diaconale wegwijzer
Diaconale wegwijzer voor diakenen en vrijwilligers
geloven -helpen-bouwen 1
diaconale wegwijzer
2
diaconale wegwijzer
Inhoudsopgave Pag. Voorwoord 1
2
Algemene diaconale thema’s ............................................................................................... 6 1.1 Kenschets van het diaconaat ................................................................................... 6 1.2 Kerntaken van het diaconaat .................................................................................. 8 1.3 Diaconaal beleid .................................................................................................................. 12 1.4 Samenwerken in het diaconaat............................................................................ 14 1.5 Toerusting van diakenen .......................................................................................... 15 1.6 Nieuwe diakenen .............................................................................................................. 16 1.7 Inspiratie opdoen .............................................................................................................. 17 1.8 Noden signaleren .............................................................................................................. 19 1.9 Financiële steunverlening ....................................................................................... 21 1.10 Fondsenwerving ................................................................................................................. 23
Diaconaat in Nederland ............................................................................................... 27 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17
3
5
Armoede ..................................................................................................................................... Economie ................................................................................................................................... Milieu ........................................................................................................................................... Dak- en thuislozen .......................................................................................................... Inloopcentra ........................................................................................................................... Landbouw .................................................................................................................................. Multiculturele samenleving en racisme .................................................... Vluchtelingen ....................................................................................................................... Verslaving ................................................................................................................................ Jongeren .................................................................................................................................... Ouderen ..................................................................................................................................... Zieken .......................................................................................................................................... Mensen met een handicap ....................................................................................... Diaconaal vakantiewerk ............................................................................................. Geweld ......................................................................................................................................... Ex-gedetineerden ............................................................................................................. Zorg ..................................................................................................................................................
27 31 34 37 39 41 43 45 48 50 52 55 57 59 61 63 65
Werelddiaconaat .............................................................................................................................. 67 3.1 Wat werelddiaconaat is ....................................................................................................67 3.2 De partners van het werelddiaconaat.................................................................69
3
diaconale wegwijzer
4
Kerkinactie ........................................................................................................................................... 70 4.1 De programma’s van Kerkinactie ........................................................................ 70 4.2 Hoe Kerkinactie werkt ................................................................................................... 71 4.3 Kerkinactie in het binnenland ................................................................................ 74 4.4 Kerkinactie in het buitenland ................................................................................. 74 4.5 Hoe Kerkinactie diaconieën ondersteunt....................................................... 75 4.6 De Protestantse Kerk in Nederland en Kerkinactie ........................ 78
Adressen
..................................................................................................................................................
80
Colofon ........................................................................................................................................................ 91
4
diaconale wegwijzer
Voorwoord Een Diaconale Wegwijzer is nooit compleet, omdat het diaconaat midden in de samenleving staat: een samenleving die verandert. Daarom leek het ons een goed idee om een herziene versie van dit, voor velen vertrouwde, boekje uit te brengen. Als diaken of diaconaal vrijwilliger staat u er niet alleen voor, want u bent diaken in een diaconale gemeente. Er zijn maatschappelijke organisaties waarop u een beroep kunt doen en ook de overheid is een gesprekspartner in het diaconaat. Met deze wegwijzer en met de eveneens nieuwe uitgave “Diaken in actie” wil Kerkinactie u op weg helpen in het diaconaat. Deze wegwijzer wil u inzicht geven in wat diaconaat, in uw plaatselijke situatie, inhoudt. In het eerste hoofdstuk van de Diaconale Wegwijzer gaan we in op het diaconaat in het algemeen. Het tweede hoofdstuk laat iets van het diaconaat in Nederland zien. Ieder onderdeel hiervan beschrijft een diaconaal werkveld, geeft suggesties voor diaconaal beleid en bevat verwijzingen voor uw werk. Het derde hoofdstuk geeft beknopte informatie over het werelddiaconaat, terwijl hoofdstuk vier informatie geeft over het werk van Kerkinactie in zijn geheel. Tot slot staat in dit boekje een handige adressenlijst. Deze Diaconale Wegwijzer is bedoeld om af en toe te raadplegen. Wij hebben gekozen voor een handzaam formaat, zodat u het makkelijk kunt meenemen. Bij uw werk wensen wij u veel wijsheid en plezier toe. Kerkinactie, juni 2004
5
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.1 Kenschets van het diaconaat Het doel van het diaconale werk kan worden samengevat als: het leveren van bijdragen aan het welzijn van de (wereld-)samenleving, het waarborgen dat mensen deel kunnen nemen in de samenleving, het bestrijden van armoede en onrecht en het dragen van zorg voor personen en groepen in acute noodsituaties. Diaconaat is kerkelijk werk en wordt in de kerkorde geschetst als de roeping van de gemeente tot de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid. Daarmee onderscheidt het zich vooral in motivatie maar ook in financiering en organisatie van allerlei ander werk waarin soortgelijke doelen worden nagestreefd. De gemeente vervult haar diaconale roeping in de kerk en in de wereld door in de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid te delen wat haar aan gaven geschonken is, te helpen waar geen helper is en te getuigen van de gerechtigheid van God waar onrecht geschiedt. (Kerkorde PKN, X.2). Diaconaat is meer dan hulpverlening waarmee alleen gaten worden gestopt. Het delen van gaven is een gezamenlijke opgave die haaks staat op een economische bestel waarvan mensen het slachtoffer worden, simpelweg omdat ze niet te eten en te drinken hebben. De diaken heeft dan ook een plaats aan de Avondmaalstafel waar deze gaven worden ingezameld om ze te delen. In het diaconale werk is sprake van het ‘getuigen van de gerechtigheid van God waar onrecht geschiedt’. Het gaat hierbij niet negatief om het opgeheven vingertje en wijzen waar anderen het verkeerd doen, maar om positief in de praktijk van het diaconale werk te laten zien hoe het anders kan, zó dat mensen tot hun recht komen. Een element dat we niet zo expliciet in de kerkorde terug vinden maar dat wel kenmerkend is voor de praktijk van het moderne diaconaat is de verbondenheid met en deelname van mensen en groepen die achtergesteld worden of die in de knel zitten. Ook het diaconale werk voltrekt zich vanuit een positie van kwetsbaarheid. De Kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland werkt in de ordinanties 8 en 14 het diaconale werk van de gemeente en van de kerk als geheel nader uit. De beide artikelen treft u hieronder aan. De diaconale arbeid van de gemeente (Kerkorde PKN, Ordinantie 8.3) 1. De gemeente is geroepen tot de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid door - het betrachten van onderling dienstbetoon, - het verlenen van bijstand, verzorging en bescherming aan wie dat nodig hebben, - het deelnemen in arbeid ten behoeve van het algemeen maatschappelijk welzijn, - het signaleren van knelsituaties in de samenleving en - het bevorderen van de zorg voor het behoud van de schepping.
6
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
2. Deze roeping betreft zowel de diaconale opdracht in de gemeente en haar omgeving als de diaconale opdracht elders in de wereld. 3. De diaconale zorg in de gemeente en in haar omgeving krijgt gestalte in het leven van de leden van de gemeente, die worden opgewekt tot onderling dienstbetoon, tot voorbeden en tot de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid in de wereld, als ook in de arbeid die door en onder leiding van de diakenen wordt verricht. 4. De gemeente vervult haar diaconale opdracht elders in de wereld met behulp van en onder leiding van de diakenen, in samenwerking met de daartoe aangewezen organen van de kerk, met in achtneming van het bepaalde in ordinantie 14. Diaconale arbeid in oecumenisch perspectief (Kerkorde PKN, Ordinantie 14.9) 1. De kerk geeft in haar diaconale arbeid in Nederland en in de wereld gehoor aan de roeping om zich in de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid in te zetten voor wie lijden door armoede, onrecht, achterstelling en ziekte en hen bij te staan in het zoeken naar vertroosting en gerechtigheid. 2. De generale synode heeft bij haar zorg voor de diaconale arbeid van de kerk - daarin bijgestaan door organen van de kerk die op dit terrein werkzaam zijn - in het bijzonder tot taak - de gemeenten bewust te maken van haar diaconale roeping en aan dezen bijstand te verlenen bij de vervulling van deze roeping, - het bevorderen van de samenwerking in de diaconale arbeid tussen de gemeenten, - het nemen of ondersteunen van initiatieven gericht op het bevorderen van het algemeen maatschappelijk welzijn, - de overheid en samenleving waar nodig aan te spreken op haar verantwoordelijkheid voor het bevorderen van de gerechtigheid, - de algemene leiding en de coördinatie van de diaconale arbeid van gemeenten en kerk buiten Nederland, het organiseren en stimuleren van geldwerving ten behoeve van de diaconale hulpverlening. Leestips H.Crijns e.a. (red.) - Barmhartigheid en gerechtigheid; Oecumenisch studieboek diaconaat. Kok, verschijnt in september 2004. • Aart Peters - Tot uw dienst. Een diaconale bijdrage aan de gemeenteopbouw. Boekencentrum, 2000. • J.Hendriks - Gemeente als herberg. Kok, 1999. J. Franken e.a. (red.) Geloven in samenleven; Bijbelse kernwoorden in missionair en diaconaal werk, Boekencentrum, 2001. Ieder gemeentelid een diaken (Luisterend Dienen)
•
• •
7
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.2. Kerntaken van het diaconaat Het diaconale werk is veelzijdig. Diakenen geven leiding aan het diaconaat in de gemeente. Zij doen niet alles zelf, maar schakelen waar mogelijk gemeenteleden in. Hoewel iedere diaconie zelf kiest wat ze belangrijk vindt, gelden de taken die de kerkorde toewijst voor alle diakenen: Het dienstwerk van de diakenen (Kerkorde PKN, Ordinantie 3.11) Tot opbouw van de gemeente met het oog op haar dienst in de wereld is aan de diakenen toevertrouwd: - de ambtelijke tegenwoordigheid in de kerkdiensten; - de dienst aan de Tafel van de Heer; - het mede voorbereiden van de voorbeden; - het inzamelen en besteden van de liefdegaven; - het toerusten van de gemeente tot het vervullen van haar diaconale roeping; - het verlenen van bijstand, verzorging of bescherming aan hen die dat behoeven; - het nemen of ondersteunen van initiatieven die gericht zijn op het bevorderen van het maatschappelijk welzijn; - het dienen van de gemeente en de kerk in haar bemoeienis met betrekking tot sociale vraagstukken en het aanspreken van de overheid en de samenleving op haar verantwoordelijkheid dienaangaande; - het beheren van de financiële zaken die bestemd zijn voor het diaconaat - en zo zij daartoe geroepen worden, het dienen van de kerk in de meerdere vergaderingen. De voorbereiding en deelname aan de eredienst Door alle onderdelen van de liturgie loopt de rode draad van het diaconaat. De inbreng van diakenen heeft als doel de gemeente te laten beseffen dat iedereen moet opkomen voor een barmhartige en rechtvaardige samenleving: dicht bij en ver weg. Een diaken bidt voor de nood in de wereld, kondigt de inzameling van diaconale gaven aan, levert een bijdrage aan de voorbeden en aan het delen van brood en wijn. Daarom is het belangrijk dat de diaconie, samen met de predikant en de liturgiecommissie, let op het diaconale gehalte van de liturgie. Daarnaast is het zinvol het diaconale werk met enige regelmaat centraal te stellen in een themadienst. Dat kan bijvoorbeeld tijdens de zondagen voor het werelddiaconaat en voor het diaconaat in ons land. Ook de biddag en dankdag voor gewas en arbeid, de dag van de rechten van de mens (10 december), de internationale vluchtelingendag (20 juni), de dag tegen racisme (21 maart) of de dag van de vrede (21 september) geven aanleiding tot een diaconale inkleuring van de eredienst.
8
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
De gemeente toerusten Diakenen kunnen niet alles zelf. Er zijn ook veel gemeenteleden als vrijwilligers betrokken bij diaconaal werk. Het is belangrijk om dat als diaconie in beeld te hebben, deze mensen bij het werk te betrekken en dat door te laten werken in het diaconale beleid. Diakenen kunnen eraan bijdragen dat gemeenteleden een antenne krijgen voor mensen en groepen in de knel en bereid zijn om zich voor hen in te zetten. Naast het geven van informatie en voorlichting over diaconale kwesties kan de diaconie (groepen van) gemeenteleden voorzien van noodzakelijke middelen die nodig zijn bij het vervullen van diaconale taken. Voor de toerusting van de gemeente kan worden gedacht aan: - geven van voorlichting over diaconale thema’s (zoals armoede, vluchtelingen, werelddiaconaat) en over de activiteiten van de diaconie; bijvoorbeeld op thema-avonden en via het kerkblad; - catechesegroepen en bijbelkringen op de hoogte houden van informatie over werelddiaconaat en diaconaat in ons land; - geïnteresseerde gemeenteleden wijzen op landelijke en regionale cursussen, themadagen en diaconale activiteiten en mogelijkheden voor plaatselijk vrijwilligerswerk; - gemeenteleden als vrijwilligers vragen voor diaconale taken, bijvoorbeeld om contactpersoon te zijn voor ouderenbonden of bij een netwerk van mensen met een handicap. Informatie, voorlichting en thema-avonden over het diaconale werk zijn overigens ook interessant voor mensen buiten de gemeente. Helpen en doorverwijzen Diakenen brengen mensen die elkaar kunnen helpen met elkaar in contact. Bijvoorbeeld via lotgenotencontacten, zoals ouders van drugsverslaafden, familieleden van psychisch zieken of gemeenteleden en asielzoekers. Met een goede sociale kaart kan de diaconie mensen verwijzen naar hulpverleningsinstanties in de omgeving, bijvoorbeeld naar de sociale dienst, RIAGG of huiswerkbegeleiding. Diakenen geven ook zelf hulp. Om een paar voorbeelden te noemen: ze luisteren naar de verhalen van mensen, bemoedigen mensen die depressief zijn, bieden financiële hulp of helpen formulieren invullen, gaan mee naar de sociale dienst, voor aids-patiënten of ernstig zieken zoeken ze buddy’s. Ze werken mee aan een diaconale vakantieweek of zetten een programma op om mensen die zwaar belast worden in de mantelzorg tijdelijk te ontlasten. Huisbezoeken brengen Tijdens huisbezoeken vangen diakenen signalen op over mogelijke knelsituaties, maar ook over mogelijkheden van gemeenteleden om zich voor bepaalde taken in te zetten. Een goed overleg binnen het wijkteam helpt om adressen voor huisbezoek te kiezen. En wie het plaatselijke en regionale nieuws met een diaconale bril volgt, ziet waar een huisbezoek nuttig kan zijn. Wie bij-
9
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
voorbeeld zijn werk verliest door faillissement van een bedrijf, zal aandacht van de kerk goed kunnen gebruiken. Ook tijdens groothuisbezoeken kan een diaken een rol spelen: door het geven van voorlichting, door mensen op het spoor te komen die het moeilijk hebben of mensen die graag af en toe willen helpen. Maatschappelijk welzijn en sociale vraagstukken Sociale vraagstukken over armoede, vluchtelingen en zorg zijn al lang een centraal aandachtspunt voor diakenen. De afgelopen jaren zijn de multiculturele samenleving en de heelheid van de schepping belangrijke nieuwe aandachtspunten geworden. In het moderne diaconaat is helder dat van individuele barmhartigheid geen sprake kan zijn zonder sociale gerechtigheid. Diaken signaleren en registreren vragen en knelpunten die ze op dit terrein tegenkomen. Met als doel om noden zichtbaar en bespreekbaar te maken in politiek en samenleving, mee te denken over en invloed uit te oefenen op het beleid en om zonodig als pleitbezorger op te treden. Het is in dit verband belangrijk om betrokken te zijn en samen te werken met plaatselijke organisaties op het brede terrein van welzijn en zorg, zonodig met de ondersteuning van het maatschappelijk activeringswerk. Deze plaatselijke ervaringen en inzet vormen het draagvlak voor regionaal en landelijk diaconaal werk. Fondsenwerving en financiële steunverlening De diaconie heeft een eigen begroting en een financieel verslag, werft gelden, verricht betalingen en beheert soms een aanzienlijk vermogen. Diakenen dragen er zorg voor dat diaconaal geld op een diaconaal verantwoorde wijze wordt beheerd en besteed. Werkzaamheden op dit gebied zijn: - overleggen met de kerkenraad over het collecterooster en erop toezien dat het diaconale werk voldoende aandacht krijgt; - bestellen van collectemateriaal voor landelijke collectes bij Kerkinactie en zorgen voor de afdracht van collecten; - plannen maken voor plaatselijke fondsenwervende activiteiten; - voorlichting geven aan de gemeente over inkomsten en uitgaven. Daarnaast heeft de diaconie als taak om financiële steun te verlenen aan landelijke en regionale diaconale projecten, aan plaatselijke groepen met een diaconale doelstelling en aan individuele mensen binnen en buiten de kerk. Leestips Diakonia, tweemaandelijks verschijnend vakblad voor diakenen van Kerkinactie. • Omkeer, tweemaandelijkse uitgave van Kerkinactie over (wereld)diaconaat. • Meer dan een duit in het zakje, videoband over diaconaat in Nederland. Te leen bij Kerkinactie.
