adviesprijs Benelux €3,50
terug in de tijd
LIBELLE 90 jaar 1934 2024
Devantoekomst het MAGAzine WWW.LIBELLE.NL
JUBILEUM UITGAVE - 8 t/m 13 april 2024
al 90 jaar beste vriendinnen
Interview met hoofdredacteur Franska Stuy "Ik droom van een complete Libelle modecollectie"
jaren
‘30 huisvrouw 9 0 ja
ar
-1934-20
24-
1
Hillhome love your home 2
90 jaar -1934-2024-
Hoera!
Libelle, wie kent het blad nou niet. Een van de eerste damesbladen van Nederland bestaat vandaag de dag nog steeds. En dat inspireert mij. Een tijdschrift is zo’n prachtig medium, dat mag gewoon niet verdwijnen. Ook al kun je alles digitaal verkrijgen, een blad wat je gewoon fysiek kunt vasthouden blijft voor mij nog steeds het mooiste. Libelle is wel een van de weinige die het als blad gered heeft in de digitale wereld. Het is een sterk multimediaal merk geworden wat weet wat haar lezeressen wil: een beste vriendin! Vandaar deze prachtige jubileum editie, want deze maand bestaat libelle zo’n 90 jaar. Libelle biedt een veelheid van informatie en inspiratie over alle onderwerpen waar de gemiddelde Nederlandse vrouw in geïnteresseerd is. Echte verhalen en heel veel inspiratie om maximaal van het leven te kunnen genieten. Bijzondere interviews, uitgebreide reisreportages, de nieuwste mode, de mooiste tuinen en de beste lekker-in-je-vel-adviezen. Dat is Libelle, hét grootste vrouwenweekblad van Nederland. Al 90 jaar.
Hillany Hillany Tinge, CMD Seminar
3
4
Deze week
Editorial 3 Woord van de hoofdredacteur
Recept 24 Grootmoeders Appeltaart
Geschiedenis 6 Hoe het allemaal begon
Interview 26 Met Franska Stuy
Tijdlijn 10 Belangrijke jaartallen van Libelle
Kracht van Libelle Over 80 jaar nog steeds
Vrouw van vroeger De tweede feministische golf
Conclusie 30 Beantwoorden van de hoofdvraag
12
28
Libelle lezeres 16 De sandwich generatie Infographic 18 Leuke weetjes van Libelle Print vs Online 20 Waar ligt de toekomst?
5
Al 90 jaar de beste vriendin van iedere Nederlandse vrouw 6
De geschiedenis van Libelle Het tijdschrift Libelle bestaat al heel erg lang. De eerste uitgave van het weekblad was op 13 april 1934. Het is daarmee het oudste damesweekblad van Nederland. Het tijdschrift richtte zich vooral op de vrouwen in het huishouden.
Eerste druk Vlak voor de Tweede Wereldoorlog drukt NG Uitgeverij de eerste editie van een tijdschrift speciaal voor vrouwen met de naam ‘Libelle’. Het blad was vrijwel meteen een succes, met een oplage van meer dan honderdduizend exemplaren. Door deze populariteit kon Libelle adverteerders binnenhalen. Vrouwen beheerden in deze tijd meestal de huishoudportemonnee en waren dus een belangrijke doelgroep voor het magazine. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Libelle aanvankelijk verschijnen. De inhoud veranderde toen wel iets. De rubriek Uitgebreid menu werd bijvoorbeeld vervangen door Wat schaft de pot en er werden tips gegeven om van oude kleding nieuwe te maken. Uiteindelijk moest Libelle door papierschaarste in september 1944 onder dwang van de Duitsers toch stoppen met drukken.
Na de oorlog verscheen het blad voor het eerst weer op 8 maart 1946. De Libelle werd toen overgenomen door katholieke uitgeverij ‘de Spaarnestad’.
In 2001 kwam het tijdschrift uiteindelijk in handen van het Finse bedrijf Sanoma dat o.a. ook de bladen ‘Donald Duck’ en ‘Margriet’ in handen kreeg.
In de jaren vijftig en zestig nam de oplage van het blad ongekende vormen aan. Uit een onderzoek naar leesgewoonten uit 19551956 door het centraal bureau voor de statistiek blijkt dat vrouwenbladen door ongeveer driekwart van de bevolking werden gelezen. Mannen en vrouwen. Hiermee waren vrouwenbladen in het algemeen veruit de meest populaire periodieken. Begin jaren vijftig had libelle een oplage van enige honderdduizenden.
De naam Libelle is niet afkomstig van het gelijknamige insect, zoals je je snel zou denken, maar van het Latijnse woord Libellus. Dat staat voor ‘boekje’ of ‘geschrift’. In het Middelnederlands betekende een libel of libelle een klein geschrift of pamflet. Een andere bron geeft aan dat de naam afkomstig is van het Italiaanse gezegde ‘Libello con angelo’, wat betekent ‘met een boekje in een hoekje’. Het komt dus eigenlijk allebei op hetzelfde neer, alleen in verschillende talen.
Eind jaren zestig en begin jaren zeventig had Libelle een oplage van rond de 550 duizend exemplaren. Er was op dat moment een economische groei aan de gang.
