Desktop publishing is een beroep, een vak. Net zoals

GRAFISCHE CURSUSSEN Dirk Laurent

GRAFISCHE PRODUKTIE onder de loep

Inleiding grafische productie

Jobs in de sector • Hard- en software

Het grafische produktieproces • De grafische markt

voorwoord

Voorwoord

D

esktop publishing is een beroep, een vak. Net zoals architecten plannen tekenen voor het bouwen van een huis, zo maakt u met behulp van DTP-programmatuur “een bouwplan” voor de productie van drukwerk. Bij het vormgeven zijn een aantal zaken van belang. Allereerst is er de computer zelf, de bijbehorende randapparatuur en de programmatuur. Maar de kennis over vormgeving en een inzicht in het grafische productieproces zijn misschien nog belangrijker. Want diegene die zijn computer met de ogen dicht kan gebruiken en de software tot in de kleinste details beheerst, is maakt daarom nog geen functionele folder. Een drukwerk dat voor de doelgroep niet mooi is of slecht begrepen wordt, schiet zijn doel hopeloos voorbij. Het grafische product, dat veel geld gekost heeft, wordt niet gelezen en verdwijnt in de prullenmand. In deze inleidende cursus maakt u kennis met het grafische productieproces van briefing tot afgewerkt drukwerk. We staan even stil bij de verschillende jobs in de sector en u krijgt al een voorsmaakje van de grafische software die gebruikt wordt.

Dirk Laurent

2

o n d e r n e m e r s o p l e i d i n g d t p ■ inleiding grafische productie

September 2008 Wanneer we praten over productie dan denken we vaak alleen aan het technische werk. Activiteiten als schrijven, redigeren en vormgeven maken ook deel van uit. Door de toepassing van informatica is de scheidingslijn tussen auteur en uitgever en tussen uitgever en drukkerij vervaagd. Creativiteit en uitvoering geraken verweven.

theorie

Overzicht grafische productieproces

Vele auteurs gebruiken desktop publishing (dtp) om hun teksten te schrijven. Eigenlijk zijn ze dan bezig met zetten en vormgeven. Wanneer de auteur of de vormgever voor het maken van de lay-out een opmaakscherm gebruikt en hij daarbij de gedigitaliseerde tekst samenvoegt met gescande foto’s, ontstaan elektronisch opgemaakte pagina’s. Lay-out, opmaak en zetten zijn één geïntegreerde handeling geworden. In het kader van deze evolutie bedoelen we met het productieproces dan ook het hele traject van creatie tot afgewerkt eindprodukt. We kennen in het productieproces drie grote stappen:

• Voorbereiding • Prepress of drukvoorbereiding • Drukken en afwerken

VOORBEREIDING Creatie van tekst en beeld

Bij creatie van tekst en beeld, een specifieke taak van de auteur, de klant of het reclamebureau, denken we in de eerste plaats aan schrijven, tekenen en fotograferen. Tekst wordt op verschillende wijzen vastgelegd: getypt of in digitale vorm met behulp van een tekstverwerker, pc of dtp (programma’s: InDesign, QuarkXPress). De tekst wordt dan aangeleverd via e-mail. Beelden worden digitaal aangeleverd. De foto wordt digitaal vastgelegd op een CD of kan via ftp of ISDN-lijn onmiddellijk naar de prepress gestuurd worden voor verdere bewerking. Grafische productie in beeld van boven naar onder: ontwerp, shooting en selectie beelden.

Inhoudelijk bewerken van tekst

De uitgever heeft vaak de behoefte om de inhoud van een tekst nog aan te passen voor die in productie gaat. Dit noemen we het redigeren van de tekst. Na het nalezen wordt de kopij via mail doorgestuurd en worden de zet- en opmaakinstructies toegevoegd.

Selectie van afbeeldingen

Nadat de “shooting” gebeurd is, worden door de fotograaf een aantal proefdrukken geleverd, waaruit de klant kan kiezen. Bij de selectie houdt men o.a. rekening met de reproductiekwaliteit van de beelden. Zijn ze geschikt om gedrukt te worden? De geselecteerde proeven gaan terug naar de fotograaf die dan de digitale beelden op het gewenste formaat


3

theorie

Overzicht grafische productieproces aanlevert. Als de selectie doorgevoerd is, gaan de beelden, voorzien van de nodige instructies rechtstreeks naar het prepress-bedrijf.

prepress Binnen het prepress-gebeuren onderscheiden we opmaak, beeldverwerking en montage.

Lay-out

Ieder drukwerk is opgebouwd volgens een bepaalde lay-out. Hierbinnen worden tekst en beeld tot een evenwichtig geheel gegroepeerd. Aan de hand van een schets kan men in de prepress met DTP-programmatuur tekst en beelden plaatsen.

Opmaak

Dit is het verwerken van de tekst die aangeleverd werd door de opdrachtgever. Deze tekst kan als hardcopy, via e-mail of op digitale drager aan de prepress geleverd worden. De dtp-er verwerkt de tekst met het dtp-programma aan de hand van de lay-out en de opmaakinstructies en maakt een proefprint. Deze print wordt door de klant nagelezen en gecorrigeerd op eventuele zetfouten a.d.h.v. de originele kopij. De gecorrigeerde prints gaan terug naar de dtp-er, die de fouten verbetert. Daarna bewaart hij de volledig opgemaakte pagina’s op de hard schijf van zijn computer, op een server of op een externe drager.

Beeldverwerking

Dit is het scannen van de afbeeldingen (foto’s, dia’s, tekeningen) en het corrigeren van de gescande beelden volgens de specificaties van de opdrachtgever. Beelden hoeven niet altijd gescand te worden. Ze kunnen ook digitaal aangeleverd worden. De te gebruiken beelden worden eveneens bewaard op een server of een externe drager.

Tekst- en beeldintegratie

Dit is het plaatsen van de gescande beelden in de opgemaakte pagina’s, volgens de gegevens van de lay-out. Deze montage gebeurt volledig digitaal in het dtp-programma. Nog niet zo lang geleden monteerde men volledig manueel. Soms gebeurt dat nog als er kleine filmcorrecties nodig zijn.

