Democratie en rechtsstaat. Module 12

Democratie en rechtsstaat

Module 21

Module 2

2

Start een verkennende opdracht die je op weg zet

Inleiding Als je alleen woont, richt je je leven

Document kennisinhouden die de opdrachten ondersteunen

in zoals je dat zelf verkiest. Je hoeft dan in je huishouden met niemand rekening te houden. Als je met twee

Activeren

woont, moet je rekening houden

oefeningen en taken die je aan het werk

met de andere. Je maakt deel uit van

zetten

een ‘samenleving’. En samenleven veronderstelt regels. Zonder regels is een groep mensen alleen maar

Infodesk

een menigte. Maar dan beginnen

vertelt waar je zelf bijkomende informa-

de problemen. Wat willen we met

tie kunt vinden

die regels? Wat moet er in die regels staan? Wie stelt ze op? Gelden ze voor iedereen? Wat gebeurt er met de degenen die de regels overtreden? Ook het land waarin wij leven

Extra bijkomende oefeningen en opdrachten

is geordend volgens regels: rechtsregels. De aard van de rechtsregels hangt af van het land waarin je leeft. Wij leven in een democratische

Afsluiten

rechtsstaat. Dat is het thema van

een samenvattende opdracht op het

deze module.

eind van elke module waarin je kan tonen wat je hebt opgestoken

32

2e, 3e en 4e graad BSO

Module 2 Democratie en rechtsstaat

In deze module leer je over: [A]

De democratische rechtsstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p 34

[B]

De Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p 46

[C]

De scheiding der machten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p 52

[D]

De rechterlijke macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p 58

[E]

Dictatuur en democratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p 69

[F]

Hoe democratisch ben ik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p 72


2

m odule module

33

[A]

De democratische rechtsstaat

Start Vul de tekst in het ballonnetje hiernaast aan. Stel je daarbij in de plaats van één van je ouders, één van je leerkrachten, van jezelf. Waarom vallen zulke uitspraken meestal niet in goede aarde? Waarom protesteren kinderen tegen hun ouders of leerkrachten, of jongeren tegen hun vrienden als ze met dergelijke uitspraken worden geconfronteerd? Ga nu in groepjes samenzitten en bedenk een leefregel die de uitspraak “…omdat ik het zeg” in de toekomst onmogelijk maakt.

© ZAK

Als elk groepje zo’n regel heeft, stel je die voor aan de rest van de klas. De klas beslist nu in zijn geheel welke formulering de beste is. Misschien moet je zelfs een combinatie van verschillende oplossingen maken. De oplossing die de klas verkiest, schrijf je hieronder:

34


Activeren Ga nu terug in groepjes zitten. Bedenk voor elk van de volgende idealen een regel: - alle leerlingen voelen zich veilig op school; - alle leerlingen voelen zich gerespecteerd op school; - alle leerlingen krijgen gelijke kansen om te leren en te slagen; - alle leerlingen worden op dezelfde manier gestraft. Denk eraan dat regels die positief worden opgesteld, veel aangenamer klinken. -

Document Het is moeilijk om regels op te stellen die voor iedereen gelden en waar iedereen achterstaat. Toch is dat één van de voornaamste kenmerken van een democratische rechtsstaat. De overheid en de burgers kunnen niet zomaar hun gang gaan. Regels beschermen ons tegen de willekeur van de overheid en van de andere burgers. Als wij vinden dat deze regels overtreden worden, kunnen wij naar de rechtbank stappen en daar ons gelijk halen. Die rechtbank oordeelt objectief en onafhankelijk. Die rechtbank kan dus ook de overheid © ZAK

veroordelen.


[A]


2

m odule module

35

België is een democratische rechtsstaat. Wat wil dat zeggen? Een democratische rechtsstaat moet aan vijf voorwaarden voldoen. We zetten ze hier op een rijtje.

1 De regels van de rechtsstaat beantwoorden aan wat de overgrote meerderheid van de samenleving

aanvaardbaar en rechtvaardig vindt.

2 Een rechtsstaat moet een democratie zijn: de meerderheid drukt de wil van het volk uit in regels. 3 Elke burger moet erop kunnen vertrouwen dat die regels altijd zullen worden toegepast. 4 Er kunnen geen uitzonderingen worden toegestaan. Vrijheid en gelijkheid zijn grondprincipes. 5 De burgers moeten zien en weten welke beslissingen de overheid neemt en hoe en waarom de

overheid die beslissingen neemt. Dit noemt men openbaarheid van bestuur.

Activeren Stripverhalen en de rechtsstaat.

36

1

Hoe worden de helden in deze stripfragmenten behandeld ? Worden hun rechten gerespecteerd?

2

Welke voorwaarde voor de democratische rechtsstaat wordt in dit fragment niet toegepast?

3

Herschrijf en/of herteken dit fragment maar hou rekening met de voorwaarden voor de democratische

rechtsstaat.

4

Stel minstens één regel op die deze toestand in de toekomst onmogelijk maakt.


1

Uit ‘Maus, vertelling van een overlevende’. Art Spiegelman beschreef de jodenvervolging in een stripverhaal waarin hij de joden voorstelt als muizen, de nazi’s als katten en de Polen als varkens. Art Spiegelman is in 1948 geboren in Stockholm als zoon van de Poolse joden Vladek en Anna Spiegelman. Hij vertelt ons het verhaal van de holocaust en transformeert Duitsland tot een monsterlijke muizenval. Art Spiegelman, Maus, vertellingen van een overlevende, uitgegeven bij De Harmonie.


[A]


2

m odule module

37

2

Uit ‘De Lotelingen’, uit de reeks Bakelandt van Hector Leemans, uitgegeven bij Standaard Uitgeverij.

38


3

Uit ‘De matras van Madras’, een album in de reeks ‘De avonturen van Nero en C°’ van Marc Sleen, uitgegeven bij Standaard Uitgeverij. In dit fragment verzeilt Nero weer eens in een hachelijke situatie.


[A]


2

m odule module

39

4 Uit ‘De gouden cirkel’, een avontuur van Suske en Wiske door Willy Vandersteen en uitgegeven bij Standaard Uitgeverij. De twee sigarenrokende figuren hebben recht op een kapsule X025 die het leven van professor Barabas kan redden.

5

Uit ‘De avonturen van Piet Pienter en Bert Bibber’, uitgegeven bij Standaard Uitgeverij. In ‘De diktator van San Doremi’ wordt de oude Alfredo Tranquila opzijgezet door zijn neef Julio Agosto.

40


Document In de Middeleeuwen had de adel het hier voor het zeggen. Dat was een kleine groep die zijn macht alleen moest delen met de geestelijkheid. Het overgrote deel van de bevolking had geen inspraak. Maar de burgers in de steden werden steeds rijker en dus ook machtiger. Beetje bij beetje moest de adel de macht uit handen geven. In de 19de eeuw kende de industrie een enorme bloei en was de macht van de burgerij op zijn sterkst. Dat was ook niet zo’n grote groep. Het overgrote deel van de bevolking - de arbeiders in de fabrieken, de boeren, de werklui - had niets te zeggen. Toch moest de burgerij stilaan leren de macht met de andere bevolkingsgroepen te delen. Eeuwen heeft het geduurd voordat de adel en de burgerij, maar ook het leger, de geestelijkheid, de boeren, de arbeiders, … een systeem hadden gevonden om min of meer rustig samen te leven. Zo’n systeem is niet te koop. Het ziet er niet uit als een bouwpakket voor een videomeubel. Er zit ook geen handleiding bij. Dat heeft de zaken natuurlijk niet vergemakkelijkt. Het heeft heel lang geduurd voor iedereen inzag dat een systeem dat met iedereen rekening houdt, het beste is. Zo’n systeem is de democratie. In een democratie heeft iedereen inspraak. En als die democratie de vrijheid en de gelijkheid van de burgers vastlegt in regels dan spreken we van een democratische rechtsstaat. België is een democratische rechtsstaat. Voor dit systeem hebben wij lang gevochten. Dat geef je natuurlijk niet zomaar uit handen, zelfs al is het niet perfect. Want ook in een democratische rechtsstaat loopt al eens een en ander fout. Het enige wat wij kunnen doen, is blijven ijveren voor een steeds betere samenleving.