•
10
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
• Peet Valster e.a (red) Bronnen voor beleid; werkboek voor plaatselijke gemeenten, juni 2004, Dienstenorganisatie Protestante Kerk in Nederland. werkboekje voor de eredienst nr. 4, 2e druk 1993, € 2,70. Uitgave Publivorm. Over de eredienst en de rol van diakenen hierin. Omzien naar elkaar; projectenboek Kerkinactie in Nederland (gratis). Partners en Projecten; projectenboek Kerkinactie buitenland (gratis). Nieuwsbrief Kerkinactie Jij die mij aanziet - missionair en diaconaal werk in de gemeente (uitg. Kerkinactie, prijs € 2,50). (hierbij is beschikbaar: Onderweg naar missionaire-diaconale dienstverlening; een werkboek voor cursusleiders) Vorming en Toerusting - Bouwstenenmap 2000 voor zwo (uitgave Kerkinactie)
• De diaken in de liturgie, • • • •
•
11
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.3 Diaconaal beleid Het beleidsplan Voor de kerkelijke gemeente en de diaconie is er veel te doen, plaatselijk en wereldwijd. Diakenen kunnen een bijdrage leveren aan discussies en ontwikkelingen in kerk en samenleving. Omdat ze niet alle problemen kunnen oplossen, moeten ze keuzen maken. Daarbij helpt het maken van beleid. Zo krijg je als diaconie beter zicht op de taken waaraan de diaconale gemeente speciale aandacht moet geven. Dat motiveert en inspireert om het werk vol te houden. Ordinantie 4.7, van de Protestantse Kerk in Nederland zegt daarover: De kerkenraad heeft tot taak, het vaststellen van het beleidsplan ter zake van het leven en werken van de gemeente. Ordinantie 4.8 voegt daaraan toe: De kerkenraad stelt telkens voor een periode van vier jaar een beleidsplan op, na daarover overleg gepleegd te hebben met het college van kerkrentmeesters, het college van diakenen en met alle daarvoor in aanmerking komende organen van de gemeente. Elk jaar pleegt de kerkenraad met dezelfde colleges en organen overleg over eventuele wijziging van het beleidsplan. Nadat de kerkenraad het beleidsplan of een wijziging daarvan voorlopig heeft vastgesteld, wordt dit in de gemeente gepubliceerd. De kerkenraad stelt de leden van de gemeente in de gelegenheid hun mening over het beleidsplan of de wijziging kenbaar te maken. Daarna stelt de kerkenraad het beleidsplan of de wijziging vast. Wat we bedoelen met een beleidsplan Gemeenten die horen bij de Protestantse Kerk in Nederland leggen in een notitie vast wat de gemeente de komende vier jaar van plan is, wat zij ermee wil bereiken, welke keuzes zij daarbij maakt en welke middelen zij daarvoor inzet. Dat geeft richting aan gemeente, kerkenraad, commissies en werkgroepen en het verheldert waar in deze periode de accenten liggen. De plannen voor verschillende deelterreinen kunnen dan deel uitmaken van het totale beleidsplan van de gemeente. Bij het maken van het onderdeel voor het diaconaat gaan we uit van artikel X,2 uit de kerkorde. “De gemeente vervult haar diaconale roeping in de kerk en in de wereld door de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid, te delen wat haar aan gaven geschonken is, te helpen waar geen helper is en te getuigen van de gerechtigheid van God waar onrecht geschiedt” In ordinantie 8.3 vindt u de taken van de diaconie, zowel in de gemeente en haar omgeving als elders in de wereld: - het betrachten van onderling dienstbetoon - het verlenen van bijstand, verzorging en bescherming aan wie dat nodig hebben
12
diaconale wegwijzer
-
het deelnemen in arbeid ten behoeve van het algemeen maatschappelijk welzijn, het signaleren van knelpunten in de samenleving en het bevorderen van de zorg voor het behoud van de schepping
ALGEMEEN
-
Van belang bij het maken van beleid is zicht hebben op wat zich afspeelt op het gebied van welzijn in je dorp, je eigen buurt of stadswijk en welke instanties of verenigingen daarbij zijn betrokken. Als je dat in kaart brengt, ontstaat een sociale kaart. Zo’n kaart kan helpen om een goed beeld te krijgen van de directe samenleving om je heen en op de veelheid aan (dienst)verlenende instanties. Je hoeft niet alles zelf uit te vinden, en ook niet alles zelf op te lossen. In de gemeente zijn vaak al werkgroepen en mensen actief in het diaconaat en het maatschappelijk activeringswerk. Dit werk kan ook deel uitmaken van het diaconale beleidsplan. Daarnaast is er regionaal, landelijk en wereldwijd diaconaal werk waarvoor de betrokkenheid van de gemeente noodzakelijk is. Na al deze gegevens op een rij te hebben gezet, kun je als diaconie bespreken in welke richting je je verder wilt oriënteren, welk diaconaal werk je met name wilt bevorderen, welke resultaten je wilt bereiken, hoeveel menskracht en tijd daarvoor nodig is en hoeveel het kost. Vragen die kunnen helpen zijn: - is er een heldere visie op diaconaat geformuleerd? - wat betekent het overheidsbeleid voor het werk in de diaconie? - hoe zorgt u ervoor dat u geïnspireerd blijft voor uw werk als diaken? - is de diaconie wegwijs in haar eigen woonplaats? - welke mogelijkheden heeft u om samen te werken met andere diaconieën in de eigen plaats of regio? - is het nodig en zo ja, zijn er financiële mogelijkheden om een diaconale werker aan te stellen? Leestips • Werkboek Bronnen voor beleid, Protestantse Kerk in Nederland, een werkboek voor beleidsmakers in de gemeente, prijs € 15,95 • Jaarlijks verschijnende projectoverzichten Kerkinactie, landelijk en regionaal
13
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.4 Samenwerken in het diaconaat Om goede resultaten te bereiken in het diaconale werk is het zinvol zoveel mogelijk samen te werken met allerlei groepen en personen. Want de diaconie heeft onvoldoende geld en menskracht om alles zelf te doen. Een goede taakverdeling en het stellen van prioriteiten zijn nodig, omdat het beter is enkele taken met bezieling te doen dan te veel hooi op de vork nemen. Op allerlei plaatsen zijn mensen en organisaties actief voor en met mensen die het zelf niet helemaal redden. En lang niet altijd is op dat werk het etiket diaconaat geplakt. Zo heeft missionair en pastoraal werk, ook plaatselijk, veel raakvlakken met diaconaat en is het een soms niet van het ander te onderscheiden. Maar ook niet-kerkelijke groepen en personen zijn actief in de samenleving. Samenwerking is daarom geboden om de inzet van diakenen zo effectief mogelijk te maken. Met wie werken diakenen samen? In de eerste plaats met mensen om wie het in het diaconaat begonnen is, bijvoorbeeld met daklozen, vluchtelingen, ex-gedetineerden, ouderen, gehandicapten. Er zijn organisaties van betrokkenen, vaak met een plaatselijke afdeling. In de tweede plaats met andere diaconieën in de eigen woonplaats of regio. In sommige delen van het land bestaan (classicale) diaconale werkverbanden. Ook hier is sprake van bundeling van krachten, taakverdeling en afstemming. Dat inspireert en stimuleert. Diaconieën werken ook samen met groepen en personen binnen de eigen kerkelijke gemeente, omdat er in het werk raakvlakken zijn. Zo zijn er contacten in het wijkteam, met pastoraal werkers (predikant, ouderling), met het missionaire werk (evangelisatie), de zwo-groep, de liturgiecommissie, de commissie vorming en toerusting en met individuele gemeenteleden die een bepaalde taak voor hun rekening nemen. Samenwerking kan ook oecumenisch, waar mogelijk met de raad van kerken. Ten slotte is samenwerking noodzakelijk met organisaties en instanties die zich inzetten voor mensen in de marge: RIAGG, Algemeen Maatschappelijk Werk, zorginstellingen, Wereldwinkel, VluchtelingenWerk, Amnesty International bijvoorbeeld.
14
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1. 5 Toerusting van diakenen De diaconie zal de taken zo verdelen dat ze passen bij ieders belangstelling, talenten en vaardigheden. Bijvoorbeeld het voorzitterschap, secretariaat, de financiën, contacten met de pers, namens de diaconie deelnemen in het bestuur van een instelling op het terrein van zorg en welzijn of in het vluchtelingenwerk. Diakenen kunnen een speciaal aandachtsterrein krijgen, zoals werelddiaconaat, jongeren, ouderen, milieu, publiciteit. Dat betekent dat er voor de diaken naast algemene ook specifieke toerusting noodzakelijk is. Onderlinge toerusting Naast inhoudelijke discussie over de onderwerpen waarmee de diaconie bezig is, blijkt het zinvol om tijd te nemen voor onderlinge toerusting, bijvoorbeeld eenmaal per halfjaar een hele avond of elke maand een uur. Enkele diakenen kunnen dit per keer voorbereiden en zonodig een deskundige van buitenaf inschakelen. Het belang van toerusting in eigen kring is ook dat diakenen zo oefenen, al dan niet met anderen samen, in het geven van voorlichting tijdens kerkdienst of gemeenteavond. Werken aan diaconale deskundigheid Diakenen kunnen in een Protestants regionaal of stedelijk dienstencentrum vragen om ondersteuning. Bij de regionale en stedelijke dienstencentra werken medewerkers voor diaconaat die op verschillende terreinen ondersteuning kunnen geven. In vrijwel iedere provincie worden regelmatig trainingen en informatiebijeenkomsten voor (nieuwe) diakenen of geïnteresseerde gemeenteleden georganiseerd, waar onderwerpen op het terrein van binnenlands diaconaat en werelddiaconaat aan de orde komen. De Protestantse Regionale Dienstencentra organiseren jaarlijks een aantal grotere bijeenkomsten voor diakenen. De Landelijke Diaconale Dag vindt meestal plaats in november. De ontmoetingsdagen voor diakenen worden jaarlijks in februari en maart georganiseerd in Lunteren. De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland geeft toerustingsmateriaal uit voor diakenen over binnenlands diaconaat en werelddiaconaat. Daarnaast publiceren we het vakblad voor diakenen, Diakonia, en het blad Omkeer over diaconale onderwerpen. Leestips Diakonia, tweemaandelijks ’vakblad’ voor diakenen Omkeer, tweemaandelijkse uitgave van Kerkinactie over (wereld) diaconaat • Nieuwsbrief Kerkinactie • Toer, Boekencentrum Uitgevers, verschijnt zes keer per jaar (kosten € 4,25 los ex. € 32,75 jaarabbonement)
• •
15
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.6 Nieuwe diakenen Diakenen hoeven het wiel niet zelf uit te vinden. Elke diaconie heeft een eigen werkwijze om nieuwe diakenen in te werken. Dat varieert van ‘een tijdje meelopen’ met een aftredende diaken, vooraf een aantal diaconievergaderingen bijwonen, een introductiegesprek met enkele diakenen, tot het fungeren van een diaken-mentor, die nieuwe diakenen begeleidt. Belangrijk is dat nieuwe diakenen weten waar ze terecht kunnen voor aanvullende ondersteuning. In nauwe samenwerking hebben de regionale, grootstedelijke dienstencentra en Kerkinactie een gevarieerd aanbod om diakenen in hun werk te ondersteunen. In een aantal kleinere steden (bijv. Amersfoort, Gouda, Vlaardingen) zijn ook diaconaal consulenten werkzaam die graag behulpzaam zijn. Een greep uit het ‘hulpaanbod’ voor diakenen: • cursussen op maat over allerlei diaconale onderwerpen (regionaal) • advisering aan de eigen diaconie (regionaal) • ontmoetingsdagen voor diakenen • Landelijke Diaconale Dag • telefonische helpdesk Kerkinactie (030) 880 14 56 • een website met actuele en achtergrondinformatie over het werk van Kerkinactie (www.kerkinactie.nl) • Diaken in actie, korte informatie over het werk van diakenen, uitgave Kerkinactie, 1e 10 gratis, meer ex, à € 0,50 • Nieuwsbrief Kerkinactie met actuele informatie over diaconaal werk, wereldwijd en in Nederland • Diakonia, tweemaandelijks ‘vakblad’ voor diakenen van Kerkinactie • Omkeer, tweemaandelijks ‘vakblad’ voor werelddiakenen en zwo-groepen van Kerkinactie • Vandaar, publieksblad over het werk van Kerkinactie • Liturgiesuggesties en achtergrondinformatie bij alle Kerkinactiecollectes • Voorlichtings- en gebruiksmateriaal voor plaatselijke fondsenwerving en voorlichtingswerk. Meer informatie over deze mogelijkheden bij het regionaal dienstencentrum en bij Kerkinactie, tel. (030) 880 14 56, e-mail
[email protected].
16
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.7 Inspiratie opdoen Zonder inspiratie en motivatie hou je het diaconale werk niet vol. Belangrijke bronnen van inspiratie en motivatie zijn de christelijke traditie en alles wat daar omheen is gezegd en geschreven. De bijbel, het gebed, de stilte en meditatie, de verbindende gemeenschap met christenen die overal ter wereld diaconaal werk doen, de verhalen die over diaconaal werk worden verteld. Een andere bron van inspiratie is het werk zelf. Ook al zijn de resultaten van het werk vaak betrekkelijk, de confrontatie met ontrecht en de ontmoeting met mensen in de knel brengt je bij je hart en je levensbron en de vraag waar het nu écht om gaat in het leven en samenleven. De ontmoeting met de kwetsbare ander - lees er Mattheus 25 maar op na - kan zo een weerspiegeling zijn van de ontmoeting met God. Enkele mogelijkheden om inspiratie op te doen - elkaar vertellen wat je inspireert en motiveert in je diaconale werk; - elkaar vertellen wat je geraakt heeft in het diaconale werk; - een moment van stilte, meditatie en gebed; - lezen en bespreken van een bijbelgedeelte; - bezoeken van een diaconaal project; - met elkaar artikelen uit Diakonia of fragmenten uit boeken over diaconaal werk bespreken; - een rapportage over een bezoek aan iemand in de gemeente of aan bijvoorbeeld een WAO-groep. Diakenen kunnen elkaar over deze ervaringen vertellen en doorgeven wat hen in deze contacten heeft geraakt. Het is niet de bedoeling persoonlijke omstandigheden van met name genoemde personen uit de doeken te doen; - vertellen over eigen ervaringen met ziekte, werkloosheid, ouder worden, met vluchtelingen en anderen. Ruimte en respect bieden, geeft inspiratie; - regionale en landelijke bijeenkomsten met andere diakenen bezoeken. Diaconaat gaat de hele gemeente aan. Het is daarom belangrijk dat ook gemeenteleden steeds weer inspiratie opdoen om een diaconale gemeente te zijn. Inspiratie bieden kan bijvoorbeeld op de volgende manieren (zie ook het hoofdstuk toerusting): - organiseren van themadiensten over een diaconaal onderwerp; - tijdens de eredienst zingen van de diaconale liederen die op Landelijke Diaconale Dag zijn geleerd; - gasten uitnodigen (binnenland of buitenland) om iets te vertellen over een diaconaal project waarbij zij betrokken zijn; - stimulerende berichtgeving in het kerkblad.
17
ALGEMEEN
diaconale wegwijzer
• • • • • •
18
Leestips • A.A. van den Berg - Aan de grens van het paradijs: verhalen over mensen met een spirituele ervaring. Baarn, 1996 • J.Beumer - Reikhalzend: spiritualiteit uit het hart van de stad. Baarn, 1999. • J.Beumer - Pleisterplaatsen: De spiritualiteit van de diaconale gemeente en parochie. Baarn, 1994. J.Nauta - God in de stilte - over het ervaren van een verborgen God. Zoetermeer, 2000. A.A. van den Berg en P. van Cuilenburg - Meer zien: oefenen in spirituele waarneming. Zoetermeer, 2001. P. van Cuilenburg - Op adem komen. Spiritualiteit in vrije tijd. Utrecht, kerkboek.nl, 2003. K. Bouman en K. Bras - Werken met spiritualiteit. Baarn, 2001 J.Franken e.a. (red.) - Geloven in samenleven. Bijbelse kernwoorden in missionair en diaconaal werk. Boekencentrum, 2001 J.Franken - Diaconaat en dienen. Artikel in Allerwegen jrg. 1999 nr 33.
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.8 Signaleren van noden Diakenen kunnen in hun eigen woonomgeving met mensen en problemen te maken krijgen. Het gaat daarbij om mensen binnen en buiten de eigen kerkelijke gemeenschap: jongeren, ouderen, mensen met financiële problemen, asielzoekers, verslaafden, daklozen en nog vele anderen. Het is belangrijk dat diakenen problemen - waar dan ook in de eigen samenleving - signaleren. Ze proberen signalen op te vangen van (groepen) mensen in nood: via de media, uit de plaatselijke krant, via het wijkteam of de predikant, in persoonlijke gesprekken of door huisbezoeken. Met deze kennis kunnen diakenen zich ervoor inzetten dat mensen en groepen mogelijkheden krijgen om zelf hun problemen op te lossen. Waar nodig kan de diaconie helpen en doorverwijzen. Om problemen op het spoor te komen, om bondgenoot te kunnen zijn en om te kunnen helpen en doorverwijzen, is het belangrijk dat diakenen een beeld hebben van hun eigen woonplaats en regio. Een sociale kaart kan hierbij behulpzaam zijn. Sociale kaart Een sociale kaart brengt verschillende gegevens systematisch in beeld: • burgerlijke gemeente en bevolking (bevolkingssamenstelling, beroepsbevolking, samenstelling gemeenteraad, portefeuilleverdeling wethouders); • kerken (overzicht van diaconale organen en groepen; deze wegwijzer doet dat landelijk) • voorzieningen op maatschappelijk terrein (instellingen voor maatschappelijke dienstverlening, RIAGG, gemeentelijke sociale dienst, centrum voor werk en inkomen, zelfhulpgroepen/belangenorganisaties, vormen van rechtshulp, instellingen en woonhuizen voor mensen met een beperking, voorzieningen/bonden voor ouderen, ziekenhuizen, verpleeghuizen, sociaal-cultureel werk, verenigingen, politieke partijen, vakbonden, woningbouwverenigingen enzovoort). Het is belangrijk dat in een dergelijk overzicht ook contactpersonen vermeld staan bij organisaties en onderwerpen. Met een sociale kaart kunnen ook witte vlekken worden opgespoord: welke mensen of groepen dreigen we te vergeten? Voor wie zijn er geen voorzieningen? Het is goed te beseffen dat niet alle mensen (of groepen) gemakkelijk in staat zijn voor zichzelf op te komen. Een voorbeeld hiervan zijn mensen met een psychiatrische beperking die op straat zwerven of mensen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld of seksueel misbruik. Diaconieën kunnen zich inspannen om de mogelijkheden voor participatie van deze mensen in de samenleving te bevorderen. Het is aan te bevelen om per woonplaats/regio in onderlinge samenwerking door de diverse diaconieën een sociale kaart op te stellen en deze op een centraal punt bij te houden.
19
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
Leestip Veel gemeenten (vooral de grotere) geven een jaarboekje uit met allerlei informatie over de burgerlijke gemeente: maatschappelijke dienstverlening, gezondheidszorg, kerkgenootschappen, samenstelling gemeenteraad e.d.
•
20
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.9 Financiële steunverlening Diaconieën krijgen te maken met verschillende soorten verzoeken om financiële steun. Personen Personen kunnen een beroep doen op de diaconie, bijvoorbeeld omdat zij niet kunnen rondkomen van hun alimentatie, uitkering of minimumloon of hun schuldproblemen niet alleen kunnen oplossen. Mensen schamen zich vaak voor hun financiële problemen. Aanvragen om financiële steun komen daarom vaak via anderen binnen, bijvoorbeeld via familie of buren. Het is belangrijk dat diakenen een antenne hebben voor wat er bij mensen leeft. Hulp aan personen kan bestaan uit het doorverwijzen naar bijvoorbeeld de sociale dienst. Als elders geen hulp te krijgen is, kunnen diaconieën deze bieden, bijvoorbeeld door een (renteloze) lening of schenking of door het begeleiden van mensen bij het besteden van geld. Bij dit alles is het belangrijk mensen in hun waarde te laten en aanvragen in de diaconievergaderingen anoniem te behandelen. Een diaconie kan - onder protest bij de overheid - financiële steun aan individuen geven. Een regelmatig terugkerend gesprek met de plaatselijke overheid is daarom van groot belang. Financiële steun van een diaconie aan individueen is in principe incidenteel en kan nooit bedoeld zijn als structurele aanvulling op iemands maandinkomen. Plaatselijke steunverzoeken Diaconieën krijgen ook aanvragen voor financiële steun van plaatselijke instellingen of voor plaatselijke activiteiten, zoals de Wereldwinkel, de kerktelefoon, het inloophuis, ouderenmiddagen, het plaatselijke asielzoekerscentrum of de noodopvang voor asielzoekers. Plaatselijke diaconieën kiezen zelf wie zij financieel willen steunen. Wel is het daarbij belangrijk te toetsen of er werkelijk sprake is van diaconale nood. Veel Protestantse Regionale Dienstencentra hebben richtlijnen voor de diaconieën opgesteld, de provinciale bijdragenadviezen. Plaatselijke instellingen kunnen daarnaast attent gemaakt worden op de mogelijkheid (in sommige gevallen) van regionale, provinciale of landelijke ondersteuning. Deze instellingen kunnen daarvoor contact opnemen met het Protestantse Regionale Dienstencentrum in de provincie of met Kerkinactie. Regionale en landelijke steunverzoeken Ten slotte krijgen diaconieën steunverzoeken van instellingen die landelijk of regionaal werkzaam zijn. Deze organisaties schrijven vaak alle diaconieën of diaconieën in een bepaalde regio aan. Voor het omgaan met verzoeken van regionale instellingen hebben de meeste Protestantse Regionale Dienstencentra bijdragenadviezen voor diaconieën opgesteld. De diaconieën wordt geadviseerd zich aan deze bijdragenadviezen te houden.