Proeven

Van de kant-en-klare pagina’s worden er kleurenproef gemaakt. Dit kunnen digitale, chemische of echte drukproeven zijn. Aan de hand van deze proeven beoordeelt de klant de kwaliteit van de kleuren en van de tekst-en beeldintegratie. De drukker gebruikt deze proeven om de kleuren te controleren tijdens het stellen van de pers en het drukken van de oplage.

4

Opmaak tekst en scannen van de beelden, plaatmaken, opstarten drukpers


Impositie

De laatste fase in de prepress is het vervaardigen van de drukvorm. Alle opgemaakte pagina’s worden in de voor het drukken noodzakelijke volgorde tot drukformaat gemonteerd. Dit noemen we impositie of grootmontage: het samenbrengen van afzonderlijk gemonteerde pagina’s tot één geheel op film. Dit monteren verloopt manueel (grootmontage) of digitaal (impositie).

theorie


Impositieproef

Van deze grootmontage wordt een (impositie)proef gemaakt, zodat de klant de volgorde van de pagina’s kan controleren. Hij geeft een “goed-voor-druk”.

Kopie of plaatvervaardiging

Daarna worden er van de grootmontage drukplaten gemaakt en is de prepress-fase achter de rug.

Drukken en afwerken Bij prepress ligt de nadruk op het samenbrengen van tekst en beeld. Bij het drukken ligt de klemtoon op het vermenigvuldigen. Drukken is en blijft het meest industriële gedeelte binnen het grafische bedrijf. Taken van de drukker zijn het instellen van de drukpers en de sturing van het drukproces. Na het drukken volgt de afwerking. De gedrukte vellen moeten eerst goed droog zijn, voordat ze verder bewerkt kunnen worden. Om bijvoorbeeld een brochure af te werken worden de verschillende katernen eerst gevouwen, dan geniet en vervolgens schoongesneden. Tenslotte wordt het afgewerkte drukwerk verpakt en en geleverd.

Te kennen basisbegrippen

Kwaliteitscontrole aan de pers en afwerking van het drukwerk.

• Desktop publishing • Opmaken • Typografie • Quadri - vierkleurendruk - full color • Impositie • Prepress • Lay-out • Scannen • Rasteren


5

prepress

Overzicht grafische productieproces tekst

beelden

lay-out

opmaak

digitale beelden

scans

beeldcorrectie

proef

beeldbestand bewaren

tekstcorrectie

ok klant

beelden plaatsen

PDF

digitale kleurenproef

ok klant

impositie

impositieproef

computer-toplate

platen

6


platen

order gegevens

drukken


wassen inktinrichting

inhangen platen stapelen papier

stellen pers op kleur komen

register

bat klant

drukken oplage

Van boven naar onder: wassen inktinrichting en controle gedrukte vellen bij het opstarten van het drukproces.


7

afwerken

Overzicht grafische productieproces plano

gevouwen

schoonsnijden

snijden

nieten

garenloos

vouwen

vouwen tot katernen

vouwen tot katernen

softcover

katernen in elkaar

katernen op elkaar

vouwen tot katernen

nieten

rillen

katernen op elkaar

schoonsnijden

kaft errond lijmen

katernen naaien

schoonsnijden

kaft errond lijmen

binden

Andere afwerking

biegen

stanzen boren perforeren

splitten pregen

8


schoonsnijden

Foto’s eerste rij: uitgestanste dozen, manueel insteken Foto’s afwerking 2de rij: vouwmachines. Foto’s 3de rij: nietstraten Foto’s onder: gevouwen katernen en snijmachine in werking

afwerken


genaaid

gekartonneerd

hardcover

vouwen tot katernen

kaft

vouwen tot katernen

katernen op elkaar

kaft maken

katernen op elkaar

katernen naaien

linnenerrond lijmen

katernen naaien

katernen schoonsijden

band bedrukken

katernen schoonsijden

kaft errond lijmen

schutbladen

binnenwerk inhangen

lijmen schutbladen stofwikkel errond


9

oefening

Overzicht grafische productieproces Vervolledig dit schema aan de hand van de onderstaande begrippen en de theorie die u gekregen heeft.

begrippen tekst • impositie • impositieproef • druk en afwerking • tekstproef • opmaken • kleurenproef • scannen• briefing • drukplaten • creatie • tekst & beeldintegratie • correctie • lay-out • scans • beelden

10


Desktop Publishing, ofwel DTP, bestaat nu al vele jaren en heeft de klassieke high-end zetsystemen volledig verdrongen. De introductie van DTP heeft in drukvoorbereiding voor een ware revolutie gezorgd. Voor relatief weinig geld heeft men vandaag een pc of een Mac met kleurenscherm en grafische programma’s, zodat

hardware

Hard- en software

in principe iedereen kan zetten en opmaken. Jammer genoeg ontbreekt het bij de meeste gebruikers aan de nodige typografische kennis. Traditionele prepess-bedrijven zullen er altijd nodig zijn om de drukplaten te belichten.

Computer In een dtp-omgeving worden documenten vanwege hun omvang veelal gemaakt op een Apple-computer met een INTEL-processor, met minimum 2 Gb RAM intern geheugen en liefst meer dan 120 Gb opslagcapaciteit op de harde schijf. Op de computer draait een wysiwyg-systeem “operating system” (MacOS ). U moet uiteraard over een gecalibreerde kleurenmonitor beschikken, zodat u ingescande beelden op het scherm kan controleren. Om vlot te kunnen werken met InDesign, Illustrator en PhotoShop moet het formaat van de monitor minimum een 17 inch zijn, maar het is beter een beeldscherm te gebruiken waar 2 A4-bladzijden naast elkaar kunnen weergegeven worden (A3-scherm of 20 inch).