[A]


2

m odule module

41

Extra De geschiedenis heeft heel wat politieke systemen voortgebracht. In deze oefening brengen we er een aantal samen. De opdracht is dubbel: a) zet bij elk systeem een cijfer dat overeenstemt met de etymologische verklaring (de etymologie onderzoekt de verre oorsprong van woorden); b) gebruik nu die informatie om bij elke staatsvorm de letter met de juiste inhoudelijke verklaring te zetten. Maak eventueel gebruik van een woordenboek of een encyclopedie.

Democratie Dictatuur Particratie Republiek Theocratie Monarchie Oligarchie Totalitaire staat

42


Cijfer etymologische verklaring

Letter inhoudelijke verklaring

Etymologische verklaring

1 Komt uit het Latijn: samensmelting van res (zaken, belang, staat) en publicus (van de staat) 2 Komt uit het Latijn: totaliter (geheel) 3 Komt uit het Latijn: dictare (te kennen geven, voordragen, zeggen) 4 Griekse samenstelling van monos (alleen) en archè (regering, heerschappij) 5 Griekse samenstelling van oligos (klein, weinig) en archè(regering, heerschappij) 6 Griekse samenstelling van theos (god) en kratein (macht hebben, heersen) 7 Griekse samenstelling van demos (volk) en kratein (macht hebben, heersen) 8 Woord gevormd door het samensmelten van partij met het Griekse kratein (macht hebben, heersen)


[A]


2

m odule module

43

Inhoudelijke verklaring

a De politieke macht is in handen van een kleine, gesloten groep. b De politieke macht wordt direct van God afgeleid. c Het staatshoofd wordt niet aangewezen door erfopvolging, maar wordt verkozen. d De hoogste macht in het land is erfelijk en ongedeeld in handen van één (vorstelijk) persoon, die al of

niet samenwerkt met een regering, een volksvertegenwoordiging en onafhankelijke rechters.

e De alleenheerschappij van een persoon of een kleine groep (vb. een aantal militaire generaals), meestal

door middel van een staatsgreep.

f De overheid probeert vanuit één enkel machtscentrum het leven te beheersen o.a. door het aanwenden

van technologische, militaire, economische en psychologische machtsinstrumenten. Van elke persoon

wordt een actieve inzet en een totale overgave aan de overheidsidealen geëist.

g Het volk regeert zichzelf (al dan niet door vertegenwoordigers) en kan vrij zijn meningen en wensen uiten. h De echte macht berust eigenlijk bij de verschillende politieke partijen die onder elkaar de macht

44

verdelen zonder al te veel inspraak van het volk.


Activeren Stel, je hebt een wereldreis gewonnen. Je mag met vier de wereld rond. Maak eerst groepjes van vier. Je mag per continent twee landen bezoeken. Kies nu samen met je drie vrienden of vriendinnen op de kaart hieronder de landen die jou het leukst lijken. Wellicht kan een reisbrochure jullie op weg helpen. Zoek wat informatie over die landen die je hebt gekozen. Ben je er wel welkom? Heb je er een internationale pas voor nodig? Is het een democratische rechtsstaat? Is het er wel overal veilig en zo neen, waarom niet? Duid je reisroute aan op onderstaande wereldkaart. Als je reis georganiseerd is, breng dan verslag uit voor de klas. 16O

18O

Russia

Arc

tic

16O

14O

12O

10O

cle

8O

6O

4O

2O

O

20

A R C T I C

Beaufort Sea

Cir

40

60

80

100

120

140

Severnaja Zem'la

O C E A N

160

180

160

Ostrov Kotel'nyj

tic

Arc

Queen

Island

Zem'la FrancaIosifa

Elizabeth Islands

6O

Victoria Island

Alaska (US)

Greenland Sea

Greenland (Dk.)

Baffin Bay

Novaja Zem'la

Bering Sea

Noril'sk

Baffin Island

n

a

d

Norway

a

Denver

S t a t e s

O C E AN

2O

New Orleans

Mexico

Hawaiian Islands (US)

Guadalajara

Belmopan Guatemala

OCEAN

Bahamas La Habana

Mexico

Cuba

Jamaica

Belize

Kingston

Honduras

Haiti

Cape Verde

Dominica

Dakar

Tunisia

Bamako

an

Ouagadougou

Monrovia 5

Ivory Coast Abidjan

Equator

Guayaquil

Fortaleza

Manaus

B r a z i l

Lima

8

Egypt

Kisangani

Brazzaville

Uganda

Kampala

2O

PACI F I C

Lusaka

I. Pitcairn (UK)

icorn

Tropic of Capr

Argentina

Isla de Pascua (Ch.)

Îles Australes (Fr.)

Chile Mendoza Santiago

3O

Montevideo

Porto Alegre

South Africa

Lhasa

Kanpur

Shanghai

Wuhan

Hangzhou Chongqing T'aipei

14

Kunming

13 Dhaka Myanmar Calcutta

Nagpur

Madras

Da Nang

Krung Thep (Bangkok)

Phnum Penh Thanh PhoHo Chi Minh (Saigon)

Medan

h S out h C

INDIAN

Tanzania

I

Celebes Sea

n

d

o

n

e

Kiribati

s

i

a

Java

Surabaya

Antananarivo

Coral Sea

Mauritus

Port Louis

Vanuatu

Broome

Réunion (Fr.)

Townsville

Mbabane

Swaziland

OCEAN

Maseru Lesotho

NouvelleCalédonie (Fr.)

Tropic of Brisbane

Perth

O CE AN

PA CI FI C

Newcastle

Adelaide

Melbourne

Sydney

Tasman Sea

Auckland

Tasmania Îles Kerguelen (Fr.)

EUROPE

AFRICA

ASIA

1 : Estonia 2 : Latvia 3 : Lithuania 4 : Czech Rep. 5 : Slovakia 6 : Austria 7 : Hungary 8 : Slovenia 9 : Bosnia & H. 10 : Croatia 11 : Yugoslavia 12 : Albania 13 : Macedonia 14 : Bulgaria 15 : Switzerland 16 : Luxembourg 17 : Belgium 18 : Netherlands 19 : Moldova

1 : Gambia 2 : Guinea Bissau 3 : Guinea 4 : Sierra Leone 5 : Liberia 6 : Ghana 7 : Togo 8 : Benin 9 : Eq. Guinea

1 : Georgia 2 : Azerbaijan 3 : Armenia 4 : Lebanon 5 : Cyprus 6 : Israel/Palestine 7 : Jordan 8 : Kuwait 9 : Bahrain 10 : Qatar 11 : U. Arabs Em. 12 : Nepal 13 : Bangladesh 14 : Bhutan 15 : Brunei

GEOATLAS® WORLD VECTOR - GRAPHI-OGRE® - France - 1997

Isla Grande de Tierra del Fuego

Hobart

New Zealand

South Georgia (UK.)

Wellington Christchurch

Cape Horn

Dunedin

Southern Ocean

Weddell Sea ctic

Antar

le

Circ

A

n

t

a

r

c

t

i

c

a


[A]


2 Antar

ctic

O CEA N

Circ

le

m odule module

45

Fiji Suva

Nouméa

Rockhampton

A u s t r a l i a

Durban

Falkland Islands (UK.)

Tuvalu

Darwin

Great Australian Bight

4O

6O

Solomon Islands

Solomon Sea

Timor Sea

Canberra

5O

Nauru

Rabaul

Port Moresby

Maputo

Equator

Papua New Guinea

Jayapura

Banda Sea

Madagascar

Cape of Good Hope

Buenos Aires

Palau (US)

Celebes

Cape Town

Uruguay

Marshall Islands

Federated States of Micronesia

Manado

Banjarmasin

Zambia Malawi

Mozambique

Guam (US)

Borneo

Jakarta

Bandung

cer

Tropic of Can

Mariannes Islands (US)

Philippine Sea

Davao

M a l a y s i a

Sumatra

Seychelles

O CEA N

Philippines

in

Bandar 15 Seri Begawan

Kuala Lumpur

Singapore

Equator

Quezon City

Manila

Vietnam Cambodia

Colombo

Maldives

East China Sea

Hainan Dao

Viangchan

Thailand

Gulf of Thailand

Yokohama

Hong Kong

Ha Noi

Laos

Mandalay

Yangon (Rangoon)

Bangalore

Victoria

Nagoya Hiroshima

Taiwan

Guangzhou

(Burma) Bay of Bengal

Tokyo

Osaka

Nagasaki

Thimphu

12

India

Hyderabad

Somalia

Pusan

Qingdao Nanjing

Chengou

Sri Lanka

Dar Es Salaam

Pretoria

Johannesburg

Bombay

Sucutra (Yem.)