21
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
Verzoeken van organisaties die werkzaam zijn op landelijk of internationaal niveau, kunnen worden doorgegeven aan Kerkinactie. Leestips Omzien naar elkaar, projectboek Kerkinactie binnenland (gratis) • Regionale bijdragenadviezen, Protestantse Regionale Dienstencentra • De kerk als vangnet? Verslag van een onderzoek naar individuele financiële hulp door kerken Helpen onder protest, verschijnt in september 2004, uitgave Kerkinactie, prijs € 5,-, 2002. Diakonia april 2004
•
• •
22
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
1.10 Fondsenwerving Fondsenwerving is nooit een activiteit of doel op zich, maar is een middel om voldoende geld bijeen te brengen voor het vele diaconale werk in binnen- en buitenland. Fondsenwerving doe je altijd in een communicatieve bedding, dat wil zeggen ‘eerst de boodschap, dan de gift’. Voordat mensen bereid zijn geld te geven aan een goed doel willen ze weten waaraan ze geven. Daarom is het belangrijk om het diaconale werk waarvoor u geld wilt werven goed over het voetlicht te brengen. Betrokkenheid organiseren Maar er is nog meer nodig dan het presenteren van diaconaal werk. Mensen moeten door de presentatie niet alleen geïnformeerd worden, maar ook emotioneel betrokken raken bij dat werk. Zij moeten het gevoel krijgen dat er met hun steun iets tot stand komt, problemen en noden opgelost worden, dat er in de samenleving zaken gaan veranderen waardoor meer mensen tot hun recht komen. Mensen aanspreken op hun emotie is net zo belangrijk als de wat meer afstandelijke ‘objectieve’ weergave van wat er allemaal omgaat in een diaconaal project. Daardoor raken mensen meer betrokken bij het werk en is de drempel om geld te geven lager. Van mens tot mens Zorg ervoor dat u een diaconaal project ‘zo dicht mogelijk bij uw (potentiële) geldgevers brengt’. Of het nu gaat om een project dicht bij huis (in de eigen woonplaat) of verder weg (een ontwikkelingsland). Mensen willen graag van direct betrokkenen horen en zien hoe zij met diaconaal geld geholpen zijn, hoe zij te werk zijn gegaan, welke resultaten een diaconaal project heeft opgeleverd. De directe relatie van mens tot mens werkt nog altijd het beste in dit opzicht. De mond-tot-mond-reclame heeft de meeste impact. Stel: u wilt geld inzamelen voor een inloophuis, nodig dan eens een vrijwilliger uit die in een inloophuis werkt en laat hem of haar over dat inloophuis vertellen. Dat zou kunnen op een informatiebijeenkomst, maar ook in een kerkdienst waar voor een inloophuis wordt gecollecteerd. Of: plaats een interview met een vrijwilliger van een inloophuis in het plaatselijke kerkblad. Nog een stap verder: laat eens een regelmatige bezoeker van een inloophuis iets vertellen. Kritische geldgever Werd vroeger in goed vertrouwen geld aan de kerk gegeven (‘de kerk zorgt er wel voor dat het geld goed wordt besteed’), tegenwoordig zijn mensen (ook kerkmensen) over het algemeen kritischer. Men wil precies weten of het geld terecht komt waarvoor het is bedoeld. Organisaties die goede doelen ondersteunen, erkennen dat recht van de geldgever op juiste en volledige informatie. Daarmee worden ook eisen gesteld aan fondswervende organisaties.
23
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
Diverse manieren Er bestaan diverse manieren om aan fondsenwerving te doen. Collecte. De collecte is de meest bekende vorm van geldwerving binnen de kerken. Voor het diaconale werk van Kerkinactie is het een belangrijke inkomstenbron. Op het landelijk collecterooster staan voor het diaconale werk van Kerkinactie elk jaar 6 collectes: vier voor buitenland (werelddiaconaat) en twee voor binnenland. De opbrengst komt ten goede aan diaconale projecten in Nederland en in het buitenland. Dit werk doet Kerkinactie namens alle kerkelijke gemeenten. Buiten de landelijke collectes kunnen andere collectes bestemd worden voor plaatselijk diaconaal werk. Hierover beslist de gemeente, c.q. de diaconie, zelf. Ook hier geldt dat de gever optimaal geïnformeerd wil worden over de bestemming van zijn gift. Ter ondersteuning van de landelijke collectes biedt Kerkinactie divers materiaal aan, zoals folders en posters. Tevens wordt achtergrondinformatie gegeven via de landelijke bladen (o.a. Nieuwsbrief Kerkinactie, Diakonia, Vandaar) en via de website van Kerkinactie (www.kerkinactie.nl). Project centraal. Kies een project uit Omzien naar Elkaar (binnenland) of Partners en Projecten (buitenland) en stel dat gedurende een seizoen centraal. Met een jaarlijkse actie (bijvoorbeeld een rommelmarkt), steeds terugkerende aandacht in het kerkblad, voorbeden, informatie vanaf de kansel en op de leestafel voelen gemeenteleden zich vaak echt betrokken bij een project. Voor een aantal projecten heeft Kerkinactie projectmappen samengesteld met onder andere achtergrondinformatie, liturgiesuggesties, beeldmateriaal. Thema centraal. Het kan interessant zijn om niet een project maar één thema centraal te stellen gedurende een bepaalde periode. Voorbeelden: armoede in Nederland, vluchtelingen, voedsel. Voor een aantal thema’s heeft Kerkinactie mappen samengesteld waarmee in de plaatselijke gemeente kan worden gewerkt. Geven aan Kerkinactie. Gebruik de brochure ‘Geven aan Kerkinactie’ waarin een aantal mogelijkheden staat voor gemeenteleden om rechtstreeks bij te dragen aan het werk. Bijvoorbeeld door vaste donaties, giften, notariële schenkingen, door Kerkinactie in het testament op te nemen. Geef deze brochure een vaste plek op de leestafel. Campagne. Jaarlijk organiseert Kerkinactie een campagne waarvan het zwaartepunt in de veertigdagentijd ligt. In de campagne wordt een thema centraal gesteld. Rondom dat thema verschijnt allerlei materiaal en vinden diverse activiteiten plaats op diverse niveaus. Ook plaatselijk kan de campagne zijn uitwerkingen krijgen. Op diverse manieren wordt aan de jaarlijkse campagne publiciteit gegeven (kerkelijke bladen, website, billboards, advertenties etc.). Thema van de campagne 2004 is bijvoorbeeld ‘Maak heel wat gebroken is’, een thema met een sterk missionair karakter. Het thema voor de campagne van 2005 zal gaan over: met recht leven. Mailingen. Laat Kerkinactie uw gemeenteleden een of meerdere keren per jaar rechtstreeks aanschrijven. Als plaatselijke kerk (of diaconie) kunt u hierbij ook een eigen brief insluiten. Per mailing vraagt Kerkinactie aandacht voor een van de programma’s van Kerkinactie. Bij de mailing zit een
24
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
acceptgirokaart waarmee men een gift kan doen voor zo’n programma. Sponsoring door bedrijven. Organiseert u plaatselijk een activiteit, probeer dan eens uit of plaatselijke bedrijven (midden- en kleinbedrijf) bereid zijn de activiteit of een onderdeel daarvan te sponsoren. Bedrijven stellen daarbij wel hun voorwaarden wat betreft bekendheid geven aan hun naam. Er komen steeds meer bedrijven die zich laten aanspreken op maatschappelijk verantwoord ondernemen. Juist bij deze bedrijven liggen er wellicht kansen op sponsoring van diaconale projecten. ‘Informatie vanaf de bron’. Nodig eens een uitgezonden medewerker van Kerkinactie uit om te vertellen over een project. Of iemand die betrokken is bij een project in Nederland. Via Kerkinactie kunt u zo’n contact leggen. Allerlei acties. Naast bovengenoemde manieren om geld te werven zijn er nog andere te bedenken. Bijvoorbeeld: een gesponsorde fietstocht of sponsorloop, een bloemenactie, een fancyfair, een speelgoedbeurs. In de brochure ‘Handreiking fondsenwerving’ van Kerkinactie leest u hoe u dit soort acties kunt organiseren. Publiciteit Wat u ook aan fondswervende activiteiten onderneemt, altijd zal publiciteit daarin een centrale rol moeten spelen. Immers, het gaat erom de boodschap over te brengen op mensen. Die moet helder zijn. Mensen moeten weten wat van hen verwacht wordt. Maak eerst voor u zelf helder welke boodschap u wilt overbrengen. Het helpt om daarbij een antwoord te hebben op de vragen: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe. Publiciteitsmiddelen zijn onder andere: artikelen in eigen kerkblad of andere bladen (vergeet het huis-aan-huis blad niet), persberichten voor dagbladen en/ of weekbladen, folders, posters, een informatiekraam op een evenement, informatiebijeenkomsten. In de hiervoor genoemde ‘Handreiking fondsenwerving’ staat ook een hoofdstuk over publiciteit met suggesties voor aanpak. Missionair en diaconaal aandeel Het past om hier een korte toelichting te geven op het missionair en diaconaal aandeel, de methode van geldwerving die Kerkinactie op 1 januari 2002 heeft ingevoerd. Deze geldwerving is gebaseerd op twee pijlers: gezamenlijke verantwoordelijkheid en vrijwilligheid. De bedoeling is dat elke plaatselijke gemeente zich vanaf 1 januari 2002 financieel verantwoordelijk stelt voor een eigen aandeel in het totale missionaire en diaconale werk van onze kerken, in binnen- en buitenland. Zo draagt elke gemeente haar eigen deel van de gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het aandeel is opgebouwd uit vier onderdelen: • missionair aandeel binnenland (missionair werk); • diaconaal aandeel binnenland (diaconaat); • missionair aandeel buitenland (zending); • diaconaal aandeel buitenland (werelddiaconaat, kinderen in de knel en noodhulp)
25
diaconale wegwijzer
ALGEMEEN
Jaarlijks maken kerkelijke gemeenten afspraken over de hoogte van hun missionair en diaconaal aandeel. In de voorstellen wordt rekening gehouden met wat nodig is voor het werk en met de bijeengebrachte gelden in voorgaande jaren. Gelden die uitdrukkelijk voor verschillende onderdelen van het aandeel worden bestemd, worden daar uiteraard aan besteed. Als particuliere gevers het daarmee eens zijn, kunnen hun giften meetellen in het plaatselijke aandeel. De opbrengst voor het aandeel kan dus uit diverse bronnen komen zoals collectes, particuliere giften, speciale acties etc.. Gemeenten ontvangen 3 keer per jaar een financiële rapportage, zodat men de vinger aan de pols kan houden. Leestip • Handreiking Fondsenwerving van Kerkinactie (gratis)
26
diaconale wegwijzer
2.1 Armoede in Nederland
NEDERLAND
Terwijl de meeste Nederlanders, ook in economisch wat mindere tijden, in grote welvaart leven, verkeert een groeiende bevolkingsgroep in armoede. Deze mensen zitten voortdurend klem tussen een laag inkomen, hoge vaste lasten als ziektekosten en woonlasten, kosten voor levensonderhoud en een grote welvaart waarin de rest van de samenleving verkeert. Armoede komt relatief vaak voor onder eenoudergezinnen, ouderen met alleen AOW, arbeidsongeschikten, werklozen, kleine zelfstandigen (onder wie agrariërs), migranten en vluchtelingen. Zij worden gedwongen te bezuinigen op allerlei noodzakelijke uitgaven, zelfs op voeding en kleding. Financiële problemen hebben vaak verstrekkende gevolgen: er is geen geld voor een vakantie, een sportclub voor de kinderen, een abonnement op de krant of voor een verjaardagscadeautje. Armen kunnen niet in de maatschappij meedoen zoals anderen en raken geïsoleerd. Daarnaast hebben armen vaak te lijden onder vooroordelen als ‘Armoede is eigen schuld’ en ‘Uitkeringstrekkers frauderen’. Lange tijd was de zorg voor armen in ons land een kwestie van liefdadigheid. Sinds de invoering van de Algemene Bijstandswet, in 1965, zijn sociale voorzieningen niet meer een gunst, maar een recht. Een bijstandsuitkering was in die beginperiode voldoende om deel te nemen aan het maatschappelijk leven.
27
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
Een gevleugelde uitspraak bij de invoering was: een bloemetje op tafel hoort erbij! Sinds de jaren tachtig is er echter sprake van een terugtredende overheid en van grote veranderingen in de sociale zekerheid. In 1987 werd daarop door de Raad van Kerken in Nederland de werkgroep Arme Kant van Nederland gevormd, die intussen is uitgebreid met de werkgroep Economie, Vrouwen en Armoede (EVA). Hierin is Kerkinactie vertegenwoordigd. De werkgroep heeft onder meer als doelstelling aandacht te vragen van kerken, politiek en samenleving voor de armoedeproblematiek. Financiële steun van diaconieën aan individuen kan in noodgevallen worden verleend, maar dat zal altijd moeten gebeuren onder protest. Signalering en kritisch onder de aandacht brengen bij politiek en samenleving zijn van groot belang, omdat armoedebestrijding niet opnieuw een kwestie van liefdadigheid mag worden. Een regelmatig terugkerend gesprek met de plaatselijke overheid is daarom belangrijk, het liefst samen met plaatselijke organisaties van uitkeringsgerechtigden. Financiële steun van een diaconie is eenmalig en kan geen blijvend karakter hebben. Steun met een blijvend karakter moet volgens de bijstandswet op de uitkering worden gekort. Meer informatie vindt u in hoofdstuk 1.9 over financiële steunverlening.
• •
• •
Diaconaal mogelijkheden • Armoede in de eigen woonplaats in kaart brengen. • Financiële steun verlenen aan individuen en aan plaatselijke groepen. • Contacten onderhouden met plaatselijke zorginstellingen, organisaties van uitkeringsgerechtigden en Arme Kantgroepen. Contact onderhouden met de Gemeentelijke Sociale Dienst en leden van de gemeenteraad over de uitvoering van sociale wetgeving. Regelmatige voorlichting geven over veranderingen in de sociale wetgeving en over de bijzondere bijstand in kerkblad en plaatselijke pers. Belangrijk is het daarbij te wijzen op vergeten mogelijkheden in de sociale wetgeving, zoals huursubsidie en plaatselijke regelingen van bijzondere bijstand en van de Wet Voorzieningen Gehandicapten. Contact onderhouden met Kerkinactie, de werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA, Protestantse Regionale Dienstencentra en regionale armoedegroepen om signalen door te geven en aan activiteiten mee te doen. Vooroordelen bestrijden. Adressen Plaatselijk • Gemeente (Sociale Dienst). Informatie verkrijgbaar over de nieuwe Wet Werk en Bijstand, gemeentelijk minimabeleid, bijzondere bijstand, schuldsanering, gemeentelijke belastingen (onroerend goed, rioolrecht), Wet Voorzieningen
28
diaconale wegwijzer
Gehandicapten en andere sociale wetten.
• Instellingen voor maatschappelijk werk, gezinsverzorging, ouderenzorg. • In kerkelijke gemeenten zijn ouderlingen, bezoekpersonen, leden van wijk-
• •
NEDERLAND
•
teams en predikanten vaak goed op de hoogte van individuele armoedesituaties. Soms geldt dit ook voor wijkverpleegkundigen, wijkagenten, huisartsen, enz. Plaatselijke afdelingen van vakbonden. Plaatselijke krant: artikelen over onder meer reorganisatie van een bedrijf, nieuwe wettelijke regelingen. Organisaties van uitkeringsgerechtigden (WAO-groep, vrouwen in de bijstand, platform uitkeringsgerechtigden, cliëntenraden). Adressen via de Sociale Dienst of de Stadsgids.
Regionaal • Regionale en Stedelijke Dienstencentra van de Protestantse Kerk in Nederland. • Regionale groepen ‘De Arme Kant van ...’ Landelijk
• Kerkinactie. • Werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA. • DISK (Dienst in de Industriële Samenleving
• • • • •
• •
vanwege de Kerken). DISK vertolkt in de kerken ervaringen uit het bedrijfsleven en uit kringen van mensen zonder werk. DISK stelt zich kritisch op ten opzichte van bedrijfsleven, overheid en politiek en geeft materiaal uit voor biddag, dankdag en de zondag voor de arbeid. Raad van Kerken in Nederland. Alliantie voor Sociale Rechtvaardigheid. Landelijke organisaties van uitkeringsgerechtigden. Werkgroep Landbouw en Armoede. Vakbonden. Leestips • Dossier Armoede in Nederland, werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA, 2002, gratis. Dossier met feiten, verhalen en ervaringen rond armoede. • De kerk als vangnet? Verslag onderzoek naar individuele financiële hulp door kerken, werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA / Kerkinactie, 2002, € 10,35. Budgetspel, werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA, 2002, € 12,50. Bewustwordingsspel dat laat zien hoe het is om van het sociaal minimum rond te komen. Arm en rijk in de bijbel, werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA, 2001, € 2,-. Bijbeluitleg van teksten over armoede en rijkdom, geschikt voor gebruik in kerkelijke bijeenkomsten.
29
diaconale wegwijzer
• Het oog van de naald en de kameel - werkboek voor groepen over verrijking en maatschappelijke tweedeling, 1999, € 2,-. en rijkdom in Nederland, themanummer ‘Oecumenische Bezinning’ van de Raad van Kerken in Nederland, 2001, € 2,35. Om Sociale Rechtvaardigheid - de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting, Alliantie voor Sociale Rechvaardigheid, 2000, gratis. Analyses van de thema’s van de anti-armoedebeweging; tevens interviews. Projectmap Armoede van Kerkinactie (eerste drie exemplaren gratis, meer exemplaren € 5,- per stuk). Handreiking Helpen onder protest, uitgave Kerkinactie, verschijnt september 2004, prijs € 5,-.
• Armoede •
NEDERLAND
• •
30
diaconale wegwijzer
2.2 Arbeid en Economie
NEDERLAND
Arbeid en economie spelen een hoofdrol in onze samenleving. Werk zorgt voor structuur, status, samenhang en zin. Of we nu zelf voor de kost zorgen of voor ons inkomen van anderen afhankelijk zijn, we spelen mee in een economisch systeem, dat gericht is op productie, distributie en consumptie van goederen en diensten. Diaconaat is in meer dan één opzicht met arbeid en economie verbonden. Het gaat in diaconaal beleid steeds weer over financieel-economische zaken, over delen van rijkdom en armoede, van gaven en zorgen, en in het begrip diaconie (als vrijwillige dienstverlening ‘om niet’) schuilt een uitdagende kritiek op de praktijk van een economie die louter op winstbejag uit is. Zou de wereldeconomie, zou ons werk niet wat ‘diaconaler’ kunnen zijn? DISK en Oikos Landelijk bureau DISK (Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken) ondersteunt en coördineert het werk van locale en regionale arbeidspastores. DISK werkt in het programma ‘Geloof en Economie’ nauw samen met Kerkinactie om gemeenten, predikanten en andere ambtsdragers, waaronder ook diakenen, te bepalen bij thema’s op het brede terrein van arbeid en economie. DISK schenkt ook veel aandacht aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO); er is toerustingsmateriaal en er zijn mogelijkheden van praktische ondersteuning van initiatieven op dit terrein.
31
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
Naast het werk van DISK is ook dat van Oikos van belang voor diaconale betrokkenheid bij thema’s en activiteiten op het terrein van arbeid en economie. Oikos noemt zich ‘een oecumenische ontwikkelingsorganisaite die ver-vanmijn-bed-problemen dichterbij probeert te brengen’ en bezit een schat aan toerustingsmateriaal en projecten om op in te haken.
