dir BdH (Jasper Blom)

    Aan:     Diversen   Betreft:   Jaarverslag  2014   Van:     dir  BdH  (Jasper  Blom)   Datum:   22  juni  2015     1.  Ten  geleide   Na  een  turbulente  periode  heeft  Bureau  de  Helling  in  2014  naast  de  reguliere  projecten   gewerkt  aan  een  hernieuwd  fundament  waar  we  de  komende  jaren  op  zullen  bouwen.  In   september  vond  met  het  nieuwe  team  een  heisessie  plaats  waarin  de  basis  werd  gelegd  voor   een  nieuwe  strategie.  Deze  wordt  in  samenspraak  met  de  Raad  van  Advies  en  andere   stakeholders  uitgewerkt.  Vanaf  2015  zal  de  strategie  geïmplementeerd  worden.     Belangrijk  hierbij  is  een  scherpere  focus  op  de  toegevoegde  waarde  van  Bureau  de  Helling   binnen  GroenLinks  en  in  de  groene  beweging.  Het  feit  dat  net  als  in  voorgaande  jaren  een   aantal  projecten  doorschoof  of  doorliep  in  2015  toont  aan  dat  deze  scherpere  focus  nodig  is.   De  synergie  tussen  verschillende  activiteiten  van  het  Bureau  zoals  de  website,  het  tijdschrift,   en  bijeenkomsten  zal  vergroot  moeten  worden  om  met  onze  beperkte  capaciteit  maximaal   effect  te  bereiken  van  onze  inspanningen.  In  2014  is  hier  een  eerste  stap  in  gezet,  bijvoorbeeld   met  het  combineren  van  een  lezing  van  de  Belgische  cyberfilosoof  Michel  Bauwens  met  de   lancering  van  een  publicatie  over  de  circulaire  economie.     Afgelopen  jaar  heeft  Bureau  de  Helling  gewerkt  aan  het  verder  versterken  van  de   samenwerking  met  de  diverse  geledingen  in  de  partij,  maar  vooral  ook  intensiever  het   publieke  debat  opgezocht.  Hiervoor  werd  ingezet  op  nieuwe  samenwerkingsverbanden  met   partners  in  dat  publieke  debat.  Zo  werd  bijvoorbeeld  een  debatbijeenkomst  over  Europa  100   jaar  na  de  Eerste  Wereldoorlog  georganiseerd  in  samenwerking  met  De  Brakke  Grond,  de   Green  European  Foundation,  en  onze  Vlaamse  counterpart  Oikos.       Al  met  al  heeft  het  Bureau  in  2014  mooie  resultaten  geboekt.  Diverse  publicaties  en  geslaagde   activiteiten  zijn  gerealiseerd  naast  het  succesvol  onderhouden  van  de  website  en  tijdschrift   De  Helling.  Hierbij  weten  we  steeds  beter  impact  te  creëren,  zoals  de  aandacht  voor  onze   activiteiten  in  de  partij  en  in  de  media  laten  zien.  Dit  inhoudelijk  jaarverslag  biedt  een   overzicht  van  de  activiteiten  in  2014.  Informatie  over  de  financiële  ontwikkelingen  zijn  te   vinden  in  het  separate  financieel  jaarverslag  (de  jaarrekening).       Tot  slot  sta  ik  graag  stil  bij  de  personele  wijzigingen  op  het  Bureau.  Gerrit  Pas  verliet  na  ruim   25  jaar  het  Bureau  om  een  kroon  op  zijn  carrière  te  zetten  als  wethouder  in  Huizen.  Katinka   Eikelenboom  verliet  na  ruim  5  jaar  het  Bureau  om  haar  carrière  voort  te  zetten  als   domeinleider  onderwijs  bij  de  VSNU.  Zij  zullen  beiden  om  vele  redenen  zeer  gemist  worden,   hun  bijdrage  aan  het  Bureau  was  zeer  waardevol.  Gelukkig  weten  zij  zich  waardig  opgevolgd   door  Richard  Wouters  en  Marijn  Bouwmeester.     Jasper  Blom   directeur  Bureau  de  Helling   Utrecht,  22  juni  2015     1  

2.  Projecten   De  inhoudelijke  projecten  in  2014  waren:  groene  economie,  militaire  interventies,  een  nieuw   verhaal  voor  Europa,  en  DIY  democratie.  Een  aantal  van  deze  projecten  zal  doorlopen  of   voortgezet  worden  in  2015.     2.1  Groene  Economie   Voortbouwend  op  het  werk  uit  2013  is  het  verhaal  over  groene  economie  verder  versterkt   met  twee  publicaties:  Liesbeth  van  Tongeren  en  Pepijn  Vloemans,  ‘Schetsen  van  een  nieuwe   economie’  en  Socrates  Schouten  ‘De  circulaire  economie,  waarom  productie,  consumptie  en   groei  fundamenteel  anders  moeten.’  Beide  publicaties  werden  gelanceerd  met  een  evenement.     ‘Schetsen  van  een  nieuwe  economie’  bundelt  een  reeks  columns  en  artikelen  van  Liesbeth  van   Tongeren  en  Pepijn  Vloemans.  De  bundel  werd  uitgebracht  in  samenwerking  met  de  Tweede   Kamerfractie  en  gaat  in  op  de  vraag  of  we  optimistisch  moeten  zijn,  of  juist  pessimistisch?  De   bundel  concludeert  dat  voor  beide  veel  te  zeggen  is.  Kindersterfte,  honger  en  extreme   armoede  nemen  af.  Tegelijkertijd  verandert  het  klimaat  en  stijgt  de  zeespiegel  langzaam  maar   zeker.  We  halen  de  vreemdste  capriolen  uit  om  lastig  winbare  fossiele  brandstof  uit  de  grond   te  halen.  Is  het  huidige  type  economie  nog  wel  de  beste  manier  om  onze  welvaart  te   vergroten?  Is  meer  welvaart  ook  meer  welzijn?  Liesbeth  van  Tongeren  presenteerde  de   bundel  op  21  februari  tijdens  een  politiek  café  van  GroenLinks  Leiden  en  ging  in  debat  met   Volkskrantjournalist  Maarten  Keulemans,  oud-­‐Minervavoorzitter  Guido  van  Rooy  en   rechtenpromovendus  Reijer  Passchier.       De  publicatie  van  Socrates  Schouten  gaat  dieper  in  op  de  circulaire  economie  en  de  houding   die  groenen  hier  tegenover  zouden  kunnen  nemen.  De  circulaire  economie  geniet  groeiende   belangstelling  van  burgers,  bedrijven  en  overheden.  Groene  ondernemers  knopen  het   uiteinde  van  de  ene  keten  aan  het  begin  van  een  andere  en  ontwikkelen  en  passant  nieuwe   verdienmodellen.  Ook  bestaande  bedrijven  haken  aan.  Eindelijk  lijkt  er  een  manier  gevonden   waarop  de  economie  kan  blijven  groeien  en  toch  duurzaam  wordt.  De  belofte  wordt  echter   niet  zomaar  ingelost.  De  meeste  aandacht  gaat  uit  naar  de  economische  schaarste  van   grondstoffen.  Dat  fenomeen  is  van  een  veel  lichtere  orde  dan  het  werkelijke  probleem:  de   eindige  capaciteit  van  de  natuurlijke  ecosystemen.  Als  we  een  gezonde,  houdbare  economie   willen  die  de  eigen  voedingsbodem  intact  laat,  dan  moet  het  economisch  systeem  flink  op  de   schop.  De  kloof  tussen  producent  en  consument,  die  na  anderhalve  eeuw  olie-­‐gedreven   globalisering  flink  is  gegroeid,  zal  de  komende  decennia  kleiner  moeten.  De  circulaire   economie  kan  daarbij  een  uitstekend  model  zijn.  Een  verkeerde  invulling  van  de  circulaire   economie  kan  echter  ook  averechts  werken.  De  publicatie  analyseert  de  verschillende   aspecten  en  mogelijkheden  van  de  circulaire  economie  en  stelt  een  fundamentele,  groene   invulling  voor,  met  winst  voor  mens  en  milieu.  De  eerste  druk  van  100  exemplaren  is   uitverkocht,  in  2015  zal  een  uitgever  gezocht  worden  voor  een  tweede  druk.     De  publicatie  van  Schouten  werd  gelanceerd  met  een  lezing  van  de  Belgische  cyberfilosoof  en   peer-­‐to-­‐peer  deskundige  Michel  Bauwens.  Hij  ging  in  op  de  vraag  hoe  de  organisatie  van  een   circulaire  economie  er  uit  ziet?  Hij  sprak  over  de  ecologische  en  politieke  aspecten  van  co-­‐ creatie  en  duidde  de  wereldwijde  ontwikkelingen  op  het  gebied  van  de  deeleconomie  in  de   context  van  de  circulaire  stad.  De  Utrechtse  wethouder  Lot  van  Hooijdonk  was  referent  bij  zijn   lezing,  vanuit  de  zaal  reageerde  Erick  Wuestmann  van  het  circulaire  initiatief  Re:Able.  De   lezing  vond  14  oktober  plaats  in  samenwerking  met  Pakhuis  de  Zwijger  en  trok  ruim  100   bezoekers.     Het  essay  over  groene  economie  waar  Jasper  Blom  aan  werkte  leidde  helaas  niet  tot  een   2

