Diploma en dan.... Weet wat je te bieden hebt en wat je zoekt. Ontdek welke baan en welk bedrijf het best passen bij jouw capaciteiten, interesses en wensen. Een goede voorbereiding is het halve werk.
“W
eten wat je wilt en waarom, daar draait het om,”zo stelt KNCV-decaan Henny Kimmels en hij vervolgt: “dat is belangrijker dan de sollicitatiebrief. Die brief komt er wel als je eerst goed bij jezelf te rade bent gegaan en weet waarom je een baan zo graag wilt. Een goede baan begint bij jezelf.” Henny Kimmels (59 jaar) is ruim twee jaar decaan bij de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV). In deze rol adviseert hij leden, die daar prijs op stellen, bij sollicitatie- en loopbaanproblemen. Na zijn opleiding tot scheikundig ingenieur in Delft ging hij naar Shell waar hij in verschillende functies ruim dertig jaar in dienst bleef. De laatste acht jaar was hij actief betrokken bij loopbaanplanning en -ontwikkeling van Shell-medewerkers en bij het rekruteren van nieuw talent. Nu is Kimmels gepensioneerd, maar stelt zijn
kennis en ervaring nog graag ter beschikking om studenten en werkzoekenden wegwijs te maken op de arbeidsmarkt. Tijdens lezingen op symposia over solliciteren en beroepsmogelijkheden adviseert hij zijn gehoor: “Voordat je je in het wilde weg op de arbeidsmarkt begeeft, is het verstandig om je eerst goed te bezinnen op vragen als: wat voor functie zou ik willen uitoefenen? En bij wat voor soort bedrijf? Wil ik in het bedrijfsleven of bij een non-profit instelling werken?” Kortom: je moet weten wat je wilt en wat voor werk bij je past. Maar hoe kom je daarachter? Het antwoord begint bij: leer jezelf kennen. Wie je bent “Als methode om jezelf beter te leren kennen, beveel ik een zelfanalyse aan. Daarbij vraag je jezelf af: wie ben ik (en wie niet)? Wat ken en kan ik (en wat niet)? Wat wil ik (en wat niet) en natuurlijk waarom? Hiermee maak je in feite een sterkte/zwakte analyMaak een analyse se van jezelf.” Een lastig karwei, van jezelf maar Kimmels geeft aan hoe je te werk kunt gaan: “Probeer voor jezelf te ontdekken wanneer je écht enthousiast wordt van of over iets. En betrek dat niet alleen op je vak en je studie, maar kijk eens verder om je heen.Word
baanzoekduur scheikundigen
scheikundig technologen
8
chemische lab.opleiding
7
chemische technologie
maanden
6 5 4 3 2
0 maanden
1-3 maanden
4-6 maanden
7-12 maanden
1 0
94
/95
95
/96
96
/97
97
/98
98
/99
Gemiddelde baanzoekduur WO-ers
Gemiddelde baanzoekduur HBO-ers
De tijd die het afgestudeerden (WO-scheikundigen) kost
Ruim de helft tot tweederde van de afgestudeerde HBO-
om een baan te vinden, is in de tweede helft van de ja-
ers vindt binnen een maand een baan (gemeten in
ren negentig gestaag gedaald. Er zijn de laatste jaren
2000). Na drie maanden heeft vrijwel iedereen een baan
geen grote verschillen meer tussen scheikundigen en
gevonden. HBO-ers met een opleiding Chemische
scheikundig technologen.
Technologie vinden iets sneller werk dan die met een Chemische Laboratorium Opleiding.