• •
• •
Diaconale mogelijkheden • Inzicht in de gemeente ontwikkelen in wat economie en arbeid voor mensen betekenen, in goede en slechte tijden. Belangrijke vragen daarbij zijn: waar werken mensen (betaald en/of onbetaald)? Welke deskundigheden en ervaringen uit hun werk zijn voor de diaconie van belang? Welke ontwikkelingen in bedrijfstakken of grote lokale bedrijven (uitbreiding, reorganisaties, sluiting) zijn van invloed op het leven van mensen in de omgeving? Zijn mensen tevreden, gelukkig in hun werk? Kunnen ze zich voldoende ontplooien, hebben ze speelruimte en zeggenschap? Op huisbezoek gaan bij iemand die z’n baan is kwijtgeraakt of failliet is gegaan. Aandacht geven aan betaalde en onbetaalde arbeid. Betaalde arbeid is in onze samenleving dominant, geeft status en zin. Wat betekent dit voor het verrichten van onbetaalde zorgarbeid en vrijwilligerswerk? En wat betekent het voor mensen die tegen hun wens in buiten het betaalde arbeidsproces terecht zijn gekomen? Hoe gaan we als kerk zelf om met arbeid en rust? Is er voldoende waardering voor het werk van beroepskrachten (predikanten, kosters!) en van vrijwilligers - of kent roeping geen grenzen? Kijken we economisch verder dan de eigen omgeving en de eigen generatie? Beseffen we de invloed van globalisering voor werelddiaconaat en ontwikkelingssamenwerking? In de gemeente kunnen in nauwe samenwerking met de diaconiegespreksavonden worden gehouden of kunnen gespreksgroepen rond thema’s worden opgezet. Rond de bid- en de dankdag voor gewas en de zondag van de arbeid kan eens extra aandacht worden gegeven aan een thema. Leestips • Materiaal voor de biddag, zondag van de arbeid en dankdag (te bestellen bij DISK):
2000 ‘vrijwilligerswerk’ 2001 ‘rust’ 2002 ‘werken aan voedsel’ 2003 ‘sociale zekerheid’ 2004 ‘werken met bezieling’
32
themabrochure € 1,15, handreiking € 2,15 themabrochure € 1,15, handreiking € 2,15 themabrochure € 1,25, handreiking € 2,35 themabrochure € 2,50, handreiking € 3,50 themabrochure € 3,50, handreiking € 4,00
diaconale wegwijzer
• In het kader van de campagne ‘Bevrijde Tijd. Deelnemen aan een 24-uurs-
NEDERLAND
economie?’ zijn nog beschikbaar (te bestellen bij DISK): magazine Bevrijde Tijd nr. 3 over onregelmatige werktijden (gratis) magazine Bevrijde Tijd nr. 4 rond overwerk en informatie- en communicatietechnologie (gratis) magazine Bevrijde Tijd nr. 5 rond taak combineren en feesten (gratis) themakrant Bevrijde Tijd met suggesties voor gemeenten en parochies met het oog op een zondag van de Bevrijde Tijd (gratis) video ‘Werktijd in balans’, € 15,75
• Werk en werkloosheid: handreiking voor het pastoraat nr. 21 ‘Mensen zonder werk’ € 3,50 handreiking voor het pastoraat nr. 22 ‘Je werk – je leven’ € 3,50 (deze exemplaren uit de vroegere serie van het samenwerkingsorgaan voor het pastoraat zijn opvraag- en bestelbaar bj de afd. Brochureverkoop van de Protestantse Kerk in Nederland).
• Tijdschriften: DISK geeft een kwartaaltijdschrift uit, Ondersteboven, waarin allerlei actuele thema’s rond arbeid en economie aan de orde komen. Een abonnement kost € 16, losse nummers € 4,50. Ook in tijdschriften van Kerkinactie als Diakonia en Vandaar wordt regelmatig aandacht besteed aan economische thema’s. Adressen • Kerkinactie • Landelijk Bureau DISK • Oikos
33
diaconale wegwijzer
2.3 Milieu
NEDERLAND
God gaf de mens de opdracht de aarde te bewerken en te bewaren. Als vrucht van arbeid, kennis en techniek heeft de welvaart in het rijke Westen een ongekende omvang aangenomen. De aarde dreigt de gevolgen van deze welvaart echter niet meer aan te kunnen. Grondstoffen raken op. Ons energiegebruik is zo groot dat ons klimaat door het broeikaseffect uit evenwicht raakt. Land, lucht en water kunnen de hoeveelheid vuil niet meer verdragen. Experimenteren met genen van planten en dieren heeft beangstigende aspecten. Boeren zitten klem tussen de noodzaak een inkomen te verdienen en tegelijkertijd milieu en dieren te sparen. In ontwikkelingslanden kunnen mensen als gevolg van bodemerosie geen bestaan meer vinden. De schepping, die de mens ook is toevertrouwd om te bewaren, dreigt onder de druk te bezwijken. Kerken kunnen een rol spelen bij het stimuleren van mensen om zorg te dragen voor de prachtige maar kwetsbare schepping die ze van God hebben gekregen. Diaconaat vraagt aandacht voor wat kwetsbaar is en geen stem heeft. Dat betreft ook de bomen, planten en dieren. Zorg voor de schepping is daarom ook een diaconaal aandachtspunt. Diaconieën kunnen een bijdrage leveren aan de bewustwording van de noodzaak tot een sobere levensstijl en ‘kwaliteit van leven’, opdat duurzame ontwikkeling mogelijk wordt. Dat geeft kansen aan natuur en milieu en aan mensen overal op aarde, nu en in de toekomst. Kiezen voor ‘kwaliteit van leven’ betekent overigens niet alleen maar op alle vlakken een teruggang: denk eens aan de winst van meer rust en meer aandacht voor de dingen die er werkelijk toe doen. Diaconale mogelijkheden Stimuleren van milieuzorg in en om kerkgebouwen. Terugdringen van energie- en autogebruik van kerkmensen. • Morele ondersteuning bieden aan agrariërs rond milieuproblematiek. • Stimuleren van consumptie van duurzame producten. Organiseren van een kerkdienst, gemeenteavond of cursus over het thema zorg voor de schepping. Groen beleggen van diaconale gelden. Collecteren voor duurzaamheid. Werelddiaconaat en ‘de Aarde Ademt Op’.
• •
• • • •
Adressen Plaatselijk Werkgroepen van de Vereniging Milieudefensie (zie: gemeentegids). • Kerkelijke milieugroepen en contactpersonen binnen kerkelijke gemeenten (adressen via projectgroep Kerk en Milieu)
•
34
diaconale wegwijzer
• Gemeente. Informatie verkrijgbaar over plaatselijke centra voor
natuuren milieueducatie, over afvalscheiding, lokale Agenda 21, informatie via MilieuCentraal, 0900 - 1719 (9.00 - 17.00 uur op werkdagen) en op www.milieucentraal.nl.
Regionaal • Protestantse Regionale Dienstencentra NEDERLAND
Landelijk • Kerkinactie • Projectgroep Kerk en Milieu van de Raad van Kerken in Nederland. • Vereniging Milieudefensie. • Nederlands Centrum voor Duurzame Ontwikkeling. • Stichting Natuur en Milieu • Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
35
NEDERLAND
diaconale wegwijzer
• • • •
36
Leestips • Kerk en Milieu - inzet voor een leefbare aarde, viermaandelijks nieuwsblad (gratis) van de Projectgroep Kerk en Milieu van de Raad van Kerken in Nederland. Met o.m. rubriek voor plaatselijke activiteiten. • Bondgenoot in Gods schepping, op weg naar een duurzame levensstijl, uitgave Werkgroep Kerk en Milieu en de Franciscaanse Beweging, 1997, € 5,-. Brochure met praktische handreikingen op het gebied van diaconie, catechese en liturgie. Aan te vullen met tentoonstellingsmateriaal. Van kerk met tuin tot hof van lof, € 4,50. Besteladres: postbus 19170, 3501 DD Utrecht, tel. (030) 236 15 22, e-mail
[email protected], internet www.kerkenmilieu.nl Oog voor de schepping. Liturgie en bloemwerk rond Kerst, Pasen en Pinksteren. € 5,-. Besteladres: postbus 19170, 3501 DD Utrecht, tel. (030) 236 15 22, e-mail
[email protected], internet www.kerkenmilieu.nl De smaak van vasten, vieren en duurzaamheid; recepten en suggesties. Besteladres: postbus 19170, 3501 DD Utrecht, tel. (030) 236 15 22, e-mail
[email protected], internet www.kerkenmilieu.nl, € 5,-. Klimaatfonds Kerkinactie, diverse brochures
diaconale wegwijzer
2.4 Dak- en thuisloosheid
NEDERLAND
Een groeiende groep mensen heeft geen dak boven het hoofd, of een eigen plek waar men zich thuis weet. Een deel van hen verblijft in sociale pensions, zwerft van opvang naar opvangadres of kan af en toe bij vrienden of kennissen terecht. De rest heeft de straat als ‘thuis’, slaapt onder de brug, in een portiek, of op het spreekwoordelijke bankje in het park. En soms in de nachtopvang. De groep dak- en thuislozen verandert ook van samenstelling. Enerzijds ‘vergrijst’ de groep daklozen. Dat wil zeggen dat de er steeds meer daklozen komen die een levenslange ‘carrière’ op straat doorbrengen. Anderzijds komen er ook steeds meer zwerfjongeren, en zelfs -kinderen. Een onstabiele of zelfs onveilige thuissituatie is hier vaak de oorzaak van. Ook het aandeel vrouwelijke daklozen neemt toe. Het probleem van dak- en thuisloosheid staat nooit op zich. Behalve financiële, sociale en psychische problemen spelen verslaving en (huiselijk of seksueel) geweld vaak een rol. Ook het feit dat mensen door de psychiatrie als uitbehandeld of onbehandelbaar worden gezien doet mensen op straat belanden. Vaak grijpen al deze facetten op elkaar in. Daardoor is voor lang niet iedereen adequate hulpverlening voorhanden. Uitgangspunt voor kerkelijke of diaconale inzet is dat elk mens ongeacht de reden of achtergrond van zijn of haar problemen van waarde is en recht heeft op respect.
37
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
•
Diaconale mogelijkheden • het ondersteunen van activiteiten die het zelfrespect van daklozen versterken. • het volgen en beïnvloeden van het gemeentelijk beleid voor de maatschappelijke opvang. • te pleiten voor een deugdelijk (gemeentelijk) anti-armoede beleid dat voorkomt dat mensen in de problemen raken. een laagdrempelige opvang (inloopcentra, aanloophuizen) mede mogelijk maken met mensen en/of middelen. Adressen • Federatie Opvang Via hun website (www.opvang.nl) is een compleet overzicht te vinden van alle lokale maatschappelijke opvangadressen. Bovendien biedt het via een gast-knop toegang tot het publieke deel van het kennisnet van de federatie opvang, met een schat aan publicaties, weblinks, projectomschrijvingen en artikelen.
• De website www.thuisloosheid.nl biedt verdieping en praktische informatie, met een handzaam overzicht van verwijspagina’s.
•
38
Leestips • H. Algra – Over de rand. Mensen met een psychiatrische achtergrond in Den Haag. Diakonie der Hervormde Gemeente Den Haag, 2002. • Een kwestie van smaak; beelden en teksten van daklozen; Uitgeverij René Miliano; Alkmaar 2002. • Kwartier maken; werken en ruimte voor mensen met een psychiatrische achtergrond; Uitgeverij Boon; Amsterdam 2001; Doortje Kal. Een tijd op straat; een vervolgstudie naar (ex)daklozen in Utrecht (19932000), Lia van Doorn, Wetenschappelijke studie.
diaconale wegwijzer
2.5 Inloopcentra
NEDERLAND
Het aantal inloop-, aanloop- en aandachtcentra is de afgelopen tien jaar sterk gegroeid. Momenteel zijn er ruim 150 van dergelijke centra in ons land, niet alleen in grote steden, maar ook op het platteland. We spreken hier van inloopcentra. Geen inloopcentrum is hetzelfde, want er zijn grote verschillen tussen doelgroepen, doelstellingen en huisvesting. Maar allemaal bieden ze een ruimte in huiselijke sfeer waar mensen elkaar kunnen ontmoeten voor een gesprek, een kopje koffie kunnen drinken, een krantje lezen of een moment van stilte kunnen vinden. Kortom: een plek om op adem te komen. Bezoekers van inloopcentra zijn veelal – om welke reden ook – kwetsbare mensen, die in een inloopcentrum de luwte van de kerk ervaren. Centraal staan daarom gastvrijheid, gelijkwaardigheid en aandacht voor de bezoekers. Inloopcentra hebben vaak een oecumenisch karakter. Ze geven vorm aan de dienst van kerkelijke gemeenten aan de directe omgeving. Inloopcentra worden volledig door vrijwilligers gerund. Diakenen zijn vaak betrokken bij de opzet en bij het organiseren van vrijwilligers. Diaconale mogelijkheden • Bezinning over de vormgeving van de dienst van de kerkelijke gemeente aan de plaatselijke samenleving. • Onderhouden van een relatie tussen de kerkelijke gemeente en het plaatselijke inloopcentrum.
39
diaconale wegwijzer
Adressen Plaatselijk • Plaatselijk inloopcentrum (adreslijst beschikbaar via Kerkinactie).
NEDERLAND
Regionaal • Protestantse Regionale Dienstencentra Landelijk • het Netwerk Urban Mission (vooral gericht op het werk in de grote steden); • Inloop Centra Beraad (ICB)
• •
40
Leestips • Een gastvrij onthaal, gids voor inloopcentra en andere vormen van kerkelijke gastvrijheid, uitgave Kok Kampen, 1997. Populaire versie van proefschrift S. Stoppels over inloopcentra, Kampen 1997. Verkrijgbaar bij de boekhandel (€ 19,50) en op bijeenkomsten van het ICB (€ 12,50). • Werkboek voor Inloopcentra, losbladige ICB-uitgave met artikelen over het inloophuizenwerk. Abonnement € 25,- per jaar. Een huis met vele kamers, publicatie van dr. Piet Schelling, uitgave Boekencentrum Zoetermeer € 17,50 Op weg naar de herberg, publicatie van dr. Jan Hendriks, uitgave Kok Kampen, 2002 € 14,90
diaconale wegwijzer
2.6 Landbouw
NEDERLAND
De Nederlandse land- en tuinbouw is volop in ontwikkeling. Agrariërs combineren voedselvoorziening met zorg voor de schepping. Met de voortschrijdende industrialisering van de agrarische productie komen mensen, dieren en de (vruchten van de) aarde steeds meer in een perspectief van het ‘nuttigheidsdenken’ te staan. Versterkt door de liberale wereldhandel wordt ook de landen tuinbouw gekenmerkt door groeiende productomzet (denk aan vlees, graan, etc.) en dienstverlening (denk aan agrotoerisme, zorgboerderijen, etc.). Handelsafspraken hebben vaak negatieve effecten voor ontwikkelingsgebieden waar ook Kerkinactie actief is. In ons land loopt een tendens van grootschalige landbouw op zijn eind. De gevolgen van de uitbreiding van de landen van de Europese Unie baren zowel boeren in oostelijk Europa als hier grote zorgen. De consument heeft de verantwoordelijkheid om, zoveel mogelijk, producten te kopen die op een verantwoorde manier zijn geproduceerd. In het denken over ‘maatschappelijk verantwoord handelen’ en duurzaamheid kunnen diaconieën vanuit hun eigen bronnen een belangrijke bijdrage leveren. Daarbij gaan kerken uit van goed rentmeesterschap. Hun eeuwenoude traditie van bezinning, beschouwing en verwondering, werpt een licht op de dagelijkse bezigheden en zet ze in het perspectief van Gods bedoeling met Zijn schepping.
41
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
• •
Diaconale mogelijkheden • De diaconie kan betrokkenheid van kerkleden bij de landbouw bevorderen door het opzetten van gespreksgroepen en/of excursies naar een boerenbedrijf. • Waar agrariërs in de knel dreigen te komen, bijvoorbeeld bij de grootschalige uitbraak van dierziekten (zoals monden klauwzeer, vogelpest, gekke-koeienziekte), is de diaconie het eerste aanspreekpunt voor boeren, hun partners en kinderen. De diaconie werkt mee aan uitwisseling van informatie tussen boeren en (andere) kerkleden Kritisch volgen van het overheidsbeleid. Adressen Regionaal Protestantse Regionale Dienstencentra
Landelijk • Kerkinactie • Secretariaat Oecumenisch Netwerk Kerken en Landbouw P/a Kerkinactie • Passage (plattelandsvrouwen) • Projectgroep Kerk en Milieu (Raad van Kerken in Nederland) p/a OIKOS • Biologica • Goede Waar & Co
•
42
Leestips • Betrokken bij landbouw; het gesprek begint, Kerkinactie, prijs € 3,50 • Folder Oecumenisch Netwerk Kerken en Landbouw, Kerkinactie (gratis) • Contact Kerken en Landbouw, Kerkinactie (gratis) • Pastoraat aan bedrijfsbeëindigers in de landbouw, Protestants Dienstencentum Gelderland, prijs € 5,Blad Kerk en milieu en Op weg naar een groene kerk, te bestellen bij Oikos.
diaconale wegwijzer
2.7 Multiculturele samenleving en racisme
NEDERLAND
Ons land heeft in de afgelopen decennia meer kleur gekregen. Er is een multiculturele samenleving ontstaan doordat mensen uit verschillende culturen zich hier hebben gevestigd. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw sloot de Nederlandse regering verdragen met diverse landen, om gastarbeiders te werven. Door de toenemende welvaart was er in die jaren in de industrie een tekort aan arbeidskrachten. Deze afspraken leidden tot de komst van gastarbeiders uit Italië, Spanje, Portugal, Turkije, Griekenland, Marokko, Joegoslavië en Tunesië. Later kwamen er ook mensen die vluchten door honger, armoede en oorlogen. Onder hen zijn niet alleen migrantenchristenen, maar ook anderen, elk met hun eigen religie en cultuur, die hier aan hun religie vasthouden. Kerkinactie vindt dat iedereen in ons land de gelegenheid moet krijgen om in vrijheid zijn levensovertuiging te beleven. Mede als reactie op een cultuur van ‘politieke correctheid’ wordt het publieke debat de afgelopen jaren verruwd door een sfeer waarin iedereen ‘alles moet kunnen zeggen’. Goed hieraan is dat onderwerpen bespreekbaar zijn, maar Kerkinactie keert zich tegen het racisme en de discriminatie die hieruit kunnen voortvloeien. Racisme is zonde. Diaconale mogelijkheden Het signaleren en bestrijden van racistische uitingen. Bijdragen aan een multiculturele samenleving, waarin iedereen zich thuis voelt door het stimuleren van ontmoetingen met andere culturen. • Het versterken van contacten met plaatselijke migrantenkerken. Opkomen voor mensen uit andere culturen die in de knel (dreigen te) komen. De integratie van nieuwkomers bevorderen waar mogelijk. In eigen kerk ruimte bieden voor christenen uit andere culturen.
• •
• • •
Adressen Plaatselijk Voor plaatselijke adressen verwijzen we naar de gemeentegids in uw woonplaats.
Regionaal Protestantse Regionale Dienstencentra.
43
diaconale wegwijzer
Landelijk • Kerkinactie • Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie • FORUM, instituut voor Multiculturele Ontwikkeling • SKIN • Migrantenweek Leestips Synoderapport Racisme is zonde In de loop van 2004 verschijnt de werkmap Kerk zijn temidden van nieuwe Nederlanders van Kerkinactie • Materiaal Ontmoeting moslims en christenen Kerkinactie • Materiaal Oase en Sheba-project, coachen van jongeren ’zwarte’ christelijke gemeenschap. Synoderapport multiculturele samenleving: Beeld en gelijkenis; een visie van de Protestantse kerk in Nederland op multicultureel samenleven. Geboren in Sion, uitgave Kerkinactie, prijs € 3,40 over migrantenkerken Relaties met migrantenkerken, over plaatselijke contacten met migrantenkerken, prijs € 4,-
NEDERLAND
• •
• • •
44
diaconale wegwijzer
2.8 Vluchtelingen en asielzoekers
NEDERLAND
Vanouds is Nederland een relatief gastvrij land. In de loop der eeuwen hebben velen die elders bedreigd werden, hier bescherming gezocht en gevonden. Denk bijvoorbeeld aan de hugenoten en aan groepen joden. Sinds de komst van grote groepen vluchtelingen en asielzoekers in de laatste decennia lijkt daar verandering in te komen. Steeds vaker vragen mensenrechtenorganisaties zich af of Nederland zich nog wel houdt aan de internationale verdragen. En steeds vaker hoor je in onze samenleving leuzen als ‘Nederland is vol’ en ‘Eigen volk eerst’. De overheid scherpt het asielbeleid steeds meer aan. De bijbel spreekt regelmatig van het recht van de vreemdeling. Diaconieën hebben de opdracht op te komen voor vluchtelingen en asielzoekers en hun kerkleden en de samenleving aan te spreken op de plicht onze welvaart te delen en dringen hier ook in Europees verband op aan. Diaconale mogelijkheden Zich verdiepen in de achtergronden van vluchtelingen en de gemeente daarover voor te lichten. • Hulp aanbieden aan plaatselijke vluchtelingenwerkgroepen. • Er bij de burgerlijke gemeente op toezien dat het nieuwkomersbeleid met speciale aandacht voor vluchtelingen goed wordt uitgevoerd. In noodsituaties van vluchtelingen inspringen. Contacten onderhouden met de plaatselijke werkgroep vluchtelingenwerk en zo nodig financiële steun bieden. Ondersteuning bieden aan werkgroep vluchtelingenwerk voor rechtsbescherming en opvang van vluchtelingen en asielzoekers. Begeleiding bij de deelname van vluchtelingen en asielzoekers aan de plaatselijke samenleving. Kritisch volgen van het gemeentelijke overheidsbeleid. Voorlichting geven aan de kerkelijke gemeente. Alert zijn op noodsituaties van vluchtelingen en asielzoekers.
