Deze vier keuringsdiensten

s

Naktuinbouwnieuws verschijnt vier keer per jaar

jaargang 8 • no. 30 • maart 2007

n i e u w Bacterieziekte Clavibacter in tomaat Eind januari ontstond bij het keuren van tomatenplanten en na diverse meldingen het vermoeden dat geproduceerd plantmateriaal was aangetast door

Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis (Cmm).

bacterie onder electronenmicroscoop

Begin februari kwam daarvan de bevestiging.

mm is een zeer besmettelijke bacterie die voorkomt in met name het gewas tomaat. Andere waardplanten zijn paprika en aubergine, maar deze zijn minder vatbaar. Clavibacter is binnen de EU op de quarantaineziektelijst geplaatst en wel in categorie A2. Het is een bacterieziekte die ernstige gewasschade kan veroorzaken, maar soms ook sluimerend aanwezig kan zijn.

C

Achtergrond De bacterie kan lang overleven in grond en gewasresten. Ook is bekend dat Clavibacter zaadoverdraagbaar is en dat de bacterie zowel in als op het zaad kan voorkomen. Wanneer de omstandigheden gunstig zijn kan de bacterie zich snel verspreiden; via water, kleding, schoenen, mesjes, fust, karren, etc. De bacterie is moeilijk te vinden in plantmateriaal, omdat deze vaak latent aanwezig

is en soms plotseling kan uitbreken, vooral bij hoge luchtvochtigheid en hogere temperaturen. Laboratoriumtoetsen zijn hier dan ook een uitkomst om de bacterie aan te tonen. Er bestaat geen bestrijdingsmiddel tegen Cmm. De enige remedie is dat bedrijven schoon beginnen en zorgen dat zij het bedrijf schoon houden. Belangrijk daarbij is dat er ook voldoende bedrijfsmaatregelen zijn getroffen om te voorkomen dat als er een besmetting op het bedrijf uitbreekt deze zich eenvoudig verder kan verspreiden naar andere planten / partijen.

Rol Naktuinbouw Zaadbedrijven voeren regelmatige gewascontroles gedurende de zaadproductie uit en controleren geoogste zaden in hun laboratoria. Naktuinbouw voert bij zaadbedrijven en bij tomatenplantenkwekers inspecties uit. Bij het vermoeden van een quarantaineziekte, zoals Clavibacter, wordt een monster getrokken en getoetst in het laboratorium van Naktuinbouw. In het geval van een positief monster meldt Naktuinbouw een dergelijke vondst aan de Plantenziektenkundige

Dienst (PD). Het melden van een quarantaineziekte als deze is namelijk een wettelijke verplichting. Bij een quarantaineziekte neemt de PD de inspecties op het bedrijf van Naktuinbouw over en wordt onder leiding van de PD verder samengewerkt. De PD is namelijk in Nederland verantwoordelijk voor het ondernemen van acties bij het optreden

Plantkeur 1 september operationeel Per 1 september 2007 draagt het ministerie van LNV de inspectietaken van de Plantenziektenkundige Dienst over aan de vier keuringsdiensten in de plantaardige sector.

eze vier keuringsdiensten (Naktuinbouw, NAK, BKD en KCB) gaan zorgen voor de importen exportinspecties op plantenziekten en voor de keuringen op kwaliteit van groenten en fruit. De overdracht vindt plaats in het kader van het convenant ‘Plantkeur’.

D

Verantwoordelijkheid De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) blijft eindverantwoordelijk voor de inspecties. Met de invoering van ‘Plantkeur’ wordt het inspectiestelsel in de plantaardige sector vereenvoudigd. Een bedrijf (locatie) in de plantaardige sector krijgt in principe nog maar met één keuringsdienst en één inspecteur te maken als partijen www.plantkeur.eu is opgezet door de keuringsdiensten en de PD. Op deze site staan actualiteiten, praktische gegevens en achtergrond over Plantkeur en de veranderingen die gaan plaatsvinden.

producten geïnspecteerd of gecertificeerd moeten worden. Door de overdracht en betere combinatie van inspectietaken wordt de effectiviteit en efficiency bij de keuringen in de plantaardige sector verbeterd.

van quarantaine organismen en moet hierover verantwoording afleggen aan ‘Brussel’.

Aanpak Naktuinbouw en de PD zullen op zaadbedrijven, bij tomatenplantenkwekers en bij telers de komende weken veel aandacht aan Clavibacter besteden. Zo is er medio maart een analyse gemaakt bij alle plantenkwerkers op kritische punten in de bedrijfshygiëne. Naktuinbouw en de PD trachten de oorzaak en de verspreiding van de aangetroffen aantastingen op te sporen, en maatregelen te nemen die verdere verspreiding voorkomt.

In dit nummer MPS en ECAS fuseren Vernieuwde EU-richtlijn Fruitgewassen

2

Virusvrij teeltmateriaal vaste planten Controle teeltmateriaal consument Nicolumn: Meer dan inspectiemachine...

3

Steun bedrijfsleven In verband met de overgang van een flink aantal PD-medewerkers naar de keuringsdiensten is begin februari een Sociaal Statuut getekend door LNV en vakbonden. Toen zijn ook vertegenwoordigers van het bedrijfsleven (de ondertekenaars van het convenant) geïnformeerd. Zij hebben aangegeven de invoering van Plantkeur per 1 september 2007 te steunen. Vervolg op pag. 8

De aardbei: van plantje tot marketingproduct

4-5

DUS-onderzoek grasrassen Promotie Moederplantentuin Jaaroverzicht Freesia en Nerine

6

PSTVd-toets beschikbaar Oproep materiaal van Phalaenopsis Vakopleidingen voorjaarsprogramma

7

Naktuinbouw jaarbericht 2006 Eén dozijn NAL Korte berichten / Agenda

8

2 nieuws Bestuur / Keuringen

ECAS & MPS fuseren De aandeelhouders van ECAS BV en het Bestuur van de Stichting MPS

Vernieuwde EU-richtlijn Fruitgewassen

hebben ingestemd met het fusievoorstel om te komen tot een bundeling Eind januari is vrij onverwachts door de Europese van hun certificeringswerkzaamheden. Commissie een nieuw voorstel voor herziening van de uit 1993 stammende EU-richtlijn voor het in de handel brengen van teeltmateriaal van fruitgewassen gepresenteerd.

et voorstel bevat een aantal ingrijpende wijzigingen die als het voorstel doorgaat tot aanpassingen van het huidige kwaliteitstoezicht kunnen gaan leiden. De belangrijkste wijzigingen staan in onderstaand kader.

H

Wanneer in werking?

Vlnr: C.J. Vis (voorzitter bestuur MPS), mr. R.G.J. Broenink (optredend voor de aandeelhouder Naktuinbouw), ir. C.A.A.A. Maenhout (optredend voor de aandeelhouder Bloembollenkeuringsdienst), R.A.Th. Bleijswijk (directeur ECAS), Th. de Groot (algemeen directeur MPS) en drs. P. Rijsdijk (raadgever). p 21 december 2006 hebben de partijen hun handtekening gezet, waarmee de fusie per 1 januari 2007 een feit kon worden. In het voorjaar zal de nieuwe organisatie zich vestigen in Honselersdijk.

O

Eén loket Steeds meer tuinbouwbedrijven kiezen, al dan niet op verzoek van hun klant, voor certificering. Essentieel daarbij is dat de ondernemer een certificaat kan kiezen dat goed aansluit op de markteisen. De wijze van certificeren moet eenvoudig en efficiënt zijn en de klant moet op één adres terecht kunnen voor diverse certificaten. Door de fusie tussen MPS en ECAS wordt dit mogelijk. Er ontstaat één loket voor alle belangrijke tuinbouwcertificaten, dat alle schakels in de keten bedient.