succesvol  resultaat.  In  2015  zal  bekeken  worden  of  dit  onderdeel  van  het  project  alsnog   gefinaliseerd  zal  worden.     2.  2  Militaire  interventies   Steun  van  GroenLinks  aan  militaire  ingrijpen  in  conflictgebieden  heeft  in  het  verleden   regelmatig  tot  heftige  debatten  binnen  de  partij  geleid.  In  het  project  werd  teruggeblikt  op  die   geschiedenis.  Daarnaast  keek  BdH  ook  vooruit  in  het  kader  van  de  partijbrede  discussie  over   militaire  interventies  in  het  najaar  van  2014.     Gerrit  Pas  rondde  zijn  onderzoek  naar  de  standpuntontwikkeling  van  GroenLinks  op  het   terrein  van  vrede  en  veiligheid  in  de  periode  1989-­‐2012  af.  Dit  onderzoek  is  gebaseerd  op   congresverslagen,  verkiezingsprogramma’s  en  andere  partijdocumenten.  De  resulterende   publicatie  ‘Burgers  Beschermen’  schetst  de  ontwikkeling  van  het  vredes-­‐  en  veiligheidsbeleid   van  GroenLinks.  Tijdens  de  Koude  Oorlog  zijn  de  voorloperpartijen  geworteld  in  de   vredesbeweging:  ze  beschouwen  de  bewapening  en  (kern)wapenwedloop  tussen  Oost  en   West  als  dé  grootste  bedreiging  voor  de  vrede.  En  dit  werkt  door  in  de  standpunten  van   GroenLinks.    Na  het  wegvallen  van  de  Oost-­‐West-­‐tegenstelling  ontstaat  er  geen  nieuwe  wereld   waarin  conflicten  vreedzaam  worden  opgelost.  Integendeel,  conflicten  binnen  staten  en   massaal  geweld  tegen  burgers  worden  het  hoofdprobleem.  En  na  de  aanslagen  op  de  Twin   Towers  domineert  de  'oorlog  tegen  het  terrorisme'  de  internationale  verhoudingen.   GroenLinks  komt  regelmatig  voor  de  vraag  te  staan:  moet  er  militair  worden  ingegrepen  om   burgers  te  beschermen?  En:  onder  welke  voorwaarden  kan  zo'n  humanitaire  interventie   worden  gesteund?    De  scepsis  jegens  geweld  als  politiek  instrument  blijkt  in  het  DNA  van  de   partij  te  zitten,  net  als  de  wens  om  mensen  niet  aan  hun  lot  over  te  laten.       Het  eerste  exemplaar  van  de  publicatie  werd  aangeboden  aan  partijleider  Bram  van  Ojik   tijdens  een  symposium  op  11  september.  Naast  Bram  van  Ojik  spraken  ook  militair-­‐historicus   Christ  Klep  en  de  Duitse  politicoloog  Johanna  Schneegass  (Universiteit  Muenster).  Lees  een   impressie  van  het  symposium  van  Jan  Schaake  hier:   http://bureaudehelling.nl/artikel/impressie-­‐groenlinks-­‐symposium-­‐burgers-­‐beschermen.   Met  meer  dan  honderd  bezoekers  was  het  symposium  een  groot  succes.  Het  symposium  en  de   bundel  kregen  aandacht  in  Trouw  en  het  radioprogramma  Argos,  een  recensie  van  Dieuwertje   Kuijpers  verscheen  op  TPO.nl.     Het  werk  van  Gerrit  Pas  kreeg  een  vervolg  in  de  partijbrede  discussie  over  militaire   interventies  die  GroenLinks  in  het  najaar  van  2014  voerde.  Jasper  Blom  functioneerde  hierbij   als  projectleider,  met  vrijwilliger  Tamara  van  Ree  als  projectsecretaris.  In  11  bijeenkomsten   door  heel  Nederland  spraken  GroenLinks  leden  over  het  thema,  gebaseerd  op  een  startnotitie   van  Jasper  Blom  en  Marjolein  Meijer  (Internationaal  Secretaris  van  het  Partijbestuur).  Op  de   website  vond  een  levendig  debat  met  artikelen  en  kortere  bijdragen  plaats.  Daarnaast  werd   een  steekproef  met  stellingen  uitgevoerd,  die  tot  nieuwe  aandacht  in  Trouw  leidde.  Het   project  in  een  referendum,  waarvoor  Marjolein  Meijer  en  Jasper  Blom  een  afwegingskader  en   achtergronddocumentatie  verzorgden.  Het  hele  debat  vond  zijn  weerslag  in  de  publicatie   ‘Vrede,  daar  blijf  je  aan  werken’  die  begin  2015  uitkwam.       Kortom,  Bureau  de  Helling  speelde  een  centrale  rol  in  deze  eerste  partijbrede  discussie  in  de   nieuwe  opzet.  Het  partijbestuur  kijkt  met  tevredenheid  terug  op  het  verloop  van  het  debat  en   heeft  de  programmacommissie  opgedragen  de  uitkomsten  over  te  nemen.  Het  project  heeft   daarmee  een  significante  impact  gehad  op  het  GroenLinkse  denken  over  vrede  en  veiligheid.       3  

2.3  Een  nieuw  verhaal  over  Europa   Het  Europese  debat  concentreert  zich  veelal  op  technische  en  financiële  aspecten,  zonder   daarbij  de  onderlinge  verbondenheid  van  de  Europese  lidstaten  voldoende  in  acht  te  nemen.   Wat  ons  betreft  moet  Europa  ook  een  cultureel  debat  zijn,  omdat  kwesties  rondom  de   identiteit  van  Europa,  rondom  gemeenschappelijke  waarden,  rondom  Europese  solidariteit  en   nationalisme,  radicalisme  en  soevereiniteit  een  niet  te  onderschatten  invloed  hebben  op  de   technische  en  financiële  aspecten  van  de  Europese  samenwerking.  Om  dit  debat  op  gang  te   brengen  organiseerde  we  een  aantal  lezingen  en  debatbijeenkomsten.  Daarnaast  waren  Jasper   Blom  en  Erica  Meijers  actief  in  het  publieke  debat  over  Europa.     De  lezingenreeks  ‘Dieper  Europa  In’  werd  begin  2014  georganiseerd  in  samenwerking  met  de   Europawerkgroep  van  GroenLinks,  Green  European  Foundation  en  de  GroenLinks  Academie.   Met  70  betalende  deelnemers  was  de  lezingenreeks  uitverkocht.  Simon  Otjes  verzorgde   verslagen  van  de  lezingen  voor  de  website.  De  GEF  heeft  deze  verslagen  ook  in  het  Engels   gepubliceerd  op  hun  website.  De  volgende  lezingen  werden  verzorgd:   • 6  januari,  structuur  en  geschiedenis  van  de  EU,  Kathalijne  Buitenweg   • 13  januari,  de  financieel-­‐economische  crisis,  Jasper  Blom   • 20  januari,  groene  Europese  politiek,  Philippe  Lamberts   • 27  januari,  landbouwpolitiek,  Bas  Eickhout   • 3  februari,  het  sociale  Europa,  Tineke  Strik   • 10  februari,  wat  bindt  ons  in  Europa?,  Thomas  Decreus     Het  lentenummer  van  De  Helling  werd  in  samenwerking  met  de  Vlaamse  counterpart  Oikos   en  de  Green  European  Journal  geproduceerd  en  had  als  thema  'Europa  100  jaar  na  de  Eerste   Wereldoorlog'.  Rond  dit  themanummer  werd  een  debat  georganiseerd  over  Europa  na  de   natiestaat  (zie  verder  paragraaf  3.2)  en  vond  discussie  plaats  op  de  website.     Als  kandidaat  voor  het  Europees  Parlement  nam  Jasper  Blom  mee  aan  diverse  debatten  in  de   aanloop  naar  de  Europese  verkiezingen.  Ook  Erica  Meijers  nam  deel  aan  diverse  debatten   over  Europa.  Beiden  publiceerden  ook  een  aantal  opiniestukken  rond  het  thema  Europa  (zie   verder  hoofdstuk  6).     In  aanvulling  op  het  inhoudelijke  project  heeft  Bureau  de  Helling  een  grote  bijdrage  geleverd   aan  de  programmacommissie  voor  de  Europese  Verkiezingen  van  2014  en  discussie  op  de   website  gefaciliteerd  rond  het  verschijnen  van  het  programma.     2.4  DIY-­‐democratie:  Society  3.0?   Dit  project  vindt  plaats  in  samenwerking  met  de  Permanente  ProgrammaCommissie  van   GroenLinks.  Door  de  personele  wisselingen  bij  Bureau  de  Helling  zijn  van  onze  kant  slechts   enkele  stappen  gezet  in  het  Society  3.0  project.  Ook  bij  de  PPC  was  de  voortgang  beperkt.  De   daadwerkelijke  GroenLinkse  analyse  van  de  snelle  opkomst  van  groene  maatschappelijke   initiatieven  die  al  dan  niet  noodgedwongen  in  het  gat  dat  een  terugtrekkende  overheid  laat   vallen  springen  zal  dus  in  2015  moeten  plaatsvinden.       In  het  kader  van  dit  project  vond  allereerst  de  conferentie  ‘radicale  democratisering’  plaats  in   samenwerking  met  de  Eerste  Kamerfractie.  Tijdens  deze  conferentie  kwamen  vragen  aan  de   orde  als:  Hoe  zorgen  we  ervoor  dat  scholen,  ziekenhuizen  en  woningcorporaties  hun  publieke   taak  goed  vervullen?  Hoe  voorkomen  we  publieke  debacles  als  Vestia,  Amarantis  en   InHolland?  Welke  rol  zouden  toezichthouders  kunnen  of  moeten  spelen?  Welke  rol  zouden   gekozen  volksvertegenwoordigers  moeten  nemen  als  het  gaat  om  het  aanstellen  en   controleren  van  toezichthouders  en  bestuurders  in  het  semi-­‐publieke  domein?   4