•
• • • • • • •
Adressen Plaatselijk Plaatselijke werkgroep vluchtelingenwerk. Deze werkgroepen zorgen voor de praktische begeleiding van asielzoekers en vluchtelingen. Diaconieën zijn vaak bij het werk betrokken. Gemeente. Voor informatie over o.a. nieuwkomersbeleid, huisvesting, financiële zaken. Gemeentegids. Instellingen voor maatschappelijk en sociaal-cultureel werk.
•
• •
45
diaconale wegwijzer
• Werkgroep Amnesty International. • Rode Kruis • Vluchtelingenorganisaties
NEDERLAND
Regionaal • Protestantse Regionale Dienstencentra en grootstedelijke bureaus van de Protestantse Kerk in Nederland. • Regiokantoren VluchtelingenWerk Nederland. • Zelforganisaties van vluchtelingen. Landelijk • Kerkinactie • Vereniging VluchtelingenWerk Nederland. Zet zich in voor rechtsbescherming en begeleiding van asielzoekers tijdens de toelatingsprocedure in Nederland. De Vereniging registreert o.a. meldingen over racistische en discriminerende incidenten rondom vluchtelingen en asielzoekers. • Stichting INLIA (International Network of Local Initiatives working with Asylumseekers. INLIA richt zich op hulpverlening aan uitgeprocedeerde asielzoekers, met nadruk op rechtshulp. • Netwerk Religieuzen voor Vluchtelingen. Zoekt samen met uitgeprocedeerde asielzoekers naar oplossingen van hun problemen. Dit netwerk steunt op een aantal communiteiten van religieuzen, verspreid over het hele land. • Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON) • Landelijk Ongedocumenteerd Steunpunt (LOS)
46
diaconale wegwijzer
Leestips Basisdocument van de Raad van Kerken in Nederland voor een humaan en rechtvaardig asielbeleid, uitgave Raad van Kerken in Nederland (Oecumenische Bezinning 1995, nr. 9), € 2,-. Tekst over de kerkelijke betrokkenheid bij het vluchtelingenvraagstuk, over de humanitaire principes ter toetsing aan het Nederlandse asielbeleid. Kerkinactie-brochure ‘Help, een vluchteling!’ (prijs € 3,40). Werkboek ‘Ruimte voor vluchtelingen’ (prijs € 4,55), Kerkinactie. Projectmap Vluchtelingen van Kerkinactie (eerste drie exemplaren gratis, meer exemplaren € 5,- per stuk). ‘Op weg naar toekomst’, een visie van kerken op migratie, brochure van de Raad van Kerken in Nederland (prijs € 5,-). Folder ‘Op weg naar toekomst’ van Kerkinactie (gratis).
•
• •
NEDERLAND
• • •
47
diaconale wegwijzer
2.9 Verslaving
NEDERLAND
Het gebruik van genotmiddelen (tabak, alcohol, ‘partydrugs’ en andere verdovende middelen) is wijd verbreid. Het gebruik van tabak en alcohol zijn ook alom geaccepteerd. Als iemand genotmiddelen (bijvoorbeeld alcohol) nodig heeft om zijn problemen te vergeten of te verzachten heet hij probleemgebruiker (bijvoorbeeld probleemdrinker). Van verslaving is sprake als iemand zonder deze middelen niet meer kan functioneren. Je kunt overigens ook aan andere dingen verslaafd zijn, bijvoorbeeld gokken. Problemen ontstaan op het moment dat de verslaving iemands leven beheerst en alles in het teken staat van kunnen voldoen aan je verslavingsbehoefte. Verslaving kan lang verborgen blijven voor de buitenwereld. Juist doordat bepaalde genotmiddelen en vormen van gokken, zoals meedoen aan een loterij, maatschappelijk zijn geaccepteerd. De buitenwereld ziet vaak alleen maar de buitenkant van wat verslaving met zich meebrengt: (drugs)overlast en criminaliteit, geldgebrek en schulden, ontreddering en verloedering. Wat daar allemaal achter schuilgaat, blijft meestal verborgen. Het is voor een verslaafde daarom een heel gevecht om zijn zelfrespect te behouden. Daaraan werkt het opjaagbeleid van gemeenten tegenover drugsgebruikers niet mee. Een verslaving staat in de regel niet op zichzelf. Vaak spelen er ook sociale, psychische, financiele en of gezondheidsproblemen en komt uit het ene probleem het andere voort. Deze complexe en samenhangende problematiek bemoeilijkt een adequate hulpverlening. Zo staat verslaving dikwijls de opname in een psychiatrische instelling in de weg en kan omgekeerd de verslavingszorg niet uit de voeten met de psychiatrische achtergrond van de cliënt. Zo houdt het ene probleem het andere in stand en ontstaat er een groep ‘niet te helpen’ cliënten en ‘zorgwekkende zorgmijders’. Laagdrempelige voorzieningen
48
diaconale wegwijzer
zoals inloophuizen hebben vaak nog wel contact met deze groep omdat men daar niet als ‘probleem’ maar als mens gezien wordt. Ook diaconieën kunnen verslaafden nabij zijn. Diaconale mogelijkheden Bespreekbaar maken van de vele vormen van verslaving binnen kerk en samenleving. • Ondersteuning en aandacht voor de naaste omgeving (familie, vrienden) van de verslaafde. • Signalering en verwijzing naar hulpverlening. • Ondersteuning van initiatieven, zoals drugs- en straatpastoraat, inloopcentra et cetera.
•
NEDERLAND
Adressen Kerkinactie en de Protestantse Regionale Dienstencentra. Via het telefoonboek of de gemeentegids zijn de plaatselijke en regionale instellingen voor verslavingszorg en CAD’s te vinden, evenals maatschappelijk werk en zelfhulpgroepen zoals de AA Internet Op de website van de LSP, de Landelijke Steunfunctie Preventie – GGz en Verslavingszorg, www.lsp-preventie.nl is onder de knop ’Links’ een keur aan instellingen en organisaties te vinden, van de zelfhulporganisatie voor anonieme gokkers en hun omgeving (AGOG) tot het expertisecentrum Trimbosinstituut, en van de Consultatiebureaus voor Alcohol en Drugs (CAD’s) tot stichting Mainline, die de gezondheidssituatie van drugsgebruikers op het oog heeft. Leestip Kerkinactie-folder Verslaving “Dat komt bij ons niet voor?” (gratis). • Drugs, gokken, alcohol en roken; een gids voor ouders; Jan Kees den Bakker; Uitgeverij Kok Kampen, 1996. • Verslaafd aan de verslaafde; Jan Kees den Bakker, Uitgeverij Kok Kampen, 1997. Vraagbaak bij verslavingen; Frans Koopmans; Uitgeverij Groen, Heerenveen, 1999.
•
•
49
diaconale wegwijzer
2.10 Jongeren
NEDERLAND
Groot worden en zonder problemen opgroeien is niet vanzelfsprekend. Tien tot vijftien procent van de jongeren komt op de een of andere wijze in problemen, bijvoorbeeld door hun opvoedingssituatie of een uitzichtloze maatschappelijke positie. Als reactie hierop kunnen jongeren gaan spijbelen, alcohol of drugs gebruiken, zwerven of vormen van agressief of crimineel gedrag gaan vertonen. De problemen kunnen ook naar binnen slaan. Dan trekken jongeren zich terug uit hun omgeving, zijn ze niet actief op school, angstig, of hebben psychosomatische klachten. Jongeren met problemen hebben diaconale aandacht nodig: diaconaat voor jongeren. Andere jongeren kunnen uitgedaagd worden een bijdrage te leveren aan concrete diaconale activiteiten. Niet alleen om allerlei klusjes op te knappen, maar omdat jongeren een eigen plek verdienen in het diaconale werk. Diaconale vorming en toerusting van jongeren binnen de gemeente via clubwerk, kindernevendienst, binnen catechese is daarom van belang. Het diaconaal jaar voor jongeren van het jeugdwerk van de Protestantse Kerk in Nederland en Kerkinactie biedt jongeren de mogelijkheid om zich een jaar belangeloos in te zetten in de samenleving. Diaconieën kunnen jongeren erop wijzen dat het diaconaal jaar er is, wat het inhoudt en wat het hen zou kunnen opleveren.
50
diaconale wegwijzer
•
NEDERLAND
•
Diaconale mogelijkheden • Bezinning over de manier waarop de gemeente vormgeeft aan haar verantwoordelijkheid voor jongeren en de manier waarop jongeren actief worden betrokken bij de zorg voor elkaar en de ander. Maken van een overzicht van problemen die in de eigen plaats spelen als het gaat om opgroeiende jongeren. Voorbeeld van diaconaat door jongeren: opzetten van activiteiten samen met jongeren uit een naburig asielzoekerscentrum, maatschappelijke stage binnen de catechese. Voorbeeld van diaconaat voor jongeren: opzetten van een ontmoetingscafé voor jongeren, activiteiten in de buitenschoolse tijd bijvoorbeeld een huiswerkklas. Adressen Plaatselijk • Gemeentegids voor het maken van een sociale kaart, met alle relevante instellingen. • Plaatselijk professioneel jeugdwerk • Raad voor de Kinderbescherming. • Jeugdleiding eigen kerk.
Regionaal
• Protestantse Regionale Dienstencentra en stedelijke dienstencentra (diaconaal consulenten, jeugdwerkadviseurs en gemeente adviseurs) Landelijk • Kerkinactie • Het jeugdwerk van de Protestantse Kerk in Nederland (jeugddiaconaat, Durf over je grens met o.a. het Diaconaal Jaar, voorbeeldprojecten voor plaatselijk jeugddiaconaat).
•
Leestips • Wie goed doet de ander ontmoet; diaconale projecten voor jongeren; uitgave Responz • Jongerenpaspoort Durf over je grens, uitgave het jeugdwerk van de Protestantse Kerk in Nederland en Kerkinactie • Met vallen en opstaan, een project van het jeugdwerk van de Protestantse Kerk in Nederland en het Brabants Steunpunt Jeugdwelzijn i.s.m. Commissie Grootschalige Activiteiten. Dwars door je buurt; handreiking voor het organiseren van je eigen diaconale jongerenexcursie, uitgave het jeugdwerk van de Protestantse Kerk in Nederland .
51
diaconale wegwijzer
2. 11 Ouderen
NEDERLAND
Net als de meeste landen van Europa heeft ook ons land te maken met vergrijzing: een ouder wordende bevolking. Deskundigen spreken vaak over dubbele vergrijzing: er worden minder kinderen geboren én de oudere Nederlanders worden tegenwoordig ouder dan vroeger. Die ontwikkeling levert spectaculaire cijfers op; of het nu om 55+, 75+ of 85+ gaat: op elke twee ouderen van vandaag is er over vijfentwintig jaar één bijgekomen. In het diaconaat is het van het grootste belang om een goed evenwicht te vinden bij het thema ouderen. Vitale ouderen zijn een onmisbare schakel in een diaconie, met een schat aan deskundigheid, levenservaring - en tijd (dat laatste vooral in verhouding met de generaties die nog actief zijn in het betaalde arbeidsproces) Het gaat bij diaconaat en ouderen vooral om het krijgen van een goed inzicht in de grote verschillen in leefsituatie van ouderen van vandaag en om het evenwicht tussen diaconaat voor ouderen en door ouderen. Van diakenen mag verwacht worden dat ze oog hebben voor de verschillende leeftijdfasen, sociaal-economische en persoonlijke situaties waarin ouderen verkeren. Een belangrijke doelgroep voor diakenen wordt gevormd door familieleden en vrienden, die de verzorging van een hulpbehoevende oudere op zich hebben genomen. Dat kan een zware belasting betekenen, want deze zogeheten mantelzorgers komen vaak nauwelijks toe aan een eigen leven. Morele ondersteuning en daadwerkelijke hulp (bijvoorbeeld in de vorm van tijdelijk invallen: respijtzorg) geeft mantelzorgers de gelegenheid even op adem te komen.
52
diaconale wegwijzer
Ouderenbeleid wordt een steeds belangrijker onderdeel van overheidsbeleid en dat geldt niet alleen op landelijk niveau. Daarom is het voor een diaconie ook wenselijk om goede contacten te onderhouden met lokaal bestuur en met instellingen en organisaties die zich voor het welzijn en de belangen van ouderen inzetten. Als een diaconie zich nadrukkelijker zelf met pleitbezorging voor ouderen wil bezig houden (denk aan de zorg- en armoedeproblematiek) kan het het overwegen waard zijn om in een inspraakorgaan, een seniorenraad bijv. vertegenwoordigd te zijn.
•
NEDERLAND
•
Diaconale mogelijkheden • Diaconaat door ouderen: inschakelen ouderen bij de uitvoering van diaconaal of ander kerkelijk werk. • Diaconaat voor ouderen: huisbezoeken brengen, hand- en spandiensten organiseren, alert zijn op armoede, aanbod doen voor het diaconale vakantiewerk. • Mantelzorgers ondersteunen, ontmoetingsbijeenkomsten en invalhulp/respijtzorg organiseren. Relatie jongeren-ouderen helpen verbeteren door het organiseren van ontmoetingen. Ouderenbeleid: goede contacten met instellingen en organisaties. Adressen Plaatselijk: • Gemeente. Informatie over gemeentelijke voorzieningen en subsidies (bijzondere bijstand, individuele huursubsidie, Wet Voorzieningen Gehandicapten, enz.) • Gemeentegids en huis-aan-huis bladen. Informatie over: gezinszorg, maatschappelijk werk, stichting welzijn ouderen, verzorgingstehuizen, maaltijdvoorzieningen, vrijwilligersorganisaties, verenigingen, cursussen, hoger onderwijs voor ouderen, zelfhulpgroepen (voor bijvoorbeeld rouwverwerking), bewegen/sport voor ouderen, seniorenraad, plaatselijke afdelingen van PCOB, ANBO en Unie KBO (organisaties die de belangenbehartiging van ouderen als doel hebben).
Regionaal • Protestantse Regionale Dienstencentra en grootstedelijke dienstencentra van de Protestantse Kerk in Nederland. Voor advies en ondersteuning rond bijvoorbeeld het organiseren van een thema-avond, een zelfhulpgroep of een gespreksgroep. Landelijk • Kerkinactie (binnenlands diaconaat en maatschappelijk activeringswerk); informatie over materiaal, landelijke netwerken en projecten. • Interkerkelijke Stichting Diaconaal Vakantiewerk. • Belangenorganisaties voor ouderen - ANBO: Algemene Nederlandse Bond
53
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
• • •
voor Ouderen, geeft een videofilm uit, gemaakt door acteur Kees Brusse: 'Vader is zo stil de laatste tijd'; www.anbo.nl. PCOB: Protestants Christelijke Ouderenbond, Unie KBO: (Rooms-) Katholieke Bond voor Ouderen. De drie bonden werken samen in het project 'Voorkomen van sociaal isolement bij ouderen'. Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW) Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) geeft regelmatig 'rapportages ouderen' uit met allerlei gegevens over de situatie van ouderen in ons land; te raadplegen in bibliotheken; zie ook de website van het SCP: www.scp.nl Landelijke Organisatie Thuisverzorgers Leestips Kor Bedee (samenst.), Oud Worden Hoe Doe Je Dat? Vierendertig ouderen tussen 65 en 97 jaar vertellen over hun ervaringen met het ouder en oud worden. Uitgegeven door Papieren Tijger, 2003 • Mieke van Keeps-Lips, Gelukkig ouder worden, een uitdaging! Uitgeverij Intro Baarn, 1998; Oud geboren om jong te sterven; Achtergronden bij hedendaagse ontwikkelingen in de ouderenzorg; Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 1998; Vakantieweken, jaarlijkse gids van de ISDV met overzicht diaconale groepsvakantieweken, gratis. Meer informatie in hoofdstuk 2.14.
•
• •
54
diaconale wegwijzer
2.12 Zieken en hun omgeving
• • •
NEDERLAND
Bij de traditionele kerkelijke aandacht voor zieken gaat het om meer dan het spreekwoordelijke fruitbakje. Ouderlingen én diakenen zien dit dan ook - al zo lang de kerk bestaat - als hun taak. Ziek zijn heeft zowel persoonlijke als sociale kanten. Van buiten zie je niet altijd wat er met iemand is en een ziekte als ME wekt helemaal vaak veel onbegrip, net als psychische ziekten. Andere ziekten, zoals Hiv-aids leiden nogal eens tot vooroordelen. Anderen worden uit hun woonomgeving gehaald en komen terecht in een verzorgingshuis of verpleegtehuis, zoals mensen met de ziekte van Alzheimer. Sociaal gezien komt een zieke vaak in een isolement terecht, afhankelijk van de aard van de ziekte, omdat er in de maatschappij geen plaats is voor mensen die het tempo niet bij kunnen houden. Mensen met een chronische ziekte raken geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt. Veel mensen maken hoge kosten voor medicijnen, hulp, vervoer en komen daardoor in financiële problemen. Het behoort tot de diaconale opdracht zieken tot hun recht te laten komen, hun isolement te doorbreken en zieken zelf aan het woord te laten komen. Familieleden en verzorgers van zieken worden nogal eens vergeten. Deze zogeheten mantelzorgers raken vaak overbelast en geïsoleerd. Ook zij hebben recht op aandacht, hulp en begrip van mensen in hun omgeving. Diaconale mogelijkheden • Neem mensen om wie het gaat serieus en laat ze mee beslissen. • Vooroordelen over ziekten/zieken bestrijden (bijvoorbeeld over hiv-aids). • Hulp bieden bij terugkeer naar de maatschappij van expsychiatrische patiënten. Nagaan welke steun en hulp mantelzorgers van lichamelijk en psychisch zieken nodig hebben. Betrokkenheid bij de lokale gezondheidsplannen van de gemeente (verplicht sinds juli 2003). Wijs mensen op het vakantieaanbod van de ISDV. Adressen Plaatselijk Gemeentegids en gemeentelijk gezondheidsbeleid. Hier zijn ook adressen te achterhalen van thuiszorg, maatschappeljk werk, instellingen, organisaties, zelfhulpgroepen etc. zie hoofdstuk over sociale kaart). Regionaal • Regionale Instellingen voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (RIAGG) en de Regionale Consumenten en Patiënten Platforms (RPCP’s). • Regionale werkgroepen van de Stichting Labyrint/In Perspectief. Organise-
55
diaconale wegwijzer
ren ontmoetingsdagen, thema-avonden en zelfhulppraatgroepen voor familieleden en vrienden van psychisch zieke mensen.
NEDERLAND
Landelijk • Kerkinactie • Interkerkelijke Stichting voor Diaconaal Vakantiewerk (ISDV). Organiseert vakantieweken o.a. voor mensen met een kwetsbare gezondheid. • Nationale Vereniging De Zonnebloem. Organiseert de jaarlijkse Nationale Ziekendag en ondersteunt plaatselijke groepen. • Stichting Pandora, werkt ter verbetering van de positie van (ex-)cliënten van de geestelijke gezondheidszorg. • Landelijke Organisatie Thuisverzorgers (LOT). Voor informatie over mantelzorg en adviezen over de opzet van plaatselijke contactpunten voor mantelzorgers. • Alzheimer Stichting Leestips Levensmoe. Handreiking voor het pastoraat aan mensen op hoge leeftijd die levensmoe zijn en wachten op een natuurlijk levenseinde, uitgave Protestantse Kerk in Nederland 2003, prijs € 3,50, bestellen bij afd. brochureverkoop. • Handreiking voor het pastoraat: Omgaan met mensen die depressief zijn (herziene tekst) uitgave Protestantse Kerk in Nederland 2003, prijs € 3,50, bestellen bij afd. brochureverkoop. Handreiking voor het Pastoraat aan de partner van de chronisch zieke (beschikbaar vanaf augustus 2004). Receptenboek Rond-je-Gezondheid. Hoe lokale groepen inbreng kunnen hebben in het gezondheidsbeleid van hun gemeente. Uitgave Stichting Sjakuus, 2003. Kerkinactie-brochure ‘Zorg: Kerken een zorg’ (prijs € 1,-).
•
• • •
56
diaconale wegwijzer
2.13 Mensen met een handicap
NEDERLAND
Gezond zijn is in onze samenleving bijna vanzelfsprekend. Onze samenleving is niet of nauwelijks ingesteld op mensen met een handicap. Lichamelijke of verstandelijke beperkingen worden versterkt door belemmeringen die onze maatschappij deze mensen oplegt. Gebouwen (ook kerken) zijn vaak slecht toegankelijk. Opleidingsmogelijkheden en kansen op betaald werk zijn klein. Veel mensen met een handicap zijn langdurig aangewezen op een minimumuitkering. Reizen vraagt vaak veel organisatie als je slecht ziet of aangewezen bent op een rolstoel. Kortom, het vergt van mensen met een handicap grote inspanning om niet in een isolement terecht te komen. Van de kerkelijke gemeente wordt gevraagd om mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking een volwaardige plaats te geven, zodat ze tot hun recht komen en kunnen meewerken aan de opbouw van de gemeente en de samenleving. Recht doen aan mensen (met of zonder handicap) betekent hen als medemens te zien en niet te accepteren dat mensen in de marge terechtkomen.
• •
•
Diaconale mogelijkheden • Bevorderen dat mensen met een handicap gelijkwaardig kunnen deelnemen aan (diaconale en andere) activiteiten in en buiten de kerk. • Onderzoeken van bereikbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid van gebouwen. • Kritisch volgen van de uitvoering van de Wet Voorzieningen Gehandicapten, de Wet Gelijke Behandeling van mensen met een Beperking en het Gezondheidsbeleid van de lokale gemeente. Nagaan of hierin de standaardregels van ‘Agenda 22’ en van het actieplan gelijke behandeling zijn opgenomen. Deelnemers en vrijwilligers werven voor het diaconaal vakantiewerk. Contact onderhouden met organisaties van mensen met een handicap. Adressen Plaatselijk • Gemeente (o.a. gemeentelijke sociale dienst, afdeling huisvesting), informatie over de Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG) en gezondheidsbeleid. • Plaatselijk platform van belangenorganisaties (zie gemeentegids). Plaatselijke belangenorganisaties en organisaties van gehandicapten (zie gemeentegids).
Regionaal • Protestantse Regionale Dienstencentra.
57
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
Landelijk • Interkerkelijke Stichting voor Diaconaal Vakantiewerk (ISDV). De ISDV organiseert namens Kerkinactie diaconale vakantieweken voor ouderen en mensen met een lichamelijke handicap (in o.a. De Blije Werelt, F.D. Roosevelthuis). • Philadelphia Vakantieweken. Informatie over vakanties voor mensen met een verstandelijke handicap. • Interkerkelijke Commissie Integratie Gehandicapten (ICIG). De commissie wil de integratie in de samenleving bevorderen van mensen met een handicap. • Interkerkelijke stichting Kom Beter Binnen (KBB). KBB adviseert over de toegankelijkheid van kerkelijke gebouwen. • Platform Samen geloven? Gewoon doen! Informatie over de geloofsbegeleiding en participatie van van mensen met een verstandelijke handicap. • Chronisch zieken en gehandicaptenraad. Informatie verkrijgbaar over wonen, woningaanpassingen, vervoer, onderwijs, werk, sociale zekerheid, agenda 22. • De Federatie van Ouderverenigingen behartigt belangen van mensen met een verstandelijke handicap. • Op Weg met de Ander. Nederlandse Hervormde vereniging op Gereformeerde Grondslag van en voor mensen met een handicap. • NIZW/infolijn. Infolijn voor mensen met een handicap. • Landelijke Organisatie Thuisverzorgers (LOT). Informatie voor mantelzorgers. • Labyrint-In Perspectief Leestips • J.Kool - Goed bedoeld. Levensbeschouwelijk kijken naar handicap en ziekte. Boekencentrum, 2002. • Bert en Jannie Slingerland – Mijn kleine zuster. Ons gehandicapte kind in de christelijke gemeente. Boekencentrum, 1995. • Signalen en signalementen. Over mensen met een verstandelijke handicap in de kerken, verkrijgbaar bij brochureverkoop Protestantse Kerk in Nederland, prijs € 3,40. www.kerkenhandicap.nl www.delofderonvolmaaktheid.tk www.lkng.nl www.verenigingphiladelphia.nl www.philadelphia.nl
58
www.sheerenloo.nl www.kombeterbinnen.nl www.zetnet.nl www.zetweb.nl www.handicap.nl
diaconale wegwijzer
2.14 Diaconaal vakantiewerk
NEDERLAND
Iedereen heeft het nodig er van tijd tot tijd helemaal uit te zijn, te genieten van een andere omgeving en andere mensen, nieuwe energie op te doen. Er kunnen echter allerlei redenen zijn waarom mensen niet op vakantie gaan. Bijvoorbeeld omdat de gebruikelijke vakantiemogelijkheden niet passen bij hun medische, financiële of sociale omstandigheden. Voor wie om een van deze redenen niet met vakantie kan gaan, organiseert de Interkerkelijke Stichting Diakonaal Vakantiewerk (ISDV) vakantieweken. De stichting is voortgekomen uit in eerste instantie de Gereformeerde en Hervormde en tegenwoordig ook de Evangelisch-Lutherse diaconale organisaties. Diaconale vakantieweken, dat wil zeggen dat het om vakanties gaat: een accommodatie, aangepast aan mensen met een handicap of een kwetsbare gezondheid; • met hulp en verzorging van verpleegkundigen en verzorgenden; • met een recreatieprogramma, afgestemd op mogelijkheden en wensen van de gasten; • met verschillende dieetmogelijkheden; • met persoonlijke aandacht voor elkaar; • geschikt voor (echt)paren, van wie een van de partners dementerend is; • betaalbaar voor eenoudergezinnen.
• in
Deze vakantieweken zijn groepsvakanties. Jaarlijks nemen zo'n 5.000 gasten deel aan de vakantieweken, die voornamelijk plaatsvinden in het F.D. Roosevelthuis in Doorn en in De Werelt in Lunteren. De gasten worden begeleid door meer dan 1.400 vrijwilligers. Ook organiseert de ISDV zogeheten vakantieplusweken. De ISDV verzorgt voor de Stichting Lutherse Ontspanningsinitiatieven en Activiteiten, SLOA, 150 vakantieweekarrangementen per jaar. Daarnaast hebben nogal wat diaconieën door het hele land verspreid een aangepaste caravan of bungalow, geschikt voor mensen met een handicap of met een smalle beurs die graag individueel op vakantie gaan. Diaconale mogelijkheden • Werven van gasten voor de diaconale vakantieweken bijvoorbeeld door predikanten, ouderlingen en andere huisbezoekers op de mogelijkheid te wijzen. • Financiële steun verlenen aan gasten met een minimuminkomen.
59
diaconale wegwijzer
• Een vakantieweek adopteren. • Werven van vrijwilligers voor de diaconale vakantieweken. • Overwegen een contactpersoon te benoemen voor het diaconale vakantiewerk.
• Oproepen voor directe ondersteuning in de diaconale informatiebrieven bijhouden.
• Financiële steun verlenen aan het diaconale vakantiewerk via de landelijke fondsen Binnenlands Diaconaat.
NEDERLAND
• helpen bij het vervoer van gasten van en naar het vakantieadres. • het houden van een bestemmingscollecte. Adressen Plaatselijk • Contactpersonen voor diaconaal vakantiewerk (netwerk van diakenen en andere kerkelijke vrijwilligers op dit terrein). • Stedelijke dienstencentra Protestantse Kerk. Regionaal • Protestantse Regionale Dienstencentra. Landelijk
• Interkerkelijke Stichting Diakonaal Vakantiewerk (ISDV) te Lunteren. • Kerkinactie. Leestips Vakantiegids, ISDV, jaarlijkse gratis uitgave met alle informatie over diaconale vakantieweken. • De Gids Betaalbare Vakanties, uitgave van de Werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA. • Gids voor eenoudervakanties, gratis jaarlijkse uitgave, op te vragen bij ISDV. Vakantiewegwijzer, jaarlijkse uitgave Interkerkelijke Commissie Integratie Gehandicapten, € 3,50. Overzicht van individuele vakantiemogelijkheden voor mensen met een handicap, ouderen, mensen met een bescheiden inkomen. “De Werelt van hout en steen, 1915-1965-2002”. Jubileumuitgave ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van De (Blije) Werelt in Lunteren. Verkrijgbaar bij de ISDV. Videoband over de vakantieweken in het F.D. Roosevelthuis in Doorn en De Werelt in Lunteren. Te leen bij de ISDV.
•
•
• •
60
diaconale wegwijzer
2.15 Vrede, veiligheid en geweld
NEDERLAND
De Vredesweek (derde week in september) is een jaarlijks terugkerend evenement en staat in de tradititie van kerkelijke bemoeienis met de vraagstukken van oorlog en vrede. Veel geweld vindt plaats in de privésfeer, vaak onzichtbaar voor de buitenwereld. Huiselijk geweld is een groot probleem waarbij jaarlijks vele slachtoffers vallen: mannen, vrouwen, kinderen en ouderen; zelfs meer doden en gewonden dan bij geweld op straat. Een ernstige vorm van huiselijk geweld is seksueel geweld. Het doorbreken van het taboe, het verstrekken van informatie over de problematiek, en het trainen van pastores en kerkelijke vrijwillig(st)ers voor pastorale begeleiding heeft blijvende prioriteit.. Ook in de kerk vindt seksueel misbruik plaats. Als de pleger een centrale figuur in de gemeente is - en zeker als het misbruik gepleegd wordt door de predikant - leidt dit tot grote verwarring. Diaconieën kunnen zich hierover laten adviseren door het SMPR (het interkerkelijk samenwerkingsverband tegen seksueel misbruik in pastorale relaties). Gemeentes kunnen ook preventief het een en ander ondernemen.
61
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
Diaconale mogelijkheden - de problematiek aan de orde stellen dmv. een stukje in het gemeenteblad, in voorbeden en liturgie en dmv. een informatietafel in de kerk (materiaal is op te vragen bij de Protestantse Regionale Dienstencentra en Kerkinactie) - het in kaart brengen van relevante hulpverlenende instanties in de omgeving voor doorverwijzing van slachtoffers en daders (ondersteuning kan geboden worden door Protestantse Regionale Dienstencentra en Kerkinactie) - bij de eigen burgerlijke gemeente informeren wat zij doen aan de bestrijding van huiselijk geweld en hen stimuleren in de aanpak hiervan (ansichtkaarten met tekst zijn op te vragen bij Protestantse Regionale Dienstencentra en Kerkinactie) Adressen - Protestantse Regionale Dienstencentra - Kerkinactie
websites: www.huiselijkgeweld.nl (hulp en advies bij gewelddadige partnerrelaties) www.kindermishandeling.nl (hulp en advies bij kindermishandeling) www.amk-nederland.nl (advies en meldpunt kindermishandeling) www.nizw.nl/mishand (hulp en advies bij ouderenmishandeling) www.seksueelmisbruik.nl www.IKONpastoraat.nl (meldpunt SMPR) www.transact.nl Leestips Relevante literatuur kan opgevraagd worden bij de RDC’s en bij Kerkinactie.
62
diaconale wegwijzer
2.16 Ex-gedetineerden
NEDERLAND
Voor mensen die in de gevangenis hebben gezeten, is het moeilijk om de draad van het normale leven weer op te pakken. Vanuit de maatschappij worden exgedetineerden met argwaan bekeken. Ook elementaire zaken als werk, onderdak en sociale relaties zijn verre van vanzelfsprekend. Als je uit de gevangenis wordt ontslagen, zit er vaak niemand op je te wachten, en dat terwijl die eerste periode na detentie zo cruciaal is. De kans op terugval in de criminaliteit wordt aanzienlijk verminderd als iemand het gevoel krijgt er weer bij te horen. Vanuit het justitiepastoraat groeide het besef dat de zorg ook buiten de poort voortgezet moest worden. Kerken zijn dan ook vanaf de oprichting bij het nazorgwerk aan ex-gedetineerden betrokken. Zo krijgen mensen de kans op een nieuwe start na een crimineel verleden. En deze nazorg blijkt ook succesvol: een groot deel van de mensen die via Exodus, Stoel, en andere initiatieven een reïntegreert keert blijvend en met succes terug in de samenleving. Diaconale mogelijkheden • Diakenen kunnen contact onderhouden met huizen en instellingen die zich voor het nazorgwerk voor ex-gedetineerden inzetten. • Diaconieën kunnen helpen bij het werven van vrijwilligers die met ex-gedetineerden willen optrekken om het dagelijks leven weer op te pakken.
63
diaconale wegwijzer
• Ook voor het bezoeken van gevangen zijn vrijwilligers uit de kerken zeer welkom. Het diaconaat kan hier aandacht voor vragen.
• In de afgelopen jaren staat de subsidie die de landelijk overheid aan het
NEDERLAND
•
werk voor voormalige gevangenen uittrekt geregeld ter discussie. De diaconie kan meedoen aan acties om dit belangrijke werk te kunnen laten voortbestaan. De diaconie kan kerkleden voorlichten over de noodzaak van dit werk voor ex-gedetineerden. Adressen Plaatselijk • Stichting Exodus, DOOR, Moria, STOEL en Ontmoeting beschikken over huizen en werkplaatsen. De huizen van Exodus kunt u vinden op de website: www.stichtingexodus.nl.
Regionaal • Protestantse Regionale Dienstencentra Landelijk
• Kerkinactie • Stichting Exodus Nederland • Stichting Moria • Stichting Ontmoeting • Stichting DOOR • STOEL-project (wordt Exodushuis) Leestip Kerkinactie-folder ‘Ex-gedetineerden; van gevangen naar verantwoordelijk’ (gratis, zo lang de voorraad strekt). • www.justitiepastoraat.nl heeft een link met literatuurverwijzing.
•
64
diaconale wegwijzer
2.17 Diaconaat en zorg Steeds meer mensen zijn aangewezen op zorg. Gezondheidszorg, ziekenhuiszorg, ouderenzorg, verpleegzorg, thuiszorg, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, palliatieve zorg, maatschappelijke opvang, reïntegratie, verslavingszorg. Naast de formeel georganiseerde zorg is er informele zorg, mantelzorg, respijtzorg. NEDERLAND
We zien de laatste jaren dat de betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg discussies oproepen. Dat er een toenemende marktwerking is in de zorg en dat er zowel individueel als collectief keuzen gemaakt moeten worden. Er zijn wachtlijsten en er is gebrek aan personeel. Wie diaconaal naar zorg kijkt vraagt of die zorg toegankelijk en betaalbaar is voor iedereen, of de kwaliteit van de zorg op een goed peil staat en of de positie van de meest kwetsbare en afhankelijke mensen is gewaarborgd. De diaconie kan ook een rol spelen bij het organiseren van de informele zorg. Daarnaast is er diaconale betrokkenheid mogelijk bij de algemene ontwikkelingen op het terrein van de zorg in relatie tot de verzorgingsstaat, de relatie van zorg en welzijn, de relatie van zorg en armoede en de relatie van zorg en arbeid. Diaconale mogelijkheden Activiteiten stimuleren in de informele zorg, vrijwilligerswerk (bijv. gehandicaptenwerk, ouderenwerk). • Ondersteunen van mensen om hun weg te vinden in de regelgeving, instanties e.d. • Financiële ondersteuning van activiteiten, organisaties, projecten. Ondersteunen van vormen van zorg zoals mantelzorg, respijtzorg, palliatieve zorg. Deelnemen aan besturen zorginstellingen, platforms van organisaties e.d. Geregeld overleggen met zorginstellingen, vrijwilligersorganisaties op het terrein van de zorg, thuiszorg, huisartsen. Deelnemen aan beleidsvorming op het terrein van zorg op het niveau van de burgerlijke gemeente. Aandacht vragen voor levensvragen en levensbeschouwing in de zorg. Deelnemen in het debat in de samenleving over de zorg. Meningsvorming en mentaliteitsbeïnvloeding bij kerkleden.
•
• • • • • • •
Adressen plaatselijke adressen zijn te vinden in de gemeentegids Protestantse Regionale Dienstencentra Kerkinactie Beraadsgroep Diaconaat en Zorg Landelijk Platform Kerk en Zorg, secretariaat bij Reliëf.
• • • • •
65
diaconale wegwijzer
NEDERLAND
Leestips • H. Noordegraaf (red.) Het zal ons een zorg zijn. Over toegankelijkheid en kwaliteit van zorg als opdracht voor diaconaat. Kampen, Kok, 2000. • Kerkinactie brochure Zorg: kerken een zorg. (prijs € 1,-) • Levensmoe. Pastoraat aan mensen op hoge leeftijd die levensmoe zijn. • Handreiking voor het pastoraat nr 41, verkrijgbaar bij brochureverkoop Protestantse Kerk in Nederland, € 3,50 Websites www.nizw.nl www.lizw.nl www.demantelzorg.nl www.mantelzorg.nl www.zorgportaal.nl www.zorgaanzet.nl www.cg-raad.nl
66
diaconale wegwijzer
3.1 Wat werelddiaconaat is Het werelddiaconaat ondersteunt activiteiten op het terrein van gerechtigheid, sociaal opbouwwerk, agrarisch-sociaal werk, vrouwen en ontwikkeling en diaconaat. Namens de kerken in Nederland steunt zij kerken en christenen elders in de wereld, voor de opbouw van de samenleving. Daarbij wordt grote waarde gehecht aan verbetering van de levensomstandigheden van de allerarmsten, ongeacht hun geloof, politieke overtuiging, ras of nationaliteit. Het werelddiaconaat sluit aan bij de eigen initiatieven van de kerken en streeft naar een zo groot mogelijke inbreng van de mensen om wie het begonnen is. Het werelddiaconaat wil de zelfstandigheid en de zelfvoorziening van de gesteunde groepen en organisaties stimuleren. De ondersteuning gebeurt in nauwe samenwerking met kerkelijke partners en christelijke organisaties in de ontwikkelingslanden, op basis van gelijkwaardigheid.