Afzonderlijk in één organisatie MPS en ECAS gaan als afzonderlijke bedrijfsonderdelen werken, rapporterend aan het MPSbestuur. Theo de Groot wordt algemeen directeur en Ron

Bleijswijk wordt directeur van ECAS. In de nieuwe structuur blijft ECAS optreden als certificeerder met een uitbreiding naar alle MPS-certificaten. De activiteiten van MPS en ECAS richten zich op milieu, sociale aspecten, productkwaliteit, kwaliteitssystemen en voedselveiligheid in de tuinbouwsector.

De bedrijfsonderdelen MPS is eigenaar/beheerder/ontwikkelaar van alle certificaten voor de tuinbouw. MPS voert alle marketing- en communicatie-activiteiten uit voor de producten/diensten van ECAS en MPS. MPS vervult de rol van ketenregisseur en creëert een ervaring- en innovatieplatform voor de tuinbouw. ECAS BV werkt als onafhankelijke certificeerder die het gehele traject van offerte tot auditrapportage verzorgt. Vanaf 2007 certificeert ECAS de volgende producten: 1. systeemcertificatie, zoals HACCP, ISO 22000, Groenkeur; 2. productcertificatie, zoals RHP, GLK, BRC, EUREPGAP, PrimaBol;

3. inspectiecertificatie, zoals voor VVAK; 4. MPS-ABC, MPS-Quality, MPSQualiTree, MPS Socially Qualified, MPS-GAP, Milieukeur, MPS-Florimark Trade en Production, ISO 9001:2000.

Rol Naktuinbouw Naktuinbouw (NAKG / NAKB) is sinds de oprichting (1996) van ECAS BV één van de aandeelhouders geweest samen met BKD, BLGG, DLV, KCB en NAK. Sinds oktober 2005 waren de aandelen evenredig verdeeld tussen Naktuinbouw en BKD. Per 1 januari 2007 is ECAS volledig verkocht aan MPS.

Het is nog niet bekend wanneer de nieuwe richtlijn van kracht wordt. Eerst moet deze besproken worden in de Raad van Landbouwministers, of althans een werkgroep daarvan. Verwacht wordt dat dit proces zeker een jaar zal duren. Vervolgens zullen ook criteria voor rassentoelating en voor certificering ontwikkeld moeten gaan worden. Daarmee zal zeker een behoorlijke periode gemoeid zijn. Binnen Naktuinbouw krijgen met name de Adviescommissies Fruitgewassen en Aardbeiplanten met deze materie te maken. In de vergaderingen van april 2007 staat het onderwerp uiteraard op de agenda.

Meer weten? [email protected]

De belangrijkste wijzigingen t.o.v. richtlijn 92/34 •

Naktuinbouw blijft binnen MPSECAS een belangrijke rol spelen als vertegenwoordiger van de sector Uitgangsmateriaal. Naktuinbouw heeft sinds de fusiedatum een zetel in het MPS-bestuur (Nico Koomen, directeur Naktuinbouw), een zetel in het College van Deskundigen (John van Ruiten, directeur Naktuinbouw) en een zetel in de Adviesraad (Jan v.d. Meij, vice-voorzitter van het Naktuinbouw-bestuur).

•

•

Klachtenafhandeling 2006 Naktuinbouw maakt op grond van artikel 9:12a AWB bekend dat in 2006 de onderstaande klachten met betrekking tot de uitgevoerde wettelijke taken, zijn ingekomen. •

Roelofarendsveen, maart 2007, Bestuur Naktuinbouw Nr. Ingekomen bij

Aard van de klacht

Stand van zaken

Bevindingen en eventueel vervolg

1

Keuringen Boomkwekerij

Werkwijze keurmeester

Afgehandeld

Ongegrond

2

Keuringen Boomkwekerij

Afkeuring materiaal

Afgehandeld

Ongegrond

3

Keuringen Bloemisterij

Werkwijze keurmeester

Loopt nog

4

Keuringen Boomkwekerij

Levering waarmerkstrookjes

Afgehandeld

Gegrond

5

Rassenregistratie- en

Werkwijze kwekersrechtaanvraag Lelie

Afgehandeld

Doorgeleid naar CPVO

kwekersrechtonderzoek

ter verdere afdoening

Er komt een systeem van verplichte toelating van rassen, met nationale rassenlijsten en mogelijk een gemeenschappelijke EU-rassenlijst. Dit betekent dat vruchtbomen van nieuwe rassen uitsluitend mogen worden verhandeld als dat nieuwe ras aan DUS-criteria (onderscheidbaarheid, uniformiteit en stabiliteit) voldoet en is toegelaten. We kennen dit systeem van rassentoelating tot nu toe in de tuinbouw alleen in de groentegewassen. Er wordt op EU-niveau een certificeringssysteem ontwikkeld. Dit systeem komt dan in de plaats van de huidige situatie waarin de meeste van de 27 lidstaten, waaronder Nederland, een eigen certificeringssysteem hebben. Het voorstel bevat nog niet de eisen die aan de verschillende certificeringscategorieën worden gesteld. Verwacht wordt dat daarover de gesprekken in EU-verband starten zodra duidelijk is of de nieuwe richtlijn ‘politiek’ gedragen wordt en er komt. Het is met name dit punt dat voor Nederland van groot belang is, omdat wij één van de best ontwikkelde certificeringssystemen in de EU hebben. Er komt een verplichte registratie van professionele importeurs van teeltmateriaal, óók als dit eindgebruikers zijn. Dit betekent dat ook fruittelers die vruchtbomen, weefselkweekmateriaal, aardbeiplanten, bessenstruiken, etc. rechtstreeks van buiten de EU willen importeren dit alléén kunnen doen als zij zijn geregistreerd en als van te voren (voor import/gebruik) is vastgesteld dat het geïmporteerde teeltmateriaal aan dezelfde eisen voldoet, die ook binnen de EU hieraan worden gesteld. Tenslotte wordt de accreditatie van bedrijven (nu een verplichting uit de richtlijn) omgezet in een registratie van bedrijven. In feite wordt hiermee aangesloten op de situatie die in de meeste lidstaten nu al bestaat. Wel nieuw is dat de bedrijven die teeltmateriaal van fruitgewassen produceren en/of verhandelen uitsluitend aan de particuliere eindgebruikers niet meer verplicht zijn zich te laten registreren. Het door hen geleverde teeltmateriaal (vruchtbomen/planten) moet overigens wel aan de EU-normen (CAC of gecertificeerd) voldoen.

Virusvrij teeltmateriaal in vaste planten

3

Meer dan een inspectiemachine...

Naktuinbouw ontwikkelt de komende jaren een Select

In de afgelopen 4 à 5 jaar heeft de overheid zich gebogen over wat zij wel en niet (zelf) moet doen. Het terugdringen van de administratieve last was daarin een indicator. De vraag was: wat is het domein van de overheid en wat kan aan de samenleving worden overgelaten.

Plant®-systeem om virussen in vaste planten – die al dan niet zichtbaar zijn – de baas te worden. Dit doet zij in nauw overleg met het bedrijfsleven en de brancheorganisaties.

e laatste jaren hebben zich in de productie en vooral handel van vaste planten problemen voorgedaan met tot dan toe onbekende virusziekten in vaste planten. Naktuinbouw heeft in samenspraak met Anthos en de Vereniging van Vaste Plantenkwekers het initiatief genomen om een vrijwillig systeem van certificering van virusvrij teeltmateriaal in vaste planten op te zetten, waarbij gebruik wordt gemaakt van het kwaliteitsmerk Naktuinbouw Select Plant®.

D

HVX in Hosta Sinds 2004 is bekend dat zowel in Nederland als in Amerika in het gewas Hosta op uitgebreide schaal het Hosta Virus X (HVX) voorkomt. Het virus is vaak een lange tijd onzichtbaar aanwezig

en wordt dan plotseling zichtbaar. De Amerikaanse afzetmarkt vraagt inmiddels expliciet om virusvrij materiaal. Daarom is in Nederland vorig jaar een systeem van bemonstering, toetsing en partijverklaringen geïntroduceerd.

Nepovirus in Hemerocallis Afgelopen teeltseizoen werd duidelijk dat in een deel van de rassen van Hemerocallis aantastingen aanwezig waren van tot dusver niet in Nederland aangetroffen nepovirussen (door aaltjes overgebracht). De betrokken bedrijven konden het materiaal van deze rassen niet in het handelsverkeer brengen.

Inventarisatie Deze twee voorbeelden kunnen worden aangevuld met nog enkele ‘cases’. Er is dus wellicht

sprake van een verborgen virusprobleem. Naktuinbouw start dit seizoen een project om meer inzicht te krijgen in de zestien belangrijkste vaste planten geslachten. Er worden monsters genomen die op een serie virusziekten worden onderzocht. Met deze monsterserie (±60.000) wil de sector dit najaar in beeld gebracht hebben in welke gewassen er mogelijk sprake is van problemen met virusaantastingen.

Normstelling/stappenplan Als dit bekend is, wordt verder gesproken over hoe dit materiaal het beste herkenbaar in de markt gezet kan worden. Wellicht komt via een stappenplan gedurende

Controle teeltmateriaal voor consumenten Naktuinbouw Keuringen heeft in 2006 steekproefsgewijs controles uitgevoerd op teeltmateriaal bij onder meer tuincentra en bouwmarkten. De controles zijn gericht op de kwaliteit en gezondheid van materiaal dat aan de consument wordt aangeboden.

oor 2006 is op basis van de bevindingen in 2005 een controlesysteem uitgewerkt en uitgevoerd. Voor de gewassen Freesia en Nerine is een nacontroleproef uitgevoerd. Doel van deze controle is er op toe te zien dat de kwaliteit en gezondheid van teeltmateriaal bestemd voor de niet-professionele eindverbruiker aan de kwaliteits- en fytosanitaire voorwaarden voldoet. De controles zijn uitgevoerd bij 195 bedrijven verdeeld over vijf types verspreid over het land. Het gaat hierbij om landelijk georganiseerde bedrijven (zoals Intratuin), regionale of plaatselijke tuincentra, agrarische bouwmarkten, bouwmarkten en kleine zelfstandige ondernemers.

V

Resultaten Over klachten is door slechts 6% van de bezochte bedrijven gemeld dat die waren ingediend.

Aandachtspunt G M O Traceerbaarheid 66 10 24 Kenmerking 85 12 3 Bewaaromstandigheden 91 6 3 Kwaliteit/gezondheid 86 10 4 Verzorging 89 6 5 (%) G=goed / M=matig / O=onvoldoende

Met name de traceerbaarheid vraagt aandacht. In de meeste gevallen (44%) waren geen leveranciersdocument en (daar waar verplicht) geen plantenpaspoort aanwezig. In 2007 wordt daarom meer aandacht besteed aan de toeleveranciers.

Resultaten nacontrole Op veertien bedrijven zijn van teeltmateriaal Nerine en Freesia monsters genomen voor een opplanting en daarmee nacontrole op kwaliteit, gezondheid, identiteit, samenstelling mengsels, traceerbaarheid en consumenten informatie.

De volgende opmerkingen zijn gemaakt over: Identiteit Freesia: enkele mengsels kwamen niet overeen met de informatie op de verpakking. Nerine: geen opmerkingen. Gezondheid In zowel Freesia als Nerine is de gezondheid redelijk tot goed beoordeeld. Kwaliteit Het bloeipercentage van de Nerine-monsters is als redelijk tot goed beoordeeld. Het bloeipercentage bij de Freesiamonsters varieerde sterk. Bij de rechtstreeks bij de handelaren genomen monsters was het bloeipercentage goed. Bij de tuincentra en detaillisten genomen monsters is een matig tot slecht bloeipercentage waargenomen. Oorzaak was de lange bewaring die verpopping tot gevolg heeft. De traceerbaarheid van teeltmateriaal van Nerine en Freesia was, met uitzondering van één tuincentraketen, goed.

enkele jaren er verbetering in de gezondheidstoestand van het vaste plantenmateriaal. Het goede (virusvrije/virusarme) materiaal kan naar verwachting vanaf 2008/2009 van een Select Plant®certificaat voorzien worden, zodat voor de kopers van het materiaal de status goed herkenbaar is.

Werkgroep Om zo’n certificeringssysteem te ontwikkelen heeft Naktuinbouw een ondersteunende werkgroep bereid gevonden om het project te gaan begeleiden. De werkgroep heeft voor 2007 een plan van aanpak opgesteld. In de werkgroep zijn telers, kwekers, weefselkweekbedrijven, handelaren, onderzoekers en de betrokken organisaties vertegenwoordigd.

Medewerking gevraagd Monsters worden dit jaar door Naktuinbouw-keurmeesters getrokken op bedrijven; liefst met een breed sortiment. De bedrijven worden gevraagd om aan die inventarisatie (waarin ook naar achtergrond/herkomst van de partijen plantmateriaal gevraagd wordt) medewerking te verlenen. Toetsresultaten waarin niet zichtbare virusaantastingen worden aangetroffen hebben geen negatieve consequenties voor visuele goedkeuring van de betreffende gewassen. De analysegegevens worden vertrouwelijk behandeld.

Kosten De inventarisatiekosten worden betaald uit projectfinanciering. Zodra een Naktuinbouw Select Plant®-systeem gaat draaien, worden de daaraan verbonden bemonsterings- en toetsingskosten door de deelnemers betaald, los van de nu bestaande (verplichte) keuringsbijdrage. De hoogte van de kosten is nog niet bekend. Deze hangt met name af van het aantal te onderzoeken virussen en de grootte van het te nemen monster.

Meer weten? Neemt u dan contact op met Dick van Pouderoijen; e-mail [email protected]

De knoop is ontward: overheid aan de ene kant en het private initiatief aan de andere kant reiken elkaar de hand in het fenomeen Zelfstandig Bestuursorgaan. De verschijningsvorm daarvan is tweeledig: in publiekrechtelijke vorm en die in privaatrechtelijke opzet. Van het tweede type telt de plantaardige sector er een aantal, met een respectabele staat van dienst. De toetsing door LNV van het takenpakket Naktuinbouw aan het begrip ‘openbaar belang’ en het vrijgeven daarvan, is een belangrijk tussenstation op weg naar markttoegang voor hoogwaardig teeltmateriaal. De staat van dienst van Naktuinbouw kwam tot stand door de inzet de afnemers te voorzien van het beste teeltmateriaal. Dit houdt in: respect voor het minimum als vanzelfsprekend fundament, level playing field. Echter het innovatief vermogen wordt gestoken in extra kwaliteit. Die ‘plus’ betekent kennis verzamelen, expertise ontwikkelen en deze laten neerslaan in technieken, systemen en applicaties die de kwaliteit van teeltmateriaal bepalen. En dat opgenomen in een bedrijfskundige setting waarin alle elementen samen komen. De missie van het Zelfstandig Bestuursorgaan Naktuinbouw is meer dan inspecties, aan de uitgang controleren of de passant geen verkeerde jas heeft aangetrokken. Onbedoeld heeft de verschijningsvorm van de kwaliteitsdienst in het project Plantkeur wellicht het accent van inspectiemachine gekregen. Inspecties zijn echter het sluitstuk van in bedrijfskundig opzicht optimaal functionerende kwaliteitssystemen waar ‘beheersing’ de rode draad is. Natuurlijk, inspecties moeten ook, maar het bedrijf moet eerst en vooral in alle opzichten ‘in control’ zijn. Calamiteiten als aardappelspindelknolviroïde in siergewassen, bacterieverwelkingsziekte in tomaat maar ook virussen in vaste planten laten zich er alleen onder krijgen door een waterdichte systeemaanpak. Daar kan Naktuinbouw haar meerwaarde laten zien. Nico Koomen