[Bron: Arbeidsradar voor academici in de chemie, 2002]
[Bron: HBO-monitor 2000]
KNCV Carrière Magazine
5
actief in een studie- of studentenvereniging, doe mee aan sportactiviteiten, neem een bijbaantje, ga in de redactie van een studentenkrant..... Van de taken die je daarbij moet doen, meestal samen met anderen, leer je jezelf beter kennen. Je leert waar je goed in bent, wat je belangrijk vindt, wat je leuk vindt... en waarom.” Verder adviseert de KNCV-decaan studenten van harte om eens dingen te gaan doen die ze nooit eerder hebben
Kijk wat er te koop is op de arbeidsmarkt
vindkanalen scheikundigen
scheikundig technologen
gevraagd/eigen netwerk
advertentie
open sollicitatie
uitzendbureau
wervingsbureau
anders
Via welke kanalen vinden WO-ers werk Eigen netwerk (inclusief gevraagd worden), personeels-
gedaan:“Probeer je grenzen te verleggen en ga nieuwe uitdagingen aan. Dat is een prachtige manier om jouw ‘unieke product’ te leren kennen, ofwel de combinatie van je persoonlijke eigenschappen en competenties.” Met competentie bedoelt Kimmels of en in welke mate je erin slaagt prestaties te leveren door je kennis, vaardigheden en attitude (‘karakter’) te combineren. In je competenties ligt je kracht. Wat is mogelijk Om een nog completer beeld te krijgen, kan de sterkte/zwakte analyse worden uitgebreid tot een zogenoemde ‘SWOT’-analyse, waarbij S = strengths, W = weaknesses, O = opportunities, T = threats. Sterkte en zwakte worden van binnenuit gevoed, vanuit jezelf. Het zijn interne factoren, terwijl ‘opportunities’ en ‘threats’, ofwel kansen en bedreigingen externe factoren zijn die worden gevoed van buitenaf, vanuit de arbeidsmarkt. Hierbij komen vragen aan de orde als: zijn er veel of weinig banen, zijn die banen bij mij in de buurt of niet, en bij wat voor soort bedrijven en in welke sector? Je moet je dus een beeld vormen van de arbeidsmarkt en van jouw positie daarop. Kimmels weet hoe moeilijk dat is: “De begrippen arbeidsmarkt en beroepsmogelijkheden zijn complex. Ik zou het haast een amorfe massa willen noemen en die wil ik proberen voor studenten transparant te maken door ze te stimuleren mogelijkheden en beperkingen, voorkeuren en ambities, kennen en kunnen in kaart te brengen. Deze aanpak werkt soms als een eye-opener. De meeste studenten beseffen niet welke mogelijkheden er zijn en hoe je die kunt leren benutten.”
advertenties en open sollicitatie zijn verreweg de belangrijkste vindkanalen voor de academici. [Bron: Arbeidsradar voor academici in de chemie, 2002]
chemische lab.opleiding
chemische technologie
advertentie
eigen netwerk
open sollicitatie
stage
uitzendbureau
arbeidsbureau
anders
Via welke kanalen vinden HBO-ers werk Voor de HBO-ers met een Chemische Laboratorium Opleiding springen de personeelsadvertenties er uit, terwijl dat voor HBO-ers met Chemische Technologie juist de open sollicitaties zijn. Verder zijn voor beide groepen uitzendbureau en eigen netwerk belangrijke vindkanalen. [Bron: HBO-monitor 2000]
6
KNCV Carrière Magazine
1Arbeidsradar, Academici in de chemie Ministerie van EZ www.arbeidsmarkt.ez.nl