Muqdisho (Mogadishu)

Burundi Dodoma

Taiyuan Xi'an

Kathmandu

PA CI FI C

Japan

North Korea Soul South Korea

C h i n a

Jammu and Kashmir

Hargeysa

Zimbabwe Botswana Gaborone

Arabian Sea

Nairobi

Harare (Salisbury)

OCEAN

Curitiba

San'a Djibouti

Kigali

Zaire Lubumbashi

Namibia

Yemen

Kenya

Rwanda

Bujumbura

Kananga

Windhoek Walvis Bay (South Africa)

Lanzhou

Tajikistan

Afghanistan

Oman

Adis Abeba (Addis Ababa)

Luanda

Rio de Janeiro

Eritrea

Al-Khartum (Khartum)

La Paz

F r a n ç a i s e

Dusanbe

Aschabad

Arabia

Sudan

Angola

Bolivia

P o l y n é s i e

Cook Islands (NZ)

Mashhad

Red Asmera Sea

Ethiopia

Congo

Turkmenistan

Iran

Mbuji-Mayi

ATLANTIC

Baku

Sea of Japan

P'yongyang

Tianjin

Kyrgyzstan

Taskent

a

Tabriz

Nigeria

Salvador

Brasilia

2

3

Biskek

Saudi

N'Djamena

Maiduguri

Zaria

Se

1

Jerevan

Sea

Ibadan C. African R. Lomé Cameroon Bangui Lagos PortoYaoundé Accra Novo Malabo

Kinshasa Recife

Îles Marquises (Fr.)

7

9 Sao Tome. & P. Libreville Gulf of Gabon Guinea

Amazonas

Quito

6

Tbilisi

Ankara

Turkey

Cimkent

Uzbekistan

Sapporo Vladivostok

Shenyang Beijing (Peking)

a

4

Ulaanbaatar (Oulan-Bator)

Mongolia Urümqi

Alma-Ata

Syria Tehran Nicosia 5 Kabol 4 Dimashq (Damascus) Islamabad Bayrüt (Beirut) Amman Baghdad Qandabar Lahore 6 7 Kerman Al-Iskandarïyah Iraq Delhi Yerushalayim 8 Al-Kuwayt (Jerusalem) (Kuweit) Pakistan New Delhi Al-Qähirah (Cairo) 9 10 Ad-Dawhah (Doha) Ar-Riyad Karachi 11 (Riyad) Abu Zaby Masqat (Abu Dhabi) Ahmadabad (Muscat) Jiddah Makkah Bur Sudan

Chad

Niamey

Burkina F.

3

Istambul Izmir

Aral Sea

Se

Paramaribo

Suriname Cayenne Guyana Guyane Fr.

Peru

14

Skopje

Athens

Niger

Ust'-Kamenogorsk

an

Conakry

Odessa

Greece

Libya

Mali

Senegal

Banjul 1 Bissau 2

Praia

Freetown

Georgetown

Santa Fe de Bogota

ne

Algeria

Nouakchott

Cali

Kiribati

Tunis

El Djazaïr (Algiers)

13

12

Tiranë

Napoli

Taräbulus (Tripoli)

El Aaiun

Trinidad & Tobago

Venezuela

Medellin

Ecuador

Italy

Roma

Western Sahara

Caracas Panama

Panama

Colombia Archipielago de Colon (Eq.)

Milano

Barcelona

Celinograd

Karaganda Volgograd Rostovna-Donu

Bucuresti Beograd Sarajevo Black Sea Sofija 10 9 11

Mediterra

Wahran

Rabat Casablanca

7 Budapest 8 Zagreb Romania Ljubljana

Sachalin

Komsomol'skna-Amure

Cita

Omsk

K a z a k h s t a n

Dnepropetrovs'k

19 Kisin'ov

Aleutian Islands

PetropavlovskKamcatskij

a

A ndam

Costa Rica

San José

Equator

Sevilla

Mauritania

Santo-Domingo Puerto San Juan Rico (US) Guadeloupe (Fr) Martinique (Fr)

Managua

O

Madrid

Spain

Islas Canarias (Sp.)

Dom. Rep.

Portau-Prince

Tegucigalpa Guatemala El Salvador San Salvador Nicaragua

1O

Lyon

i

Semipalatinsk

Ukraine

5

Wien

6

Morocco Miami

Gulf of Mexico

Monterrey

1O

Lisboa

Madeira (Port.)

Houston

er

Honolulu

Bern 15

Marseille

Portugal Acores (Port.)

Atlanta

Dallas

Tropic of Canc

ATLAN TIC

Boston

Philadelphia Washington

Phoenix

San Diego

New York

Indianapolis

Kansas City

U n i t e d

Los Angeles

France

16 Germany

Ufa Samara

Kijev

spian

San Francisco

3O

Detroit

Bay of Biscay

Moskva (Moscow)

Minsk

Warszawa Praha 4 Bratislava

Berlin

Jekaterinburg

Belarus

Poland

Bonn

17

Brussel Paris

s

Chabarovsk

Kazan

Ca

Sacramento

Montréal Ottawa

Toronto

Chicago

London

Vilnius

Gdansk

Kingdom Ams.18

Newfoundland

s Novosibirsk

Perm

Niznij Novgorod

Riga

3

Kaliningrad

Denmark

Liverpool

Dublin

Ireland

Québec

u

Sankt-Peterburg

1 Tallinn 2

Kobenhavn

Glasgow

Belfast

Winnipeg

Portland

Minneapolis

Helsinki Stockholm

North Sea

United

Seattle

P A C I F I C

R

Oslo

Calgary Vancouver

Sea of Okhotsk

Archangel'sk

Finland

Trondheim

Sea

a

Reykjavik

a

C

Sweden

Iceland

Hudson Bay

Jakutsk

Vorkuta

Murmansk

Norwegian Sea

Gulf of Alaska

4O

Alaska (United States)

Anadyr'

Barents Sea

Svalbard (Nor.)

Bering Sea

5O

140

cle

Cir

Ellesmere

Capricorn

[B]

De Grondwet

Start In de loop van de laatste twee eeuwen is over heel wat regels of principes ruime eens-

ge-

zindheid gegroeid. Of anders gezegd er is een consensus gekomen. Dat is ook in België het geval. Belangrijke basisregels vind je terug in de Belgische Grondwet, de moeder van alle Belgische wetten. Surf eens naar de volgende sites en ga op zoek naar de Grondwet: www.senate.be of www.vlaamsparlement.be (rubriek info - relevante regelgeving) Als je de mogelijkheid niet hebt om op het net te surfen, dan vind je de Grondwet ook nog in tal van andere publicaties. Heb je de tekst van de Grondwet gevonden? Prima! Downloaden dan, want je hebt hem nog nodig.

Is het prettig surfen op de site van de Senaat en deze van het Vlaams Parlement? Zijn deze sites jongerenvriendelijk? Wat is goed en wat zou je veranderen?

46


Document Hieronder staan een aantal grondwettelijke rechten. Welk artikel uit de Belgische Grondwet past daarbij?

1. vrijheid van persoon (= niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt) (art. .....................)

2. vrijheid van godsdienst (art. .....................) 3. vrijheid van taal (art. .....................) 4. vrijheid van onderwijs, het onderwijs is kosteloos (art. .....................) 5. persvrijheid (art. .....................) 6. onschendbaarheid van woning (art. .....................) 7. het briefgeheim is onschendbaar (art. .....................) 8. recht op arbeid (art. .....................) 9. recht op sociale zekerheid (art. .....................) 10. recht op sociale, geneeskundige en juridische bijstand (art. .....................) 11. recht op een behoorlijke huisvesting (art. .....................) 12. recht op vergaderen (art. .....................) 13. recht van vereniging (art. .....................) 14. petitierecht of het recht om verzoekschriften in te dienen (art. .....................) 15. eigendomsrecht (art. .....................) 16. gelijkheid van alle mensen (art. .....................)


[B]

De Grondwet

2

m odule module

47

Activeren De Grondwet is een belangrijk instrument om de rechten van de burgers te vrijwaren. In het verleden stelden zich een aantal problemen die onze Grondwet vandaag onmogelijk maakt. Onderzoek al deze stukjes en zet er dan bij welk grondwetsartikel erop van toepassing is. Je kan daarbij de lijst op de vorige bladzijde gebruiken.

Probleem

1 In de Middeleeuwen: de kinderen van de armen zijn niet welkom in de

abdijschool. Bovendien moeten zij vader en moeder helpen op het land.