nieuws Keuringen

Nicolumn

4 nieuws De aardbeiketen van stap tot stap

De aardbei: van plantje tot marketing Aardbeiplanten in vertrouwde handen bij Naktuinbouw In het begin van de negentiende eeuw werden de eerste aardbeiplanten in Nederland geteeld voor verhandeling. Tot die tijd werd uitsluitend voor eigen gebruik geteelt en vermeerderd. Aardbeiplanten gedijen het liefst onder een bepaalde temperatuur en hoeveelheid licht. Het gebied vlak onder de Nederlandse rivieren bleek daarom bij uitstek geschikt voor aardbeiplantenteelt. In mei 1948 werd de NAKB-keuring van aardbeiplanten ingevoerd. Inmiddels is Nederland met ruim 936 hectare gekeurde aardbeiplanten de grootste aardbeiplantenleverancier van Europa. Een overzicht van de ‘aardbeiketen’ van stap tot stap.

e aardbeiketen begint bij de veredelaar. Plantveredeling richt zich op het verbeteren van erfelijk materiaal van planten. De eerste aardbeirassen die voor verhandeling werden ontwikkeld waren onder meer Deutsch Evern, Madame Lefeber, Madame Moutot, Oberschlesien en Jucunda. Later volgden rassen als het Duitse fabrieksras Senga Sengana en tot 1983 het ras Gorella dat als vers product werd verhandeld. In de loop der jaren zijn er diverse aardbeirassen ontwikkeld, waarvan Elsanta (sinds 1983) nu het bekendste voorbeeld is. Met name Plant Research International BV (destijds IVT), een onderzoeksinstituut voor strategisch en toepassingsgericht onderzoek, speelde in Nederland al vroeg een rol bij het ontwikkelen van nieuwe rassen. Inmiddels zijn er meerdere kwekers die zich richten op rasontwikkeling.

D

Plant of zaad? Een teler maakt een keuze met welk ras of rassen een teelt wordt opgezet. De teler kiest daarbij uit plantmateriaal (vegetatief) of zaad (generatief). Verreweg het

meeste plantmateriaal van aardbei in Nederland wordt vegetatief vermeerderd, maar er kan tegenwoordig ook gekozen worden voor generatief vermeerderde aardbeiplanten. Dit is een relatief nieuw product. In 1976 werd door de voorganger van Syngenta (Zaadunie), voor het eerst een generatief veredelingsprogramma gestart. De Fragaria x ananassa bleek als botanische soort zeer geschikt om een variëteit aan rassen te ontwikkelen. In 1992 namen Gé Bentvelsen en Jasper Veldhuyzen van Zanten het onderzoek over van Zaadunie en startten zij ABZ Aardbeien uit Zaad BV. Er zijn inmiddels diverse rassen verkrijgbaar voor aardbeiplanten uit zaad, de meeste voor de perkplantenmarkt, een aantal voor vruchtproductie.

Kwekersrecht Het ontwikkelen van een nieuw ras duurt gemiddeld tien tot vijftien jaar. Er dient voortdurend selectie plaats te vinden. Om de kosten van deze activiteiten terug te kunnen verdienen, kan de ‘ontdekker’ van het nieuwe ras eigendomsrecht aanvragen; het

kwekersrecht. Een ras krijgt kwekersrecht als het voldoet aan eisen als onderscheidbaarheid (Distinctness), homogeniteit (Uniformity) en bestendigheid (Stability) bij vermeerdering (DUS). Instanties als de Raad voor plantenrassen en het CPVO (Europese Raad voor plantenrassen) besteden het DUS-onderzoek uit aan specialisten. Het DUS-onderzoek voor aardbeiplanten vindt plaats in Duitsland.

Variety Tracer® Soms wordt het kwekersrecht geschonden doordat er een overeenkomstig ras door een nietgerechtigde wordt verhandeld. Om schending van het recht te kunnen aantonen, heeft Naktuinbouw Variety Tracer® ontwikkeld. Naktuinbouw kan met de kweker een intensieve analyse opstellen om na te gaan of het kwekersrecht daadwerkelijk wordt geschonden. Vragen als ‘is het een afgeleid ras’, ‘is het een variatie of een ouderlijn’, ‘welke partijen zijn betrokken’, ‘zijn DNA-testen nodig’, ‘zijn er DNA-fingerprints aanwezig’ en ‘is een juridische procedure nodig’ worden beantwoord. Aan de hand van de

antwoorden wordt een plan van aanpak opgesteld. In de meeste gevallen komen de betrokken partijen tot een voor beide bevredigende oplossing. Een enkele keer wordt een rechtsprocedu re opgestart, waarbij de rapportage als basis kan dienen.

Naktuinbouw geeft de vermeerderaar vanaf het begin ondersteuning in zijn productie. Zo ook bij de opstart van ABZ, vertelt Gé Bentvelsen: “Naktuinbouw heeft actief meegekeken hoe ziekteproblemen voorkomen kunnen worden, nog voordat we startten met de zaadproductie. In het Toetscentrum in Horst werden ouderplanten gecontroleerd. Als deze virusvrij werden bevonden, dan konden deze planten in productie. Ook heeft Naktuinbouw geholpen om de kwaliteitsprocessen op orde te stellen. ABZ heeft veel baat gehad bij deze ondersteuning.”

Fragaria Holland is een gemeenschappelijke onderneming van zes Nederlandse aardbeiplantenkwekers. Zij produceren plantmateriaal voor aardbeitelers in de Europese Unie en daarbuiten. Samen met Plant Research International BV vormt Fragaria Holland de samenwerkingscombinatie Fresh Forward.

Vermeerdering Een fruitteler kan zelf plantmateriaal vermeerderen, maar er zijn ook gespecialiseerde bedrijven. In Nederland houden circa tachtig bedrijven zich specifiek bezig met vermeerdering van aardbeiplanten. Nederland staat internationaal bekend om de grote kennis en uitstekende kwaliteit van aardbeiplanten. Veel buitenlandse telers kopen hun plantmateriaal daarom bij Nederlandse bedrijven. Het Naktuinbouw Elite®-certificeringssysteem zorgt ervoor dat aardbeiplanten aan hoge kwaliteitseisen voldoen. Geen van de andere EU-landen heeft zo’n intensief keuringssysteem. Tijdens het vermeerderen houden Naktuinbouw-keurmeesters het proces nauwgezet in de gaten door te letten op onder meer rasechtheid, raszuiverheid, gezondheid en uitwendige kwaliteit.

Schone start Blik naar Naktuinbouw: actief meekijken

Fresh Forward

Voordat een teelt wordt uitgezet, is het belangrijk dat het perceel vrij is van schadelijke organismen, zoals aaltjes Xiphinema en Longidorus die virussen kunnen overbrengen. Naktuinbouw Laboratoria en enkele EMT-erkende laboratoria kunnen de grond van het perceel onderzoeken op afwezigheid van deze LX-aaltjes. In het aardbeienplantmateriaal zelf kan ook een groot aantal ziekten en plagen voorkomen. Virussen zijn misschien de minst bekende, maar niet de minst belangrijke. Virussen kunnen namelijk niet worden bestreden. Ze kunnen alleen worden beheerst door

gebruik te maken van virusvrij uitgangsmateriaal in combinatie met goede bedrijfshygiëne. Veel virussen, zoals het krinkelvirus (strawberry crinkle virus) en het zwak-geelrandvirus (strawberry mild yellow-edge virus), worden overgebracht door bladluizen. Daarom is het gebruik van luisdichte kassen aan het begin van de vermeerderingsketen en goede luizenbestrijding in de verschillende stadia van de aardbeiplantenvermeerdering onontbeerlijk.

