ERk IJZ W E I wij T r e N DEME eente oist e gem voor d
vragen e d l e t s Vaak ge wie of j i b : e i t men over de orden? o w t n a k di waar vin
Colofon Deze dementiewijzer voor de gemeente Oisterwijk is geïnspireerd op de gepubliceerde dementieklapper door de partners van het Dementienetwerk Provincie Antwerpen. Dank voor het mogelijk maken van deze uitgave.
Gedicht i.h.k.v. Dementie Vriendelijk Oisterwijk
Oisterwijk met groene hart Open, ongeacht voor wie je bent Jong, belegen of al oud Kwetsbaar, gezond of toch dement Vriendelijkheid staat hier voorop Behulpzaamheid voor iedereen Samenwerking actieve burgers Houdt ons allen op de been Gedachten mogen dan vervliegen Herinneringen raak je kwijt Maar met respect en warm wiegen Blijf je vrij in Oisterwijk. Door: Karin van den Heuvel, stadsdichter
Tot stand gekomen met financiële ondersteuning van MIGO, Rabobank Hart van Brabant, Gemeente Oisterwijk, Dementie Coöperatie Oisterwijk.
1
e formati n i e m tie en Wie kan n e m e d ver geven o kunt m o e e m r hoe je e gaan?
lent, ieconsu t n , de e m e D org GGZ z e h c is t ndige. specialis wijkverpleegku , de afé huisarts heimerc lz A t e h en Bezoek skundig e d s g in r rva elpen. en ook e verder h k a a v u kunnen
TIP Omgaan met dementie leert u met vallen en opstaan. U begint onervaren, maar geleidelijk aan krijgt u meer ervaring. Sta u zelf toe fouten te maken.
TIP 1 Praten in plaats van vragen Stel zo min mogelijk vragen over het recente verleden. Praat over wat er nu te zien, horen, ruiken, voelen is. Spreek over dingen van vroeger.
2
e formati n i k i d n Waar vi mentie? , over de liotheek
Bib penbare In een O burg, inkel Til w n e g u e t. Een geh , interne é f a c r eld in e an verm Alzheim a t s s e it ebs aantal w zer. deze wij
TIP Informatie biedt inzicht in dementie en leert u er begripvol mee om te gaan.
TIP 2 Voorkom onrust Sluit aan bij de interesse, gewoontes en voorkeuren van vroeger. Zorg voor orde, regelmaat, structuur, een vaste dagindeling en terugkerende rituelen.
3
t voor h c e r e t n ik Waar ka e? diagnos u
unt en uisarts k n naar e e Via de h d r o w wezen huis, doorver n zieken e e n a v og, geriater , neurolo t s li ia c e rg. GGZ sp derenzo u o t s li specia
TIP Een goede en tijdige diagnose is belangrijk, want soms zijn er medische oorzaken die nog verholpen kunnen worden bv. een depressie, een infectie. Een diagnose is noodzakelijk als in de toekomst een indicatie voor zorg nodig is.
TIP 3 Aanwezigheid en luisteren Uw aanwezigheid en rustige nabije uitstraling zijn vaak belangrijker dan woorden. Vertel ook iets over uzelf. Stilte kan zinvol zijn.
4
on met o s r e p Mag een og autorijden? ie n dement et de
ijd m k dit alt ra de Bespree ter. Zod ia r e g f o de huisarts teld mag s e g is e el diagnos ntie enk e m e d t me dat persoon rwaarde o o v p o en autorijd voor een is d g a la s hij/zij ge idstest van het ighe voor rijvaard l Bureau . a a r t n e 00-0210 9 0 r CBR , C n l e igheid, t Rijvaard
TIP
Leer indien mogelijk gebruik te maken van openbaar vervoer, de buurtbus, regiotaxi. Sommige diensten als boodschappen, apotheker, geld kunnen aan huis geleverd worden.
