Diesellocomotief 101 van de Nederlandsche Tramweg-Maatschappij
Verslag van de restauratie
Station Drachten, 1936
Loc 101 in Hoorn, ruim 70 jaren later, voor de aanvang van de restauratie
De Museumstoomtram Hoorn-Medemblik is in 2009 begonnen met de restauratie van diesellocomotief 101 van de Nederlandsche Tramweg Maatschappij. Op basis van een restauratieplan voor de locomotief hebben het Prins Bernhard Cultuurfonds, het VSB Cultuurfonds en het SNS Reaalfonds subsidies toegekend om de restauratie uit te kunnen voeren. In combinatie met de bijdrage die het museum van de BankGiro Loterij ontvangt, kan de gehele restauratie worden uitgevoerd. Voor het 'rijdende stoomtrammuseum' is de historische diesel-loc van groot belang. Dankzij de locomotief kan de laatste ontwikkeling in de interlokale tramweggeschiedenis worden getoond. Met de loc wordt het bovendien eenvoudiger om vroegere ritten uit Medemblik te kunnen rijden en beschikt het museum voor rangeerdiensten en werktreinen over een betrouwbare motorlocomotief.
Werkzaamheden tot juli 2009 Bevriende relaties hebben de voor de diesellocomotief benodigde motor inmiddels gratis geleverd en gereviseerd. Deze is in het frame van de locomotief geplaatst. Dit frame kon door een sponsor worden gestraald en geschilderd. Dit geldt ook voor de wielstellen, die eveneens hun plaats in het frame hebben gekregen. De werkzaamheden aan de herbouw van het machinistenhuis zijn gestart en er worden nieuwe buffers en koppelingen vervaardigd.
Werkzaamheden augustus 2009 De gereconstrueerde trambuffers en trekhaken zijn op de locomotief aangebracht. De beide koppelstangen zijn gericht en gepolijst. Op dit moment wordt verder gewerkt aan de bouw van diverse onderdelen voor de aandrijving. De luchtcompressor is inmiddels gereviseerd.
Werkzaamheden september 2009 Eind augustus arriveerde de hydraustatische aandrijving in Hoorn, bestaande uit een hogedruk hydropomp en motor. De aansluiting met de dieselmotor wordt op dit moment gerealiseerd. Nu de luchtcompressor is gereviseerd, is een begin gemaakt met het maken van het leidingwerk voor de luchtremmen. Er wordt gewerkt aan de reconstructie van het hekwerk rond de wielen. De zandstrooiers zijn weer compleet en werkend gemaakt.
Werkzaamheden oktober 2009 Delen van het machinistenhuis worden vervaardigd en een deel is inmiddels geklonken. Ten behoeve van de ronde vorm van de motorkap zijn houten mallen vervaardigd, waarop het plaatwerk in de juiste vorm zal worden bewerkt.
Werkzaamheden november en december 2009 De omvangrijke werkzaamheden aan het bouwen van het machinistenhuis zijn voortgezet. De bijzondere, relatief moderne vormgeving van de locomotief betekent dat er vele extra hoeken, bochten en vormen in het plaatwerk moeten worden aangebracht ten opzichte van de minder gestroomlijnde stoomlocomotieven die wij zo gewend zijn!
Werkzaamheden januari 2010 De omvangrijke werkzaamheden aan het bouwen en klinken van het machinistenhuis, de motorkappen en de radiateur gaan voort. Voorts wordt verder gewerkt aan diverse kleinere onderdelen (met name lagers) voor de aandrijving.
Werkzaamheden februari 2010 Het originele plaatwerk van de motorkap is gestraald en blijkt voor een groot deel nog bruikbaar te zijn. Het machinistenhuis is inmiddels wel geheel gereconstrueerd uit nieuw plaatwerk. Een deel van de opbouw van de locomotief is nu geklonken en geschilderd (grondverf). Ook aan de kleinere onderdelen voor de aandrijving wordt verder gewerkt.
Werkzaamheden maart 2010 De motorkap wordt weer opgebouwd. Vele klinknagels zijn in de afgelopen dagen in het plaatwerk van de diesellocomotief verwerkt.
Werkzaamheden april 2010 De grote motorkap van diesellocomotief 101 is geheel geklonken. Deze wordt nu samengesteld en geschilderd (nog niet in de uiteindelijke groene kleur). Het front is speciaal door een carrosseriebouwer vervaardigd en tot in de details afgewerkt aan de hand van historische foto’s. Ook rond de aandrijving is nieuws te melden: de tandwielkast is geleverd en deze wordt nu passend gemaakt op de blinde as, die via een koppelstang de wielen aandrijft.
Werkzaamheden mei 2010 De locomotief is teruggekeerd in de werkplaats te Hoorn. Inmiddels is de gereconstrueerde kleine kap aan de achterzijde geplaatst. Hier zal de stoomverwarmingsketel worden aangebracht.