Opslagmedia Beelden en animatie nemen veel geheugen in beslag. We hebben dan ook voldoende opslagcapaciteit nodig en een manier om opgemaakte pagina’s te “transporteren”. We kennen een aantal media die een antwoord bieden op de vraag naar voldoende opslagcapaciteit (gescande beelden, beeld en geluid): • CD-R, CD-RW (Compact Disk-Read Recordable en Compact Disk Rewritable) zijn te vergelijken met een audio CD. De laser van de CD-writer kan in het eerste geval de gegevens één keer schrijven. Je kan reeds geschreven gegevens niet wissen of overschrijven. De CD-RW, is een schijfje waarop de gegevens gewist en overschreven kunnen worden. Een CD is een medium is dat zich leent voor een heel spectrum van toepassingen: muziek, interactieve video, computergegevens en foto’s. Een CD-ROM kan tot 650 Mb of 700 Mb aan gegevens stockeren. • DVD: de algemene benaming DVD staat voor Digital Video Disk. In werkelijkheid gaat het om een technische afgeleide van de CD, waarvan de afmetingen werden overgenomen. Het essentiële verschil zit hem in de capaciteit: een DVDschijfje kan tot 25 keer meer gegevens bevatten dan een CD-ROM, dat beperkt is tot 700 Mb. Op een DVD-ROM kan tot 7,9 Gb aan gegevens weggeschreven worden. De DVD-writer/


11

software

Hard- en software lezer kan zowel CD’s, CD-ROM, DVD als DVD-R lezen. De nieuwste generatie Apple computers is uitgerust met zowel een CD-writer als een DVD-toestel. De producenten van multimedia zien in de DVD een uiterst waardevolle aanwinst, waarmee ze de limieten van de CD-ROM op het gebied van opslagcapaciteit snel zullen vergeten. De eigenaars en beheerders van beeldbanken zien in de DVD een goed distributiemiddel, waarbij eindelijk een behoorlijk aantal beelden in hoge resolutie (zo’n beeld neemt al gauw 20 Mb. schijfruimte in beslag) op één schijf opgeslagen kan worden. Nadeel is dat een DVD traag beschreven wordt. • DAT-diskettes (Digital Audio Tape) zijn 4 mm-tapes, te vergelijken met een DAT-audiocassette. Het grote nadeel van dit opslagmedium is dat het even kan duren voor men de gewenste “files” op de tape heeft gevonden. Net zoals bij een audiocassette moet men naar het punt op de tape spoelen waar de files gestockeerd staan. Een DAT-diskette kan tot 30 gigabytes aan informatie stockeren. Het wordt veel gebruikt als back-up of voor het archiveren van heel grote bestanden. Harde schijven zijn nooit 100% betrouwbaar. Kostbare gegevens kunnen door hardwareproblemen met de schijf, een crash of stroomonderbrekingen volledig verloren gaan. Een back-up is een must! Een DAT-driver kan de gegevens bv. ‘s nachts kopiëren. Wanneer u een keuze moet maken voor één of ander medium moet u allereerst bepalen wat uw behoeften zijn. Indien u enkel tekstfiles moet bewaren heeft het geen zin een externe harde schijf aan te schaffen. Daarnaast moet u ook kijken naar de prijs van de drager. Tenslotte kijkt u welk medium uw prepress-bedrijf en/of drukkerij gebruikt. Het heeft niet veel zin een opslagmedium te kiezen dat door uw leverancier niet kan gelezen worden.

Grafische interface van PhotoShop, het beeldbewerkingsprogramma van Abobe.

De hoeveelheid opgeslagen informatie wordt uitgedrukt in bytes:

• 1 byte: 8 bits; • 1 Kb (kilobyte): 1024 bytes; • 1 Mb (Megabyte): 1000 Kb; • 1 Gb (Gigabyte): 1000 Mb.

Grafische interface van het tekenprogramma Illustrator

12


DTP-software

Quark XPress - Adobe Indesign

• Recentste versies: XPress 8 - Adobe InDesign CS4 Quark is de marktleider qua zet- en opmaakprogrammatuur. Het wordt gebruikt om tekst te zetten waarbij men typografisch heel nauwkeurig te werk kan gaan. Het programma verzorgt eveneens de opmaak en de beeldintegratie. Daartoe worden de beelden die als TIFF, PICT of EPS bewaard werden (en dus afkomstig zijn uit andere programma ’s) geplaatst in “illlustratiekaders”. Het pakket maakt de kleurenselectie voordat er belicht wordt. Quark werkt net zoals de andere grafische programmatuur met alle courante kleurmodellen zoals CYMK, RGB, Pantone en Focoltone. Vanaf de versie 4.0. kunnen ook vectortekeningen gemaakt worden. In versie 6 kan men ook rechtstreeks pdf-files maken en is het pakket aangepast voor opmaak voor het Internet.

software

Hard- en software

Adobe heeft in augustus 99 InDesign gelanceerd, eveneens een opmaakprogramma dat met succes de concurrentie aangaat met Quark. Het programma is iets goedkoper en heeft verfijnde typografische mogelijkheden. Bovendien kunnen Quark-documenten omgezet worden.

Adobe Illustrator

• Recentste versie CS4 Is het populairste vectoriële tekenen illustratieprogramma dat gebruikt wordt voor het ontwerpen van logo’s, eenvoudige (web)tekeningen en grafieken. De illustraties worden als EPSbestand bewaard zodat ze later geïmporteerd kunnen worden in een opmaakprogramma. Uw werk kan eveneens uitgevoerd worden als Flash of SVG-bestand. Illustrator werkt met de gebruikelijke kleurmodellen zoals CYMK, RGB, Pantone en Focoltone. Verder is er de functie “Transparantie” toegevoegd zodat u transparante afbeeldigen kan maken.

Adobe PhotoShop

• Recentste versie CS4 Is het meest gebruikte beeldverwerkingsprogramma. Het wordt gebruikt om gescande beelden te corrigeren, te retoucheren, te bewerken en te manipuleren. Het programma ondersteunt de meeste grafische bestandsformaten voor Mac en PC zoals TIFF, PICT, EPS, JPEG en GIF. PhotoShop werkt met alle courante kleurmodellen zoals CYMK, RGB, Pantone en Focoltone. Sinds versie 5.5 bestaat PhotoShop eigenlijk uit twee programma’s. Er is PhotoShop voor het vervaardigen van beelden voor drukwerk en er is ImageReady, een module waarmee u gescande beelden kan optimaliseren voor het web. U kan er ook eenvoudig animaties voor het Internet mee maken.