Virusvrij maken Nieuwe rassen, afkomstig uit veredelingsprogramma’s of geïmporteerd uit het buitenland, blijken vaak al geïnfecteerd te zijn met (virus)ziekten en plagen. Het Toetscentrum van Naktuinbouw in Horst heeft zich (als één van de weinige) gespecialiseerd in het ziektenvrij maken van aardbeiplanten, in opdracht van binnen- en buitenlandse veredelaars en vermeerderaars. Het gecompliceerde proces van warmtebehandeling, selectie en testen om ziektenvrije planten te maken, duurt ongeveer een jaar. Aan het eind van het proces wordt schoon uitgangsmateriaal (prebasismateriaal, SEE-klasse) ter beschikking gesteld aan de opdrachtgever die met dit materiaal een schone gecertificeerde vermeerdering kan beginnen. De uitgifte van het overgrote deel van het ‘schoongemaakte’ prebasismateriaal wordt verzorgd door Vermeerderingstuinen Nederland.

5

product

Diagnoster® Soms ontstaan er symptomen in een (aardbei)plant die niet direct te herkennen zijn als bekende ziekten of virussen. In dat geval kan een (aardbeiplanten)kweker gebruik maken van Diagnoster®. Binnen deze samenwerking van Naktuinbouw, PPO Lisse en Blgg stelt men vast of het om een ziekteverwekker gaat en zo ja welke dit is. Diagnoster® helpt hiermee de kweker de wetenschap en de keuringsorganisatie: dankzij diverse opdrachten voor materiaal met afwijkende symptomen waarin Xanthomonas is gevonden, is de kennis over symptomen en gedrag van deze ziekte sterk toegenomen.

Omvang De aardbeiplantenteelt is de afgelopen jaren flink gegroeid. Rond 1980 was er 124 ha. aardbeiplantenteelt. Het keuringssys-

nieuws De aardbeiketen van stap tot stap

nieuw gestart, steeds met nieuwe planten. Daarmee wordt de kans op langdurige virusaantastingen geminimaliseerd. Als schone planten zijn verkregen, worden de planten volgens het Elite®-systeem in vijf stappen vermeerderd: SEE, SE-1, SE-2, EE en E. Het plantmateriaal wordt per categorie gecertificeerd. SEE is het geselecteerde en getoetste prebasismateriaal uit luisdichte kassen waarmee gestart wordt, E het gecertificeerde plantmateriaal dat een intensieve visuele veldinspectie heeft ondergaan en wordt opgeleverd aan de productietelers van aardbeien. De overige stappen vallen daartussenin. Wanneer planten niet aan het Elite®-systeem kunnen voldoen, mogen deze aardbeiplanten worden verhandeld op basis van minimum EU-eisen. Deze planten worden CAC-planten genoemd. Als een aardbeiplantenkweker niet zelf SEE wil vermeerderen, kan hij ervoor kiezen gezond plantmateriaal bij Vermeerderingstuinen Nederland te kopen.

12 ha., EE op 261,50 en E op 582,50 ha. Daarnaast is ongeveer 430 ha. wachtbed en 87 ha. trayplanten. Het aantal vermeerderingsteelten SE-klassen en als gevolg daarvan ook de EE-klasse neemt sterk toe. De prognose voor EE-klasse in 2007 is een groei van 261,50 ha. naar maar liefst 440 ha.

EPPO Het Elite®-systeem van Naktuinbouw vindt haar basis in het certificeringsschema dat opgesteld en gepubliceerd is door het European and Mediterranean Plant Protection Organisation (EPPO) (zie website www.eppo.org). De Plantenziektenkundige Diensten (PD) van 47 landen uit Europa en het Middellandse Zeegebied zijn lid van deze organisatie. In EPPOpanels, samengesteld uit deskundigen uit de deelnemende landen, worden ondermeer gewasbeschermingsonderwerpen besproken. Naktuinbouw neemt namens Nederland deel aan de panels fruit- en siergewassen. Alhoewel certificeringsschema’s en andere adviezen die EPPO publiceert geen officiële status hebben, volgen vrijwel alle landen de aanbevelingen en zijn ze uitgangspunt voor Europese regelgeving. Naktuinbouw heeft het EPPO-

zoals plantenkwekers, veilingen, afzetorganisaties en/of fruittelers niet ongewoon. Grote teeltbedrijven hebben vaak hun eigen promotieafdeling. Ook samenwerkingsorganisaties als Fresh Forward (zie kader) kunnen hulp bieden bij promotie. Aardbeitelers nemen regelmatig zelf initiatieven om hun producten aan de man te brengen: winkeltjes bij kwekerijen, webshops en recepten met hun ras aardbeien zijn hier voorbeelden van. Een bekend bedrijf in het promoten van aardbeien is Jan Robben Aardbeien. Dit bedrijf heeft het concept Strawberry Tree ontwikkeld en presenteert en promoot, zoals meerdere bedrijven, het Milieukeur-aardbeien.

Elite® of CAC? Voor extra zekerheid kan de aardbeiplantkweker kiezen om deel te nemen aan Naktuinbouw Elite®, een kwaliteits- en certificeringssysteem voor aardbeiplanten. In dit systeem wordt een aantal planten van een nieuw ras (zogenoemde kandidaatplanten) in het Toetscentrum in Horst uitgebreid getest op alle mogelijke virussen en meest voorkomende ziekten. Ieder jaar wordt dit proces op-

Kennis teem van toen vroeg twee fulltime keurmeesters om de keuringswerkzaamheden te kunnen doen. Inmiddels is er ongeveer 936 ha. gekeurde aardbeiplanten en besteden zeven keurmeesters een aanzienlijk deel van hun tijd aan de keuringen hiervan. Deze 936 ha. zijn als volgt opgedeeld: CAC-aardbeiplanten op 80 ha., SE1+SE2-aardbeiplanten op

certificeringsschema verder uitgewerkt en aangevuld tot het Naktuinbouw Elite®-systeem.

Marketing Aan het einde van de aardbeiketen staat promotie van het product centraal. Voor het promoten van aardbeirassen, -planten of aardbeien is samenwerking tussen diverse partijen in de keten

Voor wie zijn kennis wil bijspijkeren heeft Naktuinbouw de vakopleiding Aardbeiplantselecteur ontwikkeld. De vakopleiding behandelt onderwerpen als regelgeving, veredeling, herkennen van ziekten en plagen, diagnostiek, teelt- en plantverzorging en beheersing van afwijkingen. De interactieve opleiding heeft afwisselend theorie- en praktijkop-

Internationaal Het merendeel van de Nederlandse aardbeiplantbedrijven levert aan buitenlandse aardbeitelers. Voorbeelden van dit soort bedrijven zijn Fresh Forward, Goossens Flevoplant, Vissers Aardbeien. In Engeland is Hargreaves een belangrijke producent. Het van oorsprong familiebedrijf Driscoll’s is de grootste producent van zachtfruit in de Verenigde Staten. Dit jaar is Driscoll’s European Genetics opgericht voor veredeling, onderzoek, vermeerdering en teelt specifiek voor Europa.

drachten. De deelnemers maken daarnaast excursies naar onder meer bedrijven als PRI en het Toetscentrum in Horst. De vakopleiding wordt één keer per jaar bij Naktuinbouw aangeboden, maar kan ook in-company worden gegeven. De vakopleiding start dit jaar op 10 mei.

