Dermatologie casus van de maand maart 2010
================================================================= Extra informatie: inmiddels is middels microscopie leishmaniasis bevestigd!
Leishmaniasis (RIVM) Ziekteverwekker Verschillende Leishmania-soorten veroorzaken de ziekte leishmaniasis. Deze eencellige parasiet kan een cutane, mucocutane en viscerale vorm van de ziekte veroorzaken, afhankelijk van de soort Leishmania waarmee men geïnfecteerd raakt.
Besmettingsbron en wijze van overdracht De Leishmania-parasiet wordt overgebracht van de ene gastheer naar de andere door een vliegje dat in het Engels “sandfly”genoemd wordt, maar eigenlijk meer op een klein mugje lijkt. Meestal wordt de parasiet van een dier (hond, rat) naar de mens overgebracht door het vliegje. Leishmania infantum is de soort die ook in landen rondom de Middellandse Zee veel voorkomt. Het is een parasiet van honden die ook de mens besmet. Sommige Leishmaniasoorten worden door het vliegje van mens naar mens overgebracht, bijvoorbeeld de soort in India. Een sandfly. Alleen de vrouwtjes brengen de ziekte over. Ziekteverschijnselen bij de mens Er zijn drie typische verschijningsvormen van leishmaniasis; de cutane, de mucocutane en de viscerale vorm. Bij de cutane vorm onstaat een zweer op de plek waar de besmette zandvlieg steekt. Er kunnen meerdere zweren tegelijk ontstaan, op de verschillende steekplekken. De zweren kunnen spontaan in de loop van maanden of jaren verdwijnen maar kunnen ernstige littekens achterlaten. Bij de mucocutane vorm ontstaan de zweren op de slijmvliezen van bijvoorbeeld mond of neus en kunnen het hele gezicht vervormen. De viscerale vorm kan zonder behandeling dodelijk verlopen, maar kan ook latent aanwezig zijn of slechts lichte verschijnselen veroorzaken, afhankelijk van de weerstand van de gastheer. De incubatieperiode kan variëren van 10 dagen tot wel enkele jaren, gemiddeld duurt het 2 tot 6 maanden vanaf de beet van het zandvliegje tot het ontstaan van symptomen. Patiënten hebben last van gewichtsverlies, lang aanhoudende koorts met wisselende koortspieken, algehele malaise, en soms diarree of hoesten. Eerst treedt vergroting van de milt op en later ook van de lever. Ook bloedarmoede, daling van het aantal witte bloedcellen, bloedinkjes in de slijmvliezen en pigmentatie van de huid kunnen voorkomen. Vaak treden secundaire infecties op. Ziekteverschijnselen bij het dier De verschijnselen van viscerale leishmaniasis bij de hond komen overeen met de verschijnselen bij de mens. Typisch voor de hond zijn ook vermagering, haaruitval rondom de ogen, de snuit en aan de oorpunten, en het uitgroeien van de nagels. Verspreiding en frequentie De ziekte komt veel voor in tropische gebieden, maar ook in landen rond de Middellandse Zee. Voorwaarde voor uitbreiding van de ziekte is dat de zandvlieg zich in een gebied kan vestigen. In vakantielanden als Spanje, Portugal, Italië en Frankrijk komt de ziekte voor. Met enige regelmaat wordt de diagnose leishmaniasis gesteld bij Nederlandse honden die mee zijn geweest op reis naar Zuid-Europese landen. Eenmaal terug in Nederland kan de ziekte zich niet verder verspreiden omdat de zandvlieg hier niet aanwezig is. In de Middellandse Zeelanden worden bij hivgeïnfecteerde drugsgebruikers vaak co-infecties met Leishmania gezien. In dit geval wordt de parasiet waarschijnlijk overgebracht via besmette injectienaalden die gezamenlijk gebruikt worden. Leishmaniasis komt niet voor in Nederland omdat de vector ontbreekt. Wel zijn er veel gevallen gediagnosticeerd van cutane leishmaniasis, vooral bij militairen die uitgezonden zijn naar endemische gebieden in bijvoorbeeld Irak en Afghanistan. Viscerale leishmaniasis wordt wel gezien als importziekte, maar omdat de ziekte niet meldingsplichtig is zijn precieze aantallen van het aantal patiënten per jaar niet bekend. Preventie Er bestaat geen vaccin tegen leishmaniasis, noch voor honden, noch voor mensen. Het is van belang mens en dier tegen de zandvliegjes te beschermen. Die zijn vooral na zonsondergang actief. Beschermende kleding, insectenwerende middelen en klamboes kunnen helpen de vliegjes op afstand te houden. Voor honden bestaan speciale halsbanden. Binnenshuis zijn in het algemeen veel minder zandvliegjes en kunnen bovendien ook insecticiden gebruikt worden.
Algemene maatregelen via Travelalert (www.travelalert.nl) • Smeer u regelmatig in met een product dat DEET bevat. DEET is zeer eff ectief tegen muggen, maar er is minder onderzoek gedaan naar de werking tegen vliegen, teken en ander ongedierte. Enige bescherming is waarschijnlijk wel te verwachten. • Houd rekening met het feit dat sommige insecten vooral ’s avonds en ’s nachts actief zijn (zoals malariamuggen, zandvliegen en de mug die Japanse encefalitis overbrengt) en andere juist overdag (zoals tseetseevliegen en de muggensoort die gele koorts en dengue overbrengt). • Blijf ’s avonds en ’s nachts zo veel mogelijk binnenshuis, met name in gebieden waar malariamuggen voorkomen. • Slaap onder een (bij voorkeur geïmpregneerde) klamboe. Controleer voor het slapengaan of er geen insecten in het net zitten. • Draag ruimvallende, lichtgekleurde kleding die de huid goed bedekt zoals shirts met lange mouwen, broeken met lange pijpen, schoenen en sokken. Eventueel kan kleding geïmpregneerd worden met permetrine. • Houd slaapvertrekken insectenvrij door ramen en deuren (tijdig) te sluiten of horren te gebruiken. Eventueel kunnen insecten met een insecticide gedood worden. Gebruik van DEET: Box 5: Richtlijnen voor het gebruik van DEET • Gebruik bij voorkeur DEET-percentages van 30-50%. • Bedek de huid met een dunne laag, maar sla geen stukjes over. • Bedek alleen de onbedekte huid (onder kleding is niet nodig). • Vermijd contact met ogen en mond (bijvoorbeeld via de handen). • Vermijd contact met (brand)wondjes, geïrriteerde huid en eczeem. • Breng DEET opnieuw aan als de beschermingsduur is verstreken (zie verpakking).