13

hardware

Hard- en software webdesign-software HTLM-editors

HTLM staat voor Hypertext Markup Language, de programmeertaal om webpagina’s aan te maken. HTLM werk onafhankelijk van het type computer dat u gebruikt. HTLM kan gebruikt worden op een pc, een max of een UNIX-machine. Als u webpagina’s creëert met HTLM, zal u pas het resultaat zien als u uw pagina’s oproept met een browser.

WYSIWYG-software

Een andere manier om webpagina’s te maken is door gebruik te maken van een zgn. WYSIWYG-editor of web authoring software. Met zo een pakket creëert u webpagina’s door tekst en afbeeldingen te plaatsen in een lay-out. Er zijn eenvoudige paketten zoals Microsoft Frontpage en maar er zijn ook de “high-end”-paketten zoals Adobe Dreamweaver • Adobe Dreamweaver Is ook een professioneel pakket voor webdesign. Net zoals met GoLive kan u achteraf controles uitvoeren. Het pakket werkt geïntegreerd met Office-programmatuur en kan aangepast worden voor het werken in JavaScript, HTML en XML. • Adobe Flash Is de standaard voor interactieve vectoriële grafiek en animaties op het web. Het programma werkt geïntegreerd met alle andere Adobe paketten. Grafische interface van Adobe InDesign CS3

14


creatie

jobs

Jobs in de grafisch sector Ontwerper - grafisch vormgever

Als grafisch ontwerper kan u verschillende richtingen uit. U kan in een studio gaan werken, bij een uitgever, in een reclamebureau of in een prepress-bedrijf. U kan uiteraard ook als zelfstandig ontwerper of freelancer aan de slag. Buiten het vlot kunnen werken met de programma’s Illustrator, PhotoShop en QuarkXPress moet de ontwerper creatief zijn: hij moet de briefing die hij gekregen heeft kunnen vertalen naar een visueel concept. Daarna moet dit kunnen uitwerken tot een drukklaar electronisch document.

Vormgever en fotograaf aan het werk

• Studio: zelfstandig grafisch bedrijf dat werkt in opdracht van drukkerijen, reclamebureau’s of andere bedrijven. • Uitgever: uitgeverijen van tijdschriften en kranten hebben vaak hun eigen prepress-afdeling waar men de publicaties vormgeeft en voorbereidt voor het drukproces. Kenmerkend voor het werk bij een uitgever zijn de strikte tijdsschema’s (een tijdschrift moet er elke week of maand liggen, de krant elke dag) en het werken binnen vastegestelde pagina-stramienen of grids. • Reclamebureau: reclame, public relations, promotie, direct marketing zijn communicatiemiddelen die doorgaans gemaakt worden in gespecialiseerde communicaitebedrijven. Deze bedrijven hebben vaak één of meerdere creatieve teams die in opdracht van een klant (account of budget) een print of mediacampagne uitwerken. • Prepress-bedrijf: hier wordt de grafische vormgever ingeschakeld in de productie van allerlei soorten van drukwerk: folders, brochures, leaflets, affiches, e.d. Het prepressbedrijf verzorgt het volledige proces van opmaak tot en met het aanleveren van de kant-en-klare pagina’s op digitale drager of de films.

Fotograaf

Een fotograaf kan verschillende richtingen uit. Hij kan als zelfstandige werken met een eigen studio, hij kan bij een krant of tijdschrift terecht als persfotograaf. Er zijn fotografen die enkel reportagewerk doen, anderen zijn mode-specialisten of hebben naam gemaakt door het fotograferen van “packshots”. Er zijn fotografen die enkel werken in kleur en anderen zweren bij zwartwit. Fotografen werken op uur, 1/2 dag of dagbasis. Door de opkomst van digitale fotorafie wordt de scheidingslijn tussen fotografie en prepress steeds dunner. Meer en meer prepressbedrijven gaan zich eveneens toeleggen op digitale fotografie, en in de andere richting zijn er fotografen die met PhotoShop de digitaal gefotografeerde beelden gaan bewerken zodat ze de eindcontrole over hun werk behouden.

Illustrator

Wat voor de fotograaf geldt gaat ook op voor de illustrator. Hij zal in de meeste gevallen werken als zelfstandige die in opdracht van bijvoorbeeld een uitgeverij illustraties maakt. Een illustrator is vaak gespecialiseerd in een bepaalde stijl of


15

jobs

Jobs in de grafisch sector techniek. Zo kan hij cartoons maken (Gal, Zak, Kamagurka,...), boeken illustreren, technische tekeningen maken of artikels in tijdschriften illustreren (Ever Meulen, Joos Swarten,...). De kostprijs van een illustratie hangt af van het aantal uren dat er aan gewerkt werd; de “naam” van de illustrator en het gebruiksdoel van de tekening. Een illustratie die slechts één keer gebruikt wordt zal goedkoper zijn dan een tekening die in een campagne gebruikt wordt.

prepress

Opmaker - DTP’er

De opmaker aan het werk

Binnen een prepressafdeling van een drukkerij of uitgever of in een zelfstandig prepressbedrijf staat de opmaker in voor het vormgeven van pagina’s aan de hand van een lay-out of een stramien. Hij doet dit met behulp van programma’s zoals QuarkXPress, InDesign of PageMaker. Kennis van vormgeving, de verschillende soorten drukwerk en typografie zijn onontbeerlijk. In grote bedrijven zal de opmaker zich uitsluitend met deze taken bezighouden. In kleinere bedrijven of als zelfstandige zal hij ook nog moeten scannen, beeldcorrecties uitvoeren en zorgen voor de juiste uitdraai op film of plaat.

Scanner

De scanneroperator is een vakspecialist die beelden inscant via een professionele vlakbed- of trommelscanner. Naast het inscannen op basis van kleuren formaatspecificaties, vergelijkt hij de kleuren van het origineel ingescande beeld met het resultaat op beeldscherm of2 proef en zal hij de nodige correcties uitvoeren. De gescande beelden worden later door de opmaker in de opmaak geïntegreerd. Naast een heel goede kennis van kleuren en scantechnieken moet de scanneroperator het programma PhotoShop volledig beheersen.