WERELD
Plaatselijke kerken hebben eigen taken in het werelddiaconaat: voorlichting, fondsenwerving en toerusting. Zowel plaatselijk als in de classis en in de landelijke organisatie groeien werelddiaconaat, zending en ontwikkelingssamenwerking steeds meer naar elkaar toe. Plaatselijk zijn dat de ZWO-commissies (commissies voor Zending, Werelddiaconaat en Ontwikkelingssamenwerking), zij werken vaak samen met de MOV-groepen (Missie/Ontwikkeling/Vrede) van rooms-katholieke parochies. Ook worden projecten vaak gezamenlijk ondersteund door Kerkinactie en door de Interkerkelijke Organisatie voor Ontwikkelingssamenwerking (ICCO). Kerkinactie Een belangrijk deel van de voorlichting en fondsenwerving in Nederland vindt sinds 1995 plaats via Kerkinactie. Dit is een samenwerkingsverband van protestantse organisaties voor zending, werelddiaconaat en ontwikkelingssamenwerking. Zie verder bij hoofdstuk 4. Luisterend Dienen Binnen de Nederlandse Hervormde Kerk is een apart programma ontwikkeld voor hervormde gemeenten die zich rekenen tot de richting van de Gereformeerde Bond. Dit initiatief is bekend geworden onder de naam Luisterend Dienen. Noodhulp Aardbevingen, overstromingen, mensen op de vlucht voor geweld. Bij rampen komen partnerorganisaties van Kerkinactie de slachtoffers te hulp. Kerkinactie steunt hen daarbij met extra bijdragen om de eerst nood te lenigen en om daarna aan de wederopbouw te kunnen werken. Kerkinactie zamelt geen goederen of voedsel in. Het is beter om lokale partnerorganisaties te laten
67
diaconale wegwijzer
bepalen welke hulp het meest noodzakelijk is: zij kennen de situatie immers het beste. Financiële steun geeft hen meer ruimte om noodhulp op maat toe te passen.
WERELD
Via onze Nieuwsbrief Kerkinactie en onze internetsite www.kerkinactie.nl kunt u volgen waar geld voor nodig is. In sommige gevallen schrijft Kerkinactie een brandbrief aan diaconieën om extra aandacht en steun te vragen, bijvoorbeeld door collectes in de kerk.
68
diaconale wegwijzer
3.2 De partners van het werelddiaconaat
WERELD
In het werelddiaconaat staan contacten met partners - overal ter wereld centraal. Het werelddiaconaat sluit aan bij eigen initiatieven van de kerken en christelijke organisaties voor armen en onderdrukten en streeft naar een zo groot mogelijke inbreng en zelfstandigheid van de mensen om wie het begonnen is. Contacten met partnerorganisaties vinden plaats op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Kerken overal in de wereld vragen ons om hulp en steun. Maar tegelijkertijd stellen zij ons ook kritische vragen over onze manier van leven. Zij vragen ons bijvoorbeeld naar onze wijze van kerkbeleving, naar onze identiteit, onze spiritualiteit en omgaan met de schepping. Ze vragen ons naar onze invloed op de politiek als het gaat om aandacht voor de moeilijke positie waarin zij zich vaak bevinden. Als kerken in het Noorden en in het Zuiden kunnen wij van elkaar leren. De relatie tussen de kerken onderling is daardoor niet uitsluitend een financiële. Kerken in de Derde Wereld willen vaak contact met ons blijven houden, ook als de welvaart daar toeneemt (zoals in Indonesië en Latijns-Amerika), juist omdat het in die contacten om meer gaat dan alleen om financiële hulpverlening. Uitwisseling, bezoek, (s)prekers Binnen sommige regio’s zijn er uitwisselingsprogramma’s, zodat u zich kunt verdiepen in kerk-zijn-in-de-wereld. Informeer naar de mogelijkheden bij uw eigen Protestantse Regionale Dienstencentrum. Als u een buitenlandse gast wilt ontvangen kunt u dat doorgeven aan uw Protestantse Regionale Dienstencentrum of aan de Helpdesk van Kerkinactie. Bij de Helpdesk kunt u ook informatie krijgen over het aanvragen van sprekers voor bijvoorbeeld gemeenteavonden en predikanten om voor te gaan in diensten rond zending of werelddiaconaat. Leestips Partners en projecten, jaarlijkse gratis uitgave met informatie over projecten van Kerkinactie in het buitenland. • Projectmappen Kerkinactie. Met uitvoerige projectbeschrijvingen en uitleg van diepere oorzaken van de problemen in derdewereldlanden. Bevat ook suggesties voor audiovisueel materiaal en liturgie- en andere suggesties voor gebruik in de gemeente. Vandaar, publieksblad van Kerkinactie en ICCO met nieuws en achtergronden. Diakonia, tijdschrift voor diakenen, over het diaconaat in ons land. Omkeer, praktijkblad voor ZWO. Luisterend Dienen-materiaal.
•
• • • •
69
diaconale wegwijzer
4. Kerkinactie Kerkinactie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland en een tiental kleinere kerken en oecumenische organisaties. Kerkinactie geeft namens de kerken in Nederland over de hele wereld steun aan het werk van christelijke kerken en organisaties, om mensen tot hun recht te laten komen en toekomstperspectief te geven. Kerkinactie geeft bijvoorbeeld noodhulp, maar draagt ook structureel bij aan projecten voor mensen en kinderen in knelsituaties. Dit doet Kerkinactie altijd via en in nauwe samenwerking met plaatselijke kerken en organisaties, op basis van gelijkwaardigheid. Het uitgangspunt is dat ieder mens recht heeft op respect en een menswaardig bestaan, ongeacht geloof, politieke overtuiging, ras, sexe of nationaliteit. De motivatie voor het werk vindt Kerkinactie in de Bijbel, Gods Woord dat oproept tot getuigenis, tot naastenliefde, tot dienstbaarheid en tot het bevorderen van gerechtigheid, in navolging van Jezus.
KERKINACTIE
Met drie kernwoorden vat Kerkinactie dit werk samen: geloven – helpen – bouwen. • Geloven – Door de eeuwen heen heeft het evangelie mensen geïnspireerd om te kiezen voor naastenliefde, in plaats van eigenbelang. Het wijst ons de weg van vrede en gerechtigheid. Wij geloven in God die bevrijdt. Dit geloof willen we delen. Het Woord van God zet mensen in beweging. • Helpen – Overal ter wereld leven mensen in moeilijke omstandigheden. Armoede, onderdrukking, discriminatie, oorlog of ziekte maakt hun leven moeilijk. Wij kunnen deze mensen helpen. Door geld of goederen te geven, door onze stem te verheffen tegen onrecht, door te luisteren en door te bidden. • Bouwen – Hulp moet mensen helpen op eigen benen te staan. Blijvende, duurzame verbeteringen komen alleen tot stand in goede samenwerking. Daarom bouwen we, samen met anderen en vanuit een oecumenische instelling, aan een wereld die voor iedereen leefbaar is.
70
diaconale wegwijzer
4.1 De programma’s van Kerkinactie Kerkinactie steunt projecten in binnen- en buitenland en heeft het werk onderverdeeld in zes programma’s. Vier programma’s richten zich op het werk in het buitenland, twee programma’s op het werk in Nederland. Overigens komt hier ook het woordlogo van Kerkinactie vandaan, dat op al het materiaal staat dat Kerkinactie uitgeeft: www.kerkinactie.nl; ‘www’ staat voor het wereldwijde werk van Kerkinactie, het werk buiten Nederland. ‘nl’ staat voor het werk van Kerkinactie in Nederland. Kerkinactie vormt de ‘brug’ tussen deze twee werelden. Hieronder volgt een korte omschrijving van de zes programma’s van Kerkinactie. Eerst de twee binnenland-programma’s, dan de vier buitenland-programma’s. \Missionair Werk Het evangelie is het waard dat het met anderen gedeeld wordt. Overal in de wereld, maar ook in Nederland. Kerken en gemeenten zoeken daarom naar geloofwaardige manieren om in gesprek te komen over het Goede Nieuws van Jezus Christus. Kerkinactie steunt initiatieven op het terrein van de dialoog tussen religies, beraad op zingevingvragen en missionaire cursussen over thema’s uit het christelijk geloof. Ook maakt het pastoraat onder buitenlandse studenten en bemanningsleden van koopvaardijschepen financieel mogelijk. KERKINACTIE
\Diaconaat Dienst aan de naaste kan nodig zijn omdat iemand in nood is of in de marge van de samenleving terecht is gekomen. Kerkinactie zet zich in voor barmhartigheid en gerechtigheid in de Nederlandse samenleving. Om bij te dragen aan een echte samenleving bindt Kerkinactie de strijd aan met armoede, eenzaamheid, discriminatie en onderdrukking. We richten ons daarom op mensen die in armoede leven in Nederland, vluchtelingen, ex-gedetineerden, verslaafden, gehandicapten, ouderen en jongeren. \Zending Kerkinactie bevordert de voortgang van het evangelie in de wereld. De vormen waarin dit gebeurt zijn onder andere: steunen van kerkopbouw, evangelisatie, gesprekken stimuleren tussen christenen en andersgelovigen, theologische opleidingen versterken, nieuwe media benutten en aandacht geven aan onderwijs en jeugdwerk. \Werelddiaconaat Solidair zijn met mensen die lijden onder onrecht, armoede en geweld (ook natuurgeweld). Dit gebeurt door middel van gezondheidszorg, armoedebestrijding, hulp aan vluchtelingen, steun aan landbouwwerk, het zorgen voor voedsel bij honger en ondervoeding, verbetering van de positie van vrouwen,
71
diaconale wegwijzer
bevordering van het naleven van de rechten van de mens en stimuleren van initiatieven die bevolkingsgroepen met elkaar verzoenen. \Noodhulp Mensenlevens redden in een crisissituatie, kwetsbare groepen mensen meer bestaanszekerheid geven in tijden van nood en hen helpen bij de wederopbouw van hun samenleving na een ramp. Dat kan een overstroming zijn, een orkaan of ander natuurgeweld, maar ook een burgeroorlog brengt mensen in een noodsituatie, bijvoorbeeld omdat zij hun huizen moeten ontvluchten. Kerkinactie steunt lokale organisaties die toegang hebben tot de slachtoffers en het rampgebied. \Kinderen in de Knel Zorg voor kinderen, die op straat, in bordelen, fabrieken, gevangenissen of oorlogssituaties leven. Kerkinactie steunt kleinschalige projecten waarin volgens nieuwe methodes gewerkt wordt en waarbij kinderen in hun waarde worden gelaten.
KERKINACTIE
De aarde ademt op Behalve de zes genoemde programma’s voert Kerkinactie het meerjarenprogramma ‘De aarde ademt op’. Onder deze titel vraagt Kerkinactie aandacht voor onze aarde en de verantwoordelijkheid die wij mensen hebben gekregen om zorgvuldig met die aarde om te gaan. Met het programma wil Kerkinactie aandacht vragen voor klimaatverandering in de wereld en de gevolgen daarvan, die vooral de mensen in ontwikkelingslanden treffen. Met het instellen van het Klimaatfonds probeert Kerkinactie iets te doen aan de ongelijkheid tussen Noord en Zuid.
72
diaconale wegwijzer
4.2 Hoe werkt Kerkinactie? Kerkinactie voert haar werk uit namens de diaconieën en andere groeperingen (bijvoorbeeld zendingscommissies of werelddiaconale werkgroepen) van de plaatselijke kerken. Plaatselijke kerken zijn in feite de opdrachtgevers van het werk van Kerkinactie. De praktische organisatie van het werk is ondergebracht en gebundeld, om de kwaliteit en de doelmatigheid van het werk zo groot mogelijk te laten zijn. Plaatselijke kerken leveren daar hun bijdrage aan, in de vorm van het missionair en diaconaal aandeel. Landelijk maakt Kerkinactie deel uit van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland. Deze organisatie is centraal gehuisvest in Utrecht, maar heeft ook nog negen regionale dienstencentra in het land. De gemeenteconsulenten in de regionale dienstencentra zijn het eerste aanspreekpunt voor de plaatselijke gemeenten. Zij werken nauw samen met de landelijke medewerkers van Kerkinactie en zijn op de hoogte van de activiteiten, campagnes, projecten en dergelijke. Voor het aanvragen van materiaal of algemene informatie van Kerkinactie is de Dienstenorganisatie in Utrecht beschikbaar.
KERKINACTIE
Kerkinactie beoordeelt steunaanvragen van partnerorganisaties, kent voor bijna duizend projecten (in binnen- en buitenland) een bedrag toe en bewaakt de voortgang van deze projecten. Om voldoende geld te hebben om een bijdrage te kunnen geven aan de projecten, werft Kerkinactie fondsen, in en buiten de kerken. Om mensen uit plaatselijke kerken bij het werk van Kerkinactie te betrekken, wordt voorlichtingsmateriaal en educatief materiaal beschikbaar gesteld. Op verschillende onderwerpen probeert Kerkinactie de Nederlandse politiek in beweging te krijgen. Vaak gebeurt dit samen met andere organisaties, die zich met dezelfde onderwerpen bezighouden. Een voorbeeld is het gezamenlijk optrekken van VluchtelingenWerk Nederland en Kerkinactie, als het gaat om politieke aandacht voor gedwongen uitzettingen van asielzoekers en het toenemende probleem van asielzoekers die geen andere uitweg zien dan het zoeken van de illegaliteit. Kerkinactie is dus meer dan alleen geld werven om projecten te ondersteunen of om zelf projecten uit te voeren. Kerkinactie is ook informatie, educatie, lobby en gebed.
73
diaconale wegwijzer
4.3 Kerkinactie in het binnenland De Nederlandse samenleving is niet statisch, maar blijft veranderen. De economische situatie kent op- en neergaande schommelingen, wat gevolgen kan hebben voor kwetsbaren in onze samenleving. Nederland is multicultureel en multireligieus. Aan de ene kant is er sprake van ontkerkelijking, maar aan de andere kant groeien de migrantenkerken. De instroom van asielzoekers is kleiner geworden, maar tegelijkertijd verdwijnen meer mensen in de illegaliteit uit angst om teruggestuurd te worden. Er speelt veel in onze samenleving. Thema’s die Kerkinactie ter harte neemt, waarin Kerkinactie een opdracht ziet om te handelen. Vanuit de diaconale begrippen barmhartigheid en rechtvaardigheid, maar ook vanuit een missionaire invalshoek, als we het hebben over het present stellen van de bijbelse boodschap in onze samenleving, op een geloofwaardige manier. Het gaat dan ook om dialoog en ontmoeting. In deze samenleving ondersteunt Kerkinactie tal van projecten, en voert ook zelf het door de overheid gesubsidieerde maatschappelijke activeringswerk uit.
4.4 Kerkinactie in het buitenland KERKINACTIE
Kerkinactie maakt deel uit van een wereldwijd netwerk van kerken. Kerken, gemeenten, mensen in Nederland hebben een band met kerken, organisaties en mensen elders in de wereld – onze partners. Zij vragen ons hier om mee te leven, om te bidden, om financiële steun te geven. Tegelijk kunnen deze partners van Kerkinactie ons hier bemoedigen als het gaat om het hoorbaar en zichtbaar maken van het evangelie of om onze rijkdom te delen. Getuigen en dienen zijn twee kernwoorden waar het om gaat in het buitenlandwerk van Kerkinactie. Het vertolken en vertalen van de boodschap van de Bijbel en het verbeteren van levensomstandigheden van de allerarmsten. Mensen staan centraal in het werk, ongeacht hun geloof, politieke overtuiging, ras, nationaliteit of sexe. Mensen die hun eigen keuzes maken, die zelf initiatieven ontplooien waarbij Kerkinactie aan mag sluiten. Kerkinactie wil de zelfstandigheid en zelfvoorziening van de gesteunde partners stimuleren.
74
diaconale wegwijzer
4.5 Hoe Kerkinactie diaconieën ondersteunt Plaatselijke kerken kunnen een beroep doen op Kerkinactie om het werk in hun gemeente onder de aandacht te brengen van de gemeenteleden. Het zijn immers de plaatselijke gemeenten die het werk van Kerkinactie mogelijk maken. Daarom wordt er voorlichtingsmateriaal beschikbaar gesteld, worden campagnethema’s aangereikt, wordt collectemateriaal ontwikkeld en zijn er verschillende tijdschriften die handreikingen geven over hoe (wereld)diakenen, leden van een missionaire werkgroep, zendingscommissies enzovoort in hun gemeente aan de slag kunnen met Kerkinactie. a. De Helpdesk Bij de Helpdesk kunnen plaatselijke groepen terecht voor advies over bijvoorbeeld projectkeuze, voor meer informatie bij bepaalde projecten, voor nadere informatie over de actueliteit, voor het aanvragen van projectmappen, voor het lenen van audiovisueel materiaal en voor algemene vragen. Het contactadres vindt u aan het eind van dit hoofdstuk.
KERKINACTIE
b. Diakonia en Omkeer Diakonia en Omkeer zijn twee ‘werk’tijdschriften over Kerkinactie, die informatie geven over de thema’s in binnen- en buitenland waarmee diakenen en Kerkinactie zich bezighouden, achtergrondinformatie over collectes, praktische informatie over hoe (wereld)diakenen bepaalde thema’s in de gemeente aan de orde kunnen stellen. Diakonia bevat informatie op het werkterrein van het binnenlands diaconaat, Omkeer gaat over het buitenlandwerk van Kerkinactie. De bladen verschijnen tweemaandelijks, om en om. Een abonnement kost € 11,- euro per jaar. Behalve Diakonia en Omkeer geeft Kerkinactie ook nog het maandblad Vandaar uit, dat zich vooral richt op gemeenteleden. Vandaar gaat vooral in op het buitenlandwerk van Kerkinactie. Een abonnement kost € 7,50 per jaar. c. Website www.kerkinactie.nl is het website-adres van Kerkinactie. Op de website treft u actuele informatie aan over het werk van Kerkinactie in binnen- en buitenland, maar ook achtergrondinformatie over collectes, liturgiesuggesties, projectinformatie en nog veel meer. De website wordt dagelijks geactualiseerd. U kunt via de website ook materiaal bestellen. d. Collectemateriaal Dertien keer per jaar kunnen kerken collecteren voor het werk van Kerkinactie. Rondom die collectemomenten wordt door Kerkinactie gratis collectemateriaal beschikbaar gesteld: folders, posters en advertentieprintjes. Het materiaal kan gebruikt worden om de collecte in de plaatselijke gemeenten te ondersteunen. Rondom een aantal collecten wordt aanvullend materiaal beschikbaar gesteld, zoals uitgebreide achtergrondinformatie, een artikeltje
75
diaconale wegwijzer
voor het kerkblad, liturgiesuggesties voor de eredienst. e. Overig voorlichtingsmateriaal Kerkinactie probeert met verschillende uitgaven over het werk de vrijwilligers in de gemeente zo goed mogelijk te ondersteunen in hun werk. Geregeld wordt er nieuw materiaal gemaakt. Omdat het onmogelijk is om een volledig overzicht te geven, noemen we hier een paar belangrijke zaken. Project- en themamappen Zowel rondom Kerkinactie-projecten in het binnenland als het buitenland zijn projectmappen/themamappen beschikbaar. Met een project- of themamap kunt u in uw gemeente gedurende een wat langere tijd aandacht vragen voor een bepaald project of thema in uw gemeente. De mappen bevatten achtergrondinformatie over het thema of informatie over het project, achtergrondinformatie over het land, liturgische suggesties, een preeksuggestie, materiaal voor kinderen. Bij de meeste mappen is tegen betaling ook een fotoserie of een diaserie verkrijgbaar. De projectmappen zijn te bestellen bij onze Helpdesk.
KERKINACTIE
Nieuwsbrief Kerkinactie Maandelijks verstuurt Kerkinactie een Nieuwsbrief naar alle diaconieën en andere groepen die zich in de gemeente bezighouden met het werk van Kerkinactie. De Nieuwsbrief bevat actuele informatie over het diaconale en missionaire werk, zoals de aankondiging van landelijke dagen, nieuwe uitgaven, nieuws over bepaalde projecten of ontwikkelingen in de wereldsamenleving. Campagnemateriaal Geregeld vraagt Kerkinactie aandacht (en actie) voor verschillende thema’s. Een vaste tijd daarvoor is de Veertigdagentijd, waarin Kerkinactie een thema aan de orde stelt en daar binnen en buiten de kerken aandacht voor vraagt. Tijdens deze campagneperiode wordt aandacht gevraagd voor projecten van Kerkinactie in binnen- en buitenland. Rondom een campagne stelt Kerkinactie materiaal ter beschikking, waarmee u in uw gemeente aan de slag kunt gaan. Audiovisueel materiaal Bij verschillende binnenlandse en buitenlandse projecten van Kerkinactie is audiovisueel materiaal beschikbaar. Dit materiaal is te leen of te koop. Het gaat om videobanden, diaseries, fotoseries, cd’s met muziek. Projectboeken Jaarlijks geeft Kerkinactie een boek uit waarin alle Kerkinactie-projecten genoemd worden. De buitenlandse projecten staan in het boek ‘Partners en Projecten’, de binnenlandse projecten staan in het boek ‘Omzien naar elkaar’. Het is mogelijk dat er in de toekomst wordt overgegaan tot de uitgave van één boek, waarin alle Kerkinactie-projecten staan vermeld.
76
diaconale wegwijzer
Hoe bereikt u Kerkinactie?
• Kerkinactie is gehuisvest in het gebouw van de Dienstenorganisatie van • • •
de Protestantse Kerk in Nederland, Joseph Haydnlaan 2a, Utrecht. Het postadres is: Postbus 456, 3500 AL Utrecht. Als u informatie zoekt over bepaalde projecten, kunt u contact opnemen met de Helpdesk, tel. (030) 880 14 56, fax (030) 880 14 57, e-mail
[email protected]. Als u materiaal wilt bestellen, kunt u terecht bij de Brochureverkoop, tel. (030) 880 17 24, e-mail
[email protected]. Als u een abonnement wilt hebben op een van de tijdschriften of op de Nieuwsbrief, kunt u terecht bij de abonnementenadministratie, tel. (030) 880 1725, fax (030) 880 15 84, e-mail
[email protected]
KERKINACTIE 77
diaconale wegwijzer
4.6 De Protestantse Kerk in Nederland en Kerkinactie Kerken in Aktie ging in augustus 1995 van start als een oecumenisch initiatief van tienzendings-en werelddiaconaleorganisaties. De initiatiefnemers voor het samenwerkingsverband Kerken in Aktie waren: • de Nederlandse Hervormde Kerk (Raad voor de Zending en Commissie Werelddiaconaat) • de Gereformeerde Kerken in Nederland (Centrum voor Zending en Werelddiaconaat) • de Evangelisch-Lutherse Kerk • de Doopsgezinde Broederschap • De Remonstrantse Broederschap • de Oud-Katholieke Kerk • de Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland en de interkerkelijke organisaties: • Stichting Oecumenische Hulp (SOH) • Interkerkelijke Organisatie voor Ontwikkelingssamenwerking (ICCO) • Dienst over Grenzen (DOG) Kerken in Aktie gaf het buitenlandwerk van de protestantse kerken een nieuw gezicht, binnen maar vooral ook buiten de kerken. Het bureau werd ondergebracht bij Stichting Oecumenische Hulp.
KERKINACTIE
Onderdeel van de Samen op Weg-kerken In oktober 1999 brachten de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden hun landelijk kerkenwerk onder bij het nieuwe Landelijk Dienstencentrum van de Samen op Weg-kerken in Utrecht. Kerken in Aktie verhuisde mee. Binnen- en buitenlandwerk onder één noemer In december 2001 krijgt Kerken in Aktie een iets andere naam en een nieuw jasje. Naast al het buitenlandwerk wordt nu ook het binnenlandwerk onder de naam Kerkinactie gepresenteerd. De nieuwe naam is voluit www.kerkinactie. nl. Het is ons internetadres maar het staat ook voor het wereldwijde netwerk en nl voor het werk in Nederland. Kerkinactie vormt tussen deze twee werelden de brug. De drie woorden geloven-helpen-bouwen zijn onlosmakelijk met het woordlogo verbonden. Ze zijn een kernachtige samenvatting van wat Kerkinactie is en namens de leden van de aangesloten kerken doet. Samenwerking In de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland staat Kerkinactie voor het missionaire en diaconaal werk. De samenwerking met kleinere kerken die deel uitmaken van Kerkinactie houdt in:
78
diaconale wegwijzer
• De presentatie van het werk van zending en werelddiaconaat naar een breed publiek gebeurt ook namens deze kleinere kerken.
• Het werk voor noodhulp en vluchtelingen en voor Kinderen in de Knel wordt, mede namens hen, door Kerkinactie uitgevoerd.
• De kleinere kerken ontvangen 0,27 procent van de totaalopbrengst voor het Kerkinactie-werk, om aan hun eigen activiteiten van zending en werelddiaconaat te besteden. Concreet houdt dit een bedrag tussen de 1 en 2 ton per jaar in. Dit geld verdelen de kleinere kerken via een verdeelsleutel onder elkaar. • De kleinere kerken zullen zich inspannen om het werk van Kerkinactie onder hun eigen leden te promoten. • Een bestuurlijk overleg, waarin ook de kleinere kerken vertegenwoordigers benoemen, ziet toe op gezamenlijke plannen en activiteiten. De kerken die, naast de Protestantse Kerk in Nederland, volledig deelnemen aan Kerkinactie en er gelden uit ontvangen zijn op dit moment de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, de Oud-Katholieke Kerk van Nederland en de Remonstrantse Broederschap. Als waarnemers nemen deel het Genootschap der Vrienden (Quakers), de Unie van Baptistengemeenten, de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB, YMCA Nederland en de Zevendedagsadventisten.
KERKINACTIE 79
diaconale wegwijzer
Adressen Regionaal Protestantse Regionale Dienstencentra: Protestants Dienstencentrum Groningen-Drenthe Rummerinkhof 2 - 4 9751 SL HAREN telefoon (050) 534 45 22
[email protected] www.rdc-groningen-drenthe.nl
KERKINACTIE
Protestants Dienstencentrum Fryslân Postbus 108 8900 AC LEEUWARDEN Jacob Catsstraat 2 8913 CM LEEUWARDEN telefoon (058) 294 87 48
[email protected] www.rdcfryslan.nl Protestants Dienstencentrum Overijssel/Flevoland Postbus 3 8140 AA HEINO De Haarstraat 14 8141 EX HEINO telefoon (0572) 34 68 00
[email protected] www.rdc-overijssel-flevoland.nl Protestants Dienstencentrum Gelderland Postbus 1238 6801 BE ARNHEM Arnhem Building 6e etage Oude Oeverstraat 120 6811 JZ ARNHEM telefoon (026) 355 17 55
[email protected] www.rdc-gelderland.nl
80
diaconale wegwijzer
Protestants Dienstencentrum Utrecht Postbus 79 3980 CB BUNNIK Regulierenring 2-d 3981 LB BUNNIK telefoon (030) 251 03 45
[email protected] www.rdc-utrecht.nl Protestants Dienstencentrum Noord-Holland Postbus 1319 1500 AH ZAANDAM Vinkenstraat 36A 1506 CM ZAANDAM telefoon (075) 655 95 10
[email protected] www.rdc-nh.nl Protestants Dienstencentrum Zuid-Holland Postbus 5103 2900 EC Capelle aan de IJssel Ligusterbaan 2 2908 LW Capelle aan de IJssel telefoon (010) 445 43 00
[email protected] www.rdc-zuid-holland.nl
ADRESSEN
Protestants Dienstencentrum Zeeland Postbus 200 4460 AE GOES Stationspark 45 4462 DZ GOES telefoon (0113) 24 63 70
[email protected] www.rdczeeland.nl Protestants Dienstencentrum Noord-Brabant en Limburg Postbus 447 5600 AK EINDHOVEN Geldropseweg 165 5613 LM EINDHOVEN telefoon (040) 212 19 55
[email protected] www.rdc-nbl.nl
81
diaconale wegwijzer
Landelijk Kerkinactie Postbus 456 3500 AL Utrecht tel. (030) 880 14 56 e-mail:
[email protected] internet: www.kerkinactie.nl giro 456 Bezoekadres Kerkinactie: Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland Joseph Haydnlaan 2a 3533 AE Utrecht Bestellingen Brochureverkoop Postbus 8504 3503 RM Utrecht Tel. (030) 880 17 24 e-mail:
[email protected] Diakonia Besteladres: Adressen- en periodiekenadministratie Postbus 8504 3503 AL Utrecht tel. (030) 880 17 25 e-mail:
[email protected] Organisaties die van belang zijn in het diaconaat ADRESSEN
Algemene Nederlandse Bond van Ouderen (ANBO) (belangenorganisatie) Postbus 18003 3501 CA Utrecht tel. (030) 231 52 78 e-mail:
[email protected] internet: www.anbo.nl Alzheimer Nederland Postbus 183 3980 CD Bunnik tel. (030) 659 69 00 e-mail:
[email protected] internet: www.alzheimer-nederland.nl
82
A
diaconale wegwijzer
Werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA Noordermarkt 26 1015 MZ Amsterdam tel. (020) 330 43 55 e-mail:
[email protected] Belastingtelefoon particulieren tel. 0800 - 0543 Maandag tot en met donderdag van 8.00 - 20.00 uur Vrijdag van 8.00 - 17.00 uur
B
Biologica (beleids- en promotieorganisatie voor biologische landbouw en voeding) Postbus 12048 Nieuwe Gracht 15 3501 AA Utrecht tel: (030) 233 99 70
[email protected] www.platformbiologica.nl Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland (CG-Raad) (belangenbehartiging) Postbus 169 3500 AD Utrecht tel. (030) 291 66 66 e-mail:
[email protected] internet: www.cg-raad.nl
C
Arbeidspastoraat DISK (Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken) Noordermarkt 26 1015 MZ Amsterdam tel. (020) 622 85 05 e-mail:
[email protected] internet: www.disk-arbeidspastoraat.nl
ADRESSEN
CNV (vakbond) Postbus 2475 3500 GL Utrecht tel. (030) 291 39 11
D
83
diaconale wegwijzer
Stichting DOOR (begeleidt ex-gedetineerden) Stationsstraat 14 4331 JB Middelburg tel. (0118) 63 56 27 e-mail:
[email protected] internet: www.stichtingdoor.nl Stichting Exodus Nederland (begeleidt ex-gedetineerden) W.G. Plein 382 1054 SG Amsterdam tel: (020) 616 98 88
[email protected] www.stichtingexodus.nl Federatie Opvang (maatschappelijke opvang) Kromme Nieuwegracht 7 3512 HC Utrecht tel: (030) 231 64 03 e-mail:
[email protected] Federatie van ouderverenigingen (komt op voor de belangen van mensen met een verstandelijke handicap) postbus 85276 3508 AG Utrecht tel. (030) 236 37 67 e-mail:
[email protected] internet: www.fvo.nl ADRESSEN
FNV (vakbond) Postbus 8456 1005 AL Amsterdam tel. (020) 581 63 00 internet: www.fnv.nl FORUM (instituut voor Multiculturele Ontwikkeling) Postbus 201 3500 AE Utrecht tel. (030) 297 43 21 e-mail:
[email protected] internet: www.forum.nl
84
E
F
diaconale wegwijzer
Goede Waar & Co (vereniging van consumenten over voeding, kleding en gentechvrije producten) Postbus 61236 1005 HE Amsterdam tel. (020) 686 33 38 e-mail:
[email protected] internet: www.goedewaar.nl Inloop Centra Beraad (ICB) (overkoepelend orgaan inloopcentra) p/a Postbus 8504 3503 RM Utrecht tel. (030) 880 18 89 e-mail:
[email protected]
G
I
Interkerkelijk Commissie Integratie Gehandicapten (ICIG) (integratie gehandicapten in kerken) p/a Dienstenbureau Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland postbus 334 3900 AH Veenendaal tel. (0318) 582 367 e-mail: diac.bur@nl
J
Projectgroep Kerk en Milieu (Raad van Kerken in Nederland) p/a OIKOS Mariahoek 16-17 Postbus 19170 3501 DD Utrecht tel. (030) 231 94 24 e-mail:
[email protected]
K
ADRESSEN
Justitia et Pax (vredeswerk) Postbus 16334 2500 BH Den Haag tel. (070) 313 68 00 e-mail:
[email protected]
Kerk en Vrede Postbus 1528 3500 BM Utrecht tel. (030) 231 66 66
85
diaconale wegwijzer
Labyrint-In Perspectief Postbus 12132 3501 AC Utrecht tel. (030) 245 68 03 e-mail:
[email protected] internet: www.labyrint-in-perspectief.nl Werkgroep Landbouw en Armoede Zandterweg 2 5973 RC Lottum tel. (077) 463 18 06 Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR) Schaatsbaan 51 3013 AR Rotterdam tel. (010) 201 02 01 e-mail:
[email protected] Landelijke Organisatie Thuisverzorgers (LOT). (Voor vragen over (plaatselijke) mantelzorg) John F. Kennedylaan 99 3981 GB Bunnik tel. (030) 659 22 21 internet: www.mantelzorg.nl
ADRESSEN
Landelijk Ongedocumenteerd Steunpunt (LOS) Kanaalstraat 243 3531 CJ Utrecht tel. (030) 299 02 22 e-mail:
[email protected] internet: www.stichtinglos.nl Landelijk Steunpunt Vrouwen en de Bijstand Nieuwegracht 27a, 3512 LC Utrecht tel. (030) 234 18 41 Landelijke Vereniging van Arbeidsongeschikten Postbus 151 6430 AD Hoensbroek tel. (045) 569 19 94
86
L
diaconale wegwijzer
Milieudefensie (Milieuorganisatie) Postbus 19199 1000 GD Amsterdam tel. (020) 550 73 00 internet: www.milieudefensie.nl
M
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Postbus 90801 2509 LV Den Haag tel. (070) 333 44 44 publieksinformatie: 0800 – 9051 (gratis) Missionair Centrum (Solidair met wie zich sterk maken tegen onrecht en uitsluiting) Putgraaf 3 6411 GT Heerlen tel. (045) 571 19 80 e-mail:
[email protected] internet: www.missionaircentrum.org Stichting Moria (begeleidt ex-gedetineerden) Sophiaweg 6 6523 NJ Nijmegen tel. (024) 3297680 e-mail:
[email protected]
N ADRESSEN
Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD) (voorlichting over en onderzoek naar de geldzaken van consumenten) Postbus 19250 3501 DG Utrecht tel. (030) 239 13 50 internet: www.nibud.nl e-mail:
[email protected] Nationale Vereniging De Zonnebloem (vrijwilligersorganisatie voor zieken, gehandicapten en ouderen) Postbus 2100 4800 CC BREDA tel. (076) 564 63 62 e-mail:
[email protected] internet: www.zonnebloem.nl
87
diaconale wegwijzer
Stichting Natuur en Milieu Donkerstraat 17 3511 KB Utrecht tel. (030) 233 13 28 e-mail:
[email protected] internet: www.smn.nl Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW) (kenniscentrum ouderen) Postbus 19152 3501 DD Utrecht tel. (030) 230 66 07 internet: www.nizw.nl Secretariaat Oecumenisch Netwerk Kerken en Landbouw P/a Kerkinactie Postbus 456 3500 AL Utrecht tel. (030) 880 17 56 of (030) 880 18 86 e-mail:
[email protected] Oikos (oecumenische ontwikkelingsorganisatie) Postbus 19170 3501 DD Utrecht tel. 030 236 1500 e-mail:
[email protected] internet: www.stichtingoikos.nl
O
ADRESSEN
Stichting Ontmoeting (begeleidt ex-gedetineerden) Postbus 25110 3011 HC Rotterdam tel. (010) 425 76 77 e-mail:
[email protected] internet: www.ontmoeting.org Stichting Pandora (voor mensen met psychiatrische problemen) 2e Constantijn Huygensstraat 77 1054 CS Amsterdam Tel. (020) 685 11 71 e-mail:
[email protected] internet: www.stichtingpandora.nl jongerensite: www.zogeknogniet.nl
88
P
diaconale wegwijzer
Passage (christelijk-maatschappelijke vrouwenbeweging) Postbus 2164 3800 CD Amersfoort tel. (033) 422 07 30 e-mail:
[email protected] internet: www.passage.vrouwen.net Stichting Philadelphia Zorg (zorg voor mensen met handicap) Postbus 505 8070 AM Nunspeet tel. (0577) 411 800 e-mail:
[email protected] internet: www.philadelphia.nl Platform Samen geloven? Gewoon doen! (voor mensen met verstandelijke handicap in de kerken) Maliebaan 71c 3581 CG Utrecht tel. (030) 236 37 38 e-mail:
[email protected] Protestants Christelijke Ouderenbond (PCOB) (belangenorganisatie) Postbus 1238 8001 BE Zwolle tel. (038) 422 55 88 internet: www.pcob.nl
R ADRESSEN
Raad van Kerken in Nederland (overkoepelend orgaan van kerken) Koningin Wilhelminalaan 5 3818 HN Amersfoort tel. (033) 46 33 844 e-mail:
[email protected] Raad voor de Kinderbescherming. Postbus 19202 3501 DE Utrecht tel. (030) 888 24 00 internet: www.kinderbescherming.nl
89
diaconale wegwijzer
Reliëf (christelijke vereniging van zorgaanbieders) Neckardreef 6 3562 CN Utrecht tel. (030) 261 04 54 e-mail:
[email protected] Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) (Onderzoek in dienst van mens en milieu) Postbus 1 3720 BA Bilthoven tel. (030) 274 91 11 e-mail:
[email protected] internet: www.rivm.nl Samen Kerk in Nederland (SKIN) (organisatie migrantenkerken) Koningin Wilhelminalaan 3 3818 HN Amersfoort tel. (033) 445 06 55 e-mail:
[email protected] internet: www.skinkerken.nl
S
Sociaal en Cultureel Planbureau (wetenschappelijk advies aan overheid) Postbus 16164 2500 BD Den Haag 4 tel. (070) 340 70 00 internet: www.scp.nl
ADRESSEN
Stichting Sjakuus (samenwerkingsverband voor sociale en economische rechtvaardigheid) Plompetorengracht 19 3512 CB Utrecht tel. (030) 231 48 19 e-mail:
[email protected] internet: www.sjakuus.nl Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) (overkoepelend orgaan burgerlijke gemeenten) Nassaulaan 12 Postbus 30435 2500 GK Den Haag tel. (070) 373 83 93 internet: www.vng.nl
90
V
diaconale wegwijzer
Vluchtelingen-Organisatie Nederland (VON) Merelstraat 2bis 3514 CN Utrecht tel. (030) 273 38 44 e-mail:
[email protected] internet: wwwvluchtelingenorganisatie.nl
ADRESSEN 91
diaconale wegwijzer
Colofon Uitgave Kerkinactie Postbus 456 3500 AL Utrecht tel. (030) 880 14 56 fax (030) 880 14 45 e-mail:
[email protected] internet: www.kerkinactie.nl Kerkinactie is het missionaire en diaconale werk van de Protestantse Kerk in Nederland. Delen van dit werk worden mede namens tien oecumenisch georiënteerde Kerken en organisaties in Nederland uitgevoerd. Redactie Henk van IJken
Druk Drukkerij Van de Ridder, Nijkerk
Fotografie Arie Kievit (omslag, pag. 48 en 63) George Mollering (omslag, pag. 52 en 66) Marcel Minnée (pag. 27, 31, 41, 44 en 56) Jan van IJken (pag. 35, 37, 39 en 46) Jeugdwerk van de Protestantse Kerk in Nederland (pag. 50) ISDV (pag. 59) Freek Visser (pag. 61) Archief Protestantse Kerk Nederland (pag 58)
COLOFON
Illustraties Lex Dirkse
92
diaconale wegwijzer
Bestellen Brochureverkoop Protestantse Kerk in Nederland Postbus 8504 3503 RM Utrecht Tel. (030) 880 17 24 e-mail
[email protected]
Prijs € 5,-
COLOFON 93
COLOFON
diaconale wegwijzer
94
diaconale wegwijzer
COLOFON 95
COLOFON
diaconale wegwijzer
96