Vraag en aanbod De arbeidsmarkt is, in de meest enge zin van het woord, de balans tussen vraag en aanbod van werk. Als we het hebben over de markt voor scheikundigen, wil die balans nog wel eens doorslaan. Er zijn perioden dat de markt wordt overspoeld met afgestudeerde academici en HBO-ers en het aanbod vele malen groter is dan de vraag. Maar er zijn ook tijden dat de markt gespannen is en afstudeerders van de opleiding worden weggeplukt. Op dit moment is de balans behoorlijk in evenwicht, maar in de nabije toekomst wordt een krapte op de markt verwacht. Voor de WO-ers is de arbeidsmarkt recent in kaart gebracht in een Arbeidsradar1, een uitgebreid onderzoek naar de arbeidsmarkt voor academici in de chemie. Volgens het rapport doemen steeds duidelijker problemen op rondom het aanbod van academisch gevormde chemici en chemisch technologen. De oorzaak is duidelijk: een gestaag dalende instroom van studenten. Gaan we uit van een min of meer constante vraag van 500 tot 700 afgestudeerden per jaar en een dalend aanbod van ongeveer 500 nieuw afgestudeerden in het jaar 2000/2001 tot nog maar 300 in het jaar 2006/ 2007, dan laat het verwachte tekort zich gemakkelijk uitrekenen. Kimmels wil het belang van zo’n rekensommetje graag enigszins nuanceren:“Het is voor een deel koffiedik kij-
ken. Vaak zien we hoe door nieuwe bedrijfsstrategieën, fusies of saneringen het met die ‘verwachte tekorten’ uiteindelijk wel blijkt mee te vallen.” Daarmee wil hij overigens niet het probleem van slinkende aantallen eerstejaars scheikunde studenten ontkennen.“We moeten hard werken die instroom weer naar boven te krijgen, dat staat buiten kijf.” Het rapport adviseert dan ook een stimulerend beleid, maar constateert ook een meevallertje, namelijk een snelle groei van de Life Science studies. Deze bredere opleiding in de moleculaire wetenschappen wint duidelijk aan populariteit. De HBO-monitor 20002 schetst voor HBO-scheikunde een soortgelijk beeld van de arbeidsmarkt. Sinds halverwege de jaren negentig is de vraag sterk toegenomen en dat heeft zich de laatste jaren vertaald in veel en goede kansen op de arbeidsmarkt. Op dit moment vinden afstudeerders snel een fulltime vaste baan met een goed salaris. Ook bij het HBO daalt de instroom van studenten en lijkt in de toekomst de vraag het aanbod te gaan overtreffen. Wat je wilt Onderzoek naar vraag en aanbod van chemici vindt geregeld plaats en resulteert in arbeidsmarktanalyses. “Zet al die onderzoeken en uitspraken op een rij, en je zult zien hoe vraag en aanbod met de regelmaat van de klok verschuiven van goed naar slecht en vice versa. Het enige wat je met zekerheid over de arbeidsmarkt kunt zeggen is dat die fluctueert,” zo vat Kimmels bondig samen en hij waarschuwt de sollicitant in spé dan ook zich niet blind te staren op deze louter kwantitatieve kant van de arbeidsmarkt, waarbij de kansen voor alle nieuwkomers schijnbaar gelijk zijn.Voor jou als sollicitant is dit een gegeven van buiten, het arbeidsklimaat waarop je zelf geen invloed hebt. Dit is de arbeidsmarkt op ‘macro niveau’. Natuurlijk bepaalt het arbeidsklimaat in belangrijke mate hoe goed de kansen zijn om een baan te vinden, maar voor het vinden van een passende baan komt meer kijken. Het gaat daarbij om de arbeidsmarkt op ‘micro niveau’. Op dit niveau geeft Kimmels een andere invulling aan het
[ Tip ]
2 HBO-Monitor
2000 HBO-raad Email: post@ hbo-raad.nl
Op de website van intermediair (www.intermediair.nl) kun je met behulp van het zogenoemde ‘functiekompas’ van meer dan tachtig verschillende functies (waaronder ook beroepen in de chemie) het salaris opvragen. Ook krijg je inzicht in hoe hoger opgeleiden denken over zaken als: ● loopbaanperspectief ● werkdruk ● opleidingsmogelijkheden ● kwaliteit van leidinggevenden ● internationale carrièremogelijkheden ● loopbaanbegeleiding Op dezelfde site kun je met behulp van ‘Salariskompas’ een salaris berekenen op basis van een aantal criteria en krijg je inzicht in secundaire arbeidsvoorwaarden, zoals: ● vakantiegeld ● 13e maand ● bonus ● winstuitkering ● lease-auto’s ● pensioenregelingen ● aandelenoptieregelingen