2 Heel Europa vanaf 1480: in heel Europa worden protestanten vanwege

hun godsdienstige overtuiging vervolgd en op de brandstapel ter dood

gebracht.

3 Einde 17de eeuw in Frankrijk: Lodewijk de Veertiende, de ‘Zonnekoning’,

laat met zijn lettres de cachet (brieven door de koning getekend) ieder-

een

opsluiten die zijn beleid in vraag durft te stellen.

4 Tussen 1760 en 1820 in Engeland: wie erin slaagt een stuk grond te

omheinen, wordt er eigenaar van. Heel wat kleine boeren hebben de

middelen niet om hun kleine stukje grond te omheinen en zijn daardoor

verplicht hun grond af te staan aan de grootgrondbezitters.

5 Begin 19de eeuw in de V.S.: negerslaven worden massaal uit Afrika

48

aangevoerd en worden verplicht tewerkgesteld in de katoenindustrie.


Belgisch grondwettelijk recht

Onze rechten zijn vastgelegd in de Grondwet. Maar dat is niet overal ter wereld zo. Lees de onderstaande voorbeelden en vul daarna het grondwettelijk recht in dat bij ons zoiets moet voorkomen.

Belgisch grondwettelijk recht

Probleem

1 Ben Mabilan werd samen met zijn vijftienjarige zoon Orlando zonder

bevel gearresteerd en twintig dagen gedetineerd. Men dacht dat hij aanhan-

ger was van de militaire vleugel van de verboden communistische partij.

De jongen was er getuige van dat zijn vader werd geslagen en gemarteld

met elektrische schokken. Hij kreeg zelf één elektrische schok toegediend.

2 Getta Mosis zit al tien jaar gevangen vanwege zijn etnische afkomst. 3 Febe Vélasquez kwam om bij een bomaanslag op het hoofdkantoor van de

vakbond.

4 Andreas Christo zit in de gevangenis omdat hij vanwege zijn godsdienstige

overtuiging niet in het leger wil.

5 Wang Xizhe zit een veertien jaar lange gevangenisstraf uit voor het

uitgeven van een niet-officieel tijdschrift.

6 Mamadou Ba werd gedood vanwege zijn huidkleur en taal. 7 Kapitein Dogo werd gemarteld en is daarna gestorven omdat hij een koran

en een gebedssnoer verborgen hield in zijn cel.

8 Straatkinderen worden door huurmoordenaars uit de weg geruimd omdat

ze de winkeliers een doorn in het oog zijn.

Welk besluit kan je hieruit nu trekken? Waarom is een Grondwet een belangrijk instrument?


[B]

De Grondwet

2

m odule module

49

Document Wat bevat de Grondwet? De Belgische Grondwet telt 198 artikels en kan gemakkelijk in een kleine brochure van ongeveer 35 bladzijden worden uitgegeven. De artikels 8 tot 32 handelen over de Belgen en hun rechten. Van artikel 33 tot 166 gaat het over de staatsmachten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Daar hebben we het later nog over. De overige artikels behandelen het grondgebied, de buitenlandse betrekkingen, financiën, de gewapende macht, de herziening van de Grondwet. Rechten, vrijheden en staatsmachten vormen dus duidelijk de hoofdbrok. Die artikelen bepalen of ons land een democratische rechtsstaat is of niet. Men mag dus gerust zeggen dat de Grondwet het fundament vormt van onze democratische staatsorganisatie. De artikels van de Grondwet vormen de basis van een hele reeks wetten, decreten en besluiten. Die mogen uiteraard niet in tegenspraak zijn met de Grondwet.

Extra De Grondwet en de staatsindeling: België is een federale staat.

Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap Vlaamse en Franse Gemeenschap Duitstalige Gemeenschap

50


1 Vlaams Gewest

1

5 Vlaamse provincies (West- en Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant)

2 Vlaamse Gemeenschap

De inwoners van het Vlaams Gewest en de Nederlandstaligen uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

3 Waals Gewest

5 Waalse provincies (Henegouwen, Namen, Luxemburg, Luik en Waals-Brabant)

4 Franstalige Gemeenschap

De inwoners van het Waals Gewest (met uitzondering van de inwoners van de Duitstalige Gemeenschap) en de Franstaligen uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

5 Duitstalige Gemeenschap

De inwoners van het Duitstalige taalgebied

6 Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Het grondgebied van de 19 Brusselse gemeenten

1

Aan Vlaamse kant werd ervoor gekozen om gemeenschap en gewest samen te voegen.

Hieronder zijn 6 kaartjes afgedrukt. Op ieder kaartje is een bepaald deel van België FEL ROZE gekleurd. Bij elk van deze kaartjes past één van de bovenstaande gewesten of gemeenschappen. Zet nu het juiste nummer bij het juiste kaartje.


[B]

De Grondwet

2

m odule module

51

[C]

De scheiding der machten

Document Welke machten zijn er? Om een land te regeren moeten wetten gemaakt worden. Als die wetten er zijn, moeten ze in de praktijk uitgevoerd worden. En als zulke wetten aanleiding geven tot conflicten dan moeten die opgelost worden. In een democratische rechtsstaat heeft niemand zomaar de macht om die dingen te doen. Er is ook niet één persoon of één instelling die tegelijk over de drie machten beschikt. De machten zijn met andere woorden gescheiden: de wetgevende macht, de uitvoerende macht, de rechterlijke macht.

Activeren Waarom moeten de machten gescheiden zijn? Lees even het volgende. Nachtmerrie “Een paar maand geleden stond ik stil voor de verkeerslichten op de hoek van de Steenstraat. Ineens botste een andere auto achteraan tegen mijn auto. De knal drukte mij in de zetel. De bestuurder van de andere auto maakte zich verschrikkelijk boos terwijl ik toch helemaal niet in fout was. De politie werd erbij geroepen en maakte een proces verbaal op. Gisteren moest ik voor de rechtbank verschijnen. De rechter was de bestuurder van de andere auto. Hij oordeelde dat ik voor alle kosten moet opdraaien. Bovendien veranderde hij snel even de wet. En hij voegde er nog aan toe dat hij ervoor zou zorgen dat ze streng zou worden toegepast. Daardoor mag ik nu de volgende zes maanden mijn auto niet besturen.”

Stel dat jou dit overkwam, zou je dan ook van een nachtmerrie spreken? Waarom?

52


Droom “Vorige week voetbalde België tegen Brazilië. België won de vriendschappelijke partij met 11-1. Eerlijk heidshalve moeten we eraan toevoegen dat de scheidsrechter een Belg was. Bovendien had hij zelf het reglement opgesteld.”

Stel dat dit echt gebeurt, zou je dat dan ook een droom noemen? Waarom wel? Waarom niet?

Hoe kunnen deze situaties worden vermeden?

Document Wie zijn de drie machten? De wetgevende macht is in handen van het parlement, de uitvoerende macht ligt bij de regering en de koning, en de rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken. In de praktijk zijn die drie machten niet helemaal gescheiden. De wetgevende macht wordt als de belangrijkste beschouwd omdat uit de wetten de macht van het volk blijkt. Wie de wet maakt, beslist hoe de uitvoerende en de rechterlijke macht worden georganiseerd. Toch is de realiteit anders. De regering slaagt er in België dikwijls in om het parlement naar zijn hand te zetten. Het overwicht van de uitvoerende macht is groot. Ook is de scheiding der machten niet zo strikt als men meestal voorhoudt. Enkele voorbeelden: de regering (uitvoerende macht) kan ook wetten ontwerpen (wetgevende macht); de rechterlijke macht interpreteert bij het rechtspreken de wetten (wetgevende macht). De drie machten zijn dus wel zelfstandig maar tussen hen bestaat er ook een zekere wisselwerking.

• •


[C]


2

m odule module

53

Activeren Verbind op de juiste manier met elkaar: Wetten maken

RM

regering

Wetten uitvoeren

WM

hoven en rechtbanken

Conflicten oplossen

UM

parlement

Activeren Hieronder vind je drie verhalen uit het dagelijkse leven. Herken je in de drie verhalen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht? Kan je hier spreken van scheiding der machten? Na de schoolfuif Hendrik: “Vorige week zaterdagnacht hield de politie mij tegen. Ik kwam rond 1 uur van de schoolfuif, met de fiets en mijn licht brandde niet. Mijn pa had mij nog verwittigd. Dat hadden die mannen natuurlijk gezien. Gelukkig had ik niet gedronken. Ik heb een preek van 15 minuten gekregen, maar ze hebben geen PV opgesteld. Ik zal dus geen boete moeten betalen. Oef. Coole gasten die flikken.”

