thema IT & Technology 11e jaargang #4 2015
Michel van Hout [Transavia]
Digitaal gaat vliegen
Henk van Raan [Amsterdam Arena]
Slim, duurzaam en multifunctioneel
Summer Summit:
Innovatie is meer dan technologie
Paul Strong [VMware]
‘Consumeren en differentiëren’
Hoofdsponsor
Innovators
Komt u ook? www.it-galaxy.nl
Goudsponsoren
Exposanten
Zilversponsoren
Bekijk de trailer
#ITG15
Datacenter | Workspace | Cloud | IT-strategie
IT-Galaxy 2015 8 oktober, Spant! Bussum
Met Samsung Smart Office Solutions werkt uw hardware als een team
Haal toptechnologie aan boord Om de concurrentie een slag voor te zijn, werken uw mensen slim met elkaar samen. Maar doet uw hardware dat ook? Zijn ze connected? Vormen ze een team? Samsung biedt Smart Office Solutions: toptechnologie die alle hardware naadloos met elkaar verbindt. Zoals printers, smartphones, tablets en communicatieschermen. Het resultaat? Snellere en efficiëntere werkprocessen waardoor uw organisatie als eerste over de finish gaat. Meer weten? Kijk op samsung.com/nl/business
inhoudsopgave IT & Technology
18 40 60 94 De beste digitale airline
Transavia lijkt met de nieuwe huisstijl en gebruikersinterface zijn digitale draai echt te hebben gevonden. CIO Michel van Hout vertelt over het waarom, wat en hoe van deze transformatie.
Technologie als differentiator Consumeren of geconsumeerd worden. VMware CTO Paul Strong zegt het misschien niet met zoveel woorden, maar dat is wel waar het volgens de Britse technologieleider op neerkomt.
‘Voorbeeld voor smart cities’ De Amsterdam Arena was bij de opening in 1996 het eerste multifunctionele stadion in Europa. Inmiddels dient het als voorbeeld voor de smart city Amsterdam, aldus innovatiechef Henk van Raan.
Data centraal bij selfcontrol Op basis van data zoekt PostNL naar mogelijkheden om klanten beter te bedienen en nieuwe business te ontwikkelen. Mario Suykerbuyk, Managing Director PostNL Data Services, legt uit.
6
C I O M AGA Z I N E
IT IN THE BOARDROOM
26 36 48 72 75 76 80 17 34 46 59 79 92
Jaarcongres Connected Enterprise Double2Dutch Beachparty Bloemendaal Internet of Things is niet te stoppen DDos als bedrijfsrisico E-commerce vraagt om modernisering
Colofon hoofdRedactie: Hotze Zijlstra E-mail:
[email protected] Website: www.cioday.nl Eindredacteur: Yvette Polman MEDEWERKERS: Frank Buytendijk, David Day, Arnoud van Gemeren, Peter Hagedoorn, Maarten Kleyn, Marcel Krom, Kim Loohuis, Louis Luijten, Michael Maas, Bram van Mechelen, Teus Molenaar, Hyleco Nauta, Bernhard van Oranje, Bas Piek, Rube van Poelgeest, Guus Pijpers, Sytse van der Schaaf, Felix Speulman, René Steenvoorden, Jan Peter de Valk UITGEVER: Rob Beijleveld (
[email protected]) tel. 06-51531551 ICT Media BV Laan van Voorburg 1 5261 LS Vught T 073-6140070
Innovatie bij Vopak
Sales & Business Development Director: Bart de Vaan
[email protected] 073-6140070 Media manager: Jeffrey Ploeg
[email protected] 073-6140070/ 06-31744858 Traffic Advertenties: Jeffrey Ploeg
[email protected] (max 5mb) 073-6140070/ 06-31744858
Architectuur ter discussie (2)
ABONNEMENTEN: Een abonnement in Nederland kost 175 euro per jaar exclusief btw. Zie www.ictmedia.nl
Columns
Peter Hagedoorn Marcel krom René Steenvoorden Louis Luijten Frank Buytendijk jan peter de valk
ICT Media BV Laan van Voorburg 1 5261 LS Vught Tel. 073-6140070 Site: www.ictmedia.nl voor abonneren of
[email protected] voor adreswijzigingen en opzeggingen. CIO Magazine is een vakblad Beëindigen abonnement: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat het blad ontvangen wordt uit hoofde van beroep. Hierdoor wordt een abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk of via redactie@ ictmedia.nl) dienen 30 dagen voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Prijswijzigingen voorbehouden.
9 10 12 44 50 54 66 88 98
En verder...
Redactioneel Bits & Bytes Onze CIO Research Opinie Gezien, geweest, gesproken CIO in de zorg Heb je even? DigIT
FOTOGRAFIE: Mark van den Brink, Eric Fecken, Roelof Pot, Clemens Rikken, Marcel Willems Illustraties: Walter van Kalsbeek Vormgeving: Mathieu Westerveld Drukker: PRinterface Aanlevering van artikelen: Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de volgende voorwaarden: • de auteur heeft het volledige auteursrecht op het werk; • het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; • met publicatie wordt geen geheimhoudingsplicht geschonden; • de auteur zal het artikel niet zonder schriftelijke toestemming van de uitgever elders publiceren. Artikelen herpubliceren? Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om artikelen uit dit blad integraal over te nemen in eigen of andere media (zoals tijdschriften, websites en intranet). Nota bene: geen toestemming is nodig om van een artikel de titel en de inleiding over te nemen (circa 50 woorden) onder de strikte voorwaarde dat er tevens een goed zichtbare en werkende link of verwijzing wordt geplaatst naar de website van dit blad. ISSN 1570-5463
j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
© ICT Media BV, Vught 2015
7
Without manpower
No horsepower
Als je grootse ideeën hebt, kun je niet zonder een
We zorgen ervoor, in elke fase van elk project, dat
team van specialisten die precies weten hoe je die
individuele doelen helemaal in lijn zijn met het gro-
ideeën werkelijkheid kunt maken. Een team dat,
tere doel. Zo werken we met hart en ziel aan het
zonder uitzondering, uit mensen bestaat die pre-
realiseren van de ideeën van software gedreven
cies hetzelfde doel voor ogen hebben als jij. In de
ondernemingen als Exact, TomTom, Improve Digital,
wereld van autoracen spreek dat voor zich. In IT is
bol.com en Telegraaf Media Groep. Kortom, als je
het helemaal niet zo vanzelfsprekend. En het gaat
volgende IT project baat heeft bij een team dat jouw
zeker niet vanzelf. Bij Levi9 werken we vanuit het
doelen nastreeft, neem dan contact op met Levi9.