TIP 4 Vertrek van wat wel kan Ga uit van wat de persoon met dementie nog kan. Geef waardering voor wat goed gaat. Corrigeer geruisloos; zo onopvallend mogelijk.
5
nd ik Waar vi om de n e l e d d hulpmi lijker te g a a r d s ui zorg th maken?
ls, rgwinke o g, z is u h T in Tilbur l e k in w n r. geheuge potheke a , n e k a speciaalz
TIP Vraag bij de gemeente of zorgverzekeraar of u een financiële tegemoetkoming kunt krijgen voor het hulpmiddel dat u wilt kopen of lenen.
TIP 5 Voorkom falen Vul aan wat niet meer kan. Gebruik geheugensteuntjes. Wees voorzichtig met woorden die bestraffend overkomen, zoals ‘altijd’ en ‘nooit’.
6
elpen in h s n o Wie kan uden? o h s i u h het ers,
ied van ere aanb Particuli werkers e d e m , delijk nbieders huishou a a g r o z thuis diverse ia heque v c am n e t s n die ociaal te s , n r e w det ders Contour , aanbie e t n e e uis. m e en aan h d van de g ij lt a a rme m voor wa
TIP Durf praktische hulp uit handen te geven. Dit geeft u zelf meer draagkracht zodat u de zorg beter en langer aan kunt.
TIP 6 Voorkom angst Vermijd woorden en thema’s die angst uitlokken. Vermijd fluisteren.
7
t lpen me e h e m Wie kan se verzorging lijk de dage undige k g e e l p er en bij v en hulp? egkundig
erple ies enden/v g r o z rganisat r o e g V r o z is rse thu dig van dive zelfstan f o a r t n e den/ of zorgc rzorgen e v ) P Z k e (Z maar oo werkend … n e ig d kun en. verpleeg den, bur n ie r v , familie
TIP Durf bijkomende zorg door anderen toe te laten zodat u af en toe op adem kunt komen. Dit kan de dagelijkse stress en hoge zorglast verminderen.
TIP 7 Voorkom achterdocht Antwoord zo eerlijk mogelijk op vragen. Spreek rustig, goed verstaanbaar en met een warme stem. Ga in op gevoelens. Leid indien nodig af naar een ander onderwerp. Doe samen iets leuks.
8
e leren m n a k Wie rags- en d e g t e m omgaan problemen? ngs stemmi
nt, consule ie t n e m GGZ, de De g r o z e h tisc ndige specialis wijkverpleegku , de hte huisarts een geric r o o v t zorg wijzing. doorver
TIP U kunt ook informeren en tips krijgen bij het Alzheimercafé of bij bijeenkomsten over dementie die aangeboden worden. Praat erover en ‘leer’ begrijpen van waar het gedrag komt.
TIP 8 Neem de tijd en ondersteun Neem de tijd om te luisteren naar het verhaal van de persoon met dementie. Ondersteun rustig. Dring niet te lang aan en vul eventueel aan. Heb aandacht voor gebaren die woorden vervangen of ondersteunen. Gebruik zelf ook beeldmateriaal of gebarentaal.
9
lie ze fami n o n a k Wie bij het n e d i e l e beg eiende o r g t e m flicten? omgaan n o c n e gen spannin
t, consulen GZ, ie t n e m e G D he zorg c is t s li ek ia spec ige, bezo d n u k g e le s, wijkverp , huisart é f a c r e n Alzheim sulent va n o c g r o mantelz . detwern Contour
TIP Een deskundige hulpverlener kan een nieuwe kijk bieden op de situatie.
TIP 9 Communiceren op maat Herhaal sleutelwoorden om het verhaal op gang te houden. Probeer te verwoorden wat u denkt dat de persoon met dementie wil zeggen.
10
ik spreek e b e i w Met deling? n a h s i ke m mogelij lent,
su entiecon m e d , s t r n, Huisa spersoo n 88, e w u o r 800-50 vert 0 n o o f enertele uis Midd Alzheim h T ig il e nt V , steunpu nr 0800-2000 l te litie. Brabant an de po v lp u h r fe slachtof
TIP Mishandeling is te begrijpen, maar nooit goed te praten.