Inhoudelijk Al vanaf de eerste uitgave wordt er geschreven over recepten, kleding, handwerken, het huishouden, gezondheid en opvoe-
7
ding. En dat zijn nog steeds de pijlers van het tijdschrift. Libelle ontwikkelde een flexibele houding in haar onderwerpkeuze. Het blad was noch conservatief, noch progressief, maar de artikelen weerspiegelden wel altijd de heersende tijdsgeest. De benadering was
Libelle is bedoeld voor gezelligheid vooral praktisch en redelijk. Het blad had in die tijd geen religieuze voorkeur, omdat het blad voor álle vrouwen schrijft. Dat zegt de redactie in de documentaire ‘Aldus Libelle’. Libelle speelt ook in op de actualiteit. In 1956 al publiceert het blad een invloedrijk artikel over het gebruik van de anticonceptiepil. In de jaren ’60 ,’70 en ’80 werd er geschreven over zaken als communes, drugs, seksualiteit, werkende vrouwen en echtscheidingen. Door de flexibele houding bleef het blad populair. Dit werd nog versterkt doordat vanaf 1970 de bekende strip Jan, Jans en de kinderen in het blad verscheen. Ook begon Libelle eigen boeken uit te geven. Dat begon in 1969 met het Libelle kookboek. Een tijdschrift voor de vrouw Maatschappelijk kwam zij nauwelijks aan bod en de drie k’s, kerk, keuken en kinderen, vormden de
8
kern van haar bestaan. Hoewel de eerste oplage Libelles verscheen in de crisisjaren stond op de omslag van het eerste blad een goedlachse vrouw met in haar ene hand een volle bos tulpen en in haar andere hand een aandoenlijke pup. ‘Een blij blad’, zo karakteriseert oud hoofdredacteur Peter Middeldorp, Libelle. Van 1972 tot 1978 leidde hij het vrouwenblad. Libelle is volgens hem vooral bedoeld voor gezelligheid. De Libelle-vrouw zit niet te wachten op zware politieke issues of artikelen over de verharding van de samenleving. Zij verwacht van Libelle artikelen die gaan over het leven van de vrouw, haar gezin, haar gezondheid en haar uiterlijk. Die gedachte heeft zich vanaf de oprichting van het blad tot nu doorgezet. Logo Hoewel de inhoud niet veel is veranderd door de jaren heen, geldt dat niet voor het logo. Het logo van Libelle heeft meerdere transformaties doorstaan. Bij de eerste edities is het logo een witte ovale vorm met ronde hoeken en de naam sierlijk in het midden met daaronder damesweekblad. Later is het logo veranderd in de vorm van een soort zwarte tulp met witte schreefletters, damesweekblad werd geschreven in een sierlijke letter. Beide logo’s kunnen worden gezien als soort van sticker wat op het tijdschrift werd geplakt, of dat ook daadwerkelijk zo was, heb ik niet kunnen ontdekken. Het logo wat daarna volgt is een rood vierkant vlak met sierlijk Libelle erin. Nog wat later staat de
naam niet meer in een specifieke vorm, maar los met een hartje erboven. Een aantal logo’s uit het verleden van Libelle zijn hiernaast afgebeeld. Vandaag de dag is het logo alleen nog maar gevormd door typografie. Strakke maar mooi gevormde letters vormen het woord Libelle, verder geen extra’s eraan vast. Wel zie je dat bij elke uitgave het logo in een andere kleur is geplaatst of soms zelfs is gevuld met een afbeelding.
Eind jaren zestig en begin jaren zeventig was er in Nederland een economische groei aan de gang en de daarmee gepaard gaande welvaartsstijging zorgden ervoor dat apparaten als wasmachines, stofzuigers, koelkasten en televisietoestellen voor een groot publiek beschikbaar kwamen. Veel van deze nieuwe apparatuur verlichtten de huishoudelijke taken van de vrouw. Adverteerders gebruikten vrouwenbladen om nieuwe artikelen aan te prijzen. Maar ook maatschappelijke veranderingen kwamen naar voren in de tijdschriften. Discussies over betaalde arbeid buitenshuis door gehuwde vrouwen bijvoorbeeld, werden eind jaren vijftig steeds vaker gevoerd. De meeste advertenties werden geillustreerd. Er werd in die tijd toen al veel gespeeld met verschillende soorten typografie, dat is leuk om te zien. In de loop der jaren zie je de advertenties veranderen. Als je kijkt naar de advertenties van vandaag de dag, zijn dat vooral producten of dingen
waarmee de vrouw het leven een stuk aangenamer kan maken. Geen schoonmaakmiddelen of huishoudproducten meer, maar echt dingen waar de vrouw zelf iets aan heeft. Denk aan beautyproducten, advertenties voor een weekendje weg of een dagje naar welnessfaciliteiten. Een vrouw is al druk genoeg en heeft dus duidelijk tijd voor zichzelf nodig. Daarnaast wordt er in het blad ook veel reclame gemaakt voor mode. Door middel van artiekelen of sfeerimpressies kun je de laatste modetrends volgen. Ook wordt er vaak bij verteld waar je die laatste mode kunt halen en voor welke prijs. Dat is een duidelijk verschil in de advertenties. Vormgeving De eerste jaren is het blad vooral gepubliceerd in het zwart wit. Naarmate de jaren vorderde werd er steeds meer in kleur geprint. Al was het in het begin alleen een modepagina, of een onderdeel van een advertentie, later werd het steeds meer gebruikt. Nu is het blad helemaal in full-colour. Ook het formaat van het blad is veranderd. Een exemplaar uit 1950 was bijvoorbeeld 171x254 mm en een uitgave vandaag is 220x273 mm, een stukje groter dus.
De allereerste uitgave van ‘Libelle’, 13 april 1934. Deze uitgave kostte maar zo’n 0,08 cent.
Een voorbeeld van een advertentie uit een libelle van 1947
Libelle is nog steeds een van de meest gelezen vrouwenbladen van Nederland. Libelle is echt een begrip en daarmee ook een mediumsterk merk geworden. Naast het weekblad worden er ook evenementen opgezet, hebben zij een website en zijn zij actief op verschillende social media platforms.
Advertenties Ook advertenties in het blad zijn door de jaren heen enorm veranderd. Als je kijkt naar een van de eerste exemplaren, zijn de advertenties vooral gericht op gemakken voor de huisvrouw. Logisch natuurlijk, want het blad was gemaakt voor de huisvrouw. Welke nieuwe hulpmiddelen maken het huishouden een stuk makkelijker? Vooral schoonmaakproducten werden aangeprezen in de advertenties. Er werden ook wel levensmiddelen gepromoot, zoals boter, hagelslag en pindakaas.