One Common Goal principe. In alles wat we doen.
Let’s team up!
LEVI9 IT SERVICES // +31 (0) 20 6701947 // WWW.LEVI9.COM
hotze zijlstra redactioneel
Kind van deze tijd
D
e Vodafone-commercial draait volgens mij al een tijdje, maar ik werd er pas onlangs op attent gemaakt: een vitaal ogende jongeman rijdt met zijn hippe VW-busje langs een buitenlandse kust, op zoek naar de perfecte surfgolven. Ondertussen runt hij met behulp van telefoon en laptop een onderneming. Hoewel duidelijk geromantiseerd geeft het aardig aan hoe we tegenwoordig kunnen werken. Zeker in een tijd waarin mensen zelfstandigheid verkiezen boven een vast dienstverband. Hoewel ouder, en beduidend minder knap, zou ik die gast in dat busje kunnen zijn. Niet alleen omdat surfen toevallig ook míjn grootste passie is en ik me eveneens per busje verplaats, maar vooral omdat ik me qua manier van werken en spelen, net als de dynamische jongeman in de reclame, helemaal een kind van deze tijd voel. Zo rijd ik als thuiswerker op ochtenden dat de huishoudhulp over de vloer is, regelmatig naar een rustig plekje aan het strand of in het bos, om ongestoord draadloos te kunnen buffelen. Op mijn vakantieadres ben ik steevast een paar uur per dag online, zodat ik dringende kwesties direct kan afhandelen. Mijn mailbox blijft schoon en met een of twee telefonisch afhandelbare opdracht-
j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
Hotze Zijlstra, hoofdredacteur
jes ertussendoor breng ik ook nog eens brood op de plank. En ik ben niet de enige met een dergelijke alignment van werk en privé. Toen ik laatst bij de surfclub arriveerde, klapte een mede-zzp’er juist zijn laptop dicht. In afwachting van wind en golven had hij zijn ‘kantoor’ even meegenomen naar het strand.
Betere wereld Hij was, net als ik, tot de conclusie gekomen dat het plaats- en tijdsonafhankelijk werken dankzij moderne netwerktechnologie, office- en collaboration-tools tegenwoordig zo ontzettend eenvoudig is, dat je je erover verbaast dat er nog files en kantoren zijn. Aan de andere kant merkte ook hij dat de parkeerplaatsen bij de betere La Places en andere populaire flexplekken steeds voller raken. Wat me overigens opvalt op die plaatsen, is dat het werken steeds ontspannener en casual wordt. Want dat laatste is een mooie bijvangst: wanneer het werk je privéleven binnenkomt, komt je privéleven je werk in. Dus heb je automatisch wat vaker die spijkerbroek en trui aan, voer je vriendelijker gesprekken (spelende kinderen op de achtergrond zijn de beste smeerolie voor stroeve calls) en vooral: de nadruk op output in plaats van aanwezigheid en theater. Een betere wereld begint bij de juiste technologie!
9
Bits & Bytes
Bull-supercomputer krijgt vleugels Atos en het Franse commissariaat voor alternatieve en atoomenergie (CEA) willen voor 2020 een exaflopsupercomputer – de snelste computer ter wereld – lanceren. Beide partijen werken nu al samen aan de Tera1000, een Bull-supercomputer en de voorloper op de exaflop.
D
e ontwikkeling van de nieuwe generatie supercomputers brengt gigantische technologische uitdagingen met zich mee. Om in 2020 een exaflop-supercomputer te kunnen leveren, is een technologische doorbraak nodig. Met name moet er een oplossing gevonden worden voor het overmatige elektriciteitsverbruik. Vanuit dit oogpunt heeft het CEA besloten om in een vroeg stadium samen te werken met technologische specialisten in het ontwerpen van de toekomstige computers. Dit jaar werken Atos en CEA aan een voorloper van de machine voor de militaire applicatiedivisie (DAM) van het commissariaat. Deze supercomputer heeft een rekenkracht vergelijkbaar met de Tera100, maar gebruikt vijf keer minder energie. De tweede fase start met de architectuur
van het voorlopige design van de nieuwe generatie exaflop-supercomputers voor 2020. Het prototype, dat in 2017 gereed moet zijn, zal een rekenkracht van 25 petaflops hebben en een capaciteit die vergelijkbaar is met de Tera100, maar wel twintig keer minder energie verbruikt. Dankzij de samenwerking met Bull (sinds 2010) heeft de CEA al kunnen werken met de Tera100. Dit was de eerste Bull-supercomputer die de petaflop-barrière doorbrak en de eerste die volledig in Europa ontworpen en gebouwd werd.
functies zijn de starters in de IT-sector erg optimistisch: alle 25- tot 30-jarigen verwachten dat hun functie nog bestaat in 2030. Respondenten tussen de 41 en 50 jaar denken daar anders over: bijna een kwart denkt dat hun baan over vijftien jaar is verdwenen. Opvallend is dat de groep 31tot 40-jarigen permanente bijscholing het minst urgent vindt. Maar liefst 50 procent geeft aan het bijhouden van technologische ontwikkelingen niet als noodzaak te zien, terwijl van de 25- tot 30-jarigen 90 procent continue opleiding wel noodzakelijk vindt.
Robots rukken op in IT
‘Information citizen’ genegeerd
In 2030 is het werken in de ITsector zo gecompliceerd dat continue bijscholing noodzakelijk is, zo verwacht 65 procent van de Nederlandse IT’ers. Zij denken dat de almaar versnellende technologische ontwikkelingen dit vereisen.
D
e drie opvallendste ontwikkelingen voor de IT-sector in 2030 zijn robotisering van de productie, big-datatoepassingen en de versmelting van hightech, biotech en nanotech, zo leert onderzoek van Hays. In 2014 werkten er een kwart miljoen mensen in de IT-sector. Bijna zes op de tien Nederlandse IT’ers verwacht dat 80 procent van de huidige werkzaamheden in 2030 is overgenomen door zelflerende en zelfdenkende virtuele robots. Zij zijn er echter van overtuigd dat de sector nooit geheel zonder mensen kan functioneren. Zo’n 90 procent denkt dat mensen van groot belang zijn om controle te houden over deze robots. Over het voortbestaan van hun huidige
Pakweg de helft van de bedrijven wereldwijd zal over twee jaar nog geen informatiestrategie hebben die rekening houdt met de opkomst van burgers die informatie als hoge prioriteit zien en daar dan ook gemakkelijk toegang toe willen hebben. Dat vertelt Gartner.