21  november  2014   14:00  -­‐  16:30   Wat  kunnen  bestaande  instituties  –  die  zelf  vaak  ontstonden  als  burgerinitiatief  –  bovendien   leren  van  al  die  nieuwe  burgerinitiatieven?  En  kunnen  de  nieuwe  initiatieven  bijdragen  aan   het  vergroten  van  zeggenschap  binnen  de  oude?  Hoogleraar  Public  Governance  and  Law  Goos   Minderman  en  trendwatcher  Farid  Tabarki  gaven  inleidingen  op  dit  thema  onder  het   voorzitterschap  van  Tof  Thissen.  Met  75  bezoekers  was  de  conferentie  vol,  en  het  publiek  was   van  een  hoog  niveau.       Naast  de  conferentie  vond  op  het  Landelijk  Bureau  een  expertmeeting  plaats  met  Tweede   Kamerlid  Linda  Voortman  en  een  aantal  vertegenwoordigers  van  DIY  initiatieven.  Ook   spraken  Bureau  de  Helling  en  de  PPC  uitgebreid  met  Evelien  Tonkens,  hoogleraar   burgerschap  en  humanisering  aan  de  Universiteit  voor  Humanistiek.  Hiermee  is  een  basis   gelegd  voor  de  uitwerking  van  dit  project  in  2015.   3.  Website  en  tijdschrift   Bureau  de  Helling  onderhield  de  website  en  het  tijdschrift  in  2014  als  belangrijke  platforms   voor  de  discussie  over  GroenLinkse  thema’s.     3.1  bureaudehelling.nl   De  website  bureaudehelling.nl  heeft  tot  doel  het  politiek-­‐culturele  debat  binnen  en  buiten   GroenLinks  te  stimuleren  door  middel  van  blogs,  artikelen  en  een  nieuwsbrief,  in  nauwe   samenwerking  met  de  redactie  van  tijdschrift  de  Helling.  In  2014  werd  de  Hellingsite  verder   ontwikkeld  als  debatforum  met  gefocuste  discussies  over  eigen  publicaties,  de  projecten  uit   ons  jaarplan,  alsmede  thema's  van  de  Permanente  Programma  Commissie  van  GroenLinks.  Er   werden  discussies  gevoerd  rond  de  partijbrede  discussie  over  militaire  interventies,  circulaire   economie,  society  3.0,  en  de  verschillende  themanummers  van  De  Helling.     In  2014  heeft  de  redactie  75  artikelen  en  28  blogs  geplaatst,  verder  werden  10  boeken   besproken  onder  het  kopje  ‘De  Helling  leest’.  Er  werden  8  nieuwsbrieven  verzonden  (met   ongeveer  2000  ontvangers)  en  de  site  trekt  gemiddeld  200  a?  300  unieke  bezoekers  per  dag,   onveranderd  ten  opzichte  van  2013.  Het  aantal  volgers  op  twitter  is  in  2014  verder  gestegen   naar  bijna  1800.  Op  facebook  heeft  Bureau  de  Helling  zo’n  450  likes  en  wordt  er  regelmatig   gereageerd  op  stukken.       3.2  Tijdschrift  De  Helling   Bureau  de  Helling  geeft  tijdschrift  de  Helling  uit,  over  samenleving,  politiek,  cultuur  en   wetenschap.  De  Helling  heeft  tot  doel  onderstromen  in  politiek  en  samenleving  te  signaleren   en  te  onderzoeken  en  op  die  manier  het  politiek-­‐culturele  debat  binnen  en  buiten  GroenLinks   te  voeden  en  te  stimuleren.  In  2014  zijn  thema’s  gekozen  die  De  Helling  tot  een  relevante   gesprekspartner  maken  voor  academici,  politici  en  partnerorganisaties  in  Europa  en  de   wisselwerking  tussen  deze  groepen  en  progressieve  kiezers  stimuleerden.  Op  deze  manier   werd  bijgedragen  aan  de  doelstelling  van  Bureau  de  Helling  om  het  netwerk  in  de  groene   beweging  in  Europa  uit  te  breiden  en  te  versterken  en  tegelijkertijd  zichtbaar  te  zijn  in  het   publieke  debat  in  Nederland.       De  Helling  wordt  gemaakt  door  een  onafhankelijke  redactie  en  verscheen  in  2014  vier  keer.   Een  deel  van  de  artikelen  verscheen  tegelijkertijd  of  vlak  erna  ook  online.  Bij  de   onderwerpkeuze  voor  De  Helling  wegen  de  discussies  binnen  GroenLinks  mee,  al  vindt  de   keuze  uiteindelijk  onafhankelijk  plaats.  Dit  is  werkbaarder  en  lijkt  een  betere  strategie  om   5  

impact  te  hebben.  Het  Marxnummer  heeft  bijvoorbeeld  veel  belangstelling  opgewekt  binnen   GroenLinks.  Samen  met  het  herfstnummer  en  het  eerste  nummer  van  2015  over  linkse   samenwerking  vormt  dit  nummer  een  drieluik  over  linkse  politiek.  De  aansluiting  van  de   thema’s  bij  de  andere  projecten  van  BdH  kwam  in  2014  nog  niet  echt  uit  de  verf,  hier  zal  in   2015  verder  aan  gewerkt  worden.     Er  heeft  er  een  forse  opschoonactie  plaats  gevonden  onder  de  abonnees.  Wanbetalers  zijn   gebeld  en  uiteindelijk  uit  de  verzendlijst  verdwenen.  Tevens  is  een  grote  hoeveelheid  gratis   abonnementen  is  stopgezet,  nadat  gevraagd  is  of  men  de  Helling  voortaan  tegen  betaling   wilde  ontvangen.  Dit  heeft  geleid  tot  een  daling  in  de  oplage  van  1800  naar  1650.  Het  aantal   betalende  abonnees  nam  af  van  1581  tot  1255.  Werving  heeft  plaatsgevonden  via  artikelen  bij   verschijning  in  het  GroenLinks  Magazine,  via  de  social  media  en  de  nieuwsbrief  van   GroenLinks.  Op  het  congres  en  bij  andere  activiteiten  van  Bureau  de  Helling  of  GroenLinks   worden  gratis  of  extra  goedkoop  nummers  verspreid.  Per  nummer  worden  zoveel  mogelijk   gericht  persberichten  verstuurd,  soms  ook  naar  alle  politici  van  GroenLinks.  In  2015  zal  extra   aandacht  gegeven  worden  aan  het  werven  van  nieuwe  abonnees,  met  name  door  de  stagiaire   marketing.     De  uitgave  van  De  Helling  is  momenteel  niet  kostendekkend.  Hoewel  2014  een  licht  overschot   op  de  begroting  laat  zien,  is  dat  vooral  een  gevolg  van  de  inning  van  achterstallige   abonnementsgelden  uit  2013  en  eerder.  De  nieuwe  vormgeving  zal  enige  kostenbesparing   opleveren,  maar  een  scherp  oog  op  de  kosten  en  mogelijkheden  om  het  abonneebestand  te   vergroten  is  noodzakelijk.  Een  sterkere  koppeling  van  De  Helling  met  de  lopende  projecten  zal   daarnaast  meer  mogelijkheden  tot  synergie  opleveren.     Thema’s   Het  lentenummer  was  een  extra  dikke  special  (8  pagina’s  extra)  met  het  thema  ‘Europa  1914-­‐ 2014’  geproduceerd  in  samenwerking  met  het  Vlaamse  tijdschrift  Oikos  en  de  Green  European   Journal.  In  dit  nummer  werd  gereflecteerd  op  Europa  honderd  jaar  na  de  Eerste   Wereldoorlog.  Vragen  die  in  het  nummer  aan  de  orde  komen:  Is  oorlog  inderdaad  zo   ondenkbaar  geworden  als  de  impopulariteit  van  de  slogan  ‘Nooit  meer  oorlog’  als  motor  voor   Europese  samenwerking  doet  vermoeden?  Wat  betekent  het  de  Eerste  Wereldoorlog  te   gedenken  in  een  tijd  dat  nationalistisch  verzet  tegen  Europese  samenwerking  opgeld  doet  en   rechtspopulisme  en  intolerantie  ten  opzichte  van  minderheden  het  politieke  tij  mee  hebben?   Is  de  Europese  Unie  ook  een  unie  van  verhalen    en  wat  betekent  dat?  De  natiestaat  en  het   nationalisme  toen  en  nu  speelt  een  belangrijke  rol  in  het  nummer.  Bewust  is  ervoor  gekozen   Midden  Europa  extra  aandacht  te  geven.  Destijds  de  spil  van  Europa,  nu  een  wat  marginaal   bestaan  leidend.     Naar  aanleiding  van  het  lentenummer  is  in  samenwerking  met  De  Green  European  Journal  en   de  Green  European  Foundation  op  11  mei  een  symposium  georganiseerd  in  De  Brakke  Grond   in  Amsterdam  over  het  thema  'Europa  Voorbij  de  Natiestaat.'  Dit  werd  bezocht  door  ca  zestig   mensen  en  werd  gemodereerd  door  Erica  Meijers.  Programma:   16.00  Opening  door  beeldend  kunstenaar  Willem  Speekenbrink  en  fotograaf  Philippe   McIntyre:  presentatie  van  de  door  hun  gemaakte  kunstwerken  (in  de  zaal  aanwezig)   16.15  Welkom  en  presentatie  Helling   16.20  Inleiding  Yolande  Janssen,  docent  politieke  filosofie  UvA  en  hoogleraar   Socratesleerstoel  VU  Het  nationalistische  Spook.  Over  Europese  illusies.   16.50  Reactie  Benoît  Lechat,  hoofdredacteur  Green  European  Journal.   17.00  Column  Ivana  Ivkovic,  filosofe     17.10  Debat  met  sprekers   6