Grootmontage is precisiewerk, waarbij het passen kan de kleuren essentieel is voor de kwaliteit van het drukwerk

Monteur

De monteur vormt de pagina’s in tot de uiteindelijke drukvorm. Daartoe kleeft hij de films per kleur op hun juiste plaats aan de hand van het inslagschema. Dit is echt specialistenwerk dat een grote nauwkeurigheid vereist. Films in register gemonteerd worden om pasverschillen tijdens het drukken te voorkomen. Deze job is stilaan aan het verdwijnen. De montage gebeurt meer en meer via elektronisch. We spreken dan van impositie. De meeste prepressbedrijven en drukkerijen houden nog steeds monteurs achter de hand voor manuele correcties en het klaarmaken van herdrukken.

Kopie

Nog specialistenwerk is het kopiëren of belichten van de platen die uiteindelijk zullen gebruikt worden in de drukpers. Ook hier is er een belangrijke verschuiving bezig: meer en meer drukkerijen stappen over naar computer-to-plate systemen waarbij de pagina’s in impositie rechtsstreeks op de plaat belicht worden. Diegene die werk met computer-to-plate moet de impositiesoftware goed onder de knie hebben.

16


Plaatkopie

drukken en afwerken

jobs

Jobs in de grafisch sector Drukker

Drukken en afwerken zijn de meest industriële jobs in de grafische productie. Een drukker werkt meestal in een ploegenstelsel zodat de drukpersen maximaal renderen. Een drukker van een vierkleurenpers zorgt voor het opstarten (het stellen) en het drukken van de oplage. Hij is ook verantwoordelijk voor de kwaliteit van het geleverde werk. Meestal helpt een (jonge) drukker bij het instapelen en uitleggen van het papier, het monteren van de platen en het wassen van de inktbakken. De drukker aan z’n drukpers.

Afwerken

afwerking is de verzamelnaam voor een hele reeks jobs: snijden, vouwen, binden en inpakken. Ook hier wordt er gewerkt in ploegen en is de kennis van de machines van groot belang.

Meestergast

Hij is binnen de drukkerij verantwoordelijk voor de drukkers. Hij controleert het werk in de drukkerij zelf en zorgt voor de taakverdeling. Hij controleert op geregelde tijdstippen de kwaliteit van de druk. Binnen de drukkerij zijn er nog een aantal commerciële functies zoals:

Vertegenwoordiger Het drukwerk schoonsnijden op de snijmachine is één van de jobs in de afwerking

Dit is de commerciële contactpersoon. Zijn taak bestaat erin zoveel mogelijk drukwerk te verkopen en te prospecteren. Hij zal de offerte aan de klant aanbieden en eventueel kortingen toestaan. Hij is ook diegene die bij eventuele problemen met de productie naar de beste oplossing zoekt.

Calculator

Dit is de medewerker die voor de (druk)prijzen berekend. Hij beschikt over een computerprogramma dat snel en efficiënt prijzen uitrekent aan de hand van een aantal variabelen:

Het inplannen van de verschillende drukorders in de dagplanning van de drukkerij

• de (uur)lonen van de drukkers; • de kostprijs voor een uur drukken op de pers (stellen én drukken); • de prijs van het papier ; • de inkt; • de afwerking; • de oplage; • het aantal kleuren; • de verpakking en het transport. De calculator maakt aan de hand van deze variabelen een voorcalculatie. Deze calculatieprijs is de basis om de offerte op te stellen.

Orderbegeleider

Hij is het die het productieproces in gang zet en de dagdagelijkse productie intern opvolgt. Hij zoekt de meest rendabele


17

jobs

Jobs in de grafische sector manier van drukken (keuze van de persen, keuze van het inslagschema, van het papier, de afwerking). Hij volgt het werk strikt op en zorgt voor een stipte levering. “Aan het einde van de rit” kijkt de orderbegeleider na of het werk binnen het budget gerealiseerd werd door een nacalculatie te maken. Tenslotte stelt hij de factuur op. Om het drukwerk in productie te geven, maakt de orderbegeleider een orderformulier op dat aan alle betrokkenen in de productie gegeven wordt.

kla PrijsaanvraagBestelbon

Planning

Deze persoon staat in voor de dagelijkse planning in de drukkerij. Hij verdeelt het werk over de verschillende persen en zorgt ervoor dat de opdrachten op tijd gedrukt en afgewerkt worden. Bij de afwerking houdt hij rekening met werk dat extern dient te gebeuren (toeleveranciers van de drukkerij die een bepaald deel van het drukwerk verzorgen, zoals boekbinderijen en fotogravures). Om de planning op te stellen, berekent hij hoeveel tijd de drukker nodig heeft om te stellen en te drukken. Dagelijks vergadert hij met de productieverantwoordelijken om eventuele knelpunten op te sporen en op te lossen.

vertegenw

voorcalculatie

Calculatie offerte

Webdesign Grafische vormgevers kunnen ook ingeschakeld worden in de productie van een website. Hierbij is het van belang dat de ontwerper de nodige technische kennis bezit over het Internet en de technische onderbouw. Een slechte samenwerking met informatic/technici kan leiden tot grafische schoonheidsfoutjes, technische fouten of extra herwerkingskosten.

Het grafische webontwerp loopt als volgt:

• De grafisch ontwerper wordt best van bij de kick-off meeting betrokken bij het project. Hij is hierdoor volledig op de hoogte van de gevolgde internetstrategie en kan die input gebruiken in zijn ontwerpen. • Terwijl de technici het functioneel ontwerp vertalen naar een technisch ontwerp, laat de ontwerper de functionaliteit bezinken en verzamelt materiaal voor een eerste ontwerp. Indien nodig krijgt hij eerst een extra briefing over huisstijl of andere grafische vormvereisten. • In de eerstvolgende meeting met de klant, toont de grafisch ontwerper het resultaat van zijn ontwerpen aan de klant. De stijl wordt hier bepaald in overleg met de klant. • Zodra de stijl is vastgelegd, bespreekt de grafisch ontwerper het ontwerp met de technici. Onmiddellijk kan bij de technische uitwerking rekening worden gehouden met de grafische look & feel. • De grafisch ontwerper werkt een prototype uit in zijn grafisch softwarepakket, en doet een eerste aanzet voor de vertaling naar HTML en style sheets.

18


plan

• Technici en grafisch ontwerper bespreken de uitwerking van het grafisch ontwerp, wat leidt tot een stijlgids en een lastenboek voor grafische elementen.

ant

jobs

Jobs in de grafische sector • Gedurende de rest van het project verloopt de productie van techni-sche en grafische elementen parallel.