Bedenk wat je wilt en waarom
vraag-en-aanbod verhaal, een meer kwalitatieve invulling: “Bij het kiezen van een baan moet je je veel meer verdiepen in je eigen vraag, in de zin van ‘wat zoek ik’ en je oriënteren op het aanbod voor jou, in de zin van ‘welke werkgevers bieden wat ik zoek.’ Als je vraag en aanbod op deze manier beschouwt, komt de arbeidsmarkt veel dichter bij jezelf. Hier zijn de kansen niet meer voor iedereen gelijk. Iemand die deze individuele benade-
Indicatie aanvangssalarissen bruto per maand (€)
Indicatie salarisontwikkeling bruto per jaar (€)
WO Scheikunde WO Scheikundige Technologie HBO Chemische Lab.Opleiding HBO Chemische Technologie
leeftijd tot 30 30-34 35-39 40-44 45-49 50+
1.900 2.000 1.700 1.800
Zowel op WO- als op HBO-niveau blijken aanvangssalarissen voor technologen iets hoger te liggen. De salarisgegevens bie-
WO 29.500-34.000 34.000-38.600 41.000-50.000 52.200-61.300 60.000-68.000 65.800-79.400
salaris
HBO 22.700-27.200 27.200-31.800 29.500-38.600
den slechts een indicatie. Ze berusten op momentopnamen. Deze metingen zijn verricht in 1999 (WO) en 2000 (HBO).
De opgegeven salarissen geven een globale indicatie. Het gaat zowel bij de WO-ers als bij de HBO-ers om de totale groep scheikundigen inclusief de technologen. Ook de AIO-salarissen zijn opgenomen. De steekproef was te klein om deze getallen statistisch te verantwoorden.
[Bron: WO-monitor 2000 en HBO-monitor 2000]
[Bron: KNCV-Enquête Salarissen en Werkomstandigheden, 2000]
KNCV Carrière Magazine
7
ring kiest, zal gemakkelijker een passende baan vinden dan iemand die voor een ‘overall’ benadering kiest en zich laat leiden door de getallen van vraag en aanbod.” Iemand die kritisch is en zelfbewust van wat hij wil en wat hij kan, zal zich niet door het eerste het beste aanbod laten verleiden. Hij laat zich niet kiezen, hij Een goede voorbereiding kiest zelf. Hij benut zijn kansen en is het halve werk heeft daarmee de beste vooruitzichten op een goede baan. En dan zijn we beland op het terrein van het beroepsperspectief.“Hiermee stuiten we weer op een abstract begrip,” geeft Kimmels toe, “je kunt dat alleen maar concreet maken door invulling te geven aan je eigen beroepsperspectief, ofwel uitzicht op een passende baan.”
scheikundigen
scheikundig technologen
zonder scheikunde studie huidige baan niet in te vullen zonder bijzondere specialisatie huidige baan niet in te vullen met andere studie huidige baan ook in te vullen
Inhoudelijke benutting studie voor WO-ers De aansluiting (van inhoud en niveau) van de baan op de opleiding is een belangrijke indicatie voor de kwaliteit van de baan. Die aansluiting blijkt voor scheikundige WO-ers goed te zijn. Bijna driekwart benut studie en specialisatie in de huidige func-
Je beroepsperspectief Een aantal vragen kan je helpen je beroepsperspectief helder te krijgen:
tie. Voor scheikundig technologen is het percentage dat met een andere studie ook goed uit de voeten had gekund iets hoger. [Bron: Arbeidsradar voor academici in de chemie, 2002]
● wat voor soort baan en werk ambieer ik? ● in welke bedrijfstak of sector wil ik graag werken? ● wil ik werknemer zijn of liever baas van een eigen
bedrijf?
of de reputatie van een werkgever?
● verkies ik een formele of een meer informele
werkomgeving/werksfeer?
● wil ik full time werken of liever in deeltijd? ● hoe belangrijk vind ik de zekerheid van een baan?
● wil ik per se dicht bij huis werken of vind ik reizen
geen bezwaar? ● welke eisen stel ik aan arbeidsvoorwaarden als
salaris en werktijden? ● wil ik carrière maken of kies ik voor het adagium
‘er is meer dan werk’? ● hoeveel belang hecht ik aan de status van een baan
Belangrijkste criteria bij het accepteren van een baan voor WO-ers (in procenten)
Scheikundigen
gevarieerd werk zelfstandigheid affiniteit met product/dienst baanzekerheid salaris carrière: snelle functiewisseling carrière: management <3 jaar permanente training werken in het buitenland platte organisatie hiërarchische organisatie met doorstroom kans zelfstandig ondernemerschap
74 21 21 15 15 9 3 18 6 15 3 3
Scheikundig Technologen 44 20 34 20 20 7 14 7 7 24 0 3
Alhoewel toekomstige salariëring en carrièremogelijkheden bij de keuze voor een bepaalde opleiding wel een rol spelen, blijken deze factoren voor WO-ers niet van doorslaggevende betekenis bij het kiezen van de eerste baan. Voor de meesten zijn inhoud van het werk en affiniteit met het product of dienst belangrijker criteria dan financiële overwegingen. [Bron: Arbeidsradar voor academici in de chemie, 2002]
8
KNCV Carrière Magazine
Door voor jezelf te zoeken naar de antwoorden op deze vragen, en misschien nog andere vragen, kun je je beroepsperspectief formuleren. Iemand die invulling heeft gegeven aan zijn beroepsperspectief kent zijn wensen en aspiraties. Dat inspireert en motiveert je om die wensen en aspiraties te verwezenlijken. De drie L ’s We weten nu wie we zijn, wat de markt aan mogelijkheden biedt en wat we willen. We hebben onszelf geanalyseerd en ons beroepsperspectief in kaart gebracht. Rest de laatste klus: het vinden van de juiste match. Je gaat op zoek naar de perfecte fit tussen jou en je toekomstige werk. Als leidraad bij het vinden van de fit noemt Kimmels de ‘3-L regel’: “Het werk moet leuk, leerzaam en lonend zijn.” Hij kiest bewust deze volgorde.
Zorg dat de chemie tussen jou en je werk klopt
Weeg het belang van de 3 L ’s: wil je vooral een boeiende baan of liever nog meer leren of ga je op de eerste plaats voor een fors salaris. Daarbij moet je je afvragen ‘hoe belangrijk vind ik zaken als inhoud van het werk, verantwoordelijkheid, werkomgeving, ontwikkelingsmogelijkheden, bedrijfscultuur, bedrijfsproduct, een auto van de zaak...’ Al deze afwegingen spelen een grote rol bij de keuze van je beroep, ook als je kiest voor een
Twintig portretten, vijf profielen
100% 94 88 82 76 70 chemische lab.opleiding
chemische technologie
huidige baan sluit goed aan op studie huidige baan vereist minimaal hbo-niveau huidige baan vereist bijzonder specialisme achteraf juiste studiekeuze
W
Inhoudelijke benutting studie voor HBO-ers De aansluiting (van inhoud en niveau) van de baan op de opleiding is een belangrijke indicatie voor de kwaliteit van de baan. Voor de HBO-ers geldt dat het werk goed aansluit op de studie zowel qua inhoud als qua niveau. Vrijwel alle afgestudeerden zouden achteraf dezelfde studie hebben gekozen. [Bron: HBO-monitor 2000]