“I
nformatiestrategie is een breed onderwerp, maar definiëren hoe organisaties informatie gebruiken en beheren heeft gevolgen voor alle aspecten van IT, businessmanagement en transformatie”, zegt Joao Tapadinhas, research director bij Gartner. “De meerderheid van informatiestrategieën vandaag de dag houdt geen rekening met de noden van information citizens.” Terwijl bedrijven hun heil zoeken in big data om in een betere gebruikerservaring te voorzien, blijven er allerlei vragen onbeantwoord inzake hun informatiestrategie. “Information citizens worden in
Nullen & enen 0100010101010011010101010101010100101010101001010101010101001011010010101010101100101100101010 Ó Skyscanner en Yahoo Japan starten een joint venture om de toegang tot miljoenen vluchtopties en de bijbehorende vergelijkingsmogelijkheden te verbeteren voor reizigers – zowel binnen Japan als internationaal. Ó EnterpriseDB, leverancier van enterprise Postgres-producten en database-integratieoplossingen, kondigt een overeenkomst aan met Aliyun, de cloud-computingtak van de Alibaba Group. Ó BIS Bedrijfs Informatie Systemen BV is door de Nationale Business Succes Award uitgeroepen tot branchewinnaar 2015 in de audiovisuele bedrijfspresentatiesystemenbranche. Ó Om te vieren dat Salesforce-medewerkers meer dan één miljoen uur aan vrijwilligerswerk hebben besteed, schenkt de Salesforce Foundation, leider in corporate filantropie, wereldwijd één miljoen dollar aan diverse 10
C I O M AGA Z I N E
Door IT-Executive
toenemende mate gedefinieerd als ‘user persona’ voor toepassingen op het gebied van informatie en analyse. Deze klanten en partners zijn incidentele consumenten van informatie en analyse, en daar hoort toegang en analyse bij van multigestructureerde data, die gebruikt wordt in laagdrempelige toepassingen”, zegt Tapadinhas. In dit landschap past de information citizen die zich abonneert op een platform waar hij toepassingen afneemt die zijn gebaseerd op diverse informatiestructuren en -bronnen. Maar de meeste informatiestrategieën definiëren de rol van deze gebruiker niet, noch houden ze rekening met diens informatiebehoeften.
Naast automatisering draagt de mogelijkheid om flexibel te kunnen werken bij aan het stimuleren van creativiteit, aldus de respondenten. Werknemers zijn niet meer gebonden aan hun werkplek of bepaalde werktijden voor het uitvoeren van hun taken. Door mobiele devices kunnen ze werken waar en wanneer zij willen. Het regelmatig in een andere omgeving dan het kantoor werken, bevordert het gevoel van welzijn van medewerkers waardoor zij vrijer kunnen denken.
Creabea’s cruciaal voor succes Creativiteit is bepalend voor het bedienen van klanten en zorgt voor het onderscheidend vermogen van bedrijven. Nederlandse organisaties zien creativiteit dan ook als de belangrijkste factor voor zakelijk succes. Buitenlandse bedrijven vinden creativiteit ook belangrijk, maar minder bepalend.
Storytelling Nieuwe platformen voor informatievoorziening zullen volgens Gartner toepassingen moeten bevatten waarmee information citizens betere toegang krijgen tot analyse van multigestructureerde data: gegevens die de data van transacties maar ook traditionele databronnen en systemen kunnen omvatten. Deze platformen zullen ook bredere functionaliteiten bieden, zoals zoekfunctionaliteit van tagged info en visuele en op data gebaseerde ‘storytelling’.
U
it het onderzoek door de Economist Intelligence Unit, gesponsord door Ricoh, blijkt dat er aan bepaalde randvoorwaarden moet worden voldaan voordat medewerkers creatief kunnen zijn op de werkplek. Een van die voorwaarden is dat repeterende taken geautomatiseerd worden, zodat werknemers hun kostbare tijd kunnen besteden aan hun kerntaken: het bedienen van klanten. Wanneer routinetaken worden overgenomen ontstaat er meer tijd om creatieve en sociale vaardigheden in te zetten en verder te ontwikkelen. En juist deze vaardigheden onderscheiden organisaties van hun concurrenten.
CIO moet van ‘legacy first’ naar ‘digital first’ Overheden leunen zwaar op traditionele, verouderde technologieën. Dit is een obstakel voor CIO’s die hun organisaties willen digitaliseren. Daarbij komt dat een aanzienlijke meerderheid bij hogere overheden te maken heeft met dalende budgetten. Een studie van Gartner duidt hierop.
“W
aar het gaat om wendbaarheid en snel implementeerbare oplossingen zien we dat het juk van traditionele technologieën bij overheden ervoor zorgt dat innovaties slechts stapsgewijs doorgevoerd kunnen worden”, zegt Rick Howard, research-director bij Gartner. “Om het voortouw te nemen in een beweging naar ‘digital now, digital first’, moeten CIO’s hun managementbenadering verleggen van de interne, door traditionele technologie beperkte blik naar een beschouwing van buitenaf, zoals burgers die ervaren. Het gaat erom de digitale
001010100101010100101011110101010010101101001010101010100110101011010101010101010101111110010101001010101001011110011 non-profitorganisaties. Alcatel-Lucent heeft een overeenkomst getekend met China Mobile en China Unicom, twee van de grootste telecomdienstverleners ter wereld. Ó Europa heeft een belangrijke mijlpaal bereikt richting 5G met de lancering van de eerste fase van de Europese 5G Public Private Partnership. Ó BalaBit, autoriteit in IT-beveiliging en gespecialiseerd in logmanagement en geavanceerde monitoringstechnologieën, introduceert zijn nieuwe-generatie IT-security-tool: Blindspotter. Ó Ordina is door SAP gecertificeerd als SAP Hana Operations Partner. Ó Mac-gebruikers kunnen als eerste aan de slag met Office voor Mac 2016, die voor hen in 139 landen en zestien talen beschikbaar komt en daarmee Office voor Mac 2011 opvolgt. Ó ABN AMRO lanceert als eerste Nederlandse bank de j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
11
onze CIO
12
C I O M AGA Z I N E
Bits & Bytes
wereld te omarmen en eerst te denken wat er mogelijk is met oplossingen in de cloud, voor mobiele toepassingen en met de situationele context, en daarna pas te denken hoe je daar gaat komen met info en technologie.”
ren, wat vervolgens verbeteringen oplevert voor het bedrijfsresultaat. Klein: “Marketing als vertegenwoordiger van de klant kan een belangrijke rol spelen in het correct uitvoeren van de processen van andere afdelingen, waarmee deze afdelingen effectiever en efficiënter kunnen presteren. Dat vertaalt zich in zowel betere financiële prestaties als minder ziekteverzuim en hogere personeelstevredenheid.”