Offerte

facturatie Levering

woordiger

• Vóór de eerste gebruikerstesten wordt het grafisch materiaal samengebracht met de techniek en de content van de website. • Tot slot doorloopt de grafisch ontwerper de site met oog voor details. De kleine foutjes worden waar nodig in de testfase gecorrigeerd.

Specifieke jobs

orderbegeleider

e

• Webredacteur Hij verzorgt het tekstgedeelte voor de site. Schrijven voor het web is een aparte discipline waarbij het adapteren van teksten voor het web, het maken van formulieren de belangrijkste taken zijn. Andere benamingen zijn “web-editor” of “web content developer”. Basiskennis HTML is noodzakelijk. • Webarchitect Hij is verantwoordelijk voor de structuur en organisatie van de site. Hij moet eveneens de workflow organiseren. Kennis van de interface is hier van groot belang.

nning

Ordergegevens

• Van webdesigner tot webmaster Hierop volgt dan de actieve fase waarin de website geproduceerd en uitgetest wordt, en hierbij zijn een hele reeks specialisten zoals web technicians, webdesigners en htlm-coders nodig. Het gehele proces moet gestuurd en waar nodig gecorrigeerd worden. Dit is de specifieke taak van de web manager. De term webmaster heeft dus heelwat betekenissen: pr-verantwoordelijke, web-architect, webadministrator, hoofdredacteur en manager van het gehele proces.


19

de grafische markt

Tendenzen Sinds het midden van de jaren 80 heeft de grafische industrie voortdurend een (r)evolutie doorgemaakt. Eerst kwam de verwerking van tekst aan de beurt met het ontstaan van dtp. We schrijven 1985. De komst van de eerste laserprinters en de eerste Mac’s met een grafische interface bood zowat iedereen de mogelijkheid om zelf drukwerk te creëren. Toen rond ‘86 de eerste dtp-bedrijfjes als paddestoelen uit de grond schoten, keken vele traditionele fotozetters en fotograveurs ietwat sceptisch neer op de nieuwkomers. Niemand geloofde in de slaagkansen van dtp. De functionele mogelijkheden van de beschikbare software (PageMaker 1.0, Illustrator 1.0) uit die tijd waren inderdaad ontoereikend om kwaliteitswerk te leveren. Maar voor het eerst kon men in het beroep stappen door te profiteren van een “technologisch” gat in de markt. Voor de fotogravures en zetterijen was het normaal om miljoenen te investeren in een high-end apparatuur. Daardoor bleef de sector min of meer gesloten voor jonge ondernemers. Maar nu konden vele jonge ondernemers een plaatsje op de markt veroveren met even krachtig, maar veel goedkoper materieel. Dat gaf aanleiding tot een versnelling van de prijsverlagingen, een trend die veel prepressbedrijven niet konden volgen omdat ze te grote financiële lasten hadden door de enorme bedragen die ze nog maar pas hadden geïnvesteerd. Sedert 1985 maken we steeds weer hetzelfde scenario mee, zij het tegen een steeds sneller ritme. Na de introductie van dtp werd het opmaken professioneler. Het programma QuarkXPress bleek meer dan voldoende voor de eisen van de grafische wereld en werd dé standaard in de grafische sector. Nog wat later passeerde de fotogravure de revue. Eerst met zwartwit en daarna met kleurenbeelden. Goedkope scanners en gebruiksvriendelijke beeld- manipulatiesoftware maakten de gesloten wereld van de reproductie voor iedereen toegankelijk. De grafische wereld bekeerde zich massaal tot dtp en beelddigitalisering. De productie van kleur was het laatste struikelblok. Er waren geen gecalibreerde apparaten, de geheugencapaciteit van de computers was te klein, printers en scanners waren te duur. Bovendien was de beschikbare software te moeilijk voor niet-grafisch geschoolde mensen. Ook daar is in de laatste jaren verandering gekomen met OPI, PostScript Level 2, PDF, colormanagement, betaalbare kleurenprinters, vlakbedscanners en digitale camera’s. Prepressbedrijven moeten de evolutie van zeer dichtbij volgen en zich snel aanpassen aan de nieuwste productietechnieken. Veel prepressbedrijven zijn de wereld van het Internet binnengestapt, maken webpages en zorgen voor het beheer van de webpagina’s van hun klanten. Weer andere hebben de stap gezet naar digitaal drukwerk of digitale fotografie. In elk geval is digitalisering niet meer weg te denken, ook voor kleinere bedrijven.

20


“Direct-to-plate ” en “direct-to-press”, “just-in-time” printing en gepersonaliseerd drukken zijn de volgende toverwoorden. De prepress zoals ze vandaag bestaat zal veranderen in “beeldopnamestudio” en “digitaal integratiecentra” waar de klemtoon veeleer zal liggen op het beheer van enorme beelddatabanken. • verdere onwikkeling van pdf-workflow. • integratie van preflighting. • aanleveren van data en beelden via het Internet. • betere en snellere servers en serversoftware. • betere en snellere netwerkcommunicatie. • colormanagement. • digitale kleurenproeven worden goedkoper en steeds beter. • Er is duidelijk een trend merkbaar naar toenemende automatisering van alle processesonderdelen in de drukkerij. Op dit gebied doen grote veranderingen hun intrede op het gebied van machines, hulpapparatuur en processen. • Het antwoord op de vraag naar grotere productiviteit, kortere leveringstermijnen en de hoge kwaliteitsverwachtingen (meerkleurenwerk, veredeling, …) zal gegeven worden via maximale elektronische sturing van het drukproces. De volledige digitalisering van de work-flow, gekoppeld aan een media-neutraal voortraject zal dit extra ondersteunen. • De evolutie van C-t-Film over C-t-Plate naar C-t-Press zet zich verder door. • Er wordt een contactloze digitale datastroom van de prepress over de drukpers tot en met de afwerking ontwikkeld op basis van het CIP-3 concept (Coöperation of Prepress, Press and Postpress).