Meer informatie? Meer informatie over het werk of vakopleidingen van Naktuinbouw? Download de informatiefolders via www.naktuinbouw.nl of neem contact op met afdeling Communicatie & Vakopleidingen, tel. (071) 332 61 65 of e-mail: [email protected]

Goed georganiseerd Keuringen

Wim Sikma is werkzaam bij aardbeiplantvermeerderingsbedrijf Goossens Flevoplant

Productie van hoogwaardig materiaal

en tevreden met het werk van Naktuinbouw. “Naktuinbouw biedt ons veel ondersteuning. De korte lijnen met de keurmees

Rassen & Proeven

ter zijn erg prettig en onze contactperso-

Vakopleidingen Elite

nen staan altijd open voor vernieuwing. We verwachten een kritische blik en krij-

Kwekersrechtonderzoek

gen die ook.” Goossens Flevoplant produ-

Variety Tracer

Laboratoria Elite

Aardbeiplantselecteur

Diagnoster Aaltjesonderzoek

ceert Elite®-gecertificeerd plantmateriaal in Nederland, Polen en Oekraïne. Sikma: “Elite® staat voor een hogere en gezondere kwaliteit plantmateriaal en vereist

Veredelaar

dat de bedrijfsprocessen goed georganiseerd zijn. Ook naar klanten toe geeft Elite

®

ons de naam een betrouwbare leverancier te zijn.”

Toetscentrum Horst

Vermeerderaar Kweker

Teler

Veiling Groothandel

Consument

6 nieuws Rassen & Proeven / Keuringen

DUS-onderzoek grasrassen Met de nieuwe Zaaizaad- en plantgoedwet (Zpw) zijn de onderzoekstarieven van DUS-onderzoek voor grasrassen in Nederland op kostendekkend niveau gebracht, met als gevolg dat de kosten voor de kwekers per onderzoeksjaar flink gestegen zijn. e tarieven in omringende EU-lidstaten liggen beduidend lager. Voor de aanmelders van grasrassen bleek het prijsverschil te groot waardoor eind 2006 het risico bestond dat men het Nederlandse onderzoek de rug toe zou keren.

D

Kostbaar DUS-onderzoek aan grassen is kostbaar. Gras is een kruisbevruchter: een ras bestaat uit individuen die eenzelfde genetische achtergrond hebben, maar genetisch niet hetzelfde zijn. Rasverschillen kunnen alleen vastgesteld worden door de kenmerken te meten aan zestig planten per ras en statistisch te verwerken. Het ras wordt vergeleken met een groot aantal referentierassen.

Een grote referentiecollectie is nodig door de grote verschillen tussen jaren. Gras is meerjarig en daardoor duurt de beproevingscyclus anderhalf jaar.

Goedkoper Als gevolg van de nieuwe tarifering is de huidige opzet van het onderzoek duur geworden. In andere EU-landen subsidieert de overheid een deel van het onderzoek, waardoor het tegen lagere tarieven kan worden gedaan. Reden voor Nederland om in 2005 een studie te voeren met als doel het onderzoek goedkoper te maken. Het voorstel was om de referentiecollectie drastisch te verkleinen en nieuwe rassen tegen de opgebouwde, uitgebreide database statistisch te toetsen.

Nieuwe methode De Raad voor plantenrassen stemde in met de nieuwe methode. Daarnaast wordt de beproeving, onder regie van Naktuinbouw, ondergebracht bij de NAK in Emmeloord, wat tot een verdere kostenverlaging zal leiden. Ook het ministerie van LNV droeg een steentje bij door de reeds in onderzoek zijnde rassen tegen het oude tarief (vergelijkbaar met het Duitse tarief) te laten beproeven en het verschil bij te passen. De tarieven werden hiermee verlaagd tot een voor kwekers aanvaardbaar niveau (maar nog altijd hoger dan bijvoorbeeld in Duitsland).

Geen acceptatie De kwekers accepteerden de nieuwe opzet en beloofden het

Nederlandse systeem minstens drie jaar lang trouw te blijven, mits de buurlanden de Nederlandse DUS-rapporten zouden blijven accepteren. In december 2006 kwam de mededeling dat de gewijzigde onderzoeksmethode voor het Duitse Bundessortenamt niet aanvaardbaar was en aanleiding gaf om de Nederlandse resultaten niet over te nemen. Hiermee stond het onderzoek in Nederland opnieuw op de tocht.

Oude methode Nederland heeft daarop gevraagd of Duitsland de rapporten weer zou overnemen als we op de oude methode zouden overstappen. Daarnaast stelde Naktuinbouw voor om een strategische discussie te beginnen met de ‘grassenlanden’ om tot een opti-

male proefopzet te komen in relatie tot kosten en betrouwbaarheid. Duitsland antwoordde bevestigend, waarop de kwekers besloten weer in Nederland aan te melden, vasthoudend aan de eerdere afspraken.

Vervolg In samenspraak met de NAK (Landbouw) is gekeken hoe dit kostentechnisch uitwerkt, met als resultaat dat het grassenonderzoek voorlopig op de oude voet wordt voortgezet. Komende tijd worden verschillende scenario’s ontwikkeld en vanaf 2010 wordt een kostendekkend en op de geldende situatie gebaseerd tarief aan de bedrijven gepresenteerd. Inzet hierbij is om het grassenonderzoek in Nederland te behouden.

Promotie Moederplantentuin Achter het bedrijfsgebouw in Roelofarendsveen ligt de Moederplantentuin voor vaste planten: een sortimentstuin met een collectie van 3.000 cultivars, waarvan er inmiddels ruim 2.240 als rasecht zijn beoordeeld. Nu de Moederplantentuin sinds 2006 op eigen benen staat, wordt alles in het werk gesteld om de tuin te promoten.

staan ondermeer nieuwigheden in het sortiment en op gebied van mechanisatie in het voetlicht. Een ander onderdeel van de Vaste Planten Manifestatie is de Moederplantentuin Keuringscompetitie. In deze competitie, die in samenwerking met de Vaste Keurings Commissie (VKC) wordt uitgeschreven, worden kwekers uitgedaagd om de strijd met elkaar aan te gaan. Binnenkort wordt het programma definitief vastgesteld en ontvangen alle betrokkenen bij de vaste plantensector een uitnodiging.

Open Tuinendag Alkemade én van die activiteiten die Naktuinbouw ontplooit om de Moederplantentuin en daarmee de vaste plantensector onder de aandacht te brengen, is de Vaste Planten Manifestatie. Dit evenement werd in 2006 voor het eerst georganiseerd. Wegens succes is

E

Keuringen 2006 Freesia /Nerine

besloten om een er jaarlijks terugkerend evenement van te maken. De tweede Vaste Planten Manifestatie vindt plaats op donderdag 21 juni 2007 en staat in het teken van ‘Innovatie’. Dit thema wordt in de breedste zin van het woord behandeld. Naast lezingen van experts uit het vak

Kwaliteitskeuringen Freesia (kasteelt) Geregistreerde bedrijven Totaal gekeurd Niet voor verhandeling bestemd (o.a. afbroei) Afgekeurd voor verhandeling

De kwaliteitskeuringen (visuele keuring) bij Freesia en Nerine zijn in 2006 uitgevoerd conform richtlijn 98/56/EG.

Om vaste planten ook onder particulieren te promoten, neemt Naktuinbouw deel aan de Open Tuinen Dag Alkemade, die aansluitend op de Vaste Planten Manifestatie in het weekend van 23 en 24 juni 2007 plaats vindt. In dit weekend stellen verschillende particulieren in de ge-

Kwaliteitskeuringen Freesia (buitenteelt) Geregistreerde bedrijven Totaal gekeurd Afgekeurd voor verhandeling

meente Alkemade hun tuinen open voor tuinliefhebbers. De Moederplantentuin is één van de drie startpunten van de route. Verwacht wordt dat minimaal honderd bezoekers de route in de Moederplantentuin starten. Kwekers die meedoen aan de Moederplantentuin Keuringscompetitie kunnen hun inzendingen laten staan zodat ook particuliere liefhebbers de noviteiten kunnen bewonderen. In 2006 bleek dit een groot succes.