IBM investeert in start-up-ecosysteem
Marketing verbetert processen Marketing kan een positieve invloed op het bedrijfsresultaat hebben, doordat kennis over klanten de processen van andere afdelingen helpt te verbeteren. Dat concludeert Alex Klein in zijn proefschrift Marketing als verbeteraar van bedrijfsprocessen, waarmee hij op 9 juni promoveerde aan Nyenrode Business Universiteit.
D
e promovendus pleit voor een nieuwe rol voor marketing. Daarin zorgt marketing dat de kennis over klanten wordt doorgegeven aan operationele afdelingen. Met deze kennis zijn de afdelingen beter in staat hun processen correct uit te voe-
Na New York, Berlijn en Londen is Nederland de vierde locatie waar IBM een bijdrage levert aan het versterken van het ecosysteem voor starters. De investering betreft voornamelijk het leveren van technologie, het beschikbaar stellen van experts voor ondersteuning van start-ups, en actieve participatie in de start-up- en developer-community.
I
n Nederland starten jaarlijks zo’n 150.000 nieuwe bedrijven. Om de samenwerking met deze start-ups verder te versterken, opende IBM recentelijk de IBM Innovation Space in ‘B.Amsterdam’, een van de snelst groeiende start-up-communities in Amsterdam. Een team IBMexperts en -businessdevelopers werkt daar schouder aan schouder met starters aan innovatieve toepassingen die gebruikmaken van technologieën zoals mobile, cloud, internet of things, analytics en ‘cognitive computing’. Beginnende ondernemingen krijgen toegang tot deze technologieën via het IBM Global Entrepre-
neur Program for Cloud startups (CGEP). De Nederlandse starters Greeniant, imgZine en Cupenya maken daar al gretig gebruik van. Via het CGEP hebben zij toegang tot IBM’s Softlayer-cloudomgeving, Bluemix developers-platform en Cloudantdatabaseservice. Beginnende ondernemers kunnen tot 120.000 dollar aan ‘cloud credits’ krijgen om hun bedrijf te bouwen en te laten groeien. “Innovatie heeft meer impact als start-ups en corporates samenwerken”, zegt Harry van Dorenmalen, algemeen directeur IBM Nederland. Door starters in contact te brengen met haar uitgebreide netwerk van corporate klanten, geeft IBM beginnende ondernemers net dat extra duwtje in de rug.
Hackatons IBM is tevens zeer actief in start-up- en developersevenementen. Van grote corporate hackatons waar start-ups corporates helpen innoveren, tot en met lokale meet-ups waarin IBM samenwerkt met bijvoorbeeld het start-up Launch Café in Groningen of The next woman – Innovation Summit, waar vrouwelijke entrepreneurs centraal staan. IBM organiseert ook hands-on bootcamps voor developers en start-ups waar onderwerpen zoals design thinking, internet of things of agile development aan de orde komen.
Nullen & enen 0100010101010011010101010101010100101010101001010101010101001011010010101010101100101100 Intermediair App, waarmee intermediaire partners van de bank, klanten beter kunnen informeren en sneller voorzien van de juiste hypotheekinformatie. Ó Unit4 maakt de volgende stap in een papierloze administratie voor ondernemers, met de introductie van een koppeling tussen Unit4 en Basecone. Ó Vakantie nemen is bij Decos een groepsverantwoordelijkheid waar medewerkers onderling uit moeten komen; het afschaffen van de vakantiedagen is onderdeel van een nieuwe manier van werken. Ó VisionsConnected, leverancier van cloud-based videoconferencing en unified communications, introduceert VCLounge: een persoonlijke virtuele vergaderruimte. Ó Unisys heeft zijn aanbod van oplossingen voor de luchtvaartsector verrijkt met drie intelligente passagierherkenningssystemen, j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
13
Bits & Bytes
Nog eentje over digitaal…
Het gebruik van informatie
Nog eentje doen over digitalisering? Voor wie het nog niet wist: grote ondernemingen ondervinden wereldwijd aanzienlijke problemen met het vormgeven van hun digitale strategie. Hoewel in het algemeen digitale innovatie de bestuursagenda van bedrijven beheerst, hebben ondernemingen moeite om hun strategie hierop aan te passen.
V
ooral het tempo waarin de digitalisering zich voltrekt en de dringende noodzaak om te innoveren maakt het voor bedrijven lastig een digitale ondernemingsstrategie te realiseren en de noodzakelijke kennis en vaardigheden in huis te halen. Bedrijven beschouwen het aantrekken van specialisten die in staat zijn big data te analyseren op dit moment als het meest nijpende probleem. Zo’n drie kwart van de ondervraagde CIO’s geeft aan dat de onderneming nog geen digitale ondernemingsstrategie heeft. Twee derde van de onderzochte CIO’s verwacht dat de digitalisering de huidige bedrijfsvoering ingrijpend zal veranderen. En een meerderheid denkt dat de gevolgen van de digitale ontwrichting binnen nu en twee jaar merkbaar zullen zijn. Dit alles blijkt uit de jaarlijkse CIO Survey van Harvey Nash en KPMG.
Door Guus Pijpers
Informatie vanuit de gebruiker Gebruikers kijken op hun eigen manier naar informatie. Elke gebruiker heeft daarbij een eigen uniek begrip. Die zienswijzen kunnen we onderverdelen in negen categorieën. Informatie wordt gedefinieerd vanuit ...