Wetgevende macht: Uitvoerende macht: Rechterlijke macht:

54


Scheiding der machten? Ja - Neen Kan je ook verwoorden waarom?

Rug aan rug … Jonas: “‘k Heb gisteren vijf bladzijden straf gekregen van de studiemeester. Ik zat op de sportvelden met mijn rug tegen de rug van een meisje uit mijn klas. Niets aan de hand. Tenminste dat dacht ik. Maar de studiemeester vond dat dat niet paste. Ik vroeg hem waarom, maar dat kon hij zo direct niet uitleggen. Laat vallen, dacht ik. Vijf bladzijden aan mijn broek. En nog goed dat ik mij niet te hevig verdedigde, want dan wordt de portie verdubbeld. Zeg nu zelf.”

Wetgevende macht: Uitvoerende macht: Rechterlijke macht: Scheiding der machten? Ja - Neen Kan je ook verwoorden waarom?


[C]


2

m odule module

55

Sigaretje paffen Jan: “Gisteren betrapte de leerkracht met toezicht mij tijdens de speeltijd met een sigaret in de klas. Brute pech! Hij kon er niet mee lachen. Daar heeft die man meestal moeite mee. Ik had niet echt een excuus en ik probeerde er mij dan ook niet uit te babbelen. Dat is onnozel. Maar ik schrok toch toen ik hoorde dat dit een zaak werd voor het begeleidingsteam. Het begeleidingsteam bestaat uit vier leerkrachten. Zij komen één keer per week samen om straffen uit te spreken, zogezegd voor zware overtredingen. Als een sigaret roken in de klas nu ook al een zware overtreding is.” (een week later) Jan: “Eén dag uitsluiting heb ik gekregen. Ik was nog niet goed binnen of ze begonnen al te zwaaien met het schoolreglement. Bij ons is het schoolreglement opgesteld door het schoolbestuur, door de directie, de ouders en door een afvaardiging van de leerlingen. Er was niet veel dat in mijn voordeel sprak. En zo komt het dat ik vandaag thuis zit straf te schrijven.”

Wetgevende macht: Uitvoerende macht: Rechterlijke macht: Scheiding der machten? Ja - Neen Kan je ook verwoorden waarom?

56


Activeren Neem de poster met de drie machten bij de hand. Daarop staan drie kolommen. Voor elke macht één. Ook elk overheidsniveau staat op die poster afgebeeld. Van de gemeente tot de Europese Unie. Elk niveau heeft zijn eigen taken. Dat noemt men bevoegdheden. Hieronder vind je alle begrippen die je moet invullen, door elkaar. Probeer alles op de juiste plaats te zetten. Ga eens spieken bij je buren om te zien of zij hetzelfde resultaat hebben. Achteraf kan je dan voor elk niveau foto’s zoeken in kranten en tijdschriften.

1 Burgemeester en schepenen 2 Europees Hof in Straatsburg 3 Europees Parlement 4 Europese Commissie 5 Europese Raad 6 Federale regering 7 Gemeenteraad 8 Gouverneur en de bestendige deputatie 9 Kamer van volksvertegenwoordigers 10 Koning (2 X) 11 Provincieraad 12 Raad van de Europese Unie 13 Rechtbanken en gerechtshoven 14 Senaat 15 Vlaams Parlement 16 Vlaamse Regering 17 Rechters door de koning benoemd


[C]


2

m odule module

57

[D]

De rechterlijke macht

Start Met de rechterlijke macht komen we soms onzacht in contact. Als we een overtreding begaan, kunnen we beboet worden. Als we een misdaad begaan, kunnen we gevangenisstraf oplopen. Maar bestraffen is niet gemakkelijk. Maak groepjes van vier à zes leerlingen. Je krijgt de beschrijving van een aantal misdrijven. Jullie zijn de jury of zelfs de rechters. Jullie bepalen de straf en de strafmaat voor de volgende vergrijpen. Probeer dat zo eerlijk mogelijk te doen! Hou rekening met de slachtoffers als die er zijn. Hou ook rekening met de dader. En noteer ook waarom je voor die bepaalde straf en strafmaat hebt gekozen. Kies uit de volgende straffen: Bevel tot het betalen van een schadevergoeding, een boete, een voorwaardelijke straf, gemeenschapsdienst, gevangenisstraf, een verblijf in een jeugdinstelling, dwangarbeid. Of beslissen jullie tot vrijspraak?

Geval 1: De beschuldigde is voetballer Wimmeke Pieters (26). Hij staat terecht voor illegaal wapenbezit. Toen hij tijdens de winterstop vanuit Rome naar Brussel wilde vliegen werd het wapen in zijn handbagage gevonden. Pieters, die een driejarig contract uitdient bij AS Roma, zei dat het wapen een kerstcadeau was voor zijn zus. Hij was vergeten dat het in zijn bagage zat, zoniet zou hij het aangegeven hebben. De bekende voetballer bracht de nacht in de cel door met handtekeningen zetten voor de politie en andere gevangenen. Hij pleit onschuldig voor illegaal wapenbezit.

58


Geval 2: De beschuldigde is Radact NV, een belangrijk bedrijf dat wereldwijd 15 000 mensen tewerkstelt. Vijf jaar geleden dumpte het bedrijf illegaal vaten met radioactief afval en bedekte ze met een laag aarde. De vaten werden verondersteld lekvrij te zijn en de grond werd verkocht aan een projectontwerper die er een verkaveling van maakte. De projectontwerper beweert helemaal niet op de hoogte te zijn geweest van het radioactief afval. Routinetests tonen nu een ongewoon hoge radioactiviteit in de nieuwe wijk. De vaten lekken intussen.

Geval 3: De beschuldigde is Greg Castaer, een 16 jaar oude Gentenaar. Hij overviel Lisa Bertels, een 75-jarige weduwe. Hij trok haar handtas uit de hand terwijl ze stond te wachten om de straat over te steken. De oude dame kwam juist terug van de bank waar ze een paar rekeningen had betaald. De buit bedroeg E 20. De oude dame die lijdt aan een hartkwaal, verblijft wel nog steeds in het ziekenhuis waar ze in shocktoestand werd heengebracht.

Geval 4: De beschuldigde is Clara Vurig (49). Zij stichtte brand bij Goed en Goedkoop, een verzekeringsmaatschappij in Zaventem, nadat ze was ontslagen. Mevrouw Vurig werkte reeds 25 jaar bij Goed en Goedkoop. Vijf mensen kwamen om in de brand. De maatschappij verkeerde al een tijdje in financiële moeilijkheden, daarom ook werden zeer recent 18 mensen ontslagen.


[D]


2

m odule module

59

Geval 5: De beschuldigde is politieagent Karel Tgeeftniet (45). Op 24 december hield hij Cindy Terzake tegen omdat ze te snel door de dorpskom van Baasvelde reed. Omdat het kerstavond was, wilde agent Tgeeftniet het voorval best door de vingers zien voor E 15 en een kus.

Geval 6: De beschuldigde is Mika Noppes. Deze 23-jarige man kidnapte de 5 jaar oude dochter van de minister van Binnenlandse Zaken, Inter Pol. De jongeman eiste dat 15 miljoen werd achtergelaten in een vuilnisbak in het park. Met het geld wilde hij de oorlogswezen opvangen. De man dreigde ermee de dochter van de minister om te brengen als aan zijn eis niet tegemoet werd gekomen. Hij werd gearresteerd toen hij de buit kwam ophalen.

Geval 7: De beschuldigde is Johan Bruteman (33). Hij doodde zijn vrouw toen hij haar in bed betrapte met zijn beste vriend. Hij wurgde haar nadat hij zijn vriend buiten bewustzijn had geslagen.

Na de oefening breng je alle vonnissen eens samen. Welke argumenten hebben meegespeeld in het bepalen van de strafmaat? Leg jullie beslissingen voor aan een advocaat of aan een rechter. Welke strafmaat zou hij bepalen? Ga in de krant op zoek naar uitspraken van rechtszaken. Vergelijk die met jullie eigen vonnissen. Waren jullie strenger? Of minder streng? En waarom? Kan een rechter in de werkelijkheid om het even welke straf opleggen?

60


De Morgen

Document Hoe is het gerecht in België georganiseerd?

