Dit is een fotoverslag van de reis die ik maakte in! September 2014 naar Semarang, op Java, Indonesie! In de Contemporary Art Gallery van Semarang was van ! 8 September tot 4 November de door mij geïnitieerde ! expositie ‚De Vrouw’, waar ik mijn textielkunst! mocht exposeren. ! ! Mijn werk was geïnspireerd op het leven van mijn! overgrootmoeder Elise Bijleveld-van Hoevell en de Koloniale ! Tentoonstelling Semarang 1914.! ! De foto’s geven een impressie van de voorbereiding en! de uitvoering van de expositie en van de mooie belevenissen! eromheen. . ! Het was fantastisch dat ook mijn Oom Joost en mijn zus! Eveline waren gekomen om van deze bijzondere gebeurtenis! getuige te zijn. !
Hoe het begon:! ! Mijn fascinatie voor de Koloniale achtergrond van mijn! moeders kant van de familie bracht mij in 2008 naar Bali. Het werd me duidelijk dat ik me sterk verbonden voel met! Indonesië en dat ik er meer over het verleden wilde weten. In 2011 ben ik samen met mijn broer Maarten naar Java gegaan om het geboortehuis van onze moeder te bezoeken.! ! Hoe meer ik me verdiepte in het leven van de oma van mijn ! moeder ( mijn overgrootmoeder dus), hoe meer ik me realiseerde dat ik Elise Henriette Bijleveld-van Hoevell.! graag wilde eren. Ik besloot een expositie te organiseren over deze bijzondere vrouw. En wanneer beter dan precies 100 jaar na de grote Koloniale Tentoonstelling. ! Ja kunt zoiets wel besluiten, maar hoe realiseer je dat dan en waar?
Elise van Hoevell rond 1898
Elise rond 1934
In 1914 was er een wereld tentoonstelling op Java in Semarang, noord Java: De Koloniale Tentoonstelling Semarang. (KTS)! ! Van augustus tot en met november kwamen meer dan 600.000 mensen de ruim 50 paviljoens bezoeken. Vele landen waren er vertegenwoordigd, waaronder Japan, China en Australië!! ! Aan deze wereldtentoonstelling heeft mijn overgrootmoeder een wel heel bijzondere bijdrage geleverd. ! Zij was de presidente van het paviljoen ‚De Vrouw’ en hiermee de enige vrouw in het organiserend comité.!
!
Elise temidden van de heren van het organiserend comité.
Geïnspireerd door de foto van het organiserend comité maakte ik deze textiel impressie. ! Fotoprint op stof, bewerkt met naaimachine.
Een textiel impressie van mij van Elise op de foto van het comité. ! Ze droeg de voor die tijd een gebruikelijke lange rok met witte blouse. ! Maar wat ze op haar hoofd draagt is niet zo logisch voor die tijd. ! Een wel zeer aparte hoed.! ! Foto print op stof, bewerkt met textielverf en naaimachine stiksel.
Er is niets meer over van die tentoonstelling maar gelukkig heb ik wel heel veel informatie uit ‚het gedenkboek’ (in familiebezit). Dit gedenkboek is een uitgebreid evaluatie verslag van de tentoonstelling. ! Voor verder onderzoek ging ik in februari 2014 met Olivier naar Semarang om verder onderzoek te doen en om het graf te bezoeken van mijn overgrootmoeder . ! ! Via internet kreeg ik contact met de student Yogi Fajri die veel bleek te weten over het Koloniale verleden van Semarang. Samen bezochten we de erebegraafplaats Kalibentang. En toen ik vroeg aan Yogi hoe het kwam dat hij als twintiger zo geïnteresseerd en positief is over de Koloniale tijd, sprak hij de zo mooie woorden:! ! „Only if we can look at the past together, we can build a future together”!
Het graf van Elise op de erebegraafplaats Kalibanteng in Semarang. Ook haar kleindochter en haar partner liggen er begraven.! ! Elise is gestorven in een interneringskamp Halmaheira in Semarang tijdens de tweede wereldoorlog.
Yogi Fajri. ! Hij heeft een fascinatie voor de geschiedenis van Semarang en in het bijzonder voor de oude (Koloniale) binnenstad: Kota Lama. (lees zijn blog op 'Lopen Semarang')! ! ! Hij was op de hoogte van Elise en haar bijzondere rol en was zeer enthousiast mij te ontmoeten. Een directe nazaat van die vrouw op de foto,...... 'he was impressed'!! !
Yogi hoorde van mijn wens om een expositie over Elise te maken en wist direct met wie ik moest gaan praten.! De volgende dag al zat ik aan de koffie met Jenny Megaradjasa en haar broer Gilbert Megaputra.! ! Deze twee, vloeiend Nederlands sprekende, Indonesiers zetten zich al jarenlang in voor het behoud van Kota Lama, de oude binnenstad van Semarang.! Ieder jaar organiseren ze in September in Kota Lama een festival en je raadt het al, het thema van het festival dit jaar was: Koloniale Tentoonstelling Semarang 1914.! ! Ik kwam als geroepen.!
! !
Het idee was geboren. Jenny en ik maakten plannen voor een expositie over de Koloniale Tentoonstelling en in het bijzonder over het paviljoen 'de Vrouw', en over mijn overgrootmoeder.! Wanneer: September 2014! Waar: Kota Lama, Art Gallery Semarang! Titel: ‚de Vrouw’! ! Direct was me duidelijk dat deze expositie ook moest gaan over krachtige Indonesische vrouwen van toen en nu. ! Jenny pakte dat fantastisch op en ging zich daar helemaal over ontfermen. Uiteindelijk kwam er in de bovenzaal een overzicht van indrukwekkende vrouwen die allen uit Semarang kwamen en komen, waaronder de huidige ambassadrice van Indonesië in den Haag.
! !
-
RA Kartini, een legende op het gebied van vrouwen emancipatie. Ieder jaar 21 april is het Kartini-dag in Indonesië. In 1879 werd op die dag Raden Ajeng Kartini geboren, een pionier in de emancipatie van Indonesische vrouwen. Zij heeft onder andere het onderwijs voor meisjes opgezet en was dus een tijdgenote van Elise. Naar mijn weten hebben ze elkaar nooit ontmoet maar Elise was een fan van haar, getuige ook een groot portret van Kartini in het paviljoen van de Vrouw. !
-
dr Mari Elka Pangestu, de huidige minister van cultuur en toerisme. !
-
Retno Marsudi de ambassadrice van Indonesië in Den Haag!
-
Anne Avanti, de beroemdste modeontwerpster van Indonesië. !
NH Dini, roman schrijfster! Nyonya Meneer, een begrip op het gebied van medicinale kruiden!!
Tijdens de zomermaanden heb ik verschillende werken gemaakt geïnspireerd op het leven van Elise en de Koloniale tentoonstelling. ! Textielwerken en mode omdat ik me daar het meest in thuis voel en ook vanuit pure handigheid, want makkelijk te vervoeren.! ! Vele foto’s uit het familiearchief en uit het gedenkboek heb ik op stof geprint en bewerkt met stiksels en textielverf. Ook nam ik verschillende artefacten mee zoals het gedenkboek en heb ik na lang zoeken de speciaal voor het paviljoen de Vrouw gemaakte catalogus gevonden in de bibliotheek van Atria (kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam). ! ! Vlak voor vertrek kreeg ik bericht van de Nederlandse Ambassade in Indonesië dat mijn aanvraag voor subsidie voor deze expositie werd gehonoreerd. Dat was nog eens een prachtig bericht!
Links: de eerste bladzijde van het voorwoord in de catalogus van 'de Vrouw’, geschreven door Elise.! Onder: een textiel impressie van mij van de eerste woorden en het vrouwen comité.
“Awake, ye women, from the slumber of the centuries! ! ! We still have so much work ahead of us. Work that previously we ! could not have dreamed of! “! ! ! Deze woorden zijn nog zo actueel, ongelooflijk. Natuurlijk is er ook heel veel veranderd en bereikt sinds die tijd en daar pluk ik volop de vruchten van. Alleen al het feit dat ik deze expositie kon houden in Indonesië!
Gedenkboek en catalogi tentoongesteld op een prachtige oude secretaire.
Begin September lag alles klaar om op reis te gaan. De doeken kon ik opgerold mee nemen in een koker voor posters. En de catalogi en andere artefacten gingen in mijn handbagage, wel zo veilig.
De expositie 'de Vrouw' zal worden gehouden in de ! contemporary Art Gallery van Semarang,! oorspronkelijk het gebouw van de Indische Lloyd.
Eenmaal daar was het de eerste dagen enorm hectisch. Ik heb veel mensen leren kennen en gesproken. Ook ontmoetingen met de pers, de lokale televisie en een radio interview. ! Maar de Gallery moest nog helemaal worden ingericht! Het viel nog niet mee om op één lijn te komen met de aangestelde curator die verantwoordelijk was voor de totale expositie. ! De samenwerking verliep eerst wat moeizaam maar gelukkig viel mijn wens om onze werken te combineren in goede smaak.! Ook mijn idee van banners vanaf het plafond met daarop mijn textiel collages paste erg goed in de zaal en gaven veel extra sfeer.! ! In de benedenzaal kwamen de foto’s over de Koloniale Tentoonstelling 1914 en mijn werk.! In de bovenzaal werden de Indonesische vrouwen in beeld gebracht.
Behalve het leven van Elise, wilde ik ook heel graag de verhalen die mij bekend waren over de tegenwerking die mijn overgrootmoeder en de andere vrouwen kregen, in beeld brengen. ! ! Het idee van een groepje vrouwen in Semarang was om een deel van de expositie over de Vrouw van het jaar ervoor in 1913 in Amsterdam tentoon te stellen in een stand. Deze wens werd niet serieus genomen door de heren van het comité. Toch werd wel toestemming verleend, onder voorwaarde dat de vrouwen de kosten hiervoor zelf moesten opbrengen. ! In zeer korte tijd werd meer dan het benodigde geld ingezameld en dat succes werd uiteindelijk gehonoreerd met de toezegging van het budget voor een eigen paviljoen. Elise werd presidente van het comité van dit paviljoen ‚de Vrouw’.! De plek van het paviljoen was ergens achterin op het grote terrein, waarop mijn oma veel later in het gedenkboek haar ongezouten commentaar met de hand heeft bijgeschreven: De heren dachten zeker dat het een mislukking zou worden, integendeel het werd een groot succes.
Het tentoonstellingen terrein in een 3d tekening. ! (gemaakt door Aviva Joosting Schulze )!
In de cirkel het paviljoen ‚de Vrouw’
Het comité van 'de Vrouw'. Elise zittend middenvoor.! Opvallend is de samenstelling van het comité. Een samenwerking van 'Europese' en lokale vrouwen.
Het leven van Elise heb ik in een aantal bewerkte foto prints op stof en in textiel collages in beeld gebracht. !
Foto's uit het familie archief heb ik geprint op stof en bewerkt met applicaties en stiksels. Hier zie je Elise in een koets op een feestdag.
Johan Casper Bijleveld. 1870-1959! (Ex)Echtgenoot van Elise. ! Directeur van de Javasche bank in Semarang. fotoprint op stof, bewerkt met de naaimachine.
Het huis in Padang waar mijn oma Tientje is geboren. Dit was ooit het woonhuis van Eduard Douwes Dekker. (Multatuli).!
Portret van Elise door mij geschilderd op linnen.! Haren van hennep.! Blouse van zijde, gebrand.!
Geïnspireerd op de Kebaya, de traditionele Indonesische 'blouse', heb ik een aantal nieuwe ontwerpen gemaakt. Tentoongesteld in combinatie met hedendaagse batik sarongs uit Semarang.
Lange zijden kebaya. ! Kanten flockprint.! ! De onderrand heb ik ! hand! beschilderd.! ! Als jurk eronder een gedrapeerde batik doek.
Variatie op de kebaja.! Linnen met ! goudfinish.! Het linnen heb ik met de hand! beschilderd .! ! De kebaja sluit met een traditionele kebaja speld. !
Elise was gevangene in het inteneringskamp Halmaheira vlakbij Semarang
In navolging van Elise wilde ik heel graag de verbinding maken met de vrouwen daar en dan speciaal met de jonge vrouwen. Tijdens een seminar wat ik voor studenten en hun docenten heb georganiseerd heb ik de aanwezigen rondgeleid en ben ik in gesprek gegaan met ze.! ! Ik vind het zo belangrijk dat juist die jonge vrouwen gesteund worden in hun dromen, in hun visie. ! Met deze gedachte heb ik mij verdiept in de vrouwen in mijn familie. Voor mij, naast mij, na mij. Hun dromen, idealen, visie en strijd.! ! Om dit in beeld te brengen heb ik portretten gemaakt van 5 generaties vrouwen in de familie van mijn moeders kant.! ! !
5 generaties vrouwen in de familie van mijn moeder. Allen op de leeftijd van rond de 22 . Portretten geschilderd op zijde.! v.l.n.r. Mijn overgrootmoeder Elise, mijn oma Tientje, mijn moeder Lieneke, mijn zus Eveline, ik en mijn dochters Jolieke en Maaike.
En wie is dan die achterkleindochter van Elise? Ik maakte een zelfportret om mijzelf voor te stellen. Dat was moet ik bekennen een enorme klus. In de achtergrond foto's van belangrijke mensen uit mijn verleden. ! Op mijn blouse namen van belangrijke mensen in mijn leven nu.! ! ! techniek: textielverf op linnen en zijde.! Fotoprint op katoen.! Naaimachine bewerking.
De expositie werd geopend door de minister van cultuur en toerisme, dr Mari Elka Pangestu. Hier zie je haar in het midden. Links de modeontwerpster Anna Avanti.
Hoofdrolspeeltsters van de expositie 'de Vrouw'.
Jenny en ik genoten van het enorme succes van de expositie. ! Ik voelde trots en heel veel dankbaarheid voor de mogelijkheden die we hebben gekregen, en hebben gecreëerd.! ! De minister memoreerde in haar openingsspeech nog zo fraai de anekdote die ik haar had verteld over het ontstaan van het paviljoen de Vrouw in 1914.! ! „Zo zie je maar, je kunt vrouwen wel achteraan zetten, maar dat zal ze alleen maar extra kracht geven om zich te laten zien”! !
Wat een ongelooflijke mooie reis is dit geweest en wat een bijzondere ervaring. Vele lessen geleerd ook. ! ! Ik ben zo veel mensen dankbaar voor alle steun, aanmoediging en hulp, in het bijzonder mijn dochters Jolieke en Maaike en ook speciale dank aan mijn vader Jan van Os. Zonder hem was het allemaal niet mogelijk geweest!! En oh wat ben ik blij dat Eveline en oom Joost bij mij waren, met hun adviezen, steun en enthousiasme. Geweldig, dank jullie wel.! ! Ook Olivier, Eveline, Maarten, Suzanne en Annelies, zo fijn dat ik alles met jullie kon delen. Genoeg momenten van twijfel bij mij hebben jullie mee gemaakt en altijd weer was er de feedback en de aanmoediging om door te gaan.!
! In liefdevolle herinnering aan mijn moeder Lieneke van Os- den Haan en mijn oma Tientje den Haan-Bijleveld.! ! !
Tijdens het fotomoment op de openingsavond van de expositie besefte ik ten diepste hoe bijzonder het was om daar te staan. ! Tussen die prachtige, geweldige en inspirerende vrouwen in en uit Semarang en iedereen die gekomen was om de expositie te komen bekijken.! ! Om precies 100 jaar later, in navolging van mijn overgrootmoeder,! samen te werken en in verbinding te zijn met de vrouwen van het Indonesië van nu, geweldig. ! De Nederlandse Ambassade heeft me gevraagd om de expositie in 2015 ook in Jakarta te brengen, fantastisch natuurlijk. ! Ik prijs me gelukkig met deze kans en met de mogelijkheden die het ons zal geven om een verdere brug te slaan tussen Nederland en Indonesië.! ! Het is zoals Yogi het zei: Als we samen naar het verleden kunnen kijken, kunnen we ook samen een toekomst bouwen.! ! Kuno, Kini, Nanti - Verleden, Heden, Toekomst.