17.40  Debat  met  de  zaal   18.00  Einde     Het  zomernummer  had  als  thema  ‘Wie  heeft  de  Tijd?’  De  samenleving  draait  in  een  almaar   sneller  tempo.  Bij  velen  leidt  dat  tot  persoonlijke  moeilijkheden,  variërend  van  een  knagend   onbehagen  tot  een  regelrechte  burn-­‐out.  Maar  met  een  levenshouding  van  mindfulness  en  zen   zijn  we  er  niet,  daarvoor  zit  het  snelheidsmonster  te  diep  in  de  wortels  van  onze  samenleving.   Aangejaagd  door  de  innovaties  van  het  fast  capitalism  is  er  een  tweedeling  ontstaan  tussen  de   snelle  (drukdrukdruk!)  en  de  langzame  mensen,  die  meestal  ook  een  tweedeling  tussen   welgesteld  en  arm  is.  Zelfs  de  superrijken  vervelen  zich  niet  meer  zoals  de  adel  van  weleer,   want  ze  hebben  hun  handen  vol  aan  het  beheren  van  hun  aandelenportefeuilles  en  hun   kapitaal,  dat  in  een  razend  tempo  over  de  hele  wereld  flitst  om  zich  nog  te  vermeerderen.     Kan  de  politiek  zorgen  voor  een  ontspannen  samenleving,  zoals  GroenLinks  zo  graag  wil?   Heeft  de  politiek  nog  grip  op  de  snelle  samenleving?  Het  democratisch  proces  is  nu  eenmaal   traag,  omdat  het  tijd  kost  om  met  elkaar  te  debatteren,  delibereren  en  een  oplossing  te   vinden.  En  hoe  drukker  de  politici  zijn  met  het  organiseren  van  media-­‐aandacht,  hoe  minder   aandacht  ze  hebben  om  in  rust  over  complexe  vraagstukken  na  te  denken.    Het  eerste  deel  van   dit  nummer  onderzoekt  dieperliggende  oorzaken  van  de  versnelling,  het  tweede  deel  zoomt  in   op  enkele  specifieke  terreinen,  om  tenslotte  het  politieke  bedrijf  en  zijn  omgang  met  de  tijd   onder  de  loep  te  nemen.    via  interviews  met  politici,  waaronder  GroenLinks  voorzitter  Rik   Grashoff.     Het  herfstnummer  had  als  thema  ‘Waar  is  de  politiek?’  Heeft  de  politiek  nog  wel  ruimte  om   meer  zeggenschap  te  geven  aan  burgers,  zonder  dat  dit  betekent  dat  die  hiervoor  allerlei   rechten  en  zekerheden  moeten  inleveren?  Daarmee  zitten  we  midden  in  het  debat  over  de   participatiesamenleving,  en  daarover  gaat  het  in  dit  nummer  ook.  Net  als  het  gaat  om  de  vraag   of  lokale  overheden  niet  beter  in  staat  zijn  zeggenschap  te  geven  aan  hun  burgers  en  of   politieke  partijen  nog  wel  het  juiste  vehikel  zijn  om  in  een  gemediatiseerde  samenleving  de   belangen  en  idealen  van  burgers  over  te  dragen  in  het  politieke  domein.  Maar  deze  vragen   over  de  inrichting  van  het  politieke  systeem  en  zijn  praktische  organisatie  zijn  uitingen  van   een  onbehagen  over  de  politiek,  dat  dieper  ligt.  Hoeveel  ruimte  heeft  de  politieke  dimensie  in   onze  samenleving  in  werkelijkheid?  Volgens  Paul  Kuypers  en  Herman  Tjeenk  Willink  in  het   hoofdartikel  van  deze  Helling  is  die  dimensie  in  Nederland  nooit  erg  groot  geweest.  Nederland   is  meer  een  land  van  bestuur  en  polderoverleg,  dan  van  het  zichtbaar  maken  van  wat  nog  niet   bestaat  en  wat  nog  niet  vertegenwoordigd  is,  zoals  Kuypers  de  rol  van  de  politiek  definieert.   In  de  Nederlandse  versie  van  de  trias  politica  ligt  de  nadruk  op  de  uitvoerende  macht.  Maar   heeft  zelfs  die  uitvoerende  macht  zichzelf  niet  enorm  beperkt  door  het  beleid  van  privatiseren   en  liberaliseren,  waardoor  hele  terreinen  in  de  samenleving  zich  aan  de  controle  van  de   politiek  onttrokken  hebben?  Om  nog  niet  te  spreken  van  de  macht  van  de  financiële  sector,  de   fossiele  industrie  en  andere  multinationals.  In  het  winternummer  wordt  die  relatie  van  markt   en  politiek  nader  besproken,  in  deze  Helling  gaat  het  om  de  rol  van  de  politiek  in  de   samenleving.       Het  winternummer  had  als  thema  ‘Marx  is  terug.’  Een  nieuwe  generatie  jonge  academici   bestudeert  weer  Marx.  Ze  volgen  daarbij  niet  automatisch  de  interpretaties  die  we  kennen  uit   de  jaren  zeventig,  maar  zoeken  naar  eigen  aanknopingspunten  om  de  wereld  van  vandaag  te   begrijpen.  Vooral  de  theorie  van  de  fetisj  van  de  waren  komt  aan  de  orde,  met  als  voorbeeld   de  internationale  kledingindustrie.  Het  tweede  idee  is  hieraan  gelieerd  en  vormt  de  kern  van   wat  de  meeste  jonge  Marxlezers  willen  duidelijk  maken:  de  economie  lijkt  ons  een  objectieve,   onveranderlijke  macht,  die  buiten  en  zelfs  boven  ons  staat,  maar  is  in  werkelijkheid  een  door   mensen  gemaakt  fenomeen.  Daaruit  volgt  een  appèl  aan  burgers,  politieke  activisten,   7  

vertegenwoordigers  en  bestuurders:  deze  orde  zal  en  kan  veranderen,  behandel  haar  dan  ook   niet  als  een  van  nature  gegeven  systeem  waar  we  ons  maar  aan  hebben  aan  te  passen.   Daarmee  vormt  dit  nummer  het  tweede  deel  van  een  tweeluik.  Na  de  vraag  naar  het  politieke   in  onze  samenleving  in  het  herfstnummer,  staat  in  dit  nummer  het  economische  centraal.  In   deze  Helling  wordt  Marx  herlezen  om  de  wereld  beter  te  begrijpen.  Maar  de  vraag  naar   verandering  blijft  niet  achterwege.  Heeft  Marx  ons  ook  iets  te  zeggen  als  het  gaat  om  de   ontwikkeling  van  nieuwe  visies  en  nieuwe  bewegingen  voor  een  rechtvaardige,  duurzame  en   democratische  samenleving?  De  antwoorden  op  die  vraag  laten  maar  één  conclusie  toe:   vijfentwintig  jaar  na  de  val  van  de  Berlijnse  muur  is  Marx  weer  helemaal  terug.     Impact   Een  groot  deel  van  het  lentenummer    is  ook  in  het  Engels  verschenen  op  de  website  van  de   Green  European  Journal  en  is  verspreid  in  België  onder  de  abonnees  van  het  tijdschrift  Oikos.   Daarnaast  heeft  het  symposium  n.a.v.  dit  nummer  in  de  Brakke  Grond  de  Helling  meer   bekendheid  gegeven  en  het  redactionele  netwerk  vergroot.  Dit  themanummer  heeft  ook   gezorgd  voor  een  uitnodiging  aan  Erica  Meijers  om  een  lezing  te  geven  op  de   zomeruniversiteit  van  het  wetenschappelijk  bureau  van  de  Ierse  Groenen  in  Belfast  n.a.v.  haar   artikel  over  het  gedenken  van  WO  I  in  Europa.  Dit  artikel  is  behalve  in  het  Engels  ook  in  de   krant  van  de  Poolse  Groenen  verschenen.  Ook  werd  het  in  2015  overgenomen  door  de   website  if  thenisnow.    Als  gevolg  van  dit  nummer  heeft    het  team  van  Ifthenisnow  de  Helling   uitgenodigd  een  partnerschap  aan  te  gaan  (zie  onder)  en  is  Erica  Meijers  uitgenodigd  het  co-­‐ voorzitterschap  op  zich  te  nemen  van  de  sectie  ethiek  en  religie  van  een  internationale   academische  conferentie  The  Legacy  of  World  War  I,  die  in  oktober  2015  in  het  Haagse   Vredespaleis  zal  plaatsvinden,  en  een  bijdrage  te  leveren  aan  de  presentie  van  kunst  op  deze   conferentie.  Kortom,  dit  nummer  zorgde  voor  de  nodige  (internationale)  aandacht.     Het  winternummer  van  De  Helling  ging  vergezeld  van  een  opiniestuk  op  de  website  van  de   Volkskrant  van  Erica  Meijers  waarin  ze  links  opriep  weer  Marx  te  lezen.  Mede  hierdoor  kreeg   dit  nummer  aandacht  van  verschillende  andere  opiniemakers  (Ewout  Klei  refereerde  in  een   aantal  blogs  aan  de  oproep).    Deze  oproep  is  ook  verschenen  in  de  Green  European  Journal  en   de  krant  van  de  Poolse  Groenen.  Daarnaast  nam  de  Green  European  Journal  een  interview  uit   het  nummer  over.         Overige  zaken:     Het  ontwerp  van  de  Helling  is  sinds  2014  veranderd:  een  kleiner  formaat,  met  een  duidelijker   scheiding  tussen  beeld  en  tekst,  waarbij  de  tekst  op  ander  papier  gedrukt  wordt  dan  het  beeld   (komt  het  beeld  ten  goede,  dat  nu  altijd  in  kleur  kan).  Het  nieuwe  uiterlijk  is  goed  ontvangen   en  is  ook  de  samenwerking  tussen  ontwerper  en  hoofdredacteur  ten  goede  gekomen.  Door   het  ritme  van  8  pagina’s    introductie,  16  pagina’s  tekst,  8  pagina’s  beeld,  16  pagina’s  tekst,  8   pagina’s  beeld,  16  pagina’s  tekst,  8  pagina’s  beeld,  heeft  het  blad  een  indeling  in  drie   hoofdstukken  gekregen,  dat  we  steeds  beter  benutten.  De  beeldkaternen  worden  door  de   meewerkende  kunstenaars  zeer  gewaardeerd  en  er  is  drie  keer  een  extra  doordruk  voor  de   kunstenaars  gemaakt  (op  hun  kosten).  Ook  vallen  de  productiekosten  lager  uit  dan  voorheen.       De  Helling  is  een  partnerschap  aangegaan  met  de  website  Ifthenisnow.  Een  online  platform   ‘om  culturele  erfenis  en  geschiedenis  actief  met  elkaar  te  beleven  en  te  verrijken,   grensoverschrijdend  nu  in  Nederland  en  in  België’.  Het  is  ontwikkeld  onder   verantwoordelijkheid  van  het  Amsterdam  Museum,  naar  een  idee  van  Menno  Heling.   Regelmatig  worden  artikelen  uit  de  Helling  met  bronvermelding  en  link  overgenomen  op  deze   website.  In  2014  zijn  nog  geen  artikelen  overgenomen,  maar  was  vooral  sprake  van   kennismaking  en  het  maken  van  afspraken.   8