S T R A FR E C HT E N

BURGERLIJKE RECHTSMACHTEN

Hof van Cassatie Brussel

Hof van Cassatie Brussel

5 hoven van Beroep Gent Antwerpen Brussel Bergen Luik

5 hoven van Beroep & Arbeidshoven Gent Antwerpen Brussel Bergen Luik

(misdaden)

Per gerechtelijk arrondissiment: (27)

Hof van Assisen In elk van de 10 provinciehoofdsteden

(wanbedrijven)

27 Correctionele rechtbanken In elk gerechtelijk arrondissement (met ook Jeugdrechtbank)

zetelend:

• in eerste aanleg • in graad van beroep (tegen vonnissen Politierechtbank)

(overtredingen)

Politierechtbanken

Rechtbank van Eerste Aanleg (met ook Jeugdrechtbank) Rechtbank van Koophandel Arbeidsrechtbank Per kanton (225)

Vredegerecht

Politierechtbank

Bevoegdheid: o.m. • geschillen tot E 1859,20 • alle geschillen inzake huur, handelshuur, land- pacht. • dringende voorlopige maatregelen in gezins crisissituaties.

Burgerlijke afdeling, alle geschillen in verband met verkeersongevallen.

Bron: Orde van Advocaten


[D]


2

m odule module

61

Document De indeling van de rechterlijke macht?

Burgerlijke rechtbanken voor alle geschillen tussen burgers Het vredegerecht

Rechtbank van eerste aanleg

Hof van beroep

Hof van Cassatie

• één in elk kanton • probeert de twistende partijen met elkaar te verzoenen • behandelt zaken waarvan het bedrag niet hoger is dan E 1859,20 • specifieke bevoegdheden (vb. huurcontracten) ook hoger dan E 1859,20 • één in elk arrondissement • alle strikt burgerlijke zaken, waarvan het belang hoger is dan E 1859,20 • familiale zaken zoals echtscheidingen • zaken in beroep van het vredegerecht. • vijf in totaal (Gent, Antwerpen, Brussel, Luik en Bergen) • herzieningen van een eerste vonnis • gevestigd in Brussel • doet geen nieuwe uitspraak maar controleert of de vorige rechtbanken de wet

correct hebben toegepast.

• bij het ontdekken van fouten wordt de vorige uitspraak teniet gedaan en wordt

er voor een andere rechtbank een nieuw proces gevoerd.

Strafrechtbanken voor strafzaken Politierechtbank

Correctionele rechtbank

• één in elk kanton • overtredingen als dronkenschap, inbreuken tegen het verkeersreglement • één in elk arrondissement • wanbedrijven zoals diefstal, afzetterij, uitgifte van ongedekte cheques, namaken van

identiteitskaarten

• in hoger beroep de vonnissen van de politierechtbank 62


Assisenhof

• één in elke provincie • zware misdrijven zoals moord en brandstichting, politieke misdrijven en persmis-

drijven

• een volksjury beslist over schuld of onschuld • er is geen beroep mogelijk, tenzij de wet niet correct is toegepast Hof van beroep

• vijf in totaal (Gent, Antwerpen, Brussel, Luik en Bergen) • herzieningen van een eerste vonnis • kan ministers veroordelen

Hof van Cassatie

• gevestigd in Brussel • doet geen nieuwe uitspraak maar controleert of de vorige rechtbanken de wet

correct hebben toegepast

• bij het ontdekken van fouten, wordt de vorige uitspraak tenietgedaan en wordt er

voor een andere rechtbank een nieuw proces gevoerd

Rechtbanken voor sociale zaken Arbeidsrechtbank

• één per arrondissement • behandelt sociale geschillen zoals arbeidscontracten en arbeidsongevallen • in beroep geschillen over vb. OCMW-steun en werkloosheidsuitkeringen

Arbeidshof

• vijf in totaal • behandelt de beroepen tegen de vonnissen van arbeidsrechtbanken

Rechtbanken voor daden van koophandel Rechtbank van koophandel Hof van beroep

• één in elk arrondissement • handelszaken zoals faillissementen • vijf in totaal (Gent, Antwerpen, Brussel, Luik en Bergen) • herzieningen van een eerste vonnis (zowel burgerlijke zaken als strafzaken) Democratie en rechtsstaat

[D]


2

m odule module

63

Speciale rechtbanken Jeugdrechtbank

• één in elk arrondissement • strafrechterlijke jeugdproblemen zoals ontzetting uit de ouderlijke macht, toezicht

op en plaatsing van minderjarigen

• burgerrechterlijke bevoegdheid (vb. toewijzing van ouderlijk gezag) Arbitragehof

• kijkt of de nieuwe wetten (heel België) en decreten (Vlaanderen) wel passen

binnen de bestaande wetgeving

• kijkt of er geen bevoegdheidsconflicten zijn en of de Grondwet wordt nageleefd Raad van State

• kan besluiten van de verschillende overheden (gemeente, provincie, Vlaanderen,

België) vernietigen

• adviesfunctie aan de regering Fiscale rechtbank

• In de rechtbanken van eerste aanleg van Aarlen, Antwerpen, Bergen, Brugge, Brussel, Eupen, Gent, Hasselt, Leuven, Luik, Namen en Nijvel zijn fiscale kamers opgericht. De fiscale kamers van deze rechtbanken van eerste aanleg zijn bevoegd voor alle geschillen betreffende de toepassing van de belastingwet op voorwaarde dat de voorafgaande administratieve procedure is uitgeput.

• De fiscale kamers van de hoven van beroep oordelen in hoger beroep over de belastingsgeschillen waarover de fiscale rechtbank in eerste aanleg uitspraak heeft gedaan, ongeacht de waarde van het geschil.

64


Activeren Hier volgen een aantal concrete voorbeelden. Baseer je op de gegevens uit de vorige tabel om in te vullen welke rechtbank of welk gerechtshof volgende zaken behandelt?

1

2 G.D. uit A. wordt beschuldigd van moord op de uitbaatster van een nachtwinkel.

3

4

5 De advocaten van Dirk D. gaan niet akkoord met de uitspraak van het assisenhof. Dirk D. werd veroor-

6 D.D. werd na de voetbalwedstrijd opgepakt wegens openbare dronkenschap.

7

8 De ouders van Dieter willen scheiden

9

De 27-jarige D.v.B. werd op heterdaad betrapt toen hij in de Hulststraat te B. inbrak in het huis van een bejaard echtpaar. De man bleek niet aan zijn proefstuk toe. Na een huiszoeking vond men bij hem de overblijfselen van de buit van maar liefst 30 gelijkaardige inbraken in de regio.

De twee kinderen uit de familie V. zijn niet tevreden over de verdeling van de erfenis. Vader en moeder V. overleden vorige maand bij een auto-ongeval.

De 15-jarige E. is de voorbije maanden herhaaldelijk door de politie opgepakt voor allerlei drugsdelicten. De ouders weten met E. geen raad meer en willen niet meer opdraaien voor alles wat E. mispeutert.

deeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor de moord op zijn echtgenote. De bewijzen tegen Dirk D. werden o.a. ingezameld na het beluisteren van een cassette met daarop telefoongesprekken die hij met zijn minnares had gevoerd. De telefoongesprekken werden verzameld door een privédetective in opdracht van de kinderen.

De buren Hugo B. en Jochen V. maken ruzie over de appelboom in de tuin van eerstgenoemde. De kruin van de appelboom zou te ruim zijn en geen zon meer doorlaten op de kleine koer van Jochen.

Rudy E. werd in een dronken toestand tegengehouden door de federale politie. Hij reed een fietser aan, gelukkig zonder veel schade.

10 De zaak van C. werd failliet verklaard. 11

Twee hooligans dienen voor de rechter te verschijnen wegens opzettelijke slagen en verwondingen en smaad aan de politie. Democratie en rechtsstaat

[D]


2

m odule module

65

Document Jeugdrechter Wist je dat...

• de jeugdrechter belast is met alle zaken waarbij minderjarigen (= onder de 18 jaar) betrokken zijn? • dit zowel burgerlijke zaken betreft (vb. de uitoefening van het ouderlijk gezag, adoptie) als strafzaken

(misdrijven door minderjarigen gepleegd)?1

• de jeugdrechter in uitzonderlijke gevallen een zaak van een jongere, ouder dan 16, door een volwassenen-

rechtbank kan laten behandelen?