Select Plant® Freesia

2004

2005

2006

169

135

112

308,9 ha

285,9 ha

238,7 ha

Keuring met Partijrapport

Deelnemende bedrijven

2,1 ha

5,7 ha

16,7 ha

Afgegeven Partijrapporten

32,4 ha

27,9 ha

22,4 ha

Afgegeven certificaten klasse A en A

2004

2005

2006

9

9

8

61,3 ha

66,5 ha

60,5 ha

8.745 m2

16.700 m2

13.668 m2

Kwaliteitskeuringen Nerine Geregistreerde bedrijven Totaal gekeurd Afgekeurd voor verhandeling

Verruimde openstelling In de maanden april tot en met september 2007 is de Moederplantentuin iedere woensdag van 13.00 tot 20.00 uur geopend. Dit is een verruiming van de openingstijd: in voorgaande jaren was de tuin alleen ’s middags toegankelijk. Hiermee worden geïnteresseerden en liefhebbers in de gelegenheid gesteld om de tuin ook in de avonduren te bezoeken.

2004

2005

154

127

2006 109

92,5 ha

88,7 ha

71,1 ha

1.051

1.004

871

149

125

62

2004

2005

2006

34

31

24

16,4 ha

14,4 ha

13,7 ha

1.710 m2

7.400 m2

11.550 m2

PSTVd-toets beschikbaar voor uitgangsmateriaal en eindproduct van Brugmansia en Solanum jasminoides vanwege van het aardappelspindelknolviroïde (PSTVd) in deze kuipplanten.

Waar kunt u terecht? De screeningsmonsters kunnen direct naar Naktuinbouw Laboratoria in Roelofarendsveen gezonden worden. Met een doorloop van maximaal twee weken beschikt de inzender over de toetsuitslag. Naktuinbouw maakt bij deze toets gebruik van de modernste PCR-techniek.

Viroïdevrij systeem Het viroïde is binnen de EU een quarantaineorganisme van de hoogste risicoklasse. Naar verwachting besluit de EU binnenkort tot een paspoortplicht voor het eindproduct. Naktuinbouw en Plantenziektenkundige Dienst willen kijken of op korte termijn samen met de sector een systeem voor het viroïdevrij produceren van uitgangsmateriaal is op te zetten.

Vakopleidingen voorjaar 2007 Het aanbod van Naktuinbouw Vakopleidingen bestaat ook in 2007 weer uit afwisselende en interessante cursussen. Dit voorjaar staan de volgende vakopleidingen op het programma:

Meer weten?

aktuinbouw heeft met de Plantenziektenkundige Dienst alles op alles gezet om de toets op

N

PSTVd ook bij Naktuinbouw beschikbaar te krijgen. Dat is gelukt en hiermee is de toetscapaciteit in Nederland aanzienlijk uitgebreid.

Voor aanvullende informatie over de toetsing of inzending kunt u contact opnemen met Mark Buimer. Hij is te bereiken op tel. (071) 332 61 58 of e-mail: [email protected]

OPROEP Phalaenopsis-materiaal met ziektebeeld gezocht Naktuinbouw werkt aan een Productschap Tuinbouw-project om meer inzicht te krijgen in nog onbekende virussen in

Phalaenopsis. Voor dit project zijn de onderzoekers op zoek naar materiaal met onbekende symptomen.

Spoor van het Zaad Datum: 25 april De vakopleiding Spoor van het Zaad is een actieve en informatieve vakopleiding. Door de diverse presentaties, spelachtige oefeningen en discussiegroepjes krijgen de cursisten een totaalbeeld van de sector. Deze vakopleiding is geschikt voor iedere medewerker van groente- en bloemzaadbedrijven, ongeacht functie of opleidingsniveau.

een onbekend virusbeeld aktuinbouw roept daarom kwekers en telers op om plantmateriaal met ziektebeelden in te sturen. Dit materiaal wordt kosteloos opgenomen in het door het Productschap Tuinbouw gefinancierde onderzoeksproject.

N

Waarom dit project? De kwaliteit van het uitgangsmateriaal voor de Phalaenopsisteelt staat op dit moment onder druk, omdat er de komende jaren een tekort aan plantmateriaal dreigt te ontstaan. Door het tekort is het voor telers verleidelijk om bij minder bekende of onbekende bedrijven teeltmateriaal aan te schaffen. Hieraan kunnen zeer grote risico’s verbonden zijn, namelijk dat virusziek materiaal wordt aangeschaft. Dat kunnen de bekende virussen zijn (CymMV en ORSV), maar ook onbekende. Vooral de onbekende virussen, waarvoor nog geen toetsmethoden ontwikkeld zijn, vormen een ernstig gevaar voor de Nederlandse Phalaenopsismarkt. Daarom werkt het onder-

zoeksteam van Naktuinbouw Laboratoria aan het project om meer inzicht te krijgen in de nog onbekende virussen in Phalaenopsis met als doel het ontwikkelen van toetsmethoden.

Materiaal gezocht Naktuinbouw Laboratoria roept alle kwekers en telers van Phalaenopsis op om materiaal in te sturen dat mogelijk symptomen van een virus vertoont. Het onderzoeksteam van Naktuinbouw gebruikt het materiaal om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen het krijgen van het virusprobleem en onbekende virussen vast te leggen. Met de onderzoeksgegevens kunnen toetsen ontwikkeld worden, zodat er vóór aanschaf van teeltmateriaal zekerheid geboden kan worden dat het plantmateriaal vrij is van virussen. Het materiaal dat ingezonden wordt zal zeer vertrouwelijk worden behandeld. Na binnenkomst zal het materiaal voorzien worden van een nummer, welke gebruikt wordt bij de toetsingen en in (tussen)rapportages.

Aanleveren Phalaenopsis-planten met virussymptomen, zoals kringvormige vlekken op het blad en/of vlekkerige bladeren, zijn interessant voor onderzoek. Het liefst worden volledige planten ontvangen zodat verschillende monsters genomen kunnen worden. Planten graag als volgt aanleveren: • Vouw de plant in een krant (tegen uitdroging of rotting). • Voorkom dat bladeren en bloemen verontreinigd worden door meegestuurd substraat; doe een elastiekje om de verpakking op de grens grond / lucht. • Pak het geheel in plastic en vervolgens in een doos en stuur dit naar Naktuinbouw t.a.v. J. Schuuring / E. Meekes t.b.v. Phalaenopsis-project Sotaweg 22 2371 GD Roelofarendsveen

Meer weten? Neem dan contact op met Johan Schuuring, tel. (071) 332 62 26 of [email protected]

Bedrijfshygiëne groenteplanten Datum: eind april Deze eendaagse training, welke wordt afgesloten met een examen, is bedoeld voor de leidinggevende op groenteplantenkweekbedrijven. Het gaat er in deze training om wat er komt kijken bij bedrijfshygiëne en welke risico’s er zijn. Bij het ter perse gaan van Naktuinbouwnieuws was nog geen gedetailleerde informatie beschikbaar. Naktuinbouw Vakopleidingen zal daarom de bedrijven rechtstreeks voorzien van informatie over deze training.

Bemonstering van zaden Datum: 9 mei Neemt u regelmatig bedrijfsmonsters of bent u vaak betrokken bij monsternamen? Dan is de vakopleiding Bemonstering van zaden iets voor u. Deze vakopleiding geeft achtergrondinformatie over het nemen van een betrouwbaar monster. Daarnaast komen ook de technieken van bemonsteren, bemonsteringsgereedschappen en het verpakken

en verzenden van monsters aan bod. Deze vakopleiding is zeer praktijkgericht en kan ook incompany worden georganiseerd, (examendatum in overleg).