  4.  Ondersteuning  counterpartners  (MATRA)   Bureau  de  Helling  neemt  deel  aan  de  door  Binnenlandse  Zaken  ondersteunde  mogelijkheid   om  onder  meer  door  consultancy,  scholing  en  vorming  van  counterpartners  van  GroenLinks   te  ondersteunen.  De  projecten  richten  zich  met  name  op  de  Balkan  (inclusief  Turkije),  het   zuidelijk  mediterraan  gebied  en  de  landen  van  het  Oostelijk  Partnerschap  en  worden   uitgevoerd  door  Anne  de  Boer.  Op  de  Balkan  concentreert  het  werk  zich  met  name  op  groene   partijen  in  Kroatië  en  Turkije.  Daarnaast  worden  multilaterale  bijeenkomsten  georganiseerd   voor  de  Balkan-­‐regio  en  de  landen  van  het  Oostelijk  Partnerschap.  Er  wordt  nauw   samengewerkt  met  zusterstichtingen  en  de  Europese  Groene  Partij.  Zie  voor  nadere   informatie  over  de  activiteiten  in  het  kader  van  dit  project  het  aparte  jaarverslag  voor  de   MATRA  activiteiten.     5.  Partners  en  netwerken   Bureau  de  Helling  werkt  samen  met  diverse  partners  en  onderhoudt  netwerken  die  bijdragen   aan  onze  activiteiten.  De  belangrijkste  partner  is  zonder  meer  GroenLinks.  Daarnaast  werkt   BdH  veel  samen  met  de  Green  European  Foundation,  onze  Europese  counterpart.  In  haar   werkzaamheden  wordt  Bureau  de  Helling  geadviseerd  door  de  Raad  van  Advies.  Daarnaast   steunen  we  de  Hellingproef,  het  jong  wetenschappelijk  bureau.     GroenLinks   Diverse  activiteiten  zijn  voornamelijk  gericht  zijn  op  het  ondersteunen  en  versterken  van   GroenLinks.  Hiertoe  onderhield  BdH  contacten  met  diverse  actieve  werkgroepen  en  nam   Jasper  Blom  ex  officio  deel  aan  de  Permanente  Programma  Commissie  (PPC).  Dit  beraad  stuurt   de  ideologische  ontwikkeling  van  GroenLinks  aan  en  geeft  vorm  aan  GroenLinks  als  ‘open   debatpartij’.  Eind  2014  nam  Bureau  de  Helling  het  secretariaat  van  de  programmacommissie   voor  een  nieuwe  Tweede  Kamerprogramma  op  zich,  en  leverde  met  Marijn  Bouwmeester  en   Richard  Wouters  twee  penvoerders.  Jasper  Blom  neemt  deel  in  de  programmacommissie.     Een  belangrijke  bijdrage  van  Bureau  de  Helling  aan  GroenLinks  vond  plaats  in  de  context  van   de  partijbrede  discussie  Militaire  Interventies.  Jasper  Blom  functioneerde  als  projectleider   voor  deze  discussie,  en  de  website  was  het  belangrijkste  platform  voor  debat.  Daarnaast   organiseerde  Bureau  de  Helling  een  symposium  waar  we  onze  publicatie  Burgers  Beschermen   –  die  ontwikkeld  is  met  het  oog  op  dit  debat  –  gelanceerd  werd.  Zie  verder  de  discussie  in   paragraaf  2.2.     Raad  van  Advies   De  Raad  van  Advies  (RvA)  adviseert  over  de  algemene  gang  van  zaken  bij  Bureau  de  Helling.   In  2014  vergaderde  de  RvA  3  keer  met  de  staf.  Via  een  open  ronde  werden  enkele  vacatures  in   gevuld  en  de  RvA  uitgebreid.       Leden:   • Jessie  Bokhoven,  hoofd  strategie  SNV,  vanaf  de  zomer   • Martien  Das,    senior  adviseur  Rijkswaterstaat,  vanaf  de  zomer   • Albert  Faber,  wetenschappelijk  medewerker  WRR,  vanaf  de  zomer   • Ruard  Ganzevoort,  Eerste  Kamerlid,  hoogleraar  praktische  theologie  VU,  vanaf  de  zomer   • Dirk  Holemans,  coördinator  Oikos  (denktank  gelieerd  aan  Groen!  België).   • Lot  van  Hooijdonk,  adjunct-­‐directeur  Natuur-­‐  en  Milieufederatie  Utrecht,  tot  de  zomer   • Henrieke  Karreman,  programmamanager  bij  het  ministerie  van  Justitie.   • Marjolein  Meijer,  Internationaal  Secretaris  PB  GroenLinks,  vanaf  de  zomer   9  

• • •

Thomas  Mertens,  hoogleraar  rechtsfilosofie  Radboud  Universiteit  Nijmegen   Nevin  Özutök,  stadsdeelbestuurder  Amsterdam  Oost,  vanaf  de  zomer   Tof  Thissen  (voorzitter),  directeur  Kwaliteitsinstituut  Nederlandse  Gemeenten  (KING)  en   voorzitter  GroenLinks-­‐fractie  in  de  Eerste  Kamer,  tot  de  zomer  

