DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc

Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc

2012-10-23 Lezing Davidsfonds BoomNiel

DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK?

Christine Van Broeckhoven

Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born‐Bunge, Universiteit Antwerpen

Inhoud  Vergrijzing: de cijfers!  Onze Hersenen  Veroudering: Geheugen en

Dementie  Dementie: Ziekte van Alzheimer  Genetica van Dementie  Het ziekteproces: Nieuwe therapie

1



DE VERGRIJZING

Demografische gegevens  Vergrijzing  

Teken van welvaart! Daling van de sterfte en toename van de levensverwachting  2010: vrouwen 83,4; mannen 78,6 jaar

 Aantal mensen dat sterft met dementie

is met 33% toegenomen  Tweemaal meer vrouwen sterven met dementie In 2030 zal 25% en in 2050 33% van de bevolking ouder zijn dan 65 jaar ! Bron: Europese Commissie

2



Prevalentie van Dementie Wereldwijd in 2010: Leeftijd (jaren)

Prevalentie van dementie in West Europa (%)

60–64

0.9 ± 0.1

65–69

1.5 ± 0.2

70–74

3.6 ± 0.2

75–79

6.0 ± 0.2

80–84

12.2 ± 0.8

≥85

24.8 ± 1.0

35,6 miljoen dementiepatiënten

Toename in levensverwachting

Aantal mensen met dementie verdubbelt elke 20 jaar!

95+ groep: 1 op 2 vrouwen en 1 op 3 mannen met Alzheimer dementie (EuroCoDe studie)

65,7 miljoen in 2030 115,4 miljoen in 2050 ADI World Alzheimer Report 2009

Dementie discrimineert niet

Margaret Thatcher

Hugo Claus

“Ik voel me alsof het drie, vier uur ’s nachts is en ik op een plek ben die ik helemaal niet ken, waar ik nog nooit geweest ben. En dat beangstigt me.” 4 mei 2007 Ronald Reagan

3



ONZE HERSENEN

Onze hersenen

 Architectuur van de hersenen: Hersenshors (grijze stof ) + witte stof Hersenen zijn dynamisch (plastisch)

 Hersenschors bevat de cognitieve functies van de mens zoals denken, redeneren, geloven, plannen, sociaal en politiek bewustzijn, taal, spreken,….

4



Informatie netwerk Opgebouwd uit 100 miljard cellen Per cel meer dan 1 000 tot 10 000 verbindingen Vormt een netwerk van 1 biljard verbindingen

Een hersencel of neuron is de functionele eenheid van onze hersenen Een informatienetwerk van hersencellen die samen onze biologische harde schijf vormen

VEROUDERING: GEHEUGEN en DEMENTIE

5



Geheugen en Veroudering Iedereen krijgt problemen met het geheugen bij het ouder worden!  Normaal verouderen  milde vergeetachtigheid Verlies van contact tussen hersencellen. = het informatienetwerk zit losser! = gevolg: informatie wordt trager doorgegeven

 Pathologisch verouderen  dementie Verlies van hersencellen. = gaten in het informatienetwerk! = gevolg: informatie gaat verloren

Natuurlijk verloop van de ziekte van Alzheimer Amnestic MCI: AD gerelateerde geheugen problemen; veranderingen in andere cognitieve Cognitieve de hersenen functies OK; achteruitgang beginnen tientallen hersenen versnelt na jaren voor eerste compenseren voor AD diagnose symptomen veranderingen

Normaal leeftijdsgebonden geheugenverlies Totaal verlies van onafhankelijke functies

Overlijden

Geboorte Levensloop Gezond verouderen

Amnestic MCI

Klinische diagnose AD

6



DE ZIEKTE VAN ALZHEIMER

Klinische Subtypen Dementie  Dementie is een verzamelnaam, meer dan 60 soorten  geleidelijke achteruitgang van de verstandelijke functies en geestelijk functioneren staan centraal  De belangrijkste vormen zijn:     

Ziekte van Alzheimer (AD) : 50‐70% Vasculaire dementie (VaD) : 15% Lewy Body dementie (LBD) : 10% Frontotemporale dementie (FTD) : 5‐10% Andere zeldzame vormen

 AD en FTD belangrijkste oorzaak van ‘Jongdementie’:  treft patiënten voor de leeftijd van 65 jaar!  Jonge persoon met dementie meestal tussen 40 en 60 jaar  In België 3.000 – 11. 000 jong dementerenden

7



Dementie diagnose  Klinisch en biochemische onderzoek  Uitgebreid lichamelijk onderzoek en bevraging van patiënt en familieleden.  Biochemische analyses van bloed en hersenvocht  Geheugentesten  Hersenscan (CT, MRI, PiB Pet)  Verlies van hersencellen  Vervolgonderzoek is nodig om na te gaan of er een evolutie is naar erger!

Ziekte van Alzheimer  Duitse neuropsychiater Alois Alzheimer (1864‐1915)  1906: Alzheimer beschreef de eerste maal de

kenmerkende microscopische letsels  Abnormale klonters in de hersenregio's van het geheugen en cognitie (hippocampus)

 Amyloïde plakken

 Tau kluwens

8



Alzheimer pathologie: krimpend brein normale hersenen

Alzheimer patiënt

Eiwit klompen, de Amyloïde plakken en Tau kluwens, verstoren de communicatie tussen de hersencellen en leiden tot massaal afsterven van de hersencellen

Alzheimer pathologie: krimpend brein

9



Informatiestroom Informatie wordt doorgegeven van cel tot cel: elektrisch > chemisch > elektrisch >… Tussen 2 cellen wordt de informatie overgedragen door een boodschapper, een neurotransmitter. Huidige medicatie voor Alzheimer is een herstelmedicatie: acetylcholine verhogen Hersencellen sterven verder af.

OUDERDOMSDEMENTIE: Het risicoprofiel

10



Wetenschappelijk onderzoek is een proces van jaren  Genetisch onderzoek  celbiologisch onderzoek  ….

 farmaceutica  ….  apotheek

 Wetenschappelijk onderzoek is gericht op de patiënten van

morgen  Patiënten van vandaag nemen deel aan het klinische en basis

wetenschappelijke onderzoek  oorzaken van dementie in kaart brengen (epidemiologie)  klinische testen van experimentele medicaties (klinische trials)  sociale en economische factoren (demografische studies)

 Voor de patiënten van vandaag moeten we zorgen voor een

betere opvang en goede begeleiding van de mantelzorgers

Ouderdomsdementie  In oudere dementie patiënten wordt het risico veroorzaakt door een samenspel van erfelijke en omgevingsfactoren

= risicoprofiel  Genetische factoren zijn gelegen in het DNA

= biologische erfenis  Sommige factoren tellen op en verhogen je risico, anderen tellