Depressie bij ouderen
Bij u, uw partner of familielid is een depressie vastgesteld. In deze folder kunt u lezen wat een depressie is en waar u voor verdere vragen en informatie terecht kunt. Vanwege de leesbaarheid wordt in deze folder de term “familie” gebruikt. Hiermee worden alle direct betrokkenen, ook niet familieleden bedoeld.
Wat is een depressie?
Iedereen voelt zich wel eens depressief of somber. Dat is echter niet hetzelfde als een depressie hebben. Depressie is een ziekte vergelijkbaar met andere ziekten. Er is sprake van een matte, sombere stemming die weken of maanden aanhoudt. U kunt niet meer genieten van dagelijkse dingen. Bijna alle belangstelling voor mensen en voor de eigen omgeving is verloren gegaan. Soms is er geen of nauwelijks besef van wat er aan de hand is.
Verschijnselen van depressie
Er is sprake van een depressie als ouderen zich minstens twee weken achter elkaar erg somber voelen en last hebben van een aantal van onderstaande verschijnselen: • Gebrek aan interesse in familieleden, kennissen en omgeving. • Gebrek aan plezier. • Sterke neiging tot piekeren. • Schuldgevoelens. • Gevoel niets waard te zijn, niets te kunnen, tekort te schieten. • Concentratieproblemen, vergeetachtigheid en besluiteloosheid. • Moeite met inslapen of doorslapen, of moeite hebben met opstaan.
1
• • • •
Lichamelijke klachten zoals obstipatie, een droge mond, onverklaarbare pijn, duizeligheid, hartkloppingen, trillende handen, druk op de borst, en hoofd- en rugpijn. Lusteloosheid en prikkelbaarheid. Denken aan de (eigen) dood en het hiernamaals. Gebrek aan eetlust en gewichtsverlies.
Oorzaken
Een depressie hoeft geen duidelijke oorzaken te hebben; vaak is de oorzaak een combinatie van psychische, lichamelijke en sociale factoren. Het is moeilijk om precies te achterhalen waardoor een depressie op latere leeftijd ontstaat. De wijze waarop iemand omgaat met problemen en ziekte en karakter kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van een depressie. Dit heeft niets te maken met onwil of een slap karakter. Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor het ontstaan van een depressie: 1. Verlieservaringen Veel oudere mensen hebben verlieservaringen. Niet alleen ziet men dierbare familieleden en vrienden wegvallen, ook het verlies van werk, sociale status, woning en het krijgen van een handicap kunnen depressies doen ontstaan. Verlies van de lichamelijke vitaliteit kan een belangrijke oorzaak van depressie zijn.
2
2. Ingrijpende nare ervaringen Wanneer iemand nare onverwerkte ervaringen heeft, kunnen die op latere leeftijd naar boven komen. Te denken valt aan inbraak, (seksueel) geweld, incest, oorlog, het vroegtijdig overlijden van naaste familieleden en dergelijke. 3. Aanleg Het krijgen van een depressie kan te maken hebben met de aanleg die men ervoor heeft. In sommige families komen depressies vaker voor en is er een erfelijke of familiaire aanleg. 4. Lichamelijke ziekten Een depressie kan ook ontstaan doordat er bij de oudere sprake is van een lichamelijke ziekte, bijvoorbeeld een kwaadaardig gezwel, een hartaanval, een longziekte, langdurige infectie, schildklierziekte, de ziekte van parkinson, dementie etc. 5. Medicijnen Sommige medicijnen kunnen oorzaak zijn voor het ontstaan van een depressie. Zoals kalmerende middelen, slaapmiddelen en medicijnen tegen de ziekte van Parkinson. Dit betekent niet dat deze medicijnen niet gebruikt mogen worden. Wel moet de arts steeds alert blijven op een depressieve stemming als bijwerking.
3
Behandeling
Medicijnen die bij een patiënt met een depressie worden voorgeschreven, noemen we antidepressiva. De antidepressiva beïnvloeden het evenwicht van de stoffen in het lichaam die gevoelens en stemmingen bepalen. Zij verminderen de aanwezige angst, spanning en slapeloosheid. De behoefte aan activiteiten neemt toe, en lichamelijke klachten worden minder. Deze verbetering komt meestal zeer geleidelijk en zijn pas merkbaar vanaf vier tot zes weken na het begin van het gebruik. Antidepressiva zijn niet verslavend. De meest voorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, diarree en duizeligheid. Deze verschillen per soort antidepressiva en er is een wisselende gevoeligheid bij patiënten voor deze bijwerkingen. Deze verdwijnen meestal na verloop van tijd. Overleg met de arts als u hier vragen over heeft. Er zijn meerdere soorten antidepressiva en als het ene soort niet werkt of te veel bijwerkingen geeft kan de arts besluiten met een andere soort te starten. Ook met psychotherapie kan een depressie soms goed behandeld worden. Er zijn bepaalde vormen van psychotherapie die speciaal zijn ontwikkeld voor het behandelen van depressie. Deze therapieën worden gegeven door de psychiater of de psycholoog. Ook het bieden van een luisterend oor of het geven van steun kan vaak al helpen.
4
Medicijnen en psychotherapie kunnen ook in combinatie worden toegepast. Afhankelijk van de ernst van de depressie zal de behandelend arts samen met u een behandeling bespreken die kan bestaan uit praten en/of medicijnen.
Wat kunt u zelf doen?
• • • •
Praat over uw sombere stemming en gevoelens van angst met uw arts en familie. Gun uzelf tijd voor herstel. Stel niet te veel eisen aan u zelf maar richt u op de dagelijkse activiteiten. Zorg voor een volwaardige voeding met voldoende vocht, wees matig met alcohol.
Wat kunt u ter ondersteuning doen?
U zult gemerkt hebben dat het niet eenvoudig is om met een depressieve oudere om te gaan. Vaak lijkt het alsof deze uw zorg niet waardeert. Dit kan uw motivatie sterk verminderen. Toch is het voor het ‘genezen’ van een depressie van groot belang dat de omgeving de oudere met een depressie blijft ondersteunen. Daarom volgen hieronder een paar tips die u wellicht hierbij kunnen helpen.
•
Wees begripvol Uw familielid zal zich vaak eenzaam voelen of zich onterecht negatief uiten over zichzelf en heeft behoefte aan steun en begrip. Het is belangrijk te laten merken dat u meevoelt. Geef gelegenheid om gevoelens te uiten en respecteer deze.
5
•
Straal vertrouwen en optimisme uit Het is belangrijk dat u vertrouwen en optimisme uitstraalt. Sommige geruststellingen, hoe goed bedoeld ook, kunnen beter achterwege gelaten worden. Zeg bijvoorbeeld niet: ‘kom op, het gaat snel weer over’, of ‘ach, het valt wel mee’. Door dergelijke opmerkingen voelt de oudere zich onbegrepen. Toon dat u hem begrijpt. Bijvoorbeeld:’ We begrijpen dat u zich naar voelt, we hopen dat na een tijdje alles weer beter zal gaan’
•
Stel uw familielid gerust Probeer uw familielid gerust te stellen door te zeggen dat de verschijnselen van somberheid, lusteloosheid, vergeetachtigheid en angst bij een depressie kunnen horen en niet leiden tot dementie.
•
Zorg voor een vast dagritme Streef zoveel mogelijk naar een vast dagritme. Bijvoorbeeld: om 9.00 uur opstaan, om 9.30 uur eten, om 11.00 uur koffie, etc. Dit kan uw familielid houvast geven op al die momenten dat niets meer belangrijk lijkt. Daarbij is het heel belangrijk dat u zich aan gemaakte afspraken houdt, omdat een depressieve patient al snel denkt dat hij het toch niet waard is om iets mee samen te doen. Schrijf afspraken op omdat de aandacht en concentratie bij een depressie vaak verminderd zijn.
•
Vermijdt belangrijke beslissingen Uw familielid denkt, voelt, en reageert nu vaak anders op situaties dan wanneer hij niet depressief zou zijn. Daarom is het aan te raden dat men met het nemen van belangrijke beslissingen wacht tot de depressie voorbij is.
6
•
Onderneem samen korte activiteiten Het ondernemen van activiteiten kan helpen bij het genezen van een depressie. Stimuleer echter geen activiteiten waaraan men nog niet toe is. Op vakantie gaan heeft weinig zin. Uw familielid zal de vakantie niet als plezierig beleven en is zich daarvan pijnlijk bewust. Onderneem samen korte activiteiten, zoals een wandeling maken of een boodschap doen. Zorg ook voor lichaamsbeweging denkend aan wandelen of fietsen.
•
Zorg goed voor uzelf Zorg ervoor dat u uw eigen activiteiten blijft ondernemen. Praat over de depressie van uw naaste met anderen, en aarzel niet om hulp van hen te vragen. Met andere woorden: zorg goed voor uzelf, en zoek steun bij elkaar.
7
Waar kunt u terecht met vragen? Depressie Stichting Tel. 0900 - 903 903 , informatie- en advieslijn of www.depressiestichting.nl Pandora lotgenotenlijn depressie Tel. 0900 - 612 09 09 of www.stichtingpandora.nl
Meer lezen Depressie zorgmap In de zorgmap vindt u duidelijke antwoorden op veel vragen mbt depressie en de omgang met mensen met een depressie. De zorgmap is te koop bij de apotheek. E.H. Coene, 2001 Bohn, Stafleu Van Loghum, Houten ISBN 90-72248-41-4 Depressie Nationaal Fonds Geestelijke Volksgezondheid (NFGV) www.psychowijzer.nl Somberheid de baas Alles over depressie: feiten-vragen-voorbeelden P. Wisman, 1999, in de serie Spreekuur Thuis. Inmerc bv, Wormer, ISBN 90-6611-076-7
8
11-2008-4837
Adres Dagcentrum NNGR Ingang oost Reinier Postlaan 4, route 913 6525 GC Nijmegen Postadres Radboudumc 913 Dagcentrum NNGR Postbus 9101 6500 HB Nijmegen Contact 024 - 366 5050
Radboud universitair medisch centrum