De internationale Grafische markt

de grafische markt

Tendenzen

2%

Bron: Digital printing Report Frank Romano

o set ﬂexo diepdruk digitaal + copier andere

25%

59%

7% 7%


21

de grafische markt

Indeling drukkerijen indeling volgens grootte Wie de realiteit van de grafische markt onder ogen ziet, stelt vast dat er op korte tijd veel veranderd is. Het aanbod van drukwerkopdrachten is teruggelopen. De productiecapaciteit is daartegenover nog steeds ruim bemeten, mede door de drukpersen die steeds sneller en geautomatiseerd drukken. Drukwerkoplagen worden kleiner en de concurrentie uit binnen- en buitenland neemt toe. Bovendien zijn de papierprijzen sterk aan prijsschommelingen onderhevig, wat een invloed heeft op het aantal bestellingen. Daarbij is de drukkerijsector zeer kapitaalsintensief: grote investeringen zijn nodig om competitief te blijven. Als logisch gevolg van dit alles is er een verhoogde prijsdruk bij de drukkerijen. Er is een prijzenslag aan de gang wat dan weer nadelig is voor de kwaliteit van het drukwerk. Door de hevige concurrentie dalen de winstmarges. De klanten, die zelf ook onder grote druk staan om zo rendabel mogelijk te werken, eisen steeds kortere levertijden en worden kritischer wat de kwaliteit betreft. Door de verslechtering van de markt treedt er schaalvergroting op. Middelgrote drukkerijen verdwijnen. Ze worden overgenomen door grote concerns, die op hun beurt nog groter worden om te kunnen concurreren met het buitenland (cfr de samenwerking tussen Roularta, Mercator Printing en Concentra, één van de grootste fusies in de grafische sector 19/01/2000). Kleine familiebedrijven hebben vaak moeite om gelijke tred te houden met de investeringsdruk en specialiseren zich. Ook de technische ontwikkelingen van de laatste jaren (teksten beeldintegratie, digitaal drukken en het Internet) hebben een grote invloed op de grafische markt. Zo verschuift een deel van de drukorders van kleine drukkerijen naar de SOHO-markt (Smaal Office Home Office). De grens tussen zelf doen of uitbesteden wordt kleiner. Offsetdrukkerijen kunnen we als volgt indelen:

Kleine familiebedrijven

Buiten de zaakvoerder die vaak én de productie opvolgt én klanten bezoekt werken er enkele drukkers en afwerkers. Deze bedrijven beschikken meestal over één- en tweekleurenpersen van klein formaat en enkele kleine afwerkingsmachines. Hun prijzen zijn vaak erg concurrentieel en ze zijn heel flexibel wat de leveringstermijnen betreft. Zij zijn gespecialiseerd in familie- en handelsdrukwerk.

Middelgrote bedrijven

Deze drukkerijen hebben meer arbeiders, een productieverantwoordelijke en één of meer vertegenwoordigers in dienst. Ze zijn uitgerust met enkele kleine één - en tweekleurenpersen en/of met (een) vierkleurenpers(en) van klein formaat. Zij zijn gespecialiseerd in kleine oplagen (tot ong. 10.000 ex.).

22


Grote bedrijven

In deze grafische bedrijven werken 50 personeelsleden of meer. Zij zijn goed gestructureerd en bieden een hele waaier van diensten aan (van ontwerp tot en met afwerking). Buiten enkele kleinere drukpersen hebben zij vooral grote vierkleurenpersen in productie (72 x 102 cm) waarvan sommige uitgerust zijn met een lakinrichting en drooginstallatie (vijf- en zeskleurenpersen) om grote oplages te kunnen drukken. Verder kunnen zij drukwerk veredelen, uitkappen en biegen, snijden, vouwen, nieten en/of garenloos afwerken. Sommige van die grote drukkerijen hebben een bindstraat voor het vervaardigen van garengenaaide boeken. Andere geven er de voorkeur aan dit werk uit te geven aan boekbinderijen. Zij zijn gespecialiseerd in het afwerken van brochures, boeken en catalogussen en bieden naast geniete ook nog garenloos en garengenaaid afgewerkte producten aan.

de grafische markt

Indeling drukkerijen

We kunnen de grafische bedrijven ook indelen volgens techniek en specialisatie. Als een drukker zich gespecialiseerd heeft in een bepaalde productgroep zal heel zijn bedrijf daarop ingesteld zijn. Denken we maar aan een zeefdrukkerij die van UV-vernissen zijn specialiteit gemaakt heeft.

indeling volgens techniek

Offset

Is de meest gebruikte druktechniek voor de productie van leaflets, folders, brochures, affiches, flyers en tijdschriften. We maken een onderscheid tussen vellenoffset en rotatieoffset. • Vellenoffset Bij deze machines wordt er gedrukt op losse, van formaat wisselbare vellen. Vellenoffset wordt gebruikt voor kleine en middelgrote oplagen tot ongeveer 25.000 ex. Boven dit aantal is het vaak goedkoper om in rotatie te drukken. Vellenoffsetpersen variëren in formaat en in het aantal kleuren. In vellenoffset bestaan er:

Vierkleuren vellenoffset Speedmaster van Heidelberg

• kleine persen van 36 x 52 cm, 48 x 65 cm die gebruikt worden voor handelsdrukwerk zoals naamkaartjes, briefpapier en enveloppes. In deze formaten worden er zowel éénkleurenals tweekleurenpersen gebruikt. • middelgrote persen van 48 x 65 cm en 52 x 72 cm die gebruikt worden voor het drukken van folders, brochures, leaflets, zelfklevers en kleine affiches. Meestal zijn het vierkleurenpersen die de recto-zijde en de verso-zijde van het papier afzonderlijk drukken. • grote persen van 72 x 102 cm en 102 x 142 cm die gebruikt worden voor brochures, folders, tijdschriften en grote affiches. Dit zijn twee- en vierkleurenpersen met of zonder drooginstallatie. De tweekleurenpersen kunnen voor schoon- en weerdruk worden gebruikt.