Groene VMT Datum: 8, 15 en 22 mei Voor laboranten uit onderzoeksen routinelaboratoria is de vakopleiding ‘Groene VMT’ ontwikkeld. Deze opleiding leert de cursisten werken volgens de Veilige Microbiologische Technieken. Praktijk en theorie wisselen elkaar af, waarbij interne procedures, het aantonen van micro-organismen en diverse steralisatietechnieken aan bod komen.

Plantspecifieke PCR-technieken Datum: 13, 14 en 15 juni De ‘Polymerase Chain Reaction’ (PCR) is één van de meest belangrijke moleculair biologische technieken binnen het onderzoek. Tijdens deze vakopleiding wordt ingegaan op de achtergronden van techniek, isolatie van nucleïnezuren en ‘trouble shooting’. Laboranten uit plantaardige sectoren met relevante praktijkervaring en een mbo+ of gelijkwaardig denkniveau kunnen zich inschrijven.

Meer weten? Kijk voor meer informatie en aanmeldingsformulieren op www.naktuinbouw.nl (Vakopleidingen) of neem contact op met Naktuinbouw Vakopleidingen, tel. (071) 332 61 65 / [email protected]

nieuws Laboratoria / Vakopleidingen

Het ministerie van LNV heeft een toetsplicht ingesteld

7

8 nieuws Corporate

Jaarbericht 2006

Klachten?

Bij deze editie van Naktuinbouwnieuws treft u het jaarbericht 2006 aan. aarin een totaal overzicht van de bestuurlijke en operationele activiteiten die hebben plaatsgevonden binnen Naktuinbouw. Aanvullend zijn de jaarcijfers en personele gegevens gepubliceerd. Nieuw in dit jaarbericht is dat ir. C.M.M. (Chris) van Winden – toezichtshouder bij Naktuinbouw – een toelichting geeft vanuit het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Hij gaat onder meer in op het aansturings- en informatieprotocol, waarin de afspraken tussen het ministerie van LNV en Naktuinbouw zijn vastgelegd en waarmee ook verantwoording wordt afgelegd aan de minister van LNV.

D

aktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: www.naktuinbouw.nl (‘Serviceloket’). Ook is hierover een folder verschenen die u kunt downloaden of opvragen bij de klachtencoördinator. Deze is te bereiken via tel. (071) 332 62 22 of e-mail: [email protected] Het Stichtingsbestuur van Naktuinbouw kunt u bereiken via e-mail: [email protected]

N

In memoriam Paul Wülfinghoff Met verslagenheid vernamen wij het haast niet te geloven bericht van het plotselinge overlijden van de heer Paul Wülfinghoff op 1 februari jl. Hij was als lid van het Sectorbestuur Bloemisterijgewassen tot het laatst toe in Naktuinbouw-verband actief. Met hem verliezen wij een bijzonder innovatief denker, initiatiefnemer en vooral een doener. Kwaliteit – en daarmee ook het keuringswerk – had een bijzondere plek in zijn hart. Paul begon in

Meer exemplaren? Indien u meerdere exemplaren wenst, dan kunt u dit aanvragen bij de afdeling Communicatie. Tel. (071) 332 61 63 of e-mail [email protected] U kunt het jaarbericht ook als PDF-document downloaden via www.naktuinbouw.nl (onder Serviceloket).

Plantkeur

Eén dozijn NAL Op 15 december kregen twee bedrijven uit de Limagrain-groep de NAL-erkenning; het Nederlandse

Nickerson-Zwaan heeft een NALerkenning voor zaadanalyse, bacterie, schimmel en genetische zuiverheidstoetsen.

Naktuinbouw gaat per 1 september 2007 de import- en exportkeuringen uitvoeren bij zaaizaad en plantgoed van bloemisterij-, boomkwekerij en groentegewassen. Bedrijven die hiermee te maken hebben zullen vóór de zomer rechtstreeks geïnformeerd worden. Naar verwachting worden ± 1.000 inspectielocaties / bedrijven door Naktuinbouw in het inspectiesysteem opgenomen. Bij Naktuinbouw zullen ongeveer vijftien PD-medewerkers in dienst treden. Daarmee worden de con-

1971 met zijn bestuurlijk werk binnen de toenmalige NAKS in de afdeling Freesia. Ruim 35 jaar maakte hij deel uit van diverse commissies en besturen. Hij nam in de jaren tachtig onder meer initiatieven voor het starten van een kwaliteitskeuring in het gewas Alstroemeria. Paul Wülfinghoff was 71 jaar. Naktuinbouw is aan hem grote dankbaarheid verschuldigd. Moge hij in vrede rusten.

(vervolg van pag. 1) tinuïteit in benodigde kennis en vaardigheden in de nieuwe situatie geborgd. Ook gaat Naktuinbouw gebruik maken van Client Import. De mogelijkheid om via Internet, telefoon of fax aan te melden blijft bestaan.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Peter Lentjes (Plantkeur-coördinator). Voor de bedrijven is een speciale website opgezet: www.plantkeur.eu

Nickerson-Zwaan en het Franse Vilmorin. Hiermee Vilmorin

komt het aantal NAL-erkende laboratoria op twaalf. Nickerson-Zwaan Op de feestelijke eindejaarsbijeenkomst op 21 december bleek uit de toespraak van de heer Van der Wouw van Nickerson-Zwaan dat, zeer enthousiast en gemotiveerd, het kwaliteitssysteem naar het niveau is gebracht om toekenning van de NAL-erkenning mogelijk te maken. Tijdens de audit in de herfst van 2006 is ook daadwerkelijk geble-

ken dat zowel de documentatie als de praktische uitvoering aan de NAL-voorwaarden voldoet. Daarnaast is tijdens de audit beoordeeld op de deskundigheid van de analisten, de toetsmethoden en de werkwijze bij monstername. Nickerson-Zwaan heeft aangetoond de NAL-erkenning waard te zijn. Het certificaat is uitgereikt door Naktuinbouwdirecteur Nico Koomen.

Door Vilmorin in het Franse La Menitré is de nieuwjaarsbijeenkomst op 4 januari aangegrepen om het succes ‘de NAL-erkenning’ met het hele laboratorium te vieren. Nico Koomen blikte in zijn toespraak terug op de ontwikkeling van ruim tien jaar NAL en stipte de mogelijkheden die de NAL-erkenning nog eens aan. Vilmorin werkt al meerdere jaren met een kwaliteitssysteem en de aanpassingen aan de NAL-voorwaarden waren daardoor goed in te passen. De inhoudelijke be-

oordeling op de toetsmethoden was nieuw en is ook zeer gewaardeerd; evenals de deelname in de vergelijkingsonderzoeken. Vilmorin heeft een NAL-erkening voor zaadanalyse, fysieke zuiverheid, bacterie, schimmel, virus en genetische zuiverheidstoetsen.

Meer weten? Diny Schut, tel. (071) 332 61 46 of [email protected]

agenda

Redactie: Naktuinbouw Alfred Klaver, afdeling Communicatie & Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) 332 61 63 / F (071) 332 63 56 E [email protected] W www.naktuinbouw.nl

12 april 28 juni

Druk: Koninklijke De Swart, Den Haag

Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag

17 april 19 april 19 april 24 april 26 april 22 mei 29 mei 31 mei

Bestuur: Stichtingsbestuur Naktuinbouw Stichtingsbestuur Naktuinbouw Adviescommissie: Groentezaden Fruitgewassen Groenteplanten Aardbeiplanten Bosbouwkundig Teeltmateriaal Sectorbestuur: Boomkwekerijgewassen Groentegewassen Bloemisterijgewassen