Jongeren die iets misdoen, komen dus voor de jeugdrechter. Die beslist wat er met hen moet gebeuren. Voor een klein misdrijf krijgen ze een lichte straf. Ze moeten bijvoorbeeld de schade betalen die ze hebben aangericht. (In de praktijk draaien de ouders hiervoor op.) Of de jongere moet een aantal uren klusjes opknappen in de gemeente of elders. Sommige jongeren plegen verschillende kleine misdrijven. Dan kan de jeugdrechter hen naar een open instelling sturen. Daar krijgen ze begeleiding. Maar ze houden nog wat vrijheid. Ze mogen soms naar huis. Maar als een jongere een zwaar misdrijf pleegt, dan moet hij naar een gesloten instelling. Daar probeert men hem of haar op het rechte pad te helpen.

In het kader van huwelijksproblemen kan ook de vrederechter of de rechter in kortgeding tussenbeide komen.

1

66


Activeren Misschien denk je nu: “Mij overkomt het nooit.” Lees dan even volgend artikel uit Wablieft en beantwoord de vragen.

Dader voor de rechter Dood onder betonblok In 1996 gooide een jongen een betonblok van een brug naar beneden. Dat kwam op een trein terecht. De bestuurder was op slag dood. Deze week kwam de jongen voor de rechter. Op een dag in 1996 verveelden Frederic en Ralph zich. Frederic was toen 17 jaar en Ralph 14. Ze besloten naar de brug te gaan. Frederic en Ralph gooiden kleine stenen naar de treinen die voorbij reden. Toen namen ze een betonblok van 36 kilo. Frederic duwde het naar beneden. Het betonblok vloog door de voorruit van een trein. De bestuurder overleefde het niet. Gestraft Frederic moest van de jeugdrechter naar een instelling. Ralph ging vrijuit. Nu is Frederic 20. Hij kwam voor het assisenhof. Dat is de rechtbank die misdaden van volwassenen behandelt. “Frederic is schuldig”, zei de rechter. “Maar het was een ongeluk. Frederic wou de trein raken. Maar hij wou de bestuurder niet doden.” Frederic kreeg 5 jaar gevangenis. Maar de straf is ‘voorwaardelijk’. Hij moet niet echt naar de gevangenis. Familie “Frederic kreeg weinig liefde van zijn moeder.” Dat zegt zijn advocaat. Frederic moest op de sofa in de living slapen. Zijn moeder en haar vriend sliepen in de slaapkamer. Frederic ging ook niet graag naar school. Hij spijbelde veel. De weduwe van de treinbestuurder was ook op het proces. Zij had veel verdriet. Frederic had veel spijt. Toch zei hij dat niet hardop. Hij had daar geen woorden voor. - Wat was er gebeurd? - Wat gebeurde er met Ralph? - Wat gebeurde er met Frederic? - De jeugdrechter stuurde Frederic eerst naar een instelling en daarna naar het assisenhof? Waarom deed hij dat, denk je? - Wat is een voorwaardelijke straf? - Waarom kreeg Frederic een voorwaardelijke straf? - Wat vind je zelf van de straf die Frederic kreeg?


[D]


2

m odule module

67

Document Gelukkig loopt het niet altijd zo’n vaart. Minder spectaculair maar even belangrijk is ‘het hoorrecht van het kind’. Voor een goede verstandhouding: een kind is al wie jonger is dan 18. Wanneer een rechter een beslissing moet nemen in een zaak waar de jongere geen partij is, maar wel een belang heeft, kan de rechter beslissen de jongere te spreken. Dat kan bijvoorbeeld als je ouders zouden scheiden. Als je gehoord wordt,moet je over voldoende ‘onderscheidingsvermogen’ beschikken. Baby’s worden bij manier van spreken niet geroepen. In procedures voor de jeugdrechter moet je opgeroepen worden om gehoord te worden, tenminste wanneer je minstens twaalf bent. Je kan in andere procedures ook zelf, eventueel met de hulp van een advocaat, vragen om gehoord te worden. Je kan tijdens het besloten gesprek met de rechter zeggen hoe je over die zaak voelt en denkt, wat je zorgen zijn en wat je verwacht. Je moet dus niet getuigen over wat je gezien of gehoord hebt. Je moet geen kant kiezen. Dat wil niet zeggen dat jij beslist over waar en bij wie je wil verblijven in geval van echtscheiding, maar de rechter zal uiteraard wel rekening houden met jouw getuigenis.

68


[E]

Dictatuur en democratie

Document In 1918 leed Duitsland de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog. De nasleep van die nederlaag veroorzaakte er een zware crisis. Veel Duitsers leden honger en armoede. Bovendien waren zij zwaar ontgoocheld over de nederlaag. Ze vonden ook dat de overwinnaars Duitsland onrechtvaardig behandelden en het land zwaar straften. In die omstandigheden konden Adolf Hitler en zijn nazipartij NSDAP zich geleidelijk opwerken. Zij beloofden immers de crisis op te lossen en van Duitsland weer een machtige staat te maken. Door heel wat goed uitgekiende redevoeringen en indrukwekkende bijeenkomsten met vlaggen en optochten slaagde Hitler erin heel veel aanhangers achter zich te krijgen. Geweld tegen degenen die het niet met hem eens waren, werd niet geschuwd. Maar ook bij de verkiezingen deden de nazi’s het goed. In 1933 werd Hitler Rijkskanselier (eerste minister) van Duitsland en in 1934 werd hij president. Door alle belangrijke posten toe te kennen aan zijn aanhangers en vertrouwelingen, kon hij zijn machtspositie verder uitbouwen. Door grootscheepse propaganda zette Hitler de Duitsers almaar meer naar zijn hand. Wie niet volgde werd uitgeschakeld. Zo groeide Duitsland in de jaren 1930 uit tot een gewelddadige dictatuur. Hitler was er de ‘Führer’, de enige leider. Hitler was een voorstander van een totalitaire maatschappij. Aan het individu en zijn vrijheden werd weinig belang gehecht. Het individu was een onderdeeltje van de volksgemeenschap en moest zich totaal inzetten voor de belangen van de staat. Staatsbelang boven individueel belang. “Deutschland über alles.” Ook jongeren werden ingeschakeld in organisaties die van en voor de staat waren. In de Hitlerjugend kregen zij een opvoeding die heel erg militair geïnspireerd was. Zij leerden er blindelings te gehoorzamen en geraakten er overtuigd van de grootheid van Hitler en van de Duitse staat. In zijn streven om Duitsland tot de machtigste staat van Europa te maken, lokte Hitler in 1939 de Tweede Wereldoorlog uit. De Duitse nederlaag in 1945 betekende tegelijk de val van Hitler.


[E]


2

m odule module

69

Activeren 1

Op bladzijde 52 kun je lezen dat de scheiding van de machten een van de kenmerken van de democratie is. Hieronder lees je een tekst uit 1938 van Hans Frank, hoofd van de Nazi-advocatenvereniging. “... 1 Aan het hoofd van het Rijk staat de leider van de NSDAP en dit voor het leven.

2 Krachtens zijn leiderschap van de NSDAP is hij leider en kanselier van het Rijk. Als staatshoofd heeft hij het opperste staatsgezag in handen, als hoofd van de regering beheert hij de ganse centrale administratie. Het staatshoofd en de regeringsleider zijn verenigd in één persoon. Die is opperbevelhebber van alle strijdkrachten.

3 De Führer en Rijkskanselier is de wetgevende afgevaardigde van het Duitse volk en bepaalt, zonder daarbij rekening te houden met vormelijke voorwaarden, de structuur en de algemene politiek van het Rijk.

4 De Führer is de opperste rechter van de natie… Het kenmerk van het grondwetgevende recht in het Derde Rijk is dat het niet het systeem van bevoegdheden weerspiegelt maar de relatie van het geheel van het Duitse volk tot een persoonlijkheid die bezig is geschiedenis te maken… De Führer wordt niet geruggensteund door wetgevende bepalingen, maar door zijn verwezenlijkingen die hem worden ingegeven door zijn roeping en toewijding voor het volk… De wetgeving in Duitsland is het wettelijk maken van de historische wil van de Führer…”

- Waren de nazi’s voorstander van de scheiding van de machten?

- Waarom mag je zeggen dat Hitler de enige leider van Duitsland was?

70


2 Hierna vind je enkele gegevens betreffende het regime in Duitsland ten tijde van Hitler. Op één of andere

manier bewijzen zij dat de principes van de democratische rechtsstaat (zie bladzijde 36) aangetast werden. Noteer bij elke tekst het overeenstemmende nummer van de voorwaarde van de democratische rechtsstaat die niet wordt toegepast.