Informatie ...
de behoefte de vorm
is wat wordt gezocht is wat wordt gerepresenteerd in bijvoorbeeld tekst of plaatjes is opgebouwd uit woorden, zinnen en paragrafen is van degene waar je het van krijgt of betrekt is iets dat wordt geacht beperkt of onbeperkt aanwezig te zijn zet de ontvanger aan tot actie geeft de ontvanger betekenis
de taal de bron de inhoud de actie de semiotiek (tekens en tekensystemen) de betekenis het gebruik
voegt iets toe aan hetgeen de ontvanger al weet is bruikbaar, direct of in de toekomst
Bekend maakt bemind De volgende factoren spelen een rol bij het selecteren en evalueren van informatie. Anker – Wanneer je niet deskundig bent op een bepaald gebied, wordt de als eerste verkregen informatie als waarheid aangenomen. Beschikbaarheid – We kennen meer gewicht toe aan informatie die al beschikbaar is. Vaak getypeerd als ‘wat weet ik al’ tegenover ‘wat heb ik nodig’. Botsing – Informatie die niet aansluit bij je overtuiging, wordt al gauw verworpen. Herinnering – Mensen kunnen zich informatie beter herinneren als die aansluit bij onderwerpen waarmee ze bekend zijn. Interesse – Mensen brengen informatie altijd in relatie tot hun persoonlijke en zakelijke interesse. Recent – Mensen zijn geneigd aan de laatst verkregen informatie een groter belang te hechten. Selectie – Iets waar mensen niet echt in zijn geïnteresseerd, wordt vaak niet waargenomen. Voorkeur – We kijken eerder naar informatie die aansluit bij onze vertuiging dan informatie die daar tegenin gaat. GUUS PIJPERS geeft adviezen over de inzet en het gebruik van informatie (
[email protected]).
Nullen & enen 010001010101001101010101010101010010101010100101010101010100101101001010101010110010110010101 waarmee luchtvaartmaatschappijen en luchthavens de totaalervaring van de passagier in de VIP-lounges kunnen verbeteren en tegelijk de onkosten kunnen verlagen en nieuwe bronnen van inkomsten kunnen aanboren. Ó Stibo Systems, aanbieder van multidomeinmasterdatamanagementoplossingen, heeft voor de derde keer op rij een bijna perfecte score behaald in de Ventana Research Value Index voor productinformatiemanagement. Ó Siemens en Atos hebben een zesjarige overeenkomst gesloten voor de realisering van een SAP Hana-cloudplatform voor dataservices dat Siemens in staat stelt op nieuwe marktontwikkelingen in te spelen. Ó VMware introduceert VMware Identity Manager, de eerste ‘identity as a service’-oplossing die geïntegreerd is met mobilitymanagement en security. Ó 14
C I O M AGA Z I N E
Altijd en overal veilig bij uw data. CloudNL. De veilige cloud- en datacenter-infrastructuur van KPN. Het veilig opslaan van uw bedrijfsdata is van grote waarde. Met CloudNL hebt u altijd de juiste omgeving voor veilige en flexibele opslag van applicaties en bedrijfsdata. Daarnaast is het een cloudplatform waarbinnen u kunt kiezen voor een publieke en private IaaS, hosting, bare metal of een hybride omgeving. Meer weten over Cloud van KPN? Kijk op kpn.com/zakelijk of neem contact op met uw accountmanager van KPN.
Eén systeem voor Finance & HR. Een systeem waarmee u ontdekt én verder groeit. Maak kennis met één geïntegreerd systeem voor Finance & HR waarmee uw organisatie verder groeit. Groei gaat niet alleen over groter worden. Groei gaat ook over slimmer zijn. Met Workday boort u nieuwe marken aan. U ontdekt waar de toptalenten zich bevinden. U maakt beslissingen op basis van data en informatie in plaats van op intuïtie. U krijgt antwoorden op vragen waarvan u niet wist dat u ze moest stellen. En, het is het enige systeem met een klanttevredenheid van 97%. Zo blijft u groeien, terwijl uw concurrentie gefocust blijft op besparingen.
workday.com/nl
Gebaseerd op een onderzoek van Workday onder executives bij elk van haar klanten in 2014. Workday en het Workday logo zijn geregistreerde handelsmerken van Workday, Inc. ©2015 Workday, Inc. Alle rechten voorbehouden.
peter hagedoorn Column
Digitale evolutie
D
e mens is in miljoenen jaren geëvolueerd tot wat hij nu is. Het lijkt erop dat met de stap naar de digitale wereld óók een nieuwe fase voor de mensheid ingaat. Onze hersenen hebben als primaire doel ons in leven te houden en met intelligentie te beschermen. Dat is goed te zien bij een primitief organisme. Zo is er een holtediertje dat start met een drijvend bestaan. Tot het een definitieve plaats om te leven heeft gevonden, met de juiste watertemperatuur, voeding in het water, zuurstof en dergelijke. Het diertje, dat beschikt over primitieve hersentjes, besluit deze hersenen na definitieve vestiging op te eten. Die zijn vanaf dat moment immers niet meer van belang om te overleven. Nu de mensheid stap voor stap naar de digitale samenleving toeleeft, gaat er een belangrijke omkering plaatsvinden. Waar de mens tot voor kort met name handenarbeid verrichtte, verschuift de arbeid steeds meer naar hersenwerk. Vroeger was denken een bezigheid van de elite: edelen en monniken. Gewone mensen waren boer of bakker en gebruikten hun hersenen om als vakman te overleven. Aan iets anders kwamen ze nauwelijks toe. Tegenwoordig verricht vrijwel iedereen hersenarbeid. Ook de vakman gebruikt steeds meer digitale hulpmiddelen, zelfs de boer. Steeds meer mensen hebben functies waarbij hersenarbeid een primaire rol speelt. Alles draait om de denkende mens die zijn hersenen gebruikt om (digitale) arbeid te verrichten, om (digitaal) te recreëren, om (digitaal) zijn leven in te richten. De fysieke wereld wordt steeds meer de digitale of virtuele wereld en de fysieke wereld wordt een ondersteunende wereld, ten dienste van de nieuwe digitale werkelijkheid. Steeds meer mensen zijn de hele dag bezig met grote schermen en smartphones en bepalen aan de hand daarvan hun dagpatroon.
j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
PETER HAGEDOORN is oud-CIO, oud-voorzitter CIO Platform Nederland, CIO of the Year 2005, bestuurslid INSEIT en secretarisgeneraal van de European CIO Association.