0 1 P I T Stel gevoelens centraal Discussieer niet over feiten. Neem alles niet te letterlijk. Ga op zoek naar de gevoelens achter de woorden. Zeg wat u ziet gebeuren bij de ander: ‘Ik zie dat je boos bent, vertel eens…’
11
s n je hui a v e j k a Hoe ma thuis? g i l i e v een r een lid
doo rlichten tform o o v U t niorenpla Laa e S g in t tich t van de S ie bekend is me g d Le k Oisterwij ‘Blijvend Thuis’. l, ke ct het proje t de thuiszorgwin lent, e m nsu contact eut, dementieco O ap ergother gkundige, de WM ; lee wijkverp an de gemeente v t in consulen eheugenwinkel eg bezoek d Tilburg.
TIP
Door een veilige woonomgeving kan de persoon met dementie langer in zijn vertrouwde omgeving wonen. Grote aanpassingen zijn vaak niet nodig.
1 1 P I T Horen en aandacht Ga na of er problemen zijn met ogen of oren indien de persoon met dementie traag of vreemd reageert. Spreek niet harder dan gewoonlijk. Zorg dat de ander u ziet terwijl u spreekt.
12
n we de e n n u k persoon Hoe n e e n a id v veilighe rhogen? e v e i t n e met dem ysteem,
s enalarm n o s r e p a Met een em, extr e t s y s S entie een GP r valprev , o o v t h c ning aanda in de wo id e h ig il voor en ve unt hier k U . n lent, e ll tieconsu beeldbe n e m e d kel. bij de zorgwin terecht is u h t , t u ape ergother
TIP Deze ondersteuning kan een extra gevoel van veiligheid bieden en de autonomie van de persoon met dementie verhogen.
2 1 P I T Tip 12 Horen en aandacht Ga op gelijke hoogte staan of zitten. Zoek oogcontact. Zorg voor een rustige omgeving. Doe geen twee dingen tegelijk.
13
et soon m r e p e d ft Wat als ing hee g i e n e ie d e dement walen of weg t erd om te v lopen? je in de
kaart en naam e ijf r o o v i of schr a Zorg a n , s ja ille of in de portefeu elefoonnummer en en t of plak e , winkels n e r u n b t Lich oogte zij h e d kleding. p o zodat zij ie. Een andere politie in ment . iekte de pparaten a S van de z P G n heid zij mogelijk
TIP
Zorg dat u een recente foto heeft van de persoon met dementie om een zoekactie te vergemakkelijken. Verwittig na 20 minuten zoeken de politie!
3 1 P I T Begrijpen Spreek bij voorkeur in korte duidelijke zinnen. Stel geen meerkeuzevragen. Vertel steeds wat u doet of gaat doen.
14
t voor h c e r e t n ik Waar ka otgenoten? an l , steun v detwern
ur g Conto in t h n, ic t Bij S nkomste e e ij b g r o mantelz roepen uningsg e t s r e d on afé, heimerc o. lz A , Z G G ris Indig a n io t c n iefu prevent
TIP Steun van lotgenoten biedt herkenning en erkenning van uw eigen situatie. U voelt zich minder alleen, want praten helpt.
4 1 P I T Tip 14 Begrijpen Controleer of de persoon met dementie u heeft begrepen. Let op het gedrag en de gezichtsuitdrukking. Doe dingen voor en toon hoe het kan.
15
me Wie kan n over e r e m r o , inf ubsidies s , n e g a toesl ingen? m o k t e tegemo nt,
ule ntiecons e m e d e D gteams, pij. thuiszor atschap a m s g in r verzeke
TIP Vragen staat vrij.
5 1 P I T Begrijpen Deel uw boodschap op in verschillende stappen. Stel geen ‘waarom’-vragen. Stel vragen die beginnen met ‘wat’, ‘hoe’, ‘wie’, ‘wanneer’ of ‘waar’.