Hitler over het ‘Führerprinzip’: “Er mogen geen meerderheidsbeslissingen zijn, slechts verantwoordelijke personen. Natuurlijk kan iedereen raadgevers naast zich hebben, maar de beslissing wordt genomen door één man. Slechts hij heeft het gezag en het recht bevelen te geven. Het zal niet mogelijk zijn het helemaal zonder parlement te doen. Maar dat zal dan een raadgevend lichaam zijn.”

Joden , homoseksuelen en zigeuners waren het slachtoffer van de naziterreur. Hun vervolging eindigde met massale uitroeiing. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte het naziregime zich schuldig aan volkerenmoord.

De “Verordeningen tot Bescherming van Volk en Staat” maakten het de regering mogelijk om willekeurige aanhoudingen te verrichten. Alle mogelijke tegenstanders konden zo uitgeschakeld worden.

De nieuwsverstrekking, de vrijetijdsbesteding en de kunst kregen als taak propaganda te maken voor het regime. Ze werden dan ook geplaatst onder strenge controle en censuur vanwege de staat. Het ministerie van Propaganda, onder leiding van Joseph Goebbels, beschikte over uitgebreide macht. Veel kunstenaars, schrijvers en geleerden, die zich niet aan deze censuur wilden onderwerpen, verlieten Duitsland.


[E]


2

m odule module

71

[F]

Hoe democratisch ben ik?

Afsluiten De D-test van Rokeach (uit “De prijs van de democratie” uitgegeven door de Koning Boudewijnstichting)

Wat is democratisch zijn? Hoe toon ik dat elke dag? Ben ik verdraagzaam, onbevooroordeeld, sta ik open voor andere meningen? Ben ik bereid tot compromissen? We worden niet als democraat geboren. Het is eerder een moeizaam te bereiken levenshouding. Autoritaire mensen houden van dogmatisme. Dat betekent dat je niet-bewezen uitspraken voor waar en zeker aanneemt. Democratische mensen hebben een open geest. Ze nemen niet zomaar alles aan, ze gaan op zoek naar de werkelijkheid zoals die werkelijk is. Met deze test kan je eens kijken hoe democratisch je bent. Achteraf kan je de resultaten samen met je leerkracht bespreken. Hoe vul je de test in? Bij elke uitspraak vul je een score in, al naargelang je met de uitspraak kunt instemmen of niet:

-3

volstrekt oneens

-2

sterk oneens

-1

eerder oneens

0

+1

eerder eens

+2

sterk eens

+3

volstrekt eens

neutrale houding

Denk hierover niet te lang na, jouw eerste oordeel is het eerlijkste. Daar gaan we dan:

72


-3

-2

-1

0

+1

+2

+3

Als ik er de kans toe had zou ik de wereld een grote dienst bewijzen. Slechts in de mate dat men zich inzet voor een ideaal of een doel wordt het leven zinvol. Er zou zoveel moeten gedaan worden en en er is zo weinig tijd. De edelste regeringsvorm is de democratie en de hoogste vorm van democratie is een regering door een intellectuele elite. Mijn bloed begint te koken als iemand koppig weigert toe te geven dat hij/zij verkeerd is. Het is normaal dat iemand veel beter op de hoogte is van de ideeën waarin hij gelooft, dan van de ideeën die hij bestrijdt. Al bij al is de wereld waarin wij leven een erg eenzaam oord. Het allerergste wat iemand kan doen, is in het openbaar die mensen aanvallen die in hetzelfde geloven als hijzelf. Eigenlijk is een mens maar een hulpeloos en armzalig wezen. Eigenlijk is het toch maar het beste vrienden te kiezen die dezelfde smaak en ideeën hebben als jijzelf. Ik zou graag iemand hebben die me kan zeggen wat ik moet doen als ik persoonlijke problemen heb. Er zijn mensen die ik haat vanwege hun overtuiging. Als er in een groep te grote meningsverschillen bestaan, zal de groep wel snel uit mekaar vallen.


[F]


2

m odule module

73

Er zijn maar twee soorten mensen, zij die voor de waarheid zijn, en zij die ertegen zijn. De enige manier om te weten wat er in onze gecompliceerde wereld omgaat, is te vertrouwen op leiders of experts die ons vertrouwen waard zijn. In een hevige discussie ben ik meestal zo sterk bezig met hetgeen ik ga zeggen, dat ik vergeet te luisteren naar wat de anderen zeggen. Een compromis maken met je tegenstander is gevaarlijk, want het is meestal een verraad aan de eigen zaak. De meeste mensen weten gewoon niet wat goed voor hen is. Hoewel het belangrijk is dat alle groepen streven naar vrije meningsuiting, kan men het spijtig genoeg niet aan alle groepen toestaan. Als ik me eenmaal begin op te winden in een discussie, kan ik niet stoppen. Uiteindelijk bestaat er waarschijnlijk maar één waarheid. De meeste mensen trekken zich van een ander juist niets aan. In een discussie vind ik het dikwijls nodig enkele keren hetzelfde te zeggen om zeker te zijn dat men mij verstaan heeft. Iemand die zich voor alles en nog wat interesseert, heeft meestal maar een zwakke persoonlijkheid. De meeste mensen die over maatschappelijke problemen spreken, weten spijtig genoeg niet waarover ze het hebben.

74


-3

-2

-1

0

+1

+2

+3

Uitrekenen van de persoonlijke score:

-3

=

1 punt

-2

=

2 punten

-1

=

3 punten

0

=

4 punten

+1

=

5 punten

+2

=

6 punten

+3

=

7 punten

Mijn persoonlijke score: Een score tussen 25 en 81 betekent dat je weinig dogmatisch bent. Dat wil zeggen dat je openstaat voor andere meningen, waarden en overtuigingen. Je ziet de werkelijkheid rondom jou zoals ze zich aandient en niet door de gekleurde bril van je eigen wensen of waarden. Je hebt de gewoonte meer op je eigen innerlijke stem te vertrouwen dan op een autoriteit buiten jezelf. Je kan je gemakkelijk neerleggen bij een meerderheidsbesluit en je bent vrij meegaand in discussies. Pas op dat je niet al te meegaand bent, weet waarvoor je staat en verdedig je stelling. Het gevaar bestaat dat je over je heen laat lopen of de beslissingen overlaat aan enkele doordrijvers. Ligt jouw score tussen 81 en 138, dan ben je een beetje dogmatisch. Je reageert niet altijd soepel en genuanceerd op nieuwe informatie, op andere standpunten. Voor anderen is het vaak voorspelbaar hoe je zal reageren. Toch ben je bereid je standpunten te herzien indien nodig, en rekening te houden met andere belangen en ideeën in een beslissingsmoment. Je bent er sterk van overtuigd dat jouw mening de beste is, en dit kan je helpen je stelling goed te verdedigen en invloed te hebben op de besluitvorming. Zit je hoger dan 138, dan ben je behoorlijk dogmatisch. Je gelooft sterk in het bestaan van één waarheid en je hebt het geluk deze waarheid gevonden te hebben. Wegens jouw sterke overtuiging is het moeilijk de waarde te ontdekken van andere standpunten, want voor jou zijn die werkelijk van lager niveau. Daarom vecht je lang voor jouw kijk op de zaak, het is gewoon te belangrijk. Als je informatie krijgt, of dingen ziet die niet stroken met jouw opvattingen dan neem je deze niet goed waar. Zeker niet als een of andere autoriteit andere informatie gaf, want je hecht veel belang aan het standpunt van gezagsfiguren. Je bent niet geneigd tot compromissen, je ervaart dit als een verraad aan de eigen zaak. Het positieve van zo’n houding is de gedrevenheid die ze met zich meebrengt, je zet je 100 % in voor je zaak. Een nadeel is dat zo’n houding weegt op een democratische besluitvorming.


[F]


2

m odule module

75

Samenvatting Module 2 Als je deze module helemaal hebt afgewerkt dan ben je nu vertrouwd met:

• regels die altijd en voor iedereen moeten gelden en hoe je zulke regels zelf kan opstellen; • wat een democratische rechtsstaat is en hoe je dat zelf kan herkennen; • België als democratische rechtsstaat; • de Grondwet en het belang daarvan voor de rechtsstaat; • de Grondwet en de rechten van burgers; • de Grondwet en de indeling van ons land; • de scheiding der machten; • de rechterlijke macht; • de indeling van de rechterlijke macht; • het verschil tussen dictatuur en democratie; • je eigen democratische ingesteldheid. Controleer voor jezelf of je over al deze thema’s voldoende weet.

76


Democratie en rechtsstaat. Module 12

Recommend Documents