9
1934
Libelle door d 1956
1970
1997
Eerste libelle
ANTICONCEPTIE
Jan Kruis
Libelle zomerweek
Op 13 april 1934 kwam de eerste Libelle uit. Deze was bedoeld voor de huisvrouw. Hij werd voor het eerst gedrukt bij de NV uitgeverij.
In 1956 publiceert Libelle een invloedrijk artikel over de anticonceptiepil. Daarmee speelde het blad in op de actualiteit.
In 1970 verschijnt voor het eerst een strip over de familie Tromp in het blad. Deze strip wordt gemaakt door Jan Kruis en is tot op de dag van vandaag een vast onderdeel van het blad.
In 1997 werd voor het eerst de Libelle zomerweek georganiseerd. De eerste zes jaren was dat zonder thema. Ook werd het niet op het strand gehouden, maar op de Veluwe in Apeldoorn.
10
2006
2008
2010
de jaren heen 2012
Bookazine
de beste
NIEUWSCAFe
Documentaire
In 2006 wordt het eerste bookazine uitegeven. Dit zijn romans geschreven door verschillende schrijvers, uitgegeven in tijdschriftvorm.
In 2008 krijgt Libelle de prijs voor Mercur tijdschrift van het jaar. Dit omdat zij waren overgestapt op een andere formule waarbij het blad dikker werd en een andere doelgroep aansprak, maar ook de oude doelgroep bleef boeien.
In 2010 werd er een nieuw concept bedacht: Het Libelle Nieuwscafe. Een krant die regelmatig bij het tijdschrift zit, maar het is ook een echt café waar personen uit politiek, media en cultuur in gesprek gaan met lezeressen.
In 2012 werd er een documentaire uitgezonden over Libelle. 'Aldus Libelle'. Regisseuse Juul Bovenberg liep een jaar lang mee op de redactie. Bovenberg filmde hoe het kerstnummer en het grote zomernummer werden gemaakt. Haar beelden zette ze om in een documentaire die laat zien hoe het werk op de redactie van Libelle eruit ziet. 11
c Moeder en huisvrouw. Het huishouden is lang het domein van de moeders geweest. Moeder en huisvrouw was tevens ook de doelgroep van Libelle. Het moest dienen als een blad voor de vrouw zelf met handige tips, naaipatronen en nieuwste huishoudproducten. In de jaren vijftig was huishouden nog een bezigheid die scholing vereiste, een activiteit waar de overheid voorlichtingsfilms over maakte. Orde en regelmaat, daar ging het om. “Je moest een mes kunnen halen langs de stapeltjes in de linnenkast”, aldus een van de geïnterviewden. Huisvrouw jaren ‘50 “Goed geborgen, minder zorgen”, zo heet de voorlichtingsfilm die het Ministerie van Landbouw en Visserij in 1958 liet maken. Belangrijkste thema: het huishouden dient ordelijk te zijn, want alleen dan is er sprake van een prettig en vrolijk gezinsleven. De film is typerend voor de kijk op het huishouden in deze periode. Elektrische apparaten waren er nog niet in overvloed. Alleen de stofzuiger was gemeengoed. Die was al aan het begin van de 20ste eeuw uitgevonden en in de jaren vijftig inmiddels betaalbaar voor velen. Stof was er overigens heel wat meer dan nu. Nog bijna niemand had centrale verwarming, er werd gestookt op kolen of olie en dat zorgde voor veel meer vervuiling dan nu. Behalve schoonmaken, was er nog een lange rij werkzaamheden voor de huisvrouw anno 1958.
12
c Huishouden was een dagtaak, maar het was ook in de jaren vijftig geen ‘beroep’. In officiële stukken werden de vrouwen meestal vermeld als ‘echtgenote van’ en werd er bij beroep ‘zonder’ ingevuld. Toen vonden veel vrouwen dat gewoon: “je dacht er niet bij na”. Net zoals je niet nadacht over de ijzeren regelmaat die heerste in het huishouden. Een echte verandering voor het huishoudelijk werk was de volautomatische wasmachine. Die kwam begin jaren zestig voor particulieren op de markt, al duurde het nog wel tien jaar voordat deze dure machine voor iedereen bereikbaar werd. Het leek een enorme tijdsbesparing, maar die verwachting kwam niet helemaal uit. Het wassen werd een stuk minder zwaar, maar kleren werden met de komst van de volautomaat wel veel vaker gewassen. Maandag bleef nog lang de traditionele wasdag, maar ook op andere dagen draaide de machine nu op volle toeren. Kleren werden niet langer een hele week gedragen, ondergoed werd voortaan elke dag verschoond. Geen beroep Huishouden was in de jaren vijftig geen beroep, maar het was wel een bezigheid die een reeks ‘bekwaamheden’ vereiste. Je kon het in de praktijk leren, maar veel vrouwen die in de jaren vijftig een eigen huishouden begonnen, gingen na de lagere school naar een of andere vorm van huishoudonderwijs. Daar leerde je hoe je moest wecken, welk stuk vlees van welk deel van de koe kwam, hoe je katoen dan wel linnen of wol moest was-
Huisvrouwen: Kerk, keuken en kinderen 13
sen, hoe de was opgevouwen diende te worden, hoe je een vloer moest boenen en hoe kleden uitgeklopt dienden te worden. Overigens leerde je op een beetje huishoudschool ook hoe elektriciteit werkte of hoe je een brief aan de burgemeester moest schrijven. Het huishoudelijk werk werd minder zwaar met de uitvindingen van nieuwe elektrische huishoudelijke apparaten. In de jaren vijftig had al wel bijna elk huishouden een stofzuiger, maar apparaten zoals de staafmixer, de automatische wasmachine, het gasfornuis en de vrieskist waren revolutionair. Met de grote opkomst van aardgas in de jaren zestig werden gasfornuizen en Centrale Verwarming geïntroduceerd aan de 'moderne' huisvrouw. Gesjouw en viezigheid met kolen werd hierdoor overbodig. Met de wastobbe zou het ook weldra voorbij zijn: de wasmachine deed haar intrede. Het conserveren van voedsel in weckpotten was ook verleden tijd met de komst van de koelkast en vrieskist. De nieuwste apparaten werden op de ’Damesbeurs’, later de Huishoudbeurs, geïntroduceerd. En begin 21e eeuw worden de nieuwste snufjes op huishoudelijk gebied nog steeds getoond op dit jaarlijkse evenement.