Werkzaamheden juni 2010 Voor de koppelstangen en wielen wordt een hekwerk aangebracht. Het reconstrueren van de bolvormige verbindingspunten in het hekwerk is een omvangrijk proces, dat is uitgevoerd op de computergestuurde draaibanken van een lokale technische school, het Horizon College. Een stagiaire van deze school werkt aan dit project. Ook aan de aandrijving van de locomotief wordt op dit moment verder gewerkt. De blinde as is nog in bewerking. De hydraulische pomp wordt komende week ingebouwd, waarna de grote motorkap en radiateur kunnen worden geplaatst. De locomotief heeft dan haar min of meer definitieve vorm weer terug!
Werkzaamheden juli 2010 Na inbouw van de diverse onderdelen heeft ook de grote motorkap met deuren zijn definitieve plaats gekregen. De volledig gereconstrueerde hekken voor bij de wielen worden nu geschilderd.
Werkzaamheden augustus 2010 Zoals op de foto is te zien, zijn de gereviseerde blinde as met de tandwielkast en de hydromotor in de locomotief geplaatst. Voor de afwerking van het machinistenhuis is nog het nodige plaatwerk vervaardigd.
Werkzaamheden september en oktober 2010 Er is een luchtcompressor in de locomotief geplaatst en de systemen voor de koeling van de motor zijn aangebracht. Voor de hydraulische aandrijving is een proefopstelling gemaakt. Er wordt inmiddels gewerkt aan het verkrijgen van een passende stoomketel voor de stoomverwarmingsinrichting die de locomotief oorspronkelijk had.
Werkzaamheden november en december 2010 De gereconstrueerde machinistencabine is op dit moment geheel geklonken. Schuiframen en schuifconstructies zijn aan de hand van oude foto’s gereconstrueerd. Op de centrale blinde as is een tandwielkast gemonteerd. De krukken op de blinde as zijn pas gemaakt en gemonteerd. De blinde as drijft via koppelstangen beide wielstellen aan. Ook deze koppelstangen zijn inmiddels gereviseerd. Na te zijn gepolijst zijn er nieuwe lagerbussen in geperst.
Werkzaamheden januari 2011 Al het plaatwerk (machinistenhuis en motorkappen) is tot en met de raamlijsten geklonken, vlakgeslepen en gereed om te worden gestraald en geschilderd. Het glas wordt op dit moment vervaardigd door onze sponsor, de firma HGV te Hilversum. De toevoer van de hydraulische aandrijving is gereed. De omloopventielen en retourleidingen worden thans vervaardigd, evenals het elektrische circuit. Ten behoeve van de koeling is de radiateur naar oorspronkelijk model en een windtunnel geplaatst. Ten behoeve van het luchtremsysteem worden op dit moment de leidingen gelegd. Een van de volgende klussen zal het plaatsen van de stoomverwarmingsketel zijn. Op de foto is Cees Pols bezig met vlakslijpen.
Werkzaamheden februari en maart 2011 31 maart projectleider Richard van den Brink schuurt de verflaag aan de binnenkant van het nieuwe machinistenhuis:
De hydrostatisch e aandrijving is inmiddels geheel gemonteerd:
Werkzaamheden april 2011 8 april - delen van het machinistenhuis en de motorkap zijn in de definitieve kleur geschilderd en op het frame geplaatst voor de foto:
Werkzaamheden mei 2011 4 mei - de nieuwe (oliegestookte) verwarmingsketel voor de stoomverwarmingsinstallatie is gearriveerd; deze zal in de korte neus van de loc worden ingebouwd.
14 mei - in het (toekomstig) machinistenhuis is inmiddels de remkraan van de Westinghouse installatie aangebracht.
28 mei - de stoomverwarmingsketel is op het frame gehesen; na enige aanpassingen aan het leidingwerk zou alles onder de kap moeten passen ...
Werkzaamheden zomer 2011 5 juli - het machinistenhuis is geschilderd en Richard van den Brink is bezig met de bevestiging van de schijnwerper..
Werkzaamheden oktober 2011 31 okt - de ketel voor de stoomverwarming staat op z'n plek en zou nu onder de korte kap moeten passen ...
Werkzaamheden november 2011 3 nov - Richard van den Brink schildert de binnenzijde van het machinistenhuis.
30 nov - het belangrijkste onderdeel van elke locomotief is natuurlijk de trekhaak, maar minstens zo belangrijk is de fluit, of zoals hier bij loc 101, de typhoon! 26 nov - in het machinistenhuis zijn de bedieningshandels aangebracht; aan het kloeke formaat is te zien dat het ontwerp uit de stoomtijd stamt!
Werkzaamheden december 2011 11 dec - Gerro Haan programmeert de electronica (jawel!) die de aandrijving van loc 101 aanstuurt ; en met succes: vandaag heeft de motor proefgedraaid en bleek dat de aandrijfas bereid is zowel vooruit als achteruit te draaien. De eerste echte proefrit komt in zicht!
15 dec - de opbouw wordt geschuurd ten behoeve van de laatste groene laklaag.
29 dec - het machinistenhuis heeft z'n definitieve vorm gekregen
Werkzaamheden Januari 2012 19 jan - de constructie waar het dashboard op komt te rusten wordt geschilderd.
27 jan - in het hart van loc NTM 101 bevindt zich moderne apparatuur voor de aansturing van de hydrostatische aandrijving. De draden worden natuurlijk nog netjes weggewerkt.
Werkzaamheden februari 2012 24 febr - het waterreservoir voor de stoomverwarming, in de ruimte van de korte huif. De ramen van het machinistenhuis zijn van glas voorzien.
22 febr - de hydrostatische aandrijving, gezien vanuit de werkput.
Werkzaamheden maart 2012 Close up van de verwarmingsketel en het waterreservoir.
De aandrijfas is verbonden met de koppelstang, die de beide assen laat draaien.
Werkzaamheden april 2012 De nieuw gegoten nummerplaten voor de loc worden gepoetst, waarna ze nog van een zwarte achtergrond voorzien zullen worden.
Het nieuwe instrumenten-paneel (het "dashboard") van loc 101, klaar om in het machinistenhuis gemonteerd te worden.
De vele kabeltjes, snoeren en draadjes, die in het machinistenhuis samenkomen, worden door Aard Ketel nauwkeurig gesorteerd en gelabeld, alvorens op het instrumentenpaneel aangesloten te worden.
Werkzaamheden mei 2012 31 mei - het instrumentenpaneel is in het machinistenhuis geïnstalleerd.
werkzaamheden juni 2012 30 juni - inmiddels worden voorbereidingen getroffen voor een technische proefrit.
werkzaamheden juli 2012 4 juli - zoals op onderstaande foto te zien is, ontbreekt nog de 'neus' waar de verwarmingsinstallatie onder zit. Welnu, daar wordt aan gewerkt: Jan Mulder is druk bezig met de laatste grondlaag, waarna het aflakken in fraai groen spoedig zal volgen.
Ondanks de extreme buitentemperaturen van rond de 30 graden, werd op 27 juli – met draaiende motor – aan de luchtreminstallatie van loc NTM 101 gewerkt. De volgende dag, 28 juli, heeft de loc op eigen kracht enkele geslaagde proefritten gemaakt op het emplacement van Hoorn.
werkzaamheden augustus / september 2012 De historische tram-dieselloc NTM 101 maakte op 7 september 2012 een proefrit van Hoorn naar Abbekerk en terug en legde haar eerste 22 kilometers op de lijn HoornMedemblik na algehele restauratie probleemloos af. Hier rijdt de loc het station Wognum binnen; de 'Sik" reed mee voor de zekerheid ...
werkzaamheden oktober 2012 Een blik in de motorruimte van de 101, waar de zojuist in een ruime bocht om de compressor gemonteerde leiding van de stoomverwarming zichtbaar is. Als alles klaar is, zal de leiding nog omwikkeld worden met isolerend materiaal. 9 okt - een beetje installatiemonteur is natuurlijk van alle markten thuis, en Harry Mienis is daarop geen uitzondering. Eigenlijk ingehuurd om de verwarmings-installatie in de werkplaats te vernieuwen, aarzelt hij niet als projectleider Richard van den Brink z'n hulp inroept: hier is hij bezig met de stoomverwarmingsleiding van loc 101. 31 okt - nu nog te zien in het machinisten-huis: de elektrische schakelkast, die straks wordt weggewerkt achter een historisch verantwoord ogend houten paneel.
werkzaamheden november 2012
8 nov - de eerste bronzen nummerplaat is aangebracht!
2 nov - het hekwerk, dat argeloze voetgangers en paarden moet beschermen tegen het gevaar van draaiende wielen en koppelstangen, is aangebracht.
19 nov - ook de korte ‘motorkap’ (waar de stoomverwarmingsinstallatie onder schuil zal gaan) staat gereed om gemonteerd te worden; de fabrieksplaten zijn aangebracht.
Werkzaamheden december 2012 De timmerman bezig met de aanleg van de houten vloer in het machinistenhuis, de fabrieksplaten worden geschilderd,
en de finishing touches worden aangebracht.
Werkzaamheden 2013 Na het afwerken van nog vele details is dan eindelijk de tijd gekomen voor een eerste proefrit met de loc in de definitieve vorm! Loc 101 verlaat begin maart 2013 de werkplaats in Hoorn; voor alle zekerheid gaat nog een tweede loc mee …
Op 26 maart 2013 volgt een tweede proefrit, waarbij ook de stoomverwarmingsinstallatie wordt getest en in orde bevonden.
Het eindresultaat: een volledig authentiek NTM tramstel! (Westerblokker, 10 augustus 2013)
Tijdens het Historisch Transport Festival (28-29 sept. 2014) was de NTM motortram voor het eerst in de reguliere dienst te bewonderen.
Mei 2014: de finishing touch wordt uitgevoerd, in de vorm van het aanbrengen van opschriften bij de schakelaars en meters in het machinistenhuis. Op 10 oktober 2014 werd motorloc NTM 101 officieel in dienst gesteld bij de Museumstoomtram:
Hier staat de loc op het zijspoor te Twisk gereed om met de feesttram vol genodigden terug te rijden naar Medemblik; de rijtuigen worden omgerangeerd met hulp van locomotor 271. Vanaf deze dag zal loc 101 regelmatig volgens dienstregeling bij de Museumstoomtram worden ingezet !