Explosies De mens wordt langzamerhand een informatie verwerkend wezen. Omdat dit in de evolutie een ‘nieuwigheid’ is, leidt dit tevens tot existentiële nood. Een dier of mens dat primair vanuit overleven functioneert, stelt zich immers geen existentiële vragen en is vooral bezig met overleven. Maar naarmate de hersenfunctie meer primair wordt, wordt de vraag voor steeds meer mensen prangend: waartoe besta ik eigenlijk? De natuur heeft daar geen eenduidig antwoord op en de mens moet dat vooral maar zelf uitzoeken. Maar het is wel logisch dat, nu miljoenen mensen de geestelijke ruimte hebben zich deze vraag te stellen, een deel van die mensen in geestelijke problemen verzeild raakt. Interessant is dat de digitale ruimte die in deze periode ontstaat gigantisch en nog vrijwel onontgonnen is. We zien op dit moment daarom ware explosies van creativiteit, van nieuwe ontdekkingen, van mensen die wereldwijd met elkaar verbonden raken en samenwerken of zaken samendoen. Waar samenwerken en produceren in de fysieke wereld duur, milieuvervuilend en omslachtig is, zien we dat de digitale wereld een gigantisch perspectief biedt voor grotere duurzaamheid (e-boeken versus klassieke boeken, videoconferencing versus vliegreizen), snelle informatie-uitwisseling, efficiënte samenwerking en dus razendsnelle, wereldwijde ontwikkelingen op vrijwel ieder gebied. Komende jaren kunnen de hersenen van de mens zich in volle creativiteit uitleven in de digitaal expanderende wereld en dat zal een gigantische versnelling van ontwikkelingen te zien geven op tal van gebieden. Met de komst van de digitale samenleving ontstaat fundamenteel een totaal nieuwe wereld met vooralsnog oneindige vergezichten. Nu maar hopen dat de primitieve en conservatieve krachten die de wereld op dit moment teisteren dit digitale perspectief niet te veel in de wielen zullen rijden.
Ó
17
INTERVIEW Michel van Hout en harm van hees
MICHEL VAN HOUT, VP ICT TRANSAVIA
“De beste digitale airline” De concurrentie in de luchtvaartsector is bijzonder groot. Vliegmaatschappijen moeten extreem agile zijn om continu in te kunnen spelen op trends en veranderingen in de markt. Een andere belangrijke factor is een sterke klantgerichtheid. Transavia profileert zich al langer als online merk, maar met de nieuwe huisstijl en gebruikersinterface lijkt het bedrijf zijn digitale draai echt te hebben gevonden. CIO Michel van Hout vertelt over het waarom, wat en hoe van deze transformatie en de rol daarin voor IT. Harm van Hees, verantwoordelijk voor de e-commerce, schetst het businessperspectief.
H
et is opmerkelijk hoe jullie qua uitstraling en interactie met klanten in korte tijd getransformeerd zijn naar vriendelijk, dynamisch en digitaal. Michel van Hout: “We hebben een duidelijk plan: aansluiting in de low-costmarkt. We willen aan meer klanten rechtstreeks tickets verkopen en tegelijk onze positie bij touroperators behouden. Met name de rechtstreekse kaartjesverkoop vraagt om differentiatie ten opzichte van de concurrenten. Dat uit zich onder meer in de nieuwe identiteit die in januari is ingevoerd, de commercials en onze verschijning op de website. Onze filosofie is de gebruiker centraal te stellen. Met processen eromheen die zo lean mogelijk zijn. Dat ondersteunen we vervolgens met de relevante IT.”
18
Elke maatschappij zal op den duur toch low-cost moeten worden? Harm van Hees: “Het gaat in onze sector inderdaad voor een groot deel om de prijs, daar ligt vanwege de concurrentie een enorme druk op. Elk bedrijf zal inderdaad low-cost moeten worden om de marktpositie te kunnen handhaven. Digitalisering speelt daar een belangrijke rol in, omdat je je processen rondom de klanten organiseert. Transavia heeft wat dat betreft al heel wat stappen gezet. Zo zijn we ooit begonnen met Basiq Air als eerste low-costexperiment. Dat concept sloeg erg aan, waarna de keuze is gemaakt om als vernieuwd transavia.com (zonder hoofdletter, red.) op deze voet verder te gaan. Inmiddels heten we overigens weer gewoon Transavia met een grote T.”
C I O M AGA Z I N E
Door Hotze Zijlstra Ó Fotografie Clemens Rikken
j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
19
20
C I O M AGA Z I N E
Mensen vinden dat hele low-costidee toch prima? Je hoeft immers niet te betalen voor dingen die je niet nodig hebt. Van Hout: “Aanvankelijk was er wat weerstand toen men aan boord ineens moest betalen voor eten en drinken, maar het idee werd heel snel omarmd. We geven de klant de keuze om er, boven op het basisprijsniveau van vervoer van a naar b, nog iets bij te kopen. We dringen dus geen prijsverhogende zaken op, maar geven de passagiers zelf de regie. Natuurlijk is het ook belangrijk om de basisprijs van een vliegticket zo laag mogelijk te houden. Want op basis daarvan word je online vergeleken en maakt de klant de keuze. Alle producten en diensten eromheen worden vervolgens in kleine stukjes opgedeeld en aangeboden.” Van Hees: “We hebben hiertoe een nieuw e-commerceplatform ontwikkeld dat rust op twee belangrijke pijlers: personalisatie en persoonlijke relevantie. Binnen de reiswereld heb je namelijk traditioneel een hoofdboeker, die de reis regelt voor het hele gezelschap. Terwijl ‘digitaal’ betekent dat elke passagier op elk moment in de ‘customer journey’ zelf aan de knoppen moet kunnen zitten: bagage bijboeken, stoel van voorkeur reserveren enzovoorts. Zeker door de opkomst van mobiel wil iedereen zelf zijn of haar zaken kunnen regelen.” Qua gebruiksgemak en stijl kunnen jullie de vergelijking met digitale firma’s zoals Airbnb, Uber en Spotify doorstaan. Van Hout: “Qua vormentaal is alles bijna als iconen opgezet. We hebben bij het ontwerp goed nagedacht over hoe bruikbaar en onderhoudbaar alles is in de digitale wereld. De nieuwe huisstijl is ontstaan vanuit ons nieuwe e-commerceplatform en die kun je nu ook op veel van onze vliegtuigen zien. Het oude logo, met de cirkels rondom een kleine letter ‘t’, voldeed niet meer, omdat dit er op een mobiel device niet goed genoeg uitziet. De oude huisstijl vormde met andere woorden een belemmering in de digitale wereld.” Van Hees: “Het nieuwe platform sorteert in technologisch opzicht voor op een toekomst waarin alles digitaal is. Dus ook de indirecte kanalen. Toegankelijkheid staat daarbij centraal. Het maakt niet uit waar je hebt geboekt. Binnen het nieuwe platform kan iedereen zijn boeking oproepen en extra producten en diensten afnemen. Dit betekent een enorme vergroting van ons bereik: dat strekt zich niet alleen uit tot de directe boekers, maar ook de indirecte. Uiteindelijk hebben wij samen met onze businesspartners hetzelfde doel en dat is de passagier een optimale digitale beleving bezorgen gedurende de gehele klantreis.”
zin aan houdt. Ook op de momenten dat je voor het gemak liever voor een andere oplossing zou willen kiezen, met veelal een nieuw bord spaghetti tot gevolg.” Van Hees: “We hebben gekozen voor twee kernsystemen: Sitecore voor personalisatie en het boekingsplatform New Skies van Navitaire. Deze hebben we gecombineerd en er een maatwerk voor de front-end aan toegevoegd. Het systeem was daarbij leidend, wat de snelheid erin heeft gehouden.” Kunnen jullie een idee geven van de omvang van het traject? Van Hees: “We zijn eind 2012 begonnen met de voorbereiding en in april 2013 gestart met ontwikkelen. We hebben uiteindelijk in twee jaar tijd een volledig platform, dat zich in de loop der tijd had ontwikkeld, compleet gemigreerd. We hebben volgens de Scrum-methodiek multidisciplinaire teams bij elkaar gezet, in drie–eenheid samen met onze partners Mirabeau en Accenture, met voor alle partijen evenveel verantwoordelijkheid. Veertig man, vier teams. Als product-owner e-commerce managede ik met mijn team de achterliggende stakeholders: direct sales, indirect sales, customerservice – feitelijk iedereen die belang heeft bij het platform.” Van Hout: “We worden er steeds beter in om, wanneer we op het punt staan te beginnen met iets groots, eerst met elkaar, zowel business als IT, in trainingskamp te gaan. Functies zijn binnen Transavia sowieso heel erg verweven. Onze directie snapt gewoon hoe je IT doet! Dat is een ongelooflijke katalysator geweest voor een grootschalige aanpak en het doen van investeringen. We zijn begonnen met één Scrum-team en we zagen welke snelheid we genereerden door mensen bij elkaar te zetten en op die manier te gaan werken. Toen duidelijk was dat er waarde gecreëerd werd, was de weg vrij om meer teams neer te zetten om nog meer snelheid te maken.” Dat is het mooie van Scrum, de hele organisatie moet erin mee… Van Hees: “Die multidisciplinaire wisselwerking zorgde inderdaad dat andere organisatieonderdelen nieuwe proposities konden en moesten bedenken. Dat was van grote invloed op de cadans van de innovatie. Scrum is als werkwijze het gehele bedrijf in getrokken, ook binnen de commerciële organisatie.” Van Hout: “Laatst hoorde ik twee mensen bij de koffieautomaat praten. Zegt de een tegen de ander: ‘Ik wil even een epic (een user story met een grotere scope, red.) met je delen.’ Dat is toch geweldig? Dat is misschien ook wel het mooie van dit bedrijf: groot genoeg om mooie dingen te mogen doen, maar klein genoeg om snel een gemeenschappelijke taal te kunnen spreken. Uiteraard zorgen we er wel voor dat we aan de operationele kant, denk aan de vliegprocessen en dergelijke, niet te vluchtig worden. Het gaat dus om de balans. Waar de klassieke watervalaanpak effectief en gepast is, zoals bij de uitrol van standaardoplossingen, doen we dat gewoon.”
“De oude huisstijl vormde een belemmering in de digitale wereld”
Welke impact had dat op jullie processen en systemen? Van Hout: “Alles moest overhoop, om de boel uiteindelijk weer werkend bij elkaar te brengen. De te kiezen architectuur is daarbij van eminent belang geweest. Dat vraagt dat je zo goed mogelijk over principiële keuzes nadenkt en dat je je er in praktische
j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
21
INTERVIEW Michel van Hout en harm van hees
“Scrum is als werkwijze het gehele bedrijf in getrokken” Is er ten aanzien van de systeemkeuze geen invloed vanuit het moederbedrijf? Van Hout: “Transavia is een zelfstandig bedrijf met een eigen directie en een eigen raad van commissarissen. KLM is aandeelhouder, maar we hebben onze eigen verantwoordelijkheid en autonomie ten aanzien van te maken keuzes. In dat spel redeneren we zo zuiver mogelijk. Als het in het belang is van Transavia om
iets te gebruiken wat onze aandeelhouder al in huis heeft, dan zullen we dat niet laten. Wanneer je niet meer je eigen keuzes kunt maken, dan help je uiteindelijk je businessmodel om zeep. Vanuit het marktperspectief kijken we hoeveel waarde een euro in innovatie creëert. Het runnen van de IT-fabriek proberen we vervolgens te besturen als een cost center, met jaar over jaar dalende kosten per eenheid. Daarbij ligt de focus op een verstandige manier van sourcing, onder meer vanuit de cloud.” Dan ben je uit die vervelende discussie, want dan gaat het vooral over waarde. Kun je die trouwens kwantificeren? Van Hees: “De businesscase van het nieuwe e-commerceplatform zit ’m zoals gezegd in de relevantie die wij nu bieden. Door de gebruiker van ons e-commerceplatform beter te herkennen in zijn klantreis zijn we in staat om beter in te spelen op zijn behoefte
22
door op het juiste moment het juiste product of de juiste service aan te bieden. Die waarde voor de gebruiker resulteert direct in waarde voor Transavia in de vorm van een betere conversie op de verkoop van vliegtickets, een betere conversie op aanvullende producten en diensten en een beter gebruik van services als mobile check-in. Waarmee we procesmatig weer kostenbesparingen realiseren. Je hebt immers minder balies op Schiphol nodig.” Van Hout: “Ik benader deze ook weer het liefst vanuit het perspectief van de klant. Als ik in staat ben om die klant met een instapkaart op z’n mobiele apparaat op de luchthaven te krijgen en
hij hoeft daardoor niet meer in een rij te staan, dan kom ik ’m tegemoet. Dat ik tegelijk een deel van de kosten eruit haal, is een heel welkome bijvangst. Een ander voorbeeld is de entertainment-app. Daarmee kunnen passagiers materiaal downloaden dat tijdens de vlucht op het eigen device bekeken kan worden. We dwingen niemand meer om met z’n allen naar één schermpje te kijken met door ons bedachte content, maar geven iedereen zelf de keuze. Bijkomend voordeel is dat die schermpjes kunnen worden verwijderd, wat scheelt in kosten, brandstof en dus ook het milieu. Goed voor de klant, goed voor ons en goed voor de wereld.” Wat staat nu op de business- en IT-roadmap? Want jullie zijn natuurlijk nog niet klaar. Van Hout: “Onze ambitie is om binnen Europa de beste digitale airline te worden. We werken daartoe aan een ‘employee journey’,
C I O M AGA Z I N E
op dezelfde manier als we aan de klantenkant doen, maar dan gericht op het productieproces. Uiteindelijk komen de werelden van klant en medewerker bij elkaar: namelijk wanneer men op reis gaat. Wij maken ons product waar de klant bij is. Dat is wezenlijk anders dan bij fast movers of zakelijke dienstverleners. Dat betekent dat de digitale wereld zowel in het voortraject van de aankoop, als in de fullfilment van hetgeen men koopt, aan elkaar moet worden gelijmd. Ook vraagt het investering in de ondersteunende systemen zoals bijvoorbeeld in ons ERP- en crewindelingssysteem.” Kun je een concreet voorbeeld geven hoe jullie dat gaan doen? Van Hees: “Binnen ons nieuwe e-commerceplatform kunnen klanten alles doen: zoeken, boeken, zaken toevoegen, inchecken. Onze stoelreservering heeft een prachtige user interface. Hoe mooi zou het zijn als het cabinepersoneel straks met behulp van een tablet dezelfde interface kan oproepen om klanten te herkennen en helpen. Bijvoorbeeld door ze naar een andere stoel van
j a a rga n g 11 Ó n u m m er 4 Ó 2015
keuze te ‘swipen’. Een voorbeeld hoe de brug kan worden geslagen tussen passagier en medewerker.” Van Hout: “Ook voor onze medewerkers willen we knelpunten digitaal oplossen. Er zijn veel vluchten van Transavia die buitengewoon vroeg in de ochtend vertrekken. Personeelsleden parkeren hun auto op een grote en volle parkeerplaats. Na een lange dag hard werken arriveren ze soms in het donker. Hoe mooi zou het zijn als we ze kunnen helpen om veel gemakkelijker dan momenteel hun auto terug te vinden?” Van Hees: “Kijkend naar de visie van Transavia zijn er twee grote speerpunten: passenger experience en digital. Maar het begint allemaal bij de medewerkerservaring. Als die namelijk niet goed is, kun je nooit een goeie passagierservaring creëren. Een mooi voorbeeld is de nieuwe kleding voor de medewerkers, die in lijn is met de nieuwe huisstijl. Die hebben we op basis van cocreatie ontwikkeld. De crew heeft dus in verschillende fasen mogen meebeslissen over hun eigen kleding. Het gevolg is dat ze nu heel enthousi-
23
ast zijn, wat weer afstraalt op de passagier. Die klantgerichtheid moet ervoor zorgen dat wij het verschil kunnen gaan maken.” Wat betekent dit alles voor jouw rol, Michel? Van Hout: “Mijn rol is tweeledig. Allereerst moet ik de verandering voortdurend aan blijven jagen, om dat vervolgens te laten landen binnen een gedegen operatie. Aan de innovatiekant moeten de condities waaronder de teams kunnen vlammen vroeg in het proces gerealiseerd zijn. Dat vraagt om een principiële opstelling. Zo zullen we niet iemand aanstellen als projectmanager die we eigenlijk niet zien zitten. Dat zorgt er automatisch voor dat er veel mensen van positie gewisseld zijn, of vertrokken. En dat zal nog wel even doorgaan.”
“Ik manage bij voorkeur de mogelijkheden, dat geeft veel meer energie” Kun je iets meer zeggen over de principes die je hanteert? Van Hout: “Je moet altijd een plan hebben, maar het zijn altijd de mensen die het doen. Middelen zoals IT moeten altijd schaars zijn. De processen die je ontwerpt zijn er altijd om de inhoud te kraken. En dat alles mogen besturen is een voorrecht. Met die vijf uitgangspunten heb je al een buitengewoon aardig kompas. Wanneer dat ook nog eens landt in de organisatie scheelt dat heel veel onzinverzoeken, waardoor je als IT minder ‘nee’ hoeft te zeggen. Dat is mooi, want ik wil mensen helemaal niet beperken als het gaat om de grootte van de e-mailbox. Ik help mensen liever die een beetje opgeruimd te houden. Zo wil ik ook geen regie voeren op wat medewerkers op hun device zetten. Liever breng ik ze bij wat verstandig is en wat niet. Ik manage bij voorkeur de mogelijkheden, dat geeft veel meer energie.” Ó
24
C I O M AGA Z I N E
Solide inspiratie Als u aan het roer staat van een vraaggestuurde IT-organisatie maakt u turbulente tijden mee. Een sterk veranderende vraag en een keur aan nieuwe oplossingen. Zie in die dynamiek maar eens de juiste koers uit te stippelen en door een optimale inzet van ICT uw organisatie veilig de haven in te loodsen. Om u en uw team te inspireren en van nieuwe ideeën te voorzien bieden wij nu een corporate abonnement aan op drie magazines van ICT Media. Zodat u als CIO en andere IT-verantwoordelijken in uw organisatie beslagen ten ijs komen als de juiste beslissingen moeten vallen. Neem nu een corporate Abonnement en ontvang CIO magazine (6x), Tijdschrift IT Management (6x) en Outsource Magazine (4x) voor maar €249 exl. BTW per jaar (normaal €325,00). Kijk voor aanmelding en actievoorwaarden op www.it-executive.nl/innovatie
tHema it & technology
september 2015 jaargang 8
innovatie – informatie – applicaties
4 Programma’s en projecten
Thema | StrategicAugustus Sourcing 2015 Jaargang 10
11e jaargang #4 2015
micHel van Hout [tRansavia]
digitaal gaat vliegen
Henk van Raan [amsteRdam aRena]
Slim, duurzaam en multifunctioneel
Richard Molenaar, ABN AMRO: Stop energie in je projectteam Geen ERP toch MDM De squads en tribes van Spotify
summeR summit:
innovatie iS meer dan technologie
Paul stRong [vmwaRe]
‘Consumeren en differentiëren’
IT IN THE BOARDROOM
Congres: Journey to digital Leveranciersselectie op hoger plan Onderhandelen, van kunst naar kunde
ColleCtief groeien in een eCosysteem Reinoud Selbeck, Philips