16
t voor h c e r e t n ik h Waar ka juridisc n e l e e financi advies? chap
s , Mentor bant, is r a t o n Bra Bij een ordoost o N n e w. Midden 51.nl, ww s u b t s o www.p t rheid.nl ntie moe e rijksove m e d t on me wijs De perso imatiebe it g le ig ort, een geld rt, paspo a a k ID . hebben . rijbewijs
TIP
Heldere afspraken over financiën en bevoegdheden scheppen rust. Begin er tijdig aan!
6 1 P I T Begrijpen Ondersteun, waar mogelijk, uw woorden met gebaren. Informatie verwerken vraagt meer tijd. Wacht daarom wat langer op een antwoord of een actie.
17
er n Bestaan lijkhede e g o m e i vakant en met n o s r e p voor ie? dement n over
mere nt infor u k u , a J ij het kantie b a v g r o em, z een onneblo Z e d , is u stichting Rode Kr , t n le u s con dementie ederland. er N Alzheim
TIP Wees er op tijd bij. Het aantal vakantieplaatsen is beperkt.
7 1 P I T Betrek een persoon Spreek de persoon met dementie aan als een volwassene. Laat, ook zonder woorden, blijken dat u het beste voor hebt met de persoon met dementie.
18
e tijdelijk r e n a a Best ijkheden l e g o m n opvang voor ee s i u h s n ? buite ementie d t e m persoon n tot
ichte nt zich r u lijf, k u , a J ort verb k t e m a tr et zorgcen heden m jk li e g o logeerm org, f nachtz jkheden bij o / n e g da ogeli edingsm t en. s e b g a d oerderij b g r o z , tra zorgcen
TIP Het delen van de zorg met dagopvang, kortverblijf kan thuiszorg langer haalbaar maken.
8 1 P I T Positieve benadering Ga ervan uit dat de persoon met dementie besef heeft van de situatie. Betrek de persoon met dementie zoveel mogelijk bij keuzes en beslissingen.
19
e tijdelijk r e n a a Best ijkheden l e g o m opvang on met o s r e p n voor ee eigen e d n i e i dement woning? oep
er nt een b s Ja, u ku ganisatie r o g r o z nen, doen op org verle buurt/ z s r u u ties, die 24 organisa s r e g li il vrijw s. anisatie wijk org
TIP Opvang in een vertrouwde omgeving geeft een gevoel van veiligheid aan de persoon met dementie.
9 1 P I T Juiste toon en houding Let op de gezichtsuitdrukking om te beoordelen of wat u zegt goed overkomt. Spreek niet over het hoofd van de persoon heen. Vriendelijkheid en een glimlach vormen vaak de sleutel tot goede communicatie.
20
is echt u h t t e h Wat als er kan? niet me nt u
ku situaties huisarts In crisis de den tot e zich wen gen bij d act a r v lp u cont en om h ulent of s n o c ie eur t demen orgadvis z e d t e nm m. opneme gcentru r o z n o o w van een
TIP Zorgen voor een persoon met dementie is belastend. Probeer tijdig hulp in te schakelen om crisissituaties te voorkomen.
0 2 P I T Juiste toon en houding Blijf zelf rustig wanneer de persoon met dementie verward is. Ga mee in de leefwereld van de persoon met dementie. Vermijd discussies over feiten, maar geef een veilig gevoel.
n bsites e e w e g i t Nut rs numme n o o f e l te www.alzheimer-nederland.nl www.thuiswonenmetdementie.nl www.moderne-dementiezorg.nl www.mezzo.nl www.dementievriendelijk.nl
Gemeente Oisterwijk 013-5291311 Dementieconsulent gemeente Oisterwijk 06-29464515 Contourdetwern 013-5284080
ERk IJZ W E I wij T r e N DEME eente oist e gem voor d
ips: t e i t a c i n Commu goed n voor ee et m contact met n persone ie dement
