoeken van deelnemers van hun eigen houding en overtuigingen wat betreft gelijke kansen en het leren reageren op racistische en discriminerende taal, houding en gedrag van de kinderen die ze onder hun hoede hebben en volwassenen. De deelnemers leren om de verschillende etnische groepen, religies, culturen en talen te respecteren en waarderen in een Multi-etnische samenleving, zodat elk kind wordt gewaardeerd als individueel wezen zonder vooroordelen over sexe en ras. De deelnemers leren om de kinderen niet te discrimineren en elke kind gelijke kansen te geven om te leren en zich volledig te ontwikkelen, rekening houdend met leeftijd, ontwikkelingsfase, sexe, afkomst, moedertaal en talenten. 12

De deelnemers leren om de kinderen te voorzien van positieve beelden en voorbeelden van de diversiteiten van alle leden van de samenleving en te voorzien van bronnen om ze te versterken. De deelnemers leren te genieten van de verschillen die ons allemaal anders en uniek maken en zich daardoor goed te voelen over zichzelf en anderen. Op deze manier zijn ze in staat om de kinderen die onder hun hoede zijn zich goed te laten voelen over zichzelf.

Tsjechië Goed voorbeeld van een startend bedrijf Alles voor uw tuin MARTIN KUZMA, 40 jaar oud Opleiding: MBO Chemie Vorige baan: operator CO2 Branche: Tuinaanleg Bedrijfsnaam: GM gardening services Start bedrijf: Juni 2005 Hobby's: sport, tuinieren, DIY “Na 17 jaar bij een baas, ging ik naar het arbeidsbureau. Ik stuitte op veel problemen bij het zoeken van een andere baan, dus besloot ik zelf een bedrijf te beginnen. Ik heb geprobeerd van mijn hobby mijn beroep te maken. Afgaand op mij ervaring op dit gebied en op onderzoek naar het aanbod van diensten op dit terrein in de regio, was ik ervan overtuigd dat ik een goede kans had om in deze branche te slagen als ondernemer.

automatische beregening tot het doen van onderhoudswerk. Toen ik de markt verkende ind e regio kwam ik erachter dat deze diensten gevraagd werden door ondernemers, sportlieden en grote ondernemingen. Het werd ook duidelijk dat deze doelgroep geld beschikbaar had hiervoor en bereid was het uit te geven hieraan als ze verzekerd waren van professionele kwaliteit. Nu, na ongeveer twee jaar, kan ik zeggen dat mijn ideeën over mijn klanten klopten. In aanmerking nemend dat dit seizoenswerk is en dat de voor maanden in voorjaar, zomer en herfst druk zijn, plan ik voor de winter eenvoudig onderhoudswerk en werk ik aan promotie-activiteiten.

Voordat ik begon, had ik geen ervaring als ondernemer. Daarom ben ik bij het arbeidsbureau een cursus gaan volgen voor beginnend ondernemer. Deze cursus, die ik 3 maanden volgde, versterkte mijn zelfvertrouwen en gaf me inzicht in Dit beroep omvat een breed scala aan activiteiten: van het ondernemerschap. De aanbrengen van grond, egaliseren van het terrein, cursus vergrootte vooral aanleggen van een gazon, planten van bomen en struiken, mijn kennis van maken van bloembedden, maken van vijvers en watervallen, marketing en dat bleek pergola's en buitenhaarden tot het installeren van

13

later een belangrijke peiler onder mijn onderneming. Om de indruk te voorkomen dat alles gemakkelijk ging, moet ik bekennen dat het begin erg moeilijk was. Wat geen cursus je kan leren, is wat ik beschouw als essentieel voor succes: contacten. Voor mij was het belangrijkst het netwerk van contacten, vrienden en bekenden die bereid waren me te introduceren en mij aan te bevelen in de markt. Zonder deze hulp is het moeilijk om je bedrijf in de markt te zetten. Er waren teleurstellingen tijdens ontmoetingen met onbetrouwbare klanten. Gelukkig zijn onbetrouwbare klanten zeldzaam. Mijn grootste prestatie was de uitvoering van de bouw van een tuincentrum in samenwerking met een andere ondernemer.

14

VLADIMIRA LENARTOVICOVA, 32 jaar Vorige baan: receptioniste Branche: afvalverwerking (geen gevaarlijk afval) Bedrijfsnaam: IBS - CZECH Start bedrijf: februari 2007 Hobby's: sport, tuinieren, kinderen Mijn wens om financieel onafhankelijk te zijn leidde me tot ondernemerschap, zelfvervulling en persoonlijke ontwikkeling. Ik wist dat ik niet alleen thuis wilde zijn de kinderen en ik was daarom blij met het aanbod van het arbeidsbureau om mee te doen aan een cursus voor mensen die een kleine onderneming willen starten in het INNOSTARTproject. Met gespecialiseerd studiemateriaal kreeg ik beter inzicht in de vaardigheden die ik als ondernemer nodig had. Mijn sterke punten als ondernemer bleken communicatie en flexibiliteit naar de klant toe. Ik kwa er achter dat ik een ''ondernemersmentaliteit'' had. Mijn klanten zijn vooral bedrijven die oude technologie hebben die ze uit elkaar moeten halen of zelf helemaal kwijt moeten. Het zijn vaak constructies van beton en metaal, waarbij puin en metaal gescheiden moeten worden. Ik heb 7 mensen in dienst.

Appendix 1 - Contactgegevens

Kompetansemegleren As / SkillBrokers Ltd.

Rekvalifikaèní a informaèní centrum s.r.o. / Reskilling Email: [email protected] Phone: +4775582449 and Information Centre Ltd. Slettvollveien 2 A, N-8011 Bodo Web: www.kompetansemegleren.no Leidende partner Email: [email protected] Contactpersoon: Dag Ofstad Phone: +420476104912 Email: [email protected] Banska 287, 43401 Most, Czech Republic Web: www.ric-most.cz; www.project-ect.eu Kilmarnock College Project manager: Dagmar Proskova Email: [email protected] Email: [email protected] Phone: +44(0)1563523501 Holehouse Road, Holehouse Road, Kilmarnock KA3 7AT, Contactpersoon: Zuzana Bartipanova Scotland Email: [email protected] Web: www.kilmarnock.ac.uk

The Foundation for Women Entrepreneurs Email: [email protected] Phone: +35621224900 Gateway Centre, Kappillan Mifsud Street, Hamrun HMR 1856, Malta Web: www.women.org.mt Contactpersoon: Maryrose Francica Email: [email protected]

Contactpersoon: Tesfaye Eshetu Email: [email protected]

Stichting Clusius College Email: [email protected] Phone: +31(0)229259494 Blauwe Berg 3, 1625 NT Hoorn, Netherlands Web: www.clusius.nl Contactpersoon: Piet Vlaming Email: [email protected]

15