baan buiten de chemie. Het kiezen van criteria die voor jou de doorslag geven, helpt je je sterk te motiveren voor je uiteindelijke keuze. Dat geeft zelfvertrouwen en biedt uitzicht op de beste baan. De baan die op jouw lijf is geschreven, waarbij de chemie tussen jou en je werk klopt. ❚
de boeken
Meer lezen over baan en carrière? Blijf je werk de baas! Hans van Krimpen | Utrecht: Kosmos | Z&K Uitgevers | 176 blz. | 1998 | ISBN 9021531208 Nog steeds actueel is dit boek over employability, zelfontplooiing op de werkvloer om te voorkomen dat werknemers op de verkeerde plaats zitten en het verkeerde werk doen. Effectief carrière maken R.O. Christensen | Lemma Uitgeverij | 312 blz. | 2000 | ISBN 9051895151 Een praktisch boek voor starters op de arbeidsmarkt. Welke kleur heeft jouw parachute: een praktisch handboek voor werkzoekers en carrièreplanners Richard N. Bolles | Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds | 270 blz. | 2000 | ISBN 9057120879
Dit boek staat al ruim dertig jaar bovenaan de lijst van bestsellers als het gaat om loopbaanplanning. Bij het boek is nu ook een handig werkboek uitgegeven (ISBN 9057121131), waarin op praktische wijze stap voor stap wordt aangegeven hoe je je loopbaan kunt inkleuren. Ook kun je een kijkje nemen op de Amerikaanse site van ‘What color is your parachute?’: http://www.jobhuntersbible.com.
at kun je met een opleiding chemie of verwante studie gaan doen? Hoe ziet het beroepenveld eruit? Het KNCV Carrière Magazine geeft antwoord op deze vragen vanuit de praktijk. Wie immers kan beter vertellen over mogelijkheden en beperkingen, over ambities en loopbaanplanning of over opleiding en carrière dan de mensen die zelf deel uitmaken van dit beroepenveld? Wij benaderden twintig jonge mensen met een chemische opleiding en schilderden hun portret. Elk portret ‘vertelt’ hoe en waarom hij of zij met zijn of haar specifieke opleiding, achtergrond en ambitie, in zijn of haar huidige baan en bedrijf terecht is gekomen. Het is interessant om te zien wat er zoal mogelijk is en hoe je zelf sturing kunt geven aan je carrière. Een carrière die zich zowel verticaal als horizontaal kan ontwikkelen. De één wil graag leiding geven, de ander wil graag topspecialist worden in zijn vak. De portretten laten zien hoe gevarieerd en breed het beroepenveld is. Velen kiezen voor de traditioneel chemische sector en belanden in het lab, de chemische fabriek of het ontwerpbureau. Anderen storten zich met veel enthousiasme op het onderwijs en weer anderen nemen meer afstand van de ‘echte’ chemie en kiezen voor banen in de IT, marketing, communicatie, journalistiek of commercie. Naast de twintig portretten van jonge mensen aan de voet van hun carrière, laat dit KNCV Carrière Magazine ook zien hoe het iemand tijdens zijn loopbaan kan vergaan. We schetsen het loopbaanpad van vijf senioren. Lees op de volgende pagina’s de twintig portretten en vijf profielen. Er is maar één conclusie mogelijk:‘the sky is the limit’, het beroepenveld biedt voor elk wat wils, mits je tijdig je ‘mind’ opmaakt: weet wat je wilt en kies! ❚
Gezocht: een baan die me past Gerald Sturman | Uitgever Thema | 142 blz.| 1995 | ISBN 907051236X Een praktisch boek met veel vragenlijsten aan de hand waarvan je zelf kan bepalen wat jij belangrijk vindt. Na het invullen van de vragenlijsten heb je een profiel van jezelf opgesteld, waarmee je verder kunt op de arbeidsmarkt. [Bron:www.bol.com]
KNCV Carrière Magazine
9