  Hellingproef  (Jong  WB  GroenLinks)   Hellingproef  is  het  Jong  Wetenschappelijk  Bureau  van  GroenLinks.  Het  is  in  2011  opgericht  en   heeft  zich  in  2014  net  als  in  de  voorgaande  jaren  gericht  op  het  betrekken  van  jongeren  bij     GroenLinks  die  zowel  een  interesse  hebben  in  politiek  als  wetenschap.  Het  bestuur  van   Hellingproef  is  per  1  januari  2014  gewijzigd.  René  Vonk  heeft  plaatsgemaakt  voor  Frank   Heuts,  de  nieuwe  voorzitter  van  Hellingproef.  Daarnaast  is  Renske  van  Geffen  op  1  september   teruggetreden  als  penningmeester  en  verder  gegaan  als  algemeen  bestuurslid.  De  nieuwe   penningmeester  van  Hellingproef  is  Els  Schröder.  Het  bestuur  wordt  ondersteund  door  een   klankbordgroep.  Deze  bestaat  uit  leden  van  Hellingproef  die  actief  een  bijdrage  willen  leveren   in  de  vorm  van  het  organiseren  van  discussiebijeenkomsten,  het  schrijven  van  artikelen  en   andere  activiteiten.  De  klankbordgroep  komt  gemiddeld  één  keer  per  twee  maanden  samen.     Jasper  Blom  functioneerde  als  contactpersoon.     Hellingproef  heeft  in  2014  twee  verschillende  projectgroepen  gehad:  Waardevolle  economie   en  Jeugdwerkloosheid.  Deze  groepen  hebben  minimaal  één  keer  per  twee  maanden  vergadert.   De  vergaderingen  zijn  toegankelijk  voor  alle  leden  van  Hellingproef  en  voorzien  hiermee  in  de   behoefte  van  onze  leden  om  een  inhoudelijke  discussie  met  elkaar  te  voeren  over  actuele   onderwerpen.  Een  resultaat  van  de  projectgroep  Jeugdwerkloosheid  is  de  publicatie  van  het   artikel  ‘Jong  en  werkloos:  niets  te  delen’.  Onder  leiding  van  voorzitter  Dorrit  de  Jong  is  dit   artikel  op  26  februari  2014  gepubliceerd  in  het  GroenLinks  magazine.     Hellingproef  organiseerde  daarnaast  de  volgende  evenementen:   • Op  zaterdag  29  maart  heeft  Hellingproef  in  samenwerking  met  de  jong  Wiardi  Beckman   Stichting  (JWBS)  en  Route  66  het  symposium  ‘De  Onbegrepen  Unie’  georganiseerd,  over   het  onbegrip  in  Nederland  over  de  toegevoegde  waarde  van  de  Europese  Unie.  Met   sprekers  als  Andy  Klom,  Ewald  Engelen,  Thomas  von  der  Dunk,  Alfred  Kleinknecht,  Jasper   Blom,  Dave  Keating  en  Arnaut  Mijs  werd  het  symposium  enthousiast  ontvangen  door  de   leden  van  de  verschillende  bureaus.  In  totaal  waren  er  op  het  symposium  60  deelnemers   aanwezig.     • Op  zaterdag  4  oktober  organiseerde  Hellingproef  samen  met  de  werkgroepen   Internationale  Samenwerking  en  Landbouw,  het  symposium  ‘Aan  de  slag  met  de  nieuwe   millenniumdoelen’.  Op  dit  symposium  spraken  Wieger  Bakker,  Piets  Sprengers,  Koos  de   Bruijn,  Bram  van  Ojik,  Pablo  Tittonell,  Lesha  Witmer,  Stef  Smits,  Bas  Eickhout,  Inge  Vianen,   Farah  Karimi,  Judith  Sargentini  en  Jurjen  de  Waal.  Op  dit  symposium  waren  95  deelnemers   aanwezig.       Green  European  Foundation   Bureau  de  Helling  heeft  nauwe  contacten  met  de  Green  European  Foundation  (GEF).  Erica   Meijers  is  lid  van  de  redactie  van  de  Green  European  Journal,  het  online-­‐tijdschrift  van  de  GEF.   Via  de  redactie  van  de  Journal  neemt  Erica  Meijers  tevens  deel  aan  verschillende  debatten  en   conferenties  in  Europa.  Hiermee  wordt  een  bijdrage  geleverd  aan  het  ontstaan  van  een   Europese  publieke  ruimte  en  het  politieke  debat  op  Europees  niveau  wordt  gestimuleerd,  met   name  in  de  familie  van  Groene  partijen.       Er  verschenen  verschillende  bijdragen  van  medewerkers  van  Bureau  de  Helling  in  het  Green   European  Journal  (zie  publicatielijsten).  Ook  is  er  sprake  van  een  uitwisseling  van  artikelen,   10

waardoor  Hellingartikelen  af  en  toe  in  het  Engels  worden  vertaald  of  door  andere  groene   tijdschriften  in  Europa  worden  overgenomen.  Ook  verschenen  bijdragen  van  de  redactie  of   het  netwerk  van  de  Green  European  Journal  in  De  Helling  en  op  de  website.  Auteurs  uit   andere  groene  partijen  in  Europa  worden  zo  zichtbaarder  in  het  Nederlandse  groene  debat.     6.  Publicaties  en  overige  activiteiten  medewerkers     Naast  bovengenoemde  activiteiten  van  de  vaste  medewerkers  naar  aanleiding  van  projecten   worden  medewerkers  ook  regelmatig  gevraagd  voor  bijvoorbeeld  bijdragen  en  publicaties  en   debatten.  Hier  volgt  een  overzicht  van  de  publicaties  en  activiteiten.     6.1  Jasper  Blom     publicaties:   - ‘The  wrong  phoenix  rising’  Green  European  Journal,  3  februari   - http://gef.eu/news/taming-­‐the-­‐giant-­‐towards-­‐a-­‐sustainable-­‐financial-­‐system/     -  ‘De  macht  van  de  financiële  lobby  in  Brussel’  stukroodvlees.nl,  20  mei   http://stukroodvlees.nl/europese-­‐unie/de-­‐macht-­‐van-­‐de-­‐financiele-­‐lobby-­‐in-­‐brussel/   - ‘Waarom  ik  kandidaat  ben  voor  het  Europees  Parlement’  22  mei   http://bureaudehelling.nl/blog/waarom-­‐ik-­‐kandidaat-­‐ben-­‐voor-­‐het-­‐europees-­‐parlement   - ‘Ingrijpen  of  niet’  (over  partijbrede  discussie  militaire  interventies),  GroenLinks  Magazine,   3  september   - (met  Marjolein  Meijer  en  Simon  Otjes)  ‘Ledenonderzoek  #glgesprek  militaire  interventies’   15  november,     - http://bureaudehelling.nl/artikel/ledenonderzoek-­‐glgesprek-­‐militaire-­‐interventies     Lezingen,  interviews  en  debatten:   - ‘Geschiedenis  en  toekomst  van  de  euro’,  Lezingenreeks  ‘Dieper  Europa  In’,  Landelijk   Bureau  GroenLinks,  13  januari  (verslag  door  Simon  Otjes  ‘Nu  hebben  we  de  kans  om   linksaf  te  slaan’  http://bureaudehelling.nl/artikel/jasper-­‐blom-­‐nu-­‐hebben-­‐we-­‐de-­‐kans-­‐ om-­‐linksaf-­‐te-­‐slaan  )   - Debat  ‘Kapitalisme,  hoe  nu  verder’  met  Age  Bakker  en  Mark  Sanders,  SIB  Congres  ‘A   Struggle  for  Peace’,  Utrecht,  8  februari   - Moderator  discussie  over  de  ECB  op  symposium  ‘De  onbegrepen  Unie’  van  de  Hellingproef   e.a.,  Utrecht,  29  maart   - Debat  ihkv  Europese  Verkiezingen,  University  College  Utrecht,  29  april   - Politiek  Cafe  over  groene  economie  en  EU  verkiezingsprogramma,  GroenLinks  afdeling   Delft,  1  mei   - Debat  ihkv  Europese  Verkiezingen,  cafe  Libertijn  Amsterdam,  12  mei   - Lezing  over  Europa,  Rotery  Geldermalsen,  13  mei   - Debat  ihkv  Europese  Verkiezingen,  samenwerkende  politieke  partijen  Hoorn,  14  mei   - Debat  ihkv  Europese  Verkiezingen,  Haagsche  Hogeschool,  15  mei   - Debat  tussen  de  wetenschappelijk  directeuren  van  Telderstichting,  Christenunie,  en   GroenLinks,  Tros  Kamerbreed,  19  juli     6.2  Erica  Meijers     Publicaties     - 'Een  verbazende  stilte',  in:  Marielle  Hendriks  (red.),  Con  Spirito:  een  klinkend  slotakkoord   voor  Cas,  (Feestbundel  voor  Cas  Smithuijsen),  Boekmanstichting,    juni  2014,  p.  125-­‐128.   11  

-

-

-

-

-

 (met  Amarens  Veeneman),  '“De  fabriek  is  nu  een  mondiaal  bedrijf”  Interview  met  Jeroen   Merk',  de  Helling,  jrg.  27,  nr.  4  (winter  2014)  (thema:  Marx  is  terug),  p.  34-­‐37.   (met  Amarens  Veeneman),  '“Marx  is  essentieel  om  de  wereld  te  begrijpen”  Interview  met   Angela  Wigger',  de  Helling,  jrg.  27,  nr.  4  (winter  2014)  (thema:  Marx  is  terug),  p.  8-­‐11.   'Bestaan  IS  vraagt  om  debat  in  Islam-­‐kring',  Trouw,  3.10.2014.   (met  Kees  Vendrik),  'Democratie  als  belofte.  Over  de  politieke  dimensie  van  de   samenleving.  Een  gesprek  met  Paul  Kuypers  en  Herman  Tjeenk  Willink',  de  Helling,  jrg.  27,     nr.  3  (herfst  2014)  (thema:  waar  is  de  politiek?),  p.  9-­‐15.   'Europejska  pamięć  o  Wielkiej  Wojnie',  Zielone  Wiadomosci,  16.6.2014.   http://zielonewiadomosci.pl/tematy/kultura/europejska-­‐pamiec-­‐o-­‐wielkiej-­‐wojnie/   'Gedenk  de  Grote  Oorlog  Europees',  Ophef,  tijdschrift  voor  hartstochtelijke  theologie,  2014,   nr.2  (thema:  Het  Kwaad),  p.16-­‐18.     Drie  blogs  over  de  ziel  van  Europa  op  20,21  en  22  mei  2014  op  www.bureaudehelling   'Let  Europe  remember  the  Great  War',  Green  European  Journal  15.4.2014   http://www.greeneuropeanjournal.eu/let-­‐europe-­‐remember-­‐great-­‐war-­‐2/   (met  Yolande  Jansen)  '   “De  Europese  Unie  is  adequater  dan  de  natiestaat”.  Interview  met  Veit  Bader',  Europa   1914-­‐2014,  special  van  de  Helling,  Oikos  en  de  Green  European  Journal,  (voor  de  Helling.   jrg.  27,  nr.  1  (lente  2014),  p.  8-­‐11.   'Herdenk  de  Grote  Oorlog  Europees',  Europa  1914-­‐2014,  special  van  de  Helling,  Oikos  en  de   Green  European  Journal,  (voor  de  Helling.  jrg.  27,  nr.  1  (lente  2014),  p.  12-­‐18.   (met  Benoît  Lechat)  'Het  Europa  van  de  burgers.  Interview  met  Europese  politici  Ska  Keller   en  José  Bové',  Europa  1914-­‐2014,  special  van  de  Helling,  Oikos  en  de  Green  European   Journal,  (voor  de  Helling.  jrg.  27,  nr.  1  (lente  2014),  p.  22-­‐24.   (met  Maikel  de  Vocht),  Interview  met  Gerrit  Pas:  “Door  de  vele  samenwerkingsverbanden   heb  je  als  raadslid  vaak  het  nakijken”,  18  maart,  bureaudehelling.nl     http://bureaudehelling.nl/artikel/door-­‐de-­‐vele-­‐samenwerkingsverbanden-­‐heb-­‐je-­‐als-­‐ raadslid-­‐vaak-­‐het-­‐nakijken   'De  macht  aan  het  volk.  In  herinnering  aan  Nelson  Mandela',    De  Linkerwang  maart  2014,  p.   20.  

  Vertalingen   - John  Barry,  'Het  gelijk  van  Marx,  de  Helling,  jrg.  27,  nr.  4  (winter  2014),  p.  57-­‐61.  (uit  het   Engels)     - Johanna  Schneegass,  ‘Het  debat  over  vrede  en  veiligheid  bij  de  Grunen’,  t.b.v.  symposium   ‘Burgers  Beschermen’  op  11  september.  (uit  het  Duits)   - Jacques  Rancière,  'Democratie',  de  Helling,  jrg.  27,  nr.  3,  (herfst  2014),  p.  6-­‐7.  Fragmenten   uit  Les  Démocraties  contre  la  démocratie.  Entretien  avec  Jacques  Rancière.  In:  G.  Agamben   e.a.  Démocratie,  en  quel  état?,  LA  Fabrique  éditons,  Paris  2009,  p.  95-­‐100.  (uit  het  Frans)     - Benoît  Lechat,  '“Vier  generaties  is  als  vier  dagen”',  Europa  1914-­‐2014,  Special  de  Helling,   Tijdschrift  Oikos  en  de  Green  European  Journal,  21  maart  2014,  19-­‐21.  (uit  het  Frans)     - Gerhard  Jordan,  'Buren  in  Europa.  Oostenrijk  en  Hongarije',  Europa  1914-­‐2014,  Special  de   Helling,  Tijdschrift  Oikos  en  de  Green  European  Journal,  21  maart  2014,  40-­‐43.  (uit  het   Duits)     Debatten,  conferenties,  lezingen   - 4  maart:  debat  in  het  Europese  parlement,  georganiseerd  door  de  groene  groep  over  het   thema  ‘Europe  and  the  Far  right’   - 25  maart:  Lezing  en  debat  bij  de  Heinrich  Böll  Stiftung  Baaden-­‐Wurtemberg  in  Freiburg   over  het  thema  ‘Populisme  in  Europa’.     - 25  april.  Lezing  en  gesprek  bij  de  Linkerwang  in  Amersfoort  over  het  thema  “Europa  als   12

waardengemeenschap’.     6  juni  Lezing  en  debat  in  Belfast  tijdens  de  Summerschool  van  de  Irish  Green  Foundation   over  het  thema:  ‘How  to  commemoratie  1914-­‐1918  in  Europe?’.   - 18  september:  Lid  Jury  bij  Pro  Demos  in  Den  Haag  beste  wetsvoorstel  t.b.v.  dag  vd   democratie.   - 24  september:  Lezing  en  debat  bij  het  European  Liberal  Forum  in  het  Europese  parlement   over  het  thema  ‘Europe  and  the  Far  right’.       6.3  Gerrit  Pas     Publicaties   - Burgers  Beschermen,  GroenLinks  van  Koude  Oorlog  naar  humanitaire  interventie,  124p.   eigen  beheer,  oplage  400  exemplaren     Lezingen,  interviews  en  debatten:   - Interview  door  Erica  Meijers  en  Maikel  de  Vocht  over  20  jaar  gemeenteraadslid:  “Door  de   vele  samenwerkingsverbanden  heb  je  als  raadslid  vaak  het  nakijken”,  18  maart,   bureaudehelling.nl    http://bureaudehelling.nl/artikel/door-­‐de-­‐vele-­‐ samenwerkingsverbanden-­‐heb-­‐je-­‐als-­‐raadslid-­‐vaak-­‐het-­‐nakijken     6.4  Socrates  Schouten     Publicaties   - De  circulaire  economie,  waarom  productie,  consumptie  en  groei  fundamenteel  anders   moeten,  130p,  eigen  beheer,  oplage  100  exemplaren  (uitverkocht)   - (met  Bas  Eickhout),  'Juncker  en  Timmermans  mogen  de  circulaire  economie  niet  dumpen'   regionale  dagbladen,  23  oktober     6.5  Richard  Wouters     Publicaties   - 'De  Helling  leest:  De  wereld  redden'  (recensie  boek  Michel  Bauwens),  2  oktober     - (met  Okke  Mostard),  'Bondgenootschappelijkheid'  (bijdrage  aan  partijbrede  discussie  over   militaire  interventies),  31  oktober             -

13  

Annex  1:  Officiële  gegevens  en  doelstelling       Naam  en  zetel     De  officiële  naam  van  de  Stichting  is  Stichting  Wetenschappelijk  Bureau  GroenLinks,  zij   opereert  onder  de  naam  Bureau  de  Helling.     KVK-­‐nummer:  41209114     Postadres:  Postbus  8008,  3503  RA  Utrecht   Bezoekadres:  Oudegracht  312,  3511  PK  Utrecht   Telefoon:  030  –  23  999  00   E-­‐mailadres:  [email protected]   www.bureaudehelling.nl       Doelstelling  (zoals  vermeld  in  de  statuten):     2.1  De  doelstelling  van  Bureau  de  Helling  is:   a.  het  op  grond  van  een  aanwijzing  door  het  bestuur  van  de  vereniging  GroenLinks  verrichten   van  politiek-­‐wetenschappelijke  activiteiten,  zoals  bedoeld  in  artikel  3  leden  3  en  4  van  de  Wet   Subsidiëring  Politieke  Partijen;   b.  het  bijdragen  aan  de  ontwikkeling  van  een  op  duurzame  ontwikkeling  gerichte   internationale  politiek.   De  Stichting  dient,  in  verband  met  het  bepaalde  in  artikel  3  lid  4  van  de  Wet  Subsidiëring   Politieke  Partijen,  in  hoofdzaak  politiek-­‐wetenschappelijke  activiteiten  te  verrichten.     2.2  De  Stichting  tracht  dit  doel  te  bereiken  door:   • het  binnen  en  buiten  GroenLinks  stimuleren  van  de  meningsvorming  en  discussie  over  het   gedachtegoed  van  GroenLinks,  met  als  uitgangspunt  dat  GroenLinks  een  open  politieke   partij  is  met  een  levendig  discussieklimaat;   • het  organiseren  van  debatten  over  politieke  thema's;   • het  leveren  van  een  bijdrage  aan  de  vernieuwing  van  politieke  programma's  van   GroenLinks;   • het  ontwikkelen  van  visies,  ook  op  lange  termijn;   • het  uitgeven  van  publicaties,  waaronder  het  periodiek  “De  Helling”;  en  verder   • het  uitvoeren  van  alle  handelingen  die  wenselijk,  nodig,  gebruikelijk  of  verwant  zijn  met   het  vorenstaande  doel.  

14

Annex  2:  Formatie   In  2014  vonden  er  diverse  personeelswisselingen  plaats.  Gerrit  Pas  werd  wethouder  in   Huizen,  Katinka  Eikelenboom  was  deels  gedetacheerd  aan  de  gemeente  Amsterdam  en   vertrok  later  in  het  jaar  naar  de  VSNU.  Richard  Wouters  en  Marijn  Bouwmeester  kwamen   nieuw  in  dienst.  De  totale  formatie  eind  2014  is  4.37  fte.     Directeur/bestuurder   • Jasper  Blom  (24  uur  per  week)     Medewerkers   • Gerrit  Pas,  stafmedewerker/chef  de  bureau,  tot  1  mei  (30  uur  per  week)   • Anne  de  Boer,  stafmedewerker,  m.n.  MATRA  (32  uur  per  week)   • Erica  Meijers,  o.a.  hoofdredacteur  tijdschrift  de  Helling  (32  uur  per  week).   • Katinka  Eikelenboom,  stafmedewerker,  tot  1  september  (32  uur).  Tot  1  juli  voor  36  uur   per  week  gedetacheerd  bij  de  gemeente  Amsterdam.   • Socrates  Schouten,  stafmedewerker  (gedeeltelijke  vervanging  Katinka)  tot  1  juli  (16  uur)   • Richard  Wouters,  stafmedewerker,  vanaf  15  september  (20  uur  per  week)     • Marijn  Bouwmeester,  stafmedewerker/chef  de  bureau,  vanaf  1  oktober  (32  uur  per  week)     Stagiaires  /  vrijwilligers:   • Maikel  de  Vocht  (student  Wijsbegeerte),  1  februari  tot  1  juni  2014   • Amarens  Veeneman  (student  Politicologie  VU),  1  september  2014  –  1  maart  2015     Vrijwilligers:   • Jose  Boon  (student  Geschiedenis),  1  september  2014  –  1  maart  2015     • Tamara  van  Ree  (afgestudeerd,  Geschiedenis  van  Internationale  Betrekkingen,  UU),  20   januari  –  20  oktober     • Reinier  van  der  Hulst  (student  Politicologie,  Universiteit  Leiden),  1  februari  –  1  juli        

15  

Annex  3.  Colofoon  en  inhoudsopgave  De  Helling     Redactie:   Erica  Meijers  (hoofdredacteur)   Iris  van  Domselaar   Bas  Eickhout   Yolande  Jansen     Heleen  de  Jonge  van  Ellemeet  (verliet  de  redactie  in  het  najaar)   Marina  Lacroix   Herman  Meijer   Saskia  Mens  (verliet  de  redactie  in  het  najaar)   Aetzel  Griffioen     Farid  Tabarki   Rens  van  Tilburg     Jaïr  Schalkwijk  (verliet  de  redactie  in  de  zomer)     Maikel  de  Vocht  (stagiair  van  februari  tot  juni  2014)   Amarens  Veeneman  (stagiaire  van  september  2014  tot  februari  2015)     Columnist:  Menno  Hurenkamp   Illustraties  bij  column:  Farhad  Foroutanian     Portretfotograaf  bij  de  interviews:  Peter  Valckx   Ontwerp  en  beeldredactie:  Mark  Schalken,  De  Ruimte  Ontwerpers.     Druk:  Drukkerij  de  Raddraaier  op  100%  recycled  papier.   Binding  en  verzending:  APG  (via  Sandd,  overgestapt  van  PostNL  per  januari)     Oplages:   • Lentenummer:  2400  (500  exemplaren  voor  Oikos),  13  losse  nummers  verkocht   • Zomernummer:  1800,  10  losse  nummers  verkocht   • Herfstnummer:  1800,  15  losse  nummers  verkocht   • Winternummer:  1650,  46  losse  nummers  verkocht       Inhoud  lente  2014,  Europa  1914-­‐2014     Artikelen:     Stefan  Hertmans,    Fragment  uit  diens  roman  Oorlog  en  Terpentijn.     Yolande  Jansen  en  Erica  Meijers,    “De  Europese  Unie  is  adequater  dan  de  natiestaat”  –     Interview  met  politicoloog  Veit  Bader.     Erica  Meijers,  Gedenk  de  Grote  Oorlog  Europees.       Benoît  Lechat,    “Vier  generaties  is  als  vier  dagen”  .  Hoe  de  oorlog  doorgegeven  wordt  –       Benoît  Lechat  en  Erica  Meijers,    Het  Europa  van  de  burgers  –  Interview  met  Ska  Keller  en  José   Bové.   Jan  Dirk  Snel,  Een  gedeelde  erfenis.  De  onvermijdelijke  natiestaat   Gerhard  Jordan,    Buren  in  Europa.  Oostenrijk  en  Hongarije.     Bartek  Kozek,    Een  gevecht  om  herinneringen.  Polen.     Rupert  Read,  Geen  grootse  oorlog.  Groot-­‐Brittannië.       Ivana  Ivkovic,  Klucht  en  tragedie.  Bosnië.   Saskia  Mens,  ‘A  dying  nation’.  Spanje  [dit  artikel  is  alleen  online  verschenen,  wel  in  het   nummer  aangekondigd]   Herman  Noordegraaf,  ‘Geen  man  en  geen  cent  voor  het  leger!’.  De  Eerste  Wereldoorlog  en  het   16

pacifisme  in  Nederland.   Robin  Celikates,  René  Gabriels,  Yolande  Janssen,    Het  spook  van  het  nationalisme.     Jan  de  Graaf  en  Robert  Schütte,  Moeilijke  landschappen.  Oorlog-­‐en-­‐vrede-­‐toerisme.     Beeldbijdragen   Beeldkatern  1:  Eva  Hilhorst,  De  Europese  Unie  als  graphic  novel.     Beeldkatern  2:  Philippe  McIntyre,  Bonhommes  en  guerre.   Beeldkatern  3:    Willem  Speekenbrink,  Leben  en  Paul  van  Ostaijen,  De  bezette  stad.     Rubrieken:  Column  van  Menno  Hurenkamp,  Waarom  hebben  ze  Jaurès  vermoord?;  Bureau  de   Helling  –    Denktank  Oikos  –  Green  European  Journal;  Over  de  auteurs  van  deze  special  (verder   lezen  vervallen).       Inhoud  zomer  2014:  Wie  heeft  de  Tijd?       Artikelen:     Michael  Ende,Momo  en  de  tijdspaarders.  Fragment.   Theo  Witvliet,  Mentale  duurzaamheid  in  digitale  tijden.     Marleen  Janssen  Groesbeek,  Beter  leven  met  de  economische  seizoenen.       Martijntje  Smits,    Uitrusten  van  de  tijdwinstmachine.   Silvia  Roukens,  “Die  paar  minuten  aandacht”  Reportage  over  thuiszorg.   Ashley  Terlouw,  De  klok,  de  tijd  en  de  regels  in  het  asielrecht.   Cinta  Depondt,    Sneller  vrede.  Geweldloos  uit  conflicten.   Socrates  Schouten,  Tijdgeld  Een  sociale  munt.   Maikel  de  Vocht,  Rik  Grashoff:  “Het  gaat  om  de  knikkers”.  Pleidooi  voor  slow  politics.   (interview)     Maikel  de  Vocht,    Politici  en  de  waan  van  de  dag  (interviews).   Daniel  Broersma,  Progressieve  politiek  van  de  lange  duur.     Beeldbijdragen:     Lieve  Prins,  Tree  of  Desire  (omslag).     Stefan  Dinther,    Allow  to  infuse.    Beeldverhaal.       Beeldkatern  1:  Marije  Meerman,  Money  and  Speed    en  Henk  Wildschut  and  Raimond  Wouda,     Wachten  in  de  Sandrien.     Beeldkatern  2:    Philippe  McIntyre,    For  the  Futur.     Beeldkatern  3:  Peter  Valckx,  Jonneke.         Rubrieken:  Menno  Hurenkamp,  Tiktak;  Verder  lezen,  Bureau  de  Helling,  Over  de  auteurs.       Inhoud  herfst  2014:    Waar  is  de  politiek?       Artikelen:   Jacques  Rancière,  Strijd  om  de  democratie.  Fragmenten.   Kees  Vendrik  en  Erica  Meijers,  Democratie  als  belofte.  Over  de  politieke  dimensie  van  de   samenleving.  Een  gesprek  met  Paul  Kuypers  &  Herman  Tjeenk  Willink.       Marcel  ten  Hooven,  Ongelijk  &  asociaal.  Even  geen  feest  van  de  democratie.   Noortje  Marres,  Falende  participatie.  Pleidooi  voor  een  relationele  benadering.     Piet  Meerdink  en  Jan  Atze  Nicolai,  Ruimte  voor  zelfbestuur.   Maarten  van  Poelgeest,  Meer  macht  lokaal.   17  

Sylvester  Hoogmoed,  De  onvrede  van  de  Franse  citoyen.     Robbert  van  Heuven,  “Alternatieven  tonen  is  een  vorm  van  macht”  .  Theater  en  politiek   activisme.   Herman  Meijer,  Van  wie  is  de  partij  en  voor  wie  is  ze  bedoeld?   Tamara  van  Ree,  De  lijsttrekkersverkiezing  van  2012.   Reinier  van  der  Hulst,  Vertrouwen  in  de  partij.     Beeldbijdragen:   Herko  van  Eerden,  Politiek  in  beeld.  Collages.  (o.a.  Omslag  en  achterzijde)     Beeldkatern  1:  Ruben  Abels  en  Barbara  Asselbergs,  Hobbyisme  als  staatsvorm.  Technologie   werkt.   Beeldkatern  2:  Simon  Allemeersch  e.a.,  RABOT  4-­‐358.  Een  atelier  in  sloopflats.   Beeldkatern  3:  Andreas  Biefang  en  Marij  Leenders,  Erich  Salomon  en  het  ideale  parlement       Rubrieken:  Verder  lezen,  Bureau  de  Helling,  Column  Menno  Hurenkamp,    Opdringerige   tijdgeest,  Over  de  auteurs.     Inhoud  winter  2014:  Marx  is  terug:       Artikelen:   Karl  Marx,  Communistisch  Manifest.  Fragment.       Erica  Meijers  en  Amarens  Veeneman,  Interview  met  Angela  Wigger:  “Marx  is  essentieel  om  de   wereld  te  begrijpen”.     Thomas  Decreus,  De  macht  achter  de  macht  .   Mathijs  van  de  Sande,  Marx  &  de  anderen.     Erica  Meijers  en  Amarens  Veeneman,  Interview  met  Jeroen  Merk:  “De  fabriek  is  nu  een   mondiaal  bedrijf”     Anna  van  Dijk,  De  groene  Marx.     Bart  Zantvoort,  Machine  als  verlosser?  Het  nut  en  onnut  van  werk  in  de  linkse  theorie.       John  Barry,  Het  gelijk  van  Marx.     Aetzel  Griffioen,  Een  participatieve  economie.     Beeldbijdragen:     Omslag:  ontwerp  Mark  Schalken  met  ingestortte  textielfabriek  Rana  Plaza  in  Bangladesh.     Frans  Masereel,  houtsnedes  uit  'De  Passie  van  de  mens'(1918).   Beeldkatern  1:  Tania  Candiani,  Carole  Collet,  Lucia  Cuba,  Mason  Jung,  Victoria  Ledig,  Adele   Varcoe,  The  Future  of  Fashion.     Beeldkatern  2:    Jan  van  Toorn,  Staging  the  message.   Beeldkatern  3:  Philippe  McIntyre,  Bart  Stuart  en  Klaar  van  der  Lippe,  De  stelling  van  de  NDSM   werf.     Rubrieken:  Verder  lezen,  Bureau  de  Helling,  Column  Menno  Hurenkamp,  Poetin  begrijpen,   Over  de  auteurs.         -­‐o-­‐

18