23

de grafische markt

Indeling drukkerijen • vijf-, zes-, zeven- of achtkleurenpersen. Dit zijn drukpersen met één of meerdere extra drukmodules. Buiten de kleuren cyaan, magenta, geel en zwart kunnen deze persen ofwel nog extra PMS-kleuren drukken ofwel een beschermende dispersie- of UV-vernis aanbrengen. Een vijfkleurenpers kan bijvoorbeeld ook in 4/1 drukken. D.w.z. dat hij vier kleuren schoon en één kleur weer drukt. Een achtkleurenpers wordt gebruikt voor o.a. hifi-druk of wordt omgeschakeld naar 4/4 schoon- en weerdruk. • Rotatieoffset

Rotatie-vierkleurenoffset

Deze persen drukken vanaf rollen papier. De papierbaan, die van formaat varieert, wordt bij rotatiedruk tweezijdig bedrukt. De papierbaan wordt na druk onmiddellijk infrarood gedroogd in een droogtunnel (heatset). Daarna wordt de volledige oplage afgewerkt op een vouwen een snijmachine die in lijn achter de drukpers gekoppeld staan. Ze worden gebruikt om heel grote oplagen tijdschriften, kranten en brochures te drukken (+ 25.000 ex.). We maken een onderscheidt tussen heatset (vierkleurendruk) en coldset (kranten).

Helio

of diepdruk is bij uitstek geschikt voor het drukken van heel grote oplages tijdschriften of catalogi. Het is ook een rotatieve druktechniek. De markt in België is niet zo groot.

Heliorotatiepers

Zeefdruk

of screen is een techniek waarbij men drukt d.m.v. van een zeef. Zeefdruk is uitermate geschikt voor het bedrukken van niet-vlakke voorwerpen zoals flessen, textiel, dik karton, enz. Met zeefdruk kan men mooie, intensieve kleuren bekomen in de volvlakken (affiches). Er bestaan zowel zeefdrukpersen die met de hand bediend worden, als halfautomatische persen en volautomatische (vierkleuren) zeefdrukpersen met drooginstallatie. Het is een rendabele druktechniek voor kleine oplagen. Het aanbrengen van een partiële UV-lak op een reeds gedrukt beeld of het drukken van een afkrabinkt, zijn eveneens toepassingen van zeefdruk. In België zijn er verschillende zeefdrukkerijen dievaak gespecialiseerd zijn in een bepaald product zoals het drukken van 20 m2 affiches, het maken van displays in kunststof of karton, het bedrukken van promotiemateriaal (tampondrukkerij). Weer andere drukkerijen hebben een machinepark dat een gevarieerd aanbod aan producten kan bedrukken.

Typo

of hoogdruk is een de oudste druktechniek. Hij wordt niet meer gebruikt voor commercieel drukwerk maar de drukpersen worden nog wel gebruikt voor het afwerken van drukwerk zolas biegen, uitkappen en perforeren. De meeste offsetdrukkerijen hebben nog enkele oude degelperen staan die voor dit soort van werk gebruikt worden.

24


Zeefdrukker aan een manuele zeefdrukpers

Hoogdrukpers

Flexo

Flexodruk is een vorm van hoogdruk waarbij de drukvorm een rubberen plaat of een fotopolymeerplaat is waarop de drukkende delen verhoogd liggen. Het is één van de snelst groeiende markten met drie verschillende soorten flexo: etikettendruk, golfkarton en verpakking-flexodruk.

Digitaal drukken

Dit is de nieuwste ontwikkeling. Eind 1993 dook voor het eerst de term digitaal drukken op met computer-to-plate en computer-topress-systemen. In het eerste geval worden de opgemaakte pagina’s onmiddellijk op plaat belicht zonder films, en in het tweede geval worden de bestanden direct gedrukt zonder gebruik te maken van de drukplaten Onmiddellijk digitaal drukken kan ook. De digitaal opgeslagen files worden direct op papier geprint zonder films en zonder platen. Inkt wordt vervangen door toner. Deze techniek is uitermate geschikt voor just-in-time drukken voor het drukken met variabele data (mailings) en voor het drukken van kleine oplagen in vier kleuren ( tot ong. 250 ex.). Het is een kleine markt die wel aan belang wint. Er zijn drukkerijen die enkel digitale drukpersen hebben. Ofwel kan u met digitaal drukwerk terecht bij een gewone offsetdrukker die, naast z’n gewone offsetpersen ook één of meer digitale drukpersen staan heeft.

de grafische markt

Indeling drukkerijen

Speciale technieken

UV-vernis en spotvernis

Wide format printing en digitaal drukken (boven)

Om het drukwerk te verfraaien gebruikt men vaak een UV-vernis. Daar is een zeefdrukkerij het beste geschikt voor. Door de dikte van de inktfilm wordt in zeefdruk een superieure kwaliteit bekomen, zowel met matte als glanzende vernis. UV-vernis kan op heel het drukwerk aangebracht worden of enkel op bepaalde gedeelten, zoals op foto’s of op stukken tekst. Daardoor springen deze extra in het oog en verlenen ze een meerwaarde aan het drukwerk. Men noemt dit het drukken van spotvernis.

Foliedrukken

Nog een middel om drukwerk te verfraaien is het drukken met goud- of zilverfolie, via hoogdrukpersen (degelpersen). Het is een veredelingsproces dat vooral uitgevoerd wordt door gespecialiseerde drukkerijen. Naast de folie is er een speciale stempel nodig die gemonteerd wordt op een verwarmde drukplaat. Door de warmte smelt de folie en wordt die in het papier gedrukt. Deze vorm van drukwerkveredeling is echt specialistenwerk en is bijgevolg duur.


25

de grafische markt

Indeling drukkerijen Pregen

Pregen of blinddrukken zou men kunnen omschrijven als het vervormen van het materiaal waarop gedrukt wordt. Een preegvorm geeft aan het drukken een voornaam en verfijnd cachet. Er kan zowel koud als warm worden gepreegd, waarbij warmpregen een beter resultaat geeft. Ook hier is een stempel of een preegvorm nodig die door de fotogravure dient aangemaakt te worden. Het pregen gebeurt eveneens op een hoogdrukpers.

Foliepregen

Dit is het samengaan van beide technieken in één drukgang. Een nieuwe vorm van pregen is het drukken van een preeghologram. Dit wordt weinig toegepast omdat de productie van een hologram duur is.

Boven: UV-lakken. Onder: foliepregen

26


Nota’s


27

Desktop publishing is een beroep, een vak. Net zoals

Recommend Documents