kwamen vrouwen opnieuw in opstand tegen de positie waarin ze verkeerden, die niet veel afweek van die toen ze nog geen stemrecht hadden. Vrouwen werkten nog steeds nauwelijks buitenshuis, vaak moesten ze zelfs simpelweg stoppen met werken op het moment dat ze trouwden. Hun plaats was nog steeds het huis, waar ze voor het huishouden en de kinderen dienden te zorgen. Ook was hun wettelijke positie nog steeds verre van gelijk aan die van mannen. (Tot in 1969 was de man officieel hoofd van de echtvereniging.) Als vrouwen wel werkten verdienden ze meestal een stuk minder dan mannen in eenzelfde functie. Toch waren de materiële omstandigheden wel sterk veranderd. Het huishouden was minder zwaar door de invoering van elektrische apparatuur en er werden minder kinderen geboren door het gebruik van anticonceptie-middelen. De dienstensector groeide en dit was bij uitstek een sector waarin ook banen waren te vinden die voor vrouwen geschikt waren.
Feministische golf Tijdens de Eerste Feministische Golf, kregen vrouwen stemrecht en veel mensen hadden verwacht dat dat voldoende zou zijn om gelijkheid tussen mannen en vrouwen te creëren. Dat bleek echter niet het geval te zijn en in de jaren zestig
c 14
c
Met de komst van de jaren zestig, de jaren waarin de jongeren de oudere generaties aanspraken op hun manier van leven, stonden ook vrouwen opnieuw op de barricaden voor hun rechten. De tweede golf begon in de Verenigde Staten en waaide over naar Europa. Opnieuw stonden arbeid, politiek en onderwijs hoog in het vaandel. Daarnaast waren nu ook de onderwerpen seksualiteit, huwelijk en gezin belangrijk. Zo werd er bijvoorbeeld gestreden voor het recht op abortus. In 1968 werd Man-Vrouw-Maatschappij opgericht, deze organisatie oefende druk uit met betrekking tot roldoorbreking en een gelijk salaris voor gelijk werk. Een jaar later verscheen spontaan Dolle Mina, deze ‘Dolle Mina’s’ maakten gebruik van speelse acties die zeer in het oog liepen. Hierna volgden diverse meer of minder georganiseerde groepen die meer radicaal georiënteerd waren. Ze vonden dat mannen en vrouwen tegenover elkaar stonden in een machtsrelatie.
Libelle moest progressiever worden Op de redactie Niet alleen in Nederland veranderde er een hoop op gebied van vrouwenrechten. Ook op de redactie van Libelle brak
c
emancipatie door. Rond 1970 werd door de mannelijke hoofdredactie, die bestond uit Peter Middeldorp en zijn voorganger Dick Hendrikse, besloten dat Libelle progressiever moest worden. De vrouw moest haar huis uit en de arbeidsmarkt op en binnenshuis moest haar ondergeschikte rol ten opzicht van de man worden doorbroken. Om uiting te geven aan dit gedachtegoed verscheen op 22 augustus 1970 een complete Dolle Mina bijlage bij de Libelle. Dolle Mina mocht zich zonder beperkingen een aantal bladzijden in het grootste vrouwenblad vullen. In de bijlage verzet Dolle Mina zich tegen de traditionele rolverdeling tussen man en vrouw, gaat zij de strijd aan met de burgerlijke volgzaamheid en zet zij de voor- en nadelen van 'kresjes' ter discussie. Naar aanleiding van deze Dolle Mina bijlage besluit de hoofdredactie een prijs in te stellen: De Wilhemina Drucker prijs. De Wilhelmina Druckerprijs werd door Libelle tussen 1971 en 1974 toegekend aan een persoon, groep of instelling die zich in de daar voorafgaande periode verdienstelijk had gemaakt voor de verbetering van de positie van de vrouw in de maatschappij. De prijs was genoemd naar Wilhelmina Drucker, de feministe die in 1847 in Amsterdam werd geboren. Zij streed in haar tijd vooral voor kiesrecht voor vrouwen. Zij ondervond niet alleen weerstand van mannen, maar ook van vrouwen zelf en van de socialistische beweging, die unaniem van mening waren dat vrouwen uit de lagere standen, zonder onderwijs, werkelijk niet in aanmerking kwamen om uit te maken wie dit land zou regeren.
c 15
16
De libelle lezeres van nu: sandwich vrouw
De vrouw van vandaag de dag staat heel anders in het leven dan tientallen jaren geleden. Het huishouden is niet meer het enige waar een vrouw verantwoordelijk voor is. De vrouw van tegenwoordig wordt ook wel sandwichvrouw genoemd.
De sandwich generatie is tussen de 25-49 jaar. Dat zijn zo'n 2,7 miljoen vrouwen in Nederland. Zij zitten tussen twee generatie, vandaar de naam sandwichvrouw, die vaak zorg behoeven en daarnaast een drukke baan hebben. De vrouw van nu is naast het huishouden ook bezig met een drukke (parttime) baan. Het is tegenwoordig namelijk noodzakelijk om twee inkomens te hebben in een gezin, omdat een eigen huis anders niet te betalen is (Er rust een grote druk op tweeverdieners, InfoNu.nl). Ook de huidige ‘emancipatiegolf’ waarbij vrouwen in de top van het bedrijfsleven of de overheid worden gestimuleerd verhogen het aantal werkende vrouwen. Volgens de bron InOverheid.nl zitten er 10% meer vrouwen in de top bij de overheid.
Het huishouden en zorgen voor ouders en kinderen moet tegenwoordig worden gecombineerd met een (parttime) baan. Dat levert niet alleen fysieke stress op door een druk bestaan, maar ook psychische zorgen voor alles wat de vrouw moet doen. De moeder legt daar vaak nog extra druk op door het de sandwichvrouw erg moeilijk te maken (Zorgend in de wereld zijn, Volkskrant).
Volgens de website van Sanoma Media is de Libelle-lezeres van nu tussen de 28 en 65 jaar en beantwoordt aan het beeld van de gemiddelde Nederlandse vrouw. Ze is een eigentijdse vrouw, die haar gezin voorop stelt. »» Ze maakt deel uit van een meerpersoonshuishouden. »» Ze hecht grote waarde aan de toekomst van haar kinderen. »» Ze staat actief in het leven en onderneemt graag dingen samen met anderen. »» Ze heeft belangstelling voor uiterlijke verzorging, mode en houdt van winkelen. »» Ze is bovengemiddeld geïnteresseerd in woninginrichting,
decoratie en tuin. »» Ze kookt (dagelijks) met plezier en van tijd tot tijd zet ze graag iets bijzonders op tafel. De redactie van Libelle had voorheen altijd een ijkpersoon die ze gebruikte voor hun blad. Dat was een vrouw, Ellen, van 38, met kinderen van minstens 10 jaar en werkte in de zorg of het onderwijs. Het ijkpersoon hebben ze afgeschaft. Volgens Franska Stuy, hoofdredacteur van het blad, is Libelle zelf de ijkpersoon. De redactie, die alleen uit vrouwen bestaat, moet ervoor zorgen dat ze vanuit hun hart schrijven. Dan komt het ook binnen in het hart van de lezeres. Pas dan zit er een ziel in en is het niet een soort van marketingact. Doordat de vrouw het in haar leven steeds drukker krijgt met werk, kinderen en huishouden, wil de Libelle de vrouwen een stukje ontspanning meegeven. Heerlijk een middagje op de bank of in de tuin genieten van de nieuwste Libelle
17
267.899
Abonnementen
350.856
totaal verspreide
oplage
18
bell - li
e zomerwee
k n ieu
ne ibelle academy e-l f a sc
mediaal
pecials - libelled a i ly.
Multi
t-s
- li
ti j d sc
nl
tensions -
if hr
nd ex a r &b
www.libelledaily.nl
88% is vrouw
van de bezoekers
rond 80.000 bezoekers
libelle zomerweek 55555555
19
w
Print vs online Waar ligt de toekomst?
20
In februari 2014 was er bij de redactie van Libelle een punt gekomen waarbij een groot aantal banen zouden verdwijnen. Er zijn toen een ongeveer 10 ontslagen gevallen. Het damesblad krimpte de redactie in van 37,5 naar 28 arbeidsplaatsen. De ontslagen vielen op alle afdelingen, zowel bij het schrijvend personeel als de vormgevers. Het damesblad kreeg een rompredactie, waarbij alle redacteursfuncties komen te vervallen. Daarvoor komen dan nieuwe functies in de plaats, zoals die van 'producer' en 'coördinator'. 'Met de reorganisatie bij Libelle bereiden we ons voor op de toekomst', verklaarde de woordvoerster. 'We merken dat de focusmerken ook onder druk staan.' Als we kijken naar de toekomst ziet het er voor de bladenwereld niet heel zonnig uit. Tijdschriften hebben te kmapen met dalende oplages en minder advertentie inkomsten. De inkrimping van de redacties is een van de maatregelen om 'een winstgevende printorganisatie' blijven. Dat is nogal moeilijk in deze tijd. Alles wordt tegenwoordig digitaal aangeboden. De hele wereld is aan het digitaliseren. En als blad geld verdienen op het web en op mobiel gaat zo gemakkelijk nog niet. De tijdschriftwereld verandert. De markt versnippert. Volgens bladenspecialist Caroline Vader is dit niet verwonderlijk. “In Nederland zijn veel te veel tijdschriften, ongeveer drie keer zo veel als in de landen om ons heen. Tien jaar geleden was een blad een goede manier om informatie te verspreiden, maar nu is er veel concurrentie van online media. De markt is zich aan het opschonen.” De tijd van bladen met een algemeen karakter die uitkomen op papier en worden uitgegeven door grote concerns is voorbij, zeggen deskundigen.
even en dan heeft iedereen een smartphone of een tablet en willen mediaconsumenten dat daar ook content voor is. „Zij verwachten geen vernieuwd papieren tijdschrift, maar apps, websites en digitale toegang”, aldus PwC. „Uitgevers moeten dan moeilijke keuzes maken en prioriteiten stellen.” Sanoma heeft die keuze inmiddels gemaakt: alleen titels mogen blijven die digitale potentie hebben. Dat kan op de lezersmarkt zijn maar zeker ook bij adverteerders. Net als veel dagbladen zoeken tijdschriften het vooral in slimmer samenwerken met commerciële partijen. Met native advertising bijvoorbeeld verkennen ze het grijze gebied tussen redactie en commercie: een product of dienst wordt onder de aandacht gebracht in iets wat een journalistiek artikel lijkt maar een betaalde tekst is. Handig op het web. Een gesponsord artikel is minder opdringerig dan een flikkerende banner en het garandeert meer ‘clicks’. Bij apps kunnen adverteerders nog een stapje verder gaan. Met filmpjes of foto’s in een hoge resolutie. Media-expert Piet Bakker denkt dat de Libelle over een aantal jaar niet meer bestaat. “Ik denk dat de komende tien tot twintig jaar de oplages blijven teruglopen. Tijdschriften worden ouder en sterven uit met hun lezers. Er wordt ook minder gelanceerd, dit gebeurt alleen nog in het glossy-segment.” Dit toekomstbeeld wordt bevestigd door de grafieken op zijn website waar Bakker oplages en het bereik van Nederlandse tijdschriften bijhoudt. Vooral zijn prognoses laten een somber toekomstbeeld zien: in 2035 bestaan vrouwenbladen Libelle en Margriet niet meer.
Een blad met toekomst is ‘special interest’, heeft een specifiek thema, is digitaal zo sterk dat lezers willen betalen voor online of mobiele content en werkt slim samen met commerciële partijen. Nog
21
Voorspelling Maar dat is een mening en een voorspelling van iemand. En voorspellingen hoeven niet uit te komen. Ik heb veel bronnen gelezen die schreven over de toekomst van het geprinte magazine op een positieve manier. Zij geven aan dat print helemaal niet verdwijnt, juist niet in dit digitale tijdperk. Een print magazine is een krachtig medium. Onlangs deed men onderzoek naar de unieke eigenschappen en de effectiviteit van het medium en werd geanalyseerd hoe print magazines zich staande kunnen houden in het digitale tijdperk. Print magazines bieden een mooie basis voor zowel innovaties in print als voor digitale innovaties. Ook blijken magazines een duidelijke bijdrage te leveren aan het vergroten van de effectiviteit van een campagne, zo blijkt uit onderzoek. De effecten zijn specifiek en effectief, vandaar in dit artikel de argumenten waarom tijdschriften niet mogen ontbreken in de mediamix. Een magazine biedt waardevol bereik omdat de uitgever (meestal) een heel goed beeld of zelfs een specifiek profiel van lezers heeft en de adverteerder zo goed kan bepalen of hij de gewenste doelgroep via het tijdschrift bereikt. Een magazine bevat relevante content, vormt een bron van inspiratie en leest men intensief, waarmee de kwaliteit van bereik toeneemt. Bij het lezen van tijdschriften, doet men minder aan multitasking, zodat de volledige aandacht bij het tijdschrift is. Print activeert Op diverse manieren blijken print magazines consumenten te activeren. Doordat ze een bron van inspiratie zijn, zorgen ze voor een grotere bekendheid van en met producten en diensten, wat weer leidt het tot mond-tot-mond reclame, webtraffic en zelfs aankoop. Vooral trendsetters en influencers spelen een belangrijke rol bij mond-tot-mond reclame dat nog krachtiger is nu het bereik via social media vele malen groter is dan voor de ‘digitale revolutie’ van social media. Tim Lucas van het magazine Video Watching zegt hierover: “There are three types of consumers in every market: the passionate, the interested and the not-interested people. In the market it is the passionate who will talk about the brand. They are the most influential in their environment. And by nature they will read magazines. That is why magazines are the main driver of word of mouth”.
22
Uit onderzoek blijkt dat de algehele performance (ROI) van een campagne gemiddeld 19% stijgt bij het toevoegen van print magazines aan de mediamix. Tijdschriften geven een boost aan: brand awareness, advertising awareness, boodschapoverdracht, een positieve houding ten aanzien van het merk en de aankoopintentie. In tegenstelling met de verwachting dat de toename van mobiele apparaten zou leiden tot kannibalisering van print magazines, beweert Stephen Quinn, Publishing Director van Vogue: “Magazines remain an inspiring part of consumers’ lives. Where once it were imagined that digital might kill print it has instead heightened the level of engagement the reader has with her magazine of choice”. Bladen worden steeds mooier Visuele elementen die een beeldscherm moeilijk kan hebben – zoals grafische vormgeving, typografie, illustraties en fotografie – komen in druk altijd goed tot hun recht. De meeste bladen worden misschien minder massaal verkocht, maar ze worden wel steeds mooier, exclusiever en bieden voor nu en in de toekomst voor veel mensen een welkom offline moment. Ook innovaties in print en papier dragen bij aan inspiratie en engagement en zelfs directe interactie. Als je als adverteerder directe interactie wilt, kun je een QR-code, augmented reality (Layar) of Try Now aan je advertentie toevoegen of gebruik maken van de vele mogelijkheden met papier. Een mooi voorbeeld is de eetbare advertentie van Fanta die de nieuwe smaak sinas introduceert, of de krasadvertentie van Dove. Vandaag Hoewel het digitaal lezen toeneemt, blijkt uit nader onderzoek dat de totale consumptie van magazine content stijgt, 84% van de onderzoeksgroep is evenveel of meer tijdschriften gaan lezen sinds ze ook digitaal lezen. Ruim de helft van de digitale lezers, leest digitaal andere magazines dan op papier. Bijna 10% van de mensen die op de tablet lezen, koopt ook wel eens een print magazine via de tablet. De totale tijd die men besteedt aan het lezen van tijdschriften is 94 minuten, waarvan 72 minuten van papier. Samengevat vindt de consument lezen van papier echt genieten en zijn de digitale media voor de actualiteiten en informatie.
23
Appelt Klop het ei los verdeel in twee delen. De ene is voor het deeg, de ander voor het bestrijken. Meng boter, basterdsuiker, zelfrijzend bakmeel, half ei, vanillesuiker en een snufje zout tot een stevig deeg en verdeel in 3 delen. Is jouw deeg nog te droog, of juist te plakkerig? Lees dan hier hoe je er eenvoudig een mooi deeg van maakt. Schil nu de appels en snij deze in plakjes. Vermeng in een kopje de suiker met kaneel. Vet de springvorm in en bestuif met bloem. Gebruik één deel deeg om de bodem van de vorm mee te bedekken. Een tweede deel deeg gebruik je voor de randen. Strooi het paneermeel op de bodem van de beklede vorm. De paneermeel neemt het vocht van de 24
appels op. Doe de helft van de appels in de vorm en strooi hier 1/3 van het kaneel-suiker mengsel overheen. De overige appelschijfjes kun je nu ook in de vorm doen, strooi de rest van het kaneel-suiker mengsel erover. Leg de stroken kruislings op de appeltaart. Met wat extra deegstroken werk je de rand rondom af. Gebruik het halve ei om de stroken in te smeren. Zet de taart iets onder het midden van de oven. Bak in 60 minuten op 170 graden gaar en goudbruin. Laat de taart afkoelen in de vorm voordat je de ring verwijderd. Nog een klein beetje warm met een toef slagroom is deze taart heel erg lekker. Maar de volgende dag is hij eigenlijk nóg lekkerder, als de smaken lekker zijn doorgetrokken.
Uit grootmoeders tijd
taart
Ingrediënten
(10-12 personen, gebruik een vorm van 24cm)
• 200 gram boter • 200 gram witte basterdsuiker • 400 gram zelfrijzend bakmeel • 1 ei • 8 gram vanillesuiker • snufje zout • 1,5 kilo zoetzure appels (ongeschild) • 75 gram kristalsuiker • 3 tl kaneel • 15 gram paneermeel
25
Libelle is een multimediaal merk geworden. Een blad alleen is niet meer genoeg. Tegenwoordig is het belangrijk dat je actief bent op meerdere platforms als Facebook en Twitter. Op die manier moet je aandacht trekken voor de inhoud van je magazine. Een tijdschrift is niet langer alleen een papieren blad in de kiosk of in de wachtruimte bij de kapper. Het is een merk, met een website, sociale media en een app voor smartphones en tablets. In een interview met hoofdredacteur Franska Stuy vertelt ze over de kracht van Libelle, in een moeilijke tijd: “Libelle zet bijna alle mogelijke kanalen in: online, papier, televisie en events, zoals Libelle Zomerweek. Alleen radio nog niet. Redactie en marketing werken voor alle kanalen. Wij laten ons daar niet door afleiden. We blijven altijd aan de lezer denken! Wat vindt iemand leuk? Als je dat altijd en overal voorop zet, dan zorg je ervoor dat de kanalen allemaal bij elkaar horen en dat ze elkaar versterken. De consument is gewoon de baas! Natuurlijk communiceert het ene platform wel anders dan het andere, maar je moet altijd de persoon Libelle zijn. We zien ons merk dan ook als een persoonlijkheid.”
26
Hoe blijf je de lezeressen verrassen? “Continu vernieuwen is bij ons daily business. Elke week werken we vanaf een ander moodboard en met een andere vormgeving. We bedenken steeds wat we nog meer en beter zouden kunnen doen. Dat zit in onze genen. Als je bij het maken van een nieuw nummer iets ziet datje bekend voorkomt, dan moet je het niet in het blad willen plaatsen. Waarschijnlijk heeft die lezer het dan ook al een keer gezien. Libelle moet steeds verrassend zijn, inspireren en een feestje zijn!” Waarom is een generieke titel alleen niet genoeg? "Gespecialiseerde bladen met een specifieke doelgroep. Als die zich
goed multimediaal presenteren, hebben ze toekomst. Hun innovatiekracht is bepalend, en het tempo waarin ze innovaties doorvoeren. De tijd van mediabedrijven met generieke titels is voorbij Daarom pakken we als Libelleook steeds nieuwe initiatieven op, tegenwoordig vaak meteen crossmediaal. Zo hadden we de allereerste vrouwensite van Nederland. De lancering was al in 1997. Sinds december 2014 hebben een nieuwe site die helemaal responsive is: Libelle Daily. Debeta-versie staat nu. Daarmee zijn we nog aan het innoveren en aan het uitvinden wat goed werkt. Een ander voorbeeld: vorig jaar september hadden we voor de eerste keer een pop-up winkel in Haarlem: Libelle Beach Café. Hier kon je onder andere leuke spullen kopen, meedoen aan workshops en iets lekkers eten." Wat voor rol speelt print bij jullie? "Uiteraard jagen we alles aan via print. Wij weten wel hoe we aan response en traffic van vrouwen komen… We hebben zelf het bes
te medium in handen! Het hart van Libelle is het print magazine. Daar komt alles samen. Dankzij onze print-succesformule en de bijzondere band die we met onze doelgroep hebben, kunnen wij het merk Libelle zo goed uitbouwen." Libelle is nog steeds ontzettend populair onder de vrouwen, hoe komt dat? “Het blijvende succes van Libelle
Wat zou je grootste droom voor Libelle zijn? “Een complete Libelle-modecollectie. Waarom zouden we de kracht van Libelle niet gebruiken
om samen een hele collectie neer te zetten? Vanuit ons als redactie kan dat heel goed. En we kunnen het ook nog eens met veel toeters en bellen samen groot in de markt zetten!"
Wij hebben zelf het beste medium in handen
is vooral te danken aan de passie van de redactie. Het lijkt wel in de geboortehoroscoop van de Libelle te zitten; er zijn altijd redacties die ongelooflijk gepassioneerd zijn. De mensen zien hun werk bij Libelle als een hobby en niet als een baan. Ze gaan maar door! Tussen de middag, ’s avonds, in het weekend en zelfs op vakantie. En het zijn ook nog eens gewoon goede mensen die zichzelf continu willen verbeteren. Maar het allerbelangrijkste is dat de hele redactie nog altijd de lezeres voorop heeft staan."
meer over Franska Naam: Franska Stuy Geboortedatum: 1954 Is sinds 1999 hoofdredacteur van Libelle. Ze werkt aan continue vernieuwing binnen het blad. Ze introduceerde een wekelijks veranderende vormgeving.
27
Over 80 jaar nog steeds de grootste Eind maart 2014 vierde het grootste vrouwenweekblad van Nederland dat ze al 80 jaar 40 is met een speciale editie. Na de documentaire Aldus Libelle, waarin de VPRO achter de schermen filmde, laat Libelle nu zelf zien hoe de redactie elke week van moodboard naar magazine gaat. Voor de lezeressen, de fans, de concurrentie èn de rest van creatief Nederland, uiteraard in de vorm van een tijdschrift, ook digitaal te lezen.
1. Omdat Libelle werkt als een startup. Als Libelle een formule was die week na week zou worden ingevuld en uitgerold, was het allang afgelopen geweest. Libelle is een vrouw die elke week een facelift krijgt met andere letters en vormgeving. Geen invuloefening maar alles ‘from scratch’. En ja, dat is een heleboel werk. Misschien zelfs gekkenwerk in een wereld vol gratis informatie. Maar ècht gratis bestaat nu eenmaal niet. Ook niet over tachtig jaar. 2. Omdat iedereen houdt van Holland. Er zijn nu eenmaal dingen, die blijven omdat ze altijd goed zijn. Klassiekers. Libelle is zo Hollands
28
als hagelslag, HEMA en koeien in de wei. Dat is ook wat hun kracht is. Iedereen kent het, net als hagelslag, en als je het al niet zelf hebt gegeten, dan ken je vast wel iemand die dat wel heeft gedaan. 3. Omdat je van boerenkool best een jurk kunt maken.* Hoe langer je bestaat, hoe belangrijker het is af en toe iets geks te doen, iets hélemaal anders, iets wat niemand verwacht. Een cover met alleen een ei erop. Een Libelle met 10 verschillende covers in de winkel leggen. Op je tachtigste verjaardag NIET terug gaan blikken. Een Libelle lijsttrekkersdebat. Een fietsmodeshow op de Dam. Ebru Umar in je blad. 4. Omdat delen het nieuwe kopen is Libelle deelt deze week haar ‘bedrijfsinformatie’ met de rest van Nederland. Lezeressen kunnen vanaf deze week online hun eigen
Libelle maken met een magazinetool met Libelle materiaal en eigen tekst en foto’s. Ze kunnen hem laten drukken in een oplage naar wens en hem insturen naar de redactie. De winnaar mag straks meedoen met de redactie. 5. Omdat digitaal de toekomst heeft De transformatie ‘van tijdschrift naar mediamerk’ is bij Libelle al jaren bezig en gaat nog wel 80 jaar door. Er zijn tijdschriften, boeken, agenda’s, evenementen en aanwezigheid op alle web- en social media platforms. Er wordt gehoopt op een winkel, een tv-programma en over tachtig jaar misschien wel een hotel op de maan. * De boerenkooljurk is een van de Hollandse meesterwerken in de jubileumspecial.
De redactie van Libelle zegt dat het zeer zeker is dat ze over 80 jaar nog bestaan. Of dat nou online of in print is. Hiervoor geven ze vijf redenen:
29
Hoe ziet de toekomst van het magazine, in het bijzonder Libelle, eruit over een periode van 10 jaar? Als antwoord op de vraag of het papieren magazine over 10 jaar nog steeds bestaat, zeg ik 'Ja'. Maar wel in beperkte mate. En als tijdschrift alleen ga je het zeker niet redden. Het moet een multimediaal merk zijn en niet alleen communiceren via print. Het wordt een combinatie van beide partijen; print en digitaal. Ook is het van belang dat je op beide platformen andere content vergaart. Het ene platform moet aansluiten bij het andere en elkaar weer weten te versterken. En mijn voorspelling is uitgekomen, want die heeft u nu zelf in uw handen. In het jaar 2024 is de geprinte versie van Libelle nog steeds mogelijk. De Libelle begon als een tijdschrift voor huisvrouwen, die nog geen fulltime baan hebben. Libelle diende als een soort vriendin waar je bij terecht kon voor tips en handige weetjes. Iets waar je jezelf in kon herkennen. Maar niet alleen de tijdschriftenwereld veranderde, ook de vrouwen zelf. De vrouw was niet alleen maar verantwoordelijk voor het huishouden en de kinderen. Nee, ze kreeg een eigen baan en meer vrijheid in het land.
30
Vrouwen werden steeds meer geaccepteerd als volwaardig in de maatschappij. Dus ook de doelgroep van Libelle is langzaamaan veranderd. Het blad diende nu nog steeds als vriendin voor de vrouw, maar op een andere manier. Het was de bedoeling dat als je de Libelle leest, je je afzondert van het drukke bestaan en je even de tijd neemt voor jezelf. Tot rust komen en even niet multitasken maar heerlijk in de tuin of op de bank de verhalen of nieuwste trends te lezen uit de Libelle. Een blad wat elke week weer een feestje is als het op de deurmat valt. Maar het blad bleef geen blad alleen. En dat is wat Libelle ook zo sterk maakt. In de afgelopen 90 jaar heeft Libelle zich laten uitgroeien tot een waar merk, een goedlopend concept. Naast een tijdschrift zijn er nu ook de zomerweek, het nieuwscafe, Libelle academy, een bookazine, een nieuwsvoorzienend online platform en verschillende social media kanalen. Het is dus onmogelijk om Libelle te ontlopen. Ze is nu echt voor altijd bij je. Dat maakt het tijdschrift ook zo sterk. En ik denk dat veel tijdschriften
dat zo gaan doen. Libelle is een van de weinige tijdschriften die nog op print verkrijgbaar is. Het is iets tastbaars wat je niet kwijt wilt raken als lezeres. Zoals ook uit het onderzoek is opgemaakt, zijn visuele elementen, zoals vormgeving en typografie, moeilijk op een beeldscherm over te brengen. En je ziet dat de bladen die over zijn gebleven, bladen zijn die je iets exclusiefs bieden. Juist dat stukje extra vormgeving of die afbeelding. Uit onderzoek is ook gebleken dat lezeressen veel liever een blad lezen voor de ontspanning, dat hoeft niet digitaal. Even weg van de digitale wereld, iedereen is al versmolten met zijn smartphone of tablet. Die worden overigens wel veel gebruikt om informatieve content over te brengen. Nee, verdwijnen zal een papieren tijdschrift nooit, misschien in mindere mate, maar er zullen mensen blijven die behoefte hebben aan de verdieping en het ongestoord consumeren van informatie. Wordt het niet hoog tijd voor een einde aan het angstvallig denken in mediahokjes?
Colofon Algemene info: Libelle redactie Hogeschool Utrecht Hillany Tinge
[email protected] 1620817 In opdracht van Marion de Rijk Voor het vak Seminar Leerjaar 3, blok D Student Communicatie & media Design Hogeschool Utrecht Padualaan De Uithof 2024 Xerox printshop Utrecht Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever sluit iedere aansprakelijkheid voor schade als gevolg van druken zetfouten.
31
libelle women fashion Hillany Tinge, 1620718, Seminar, Marion de Rijk, 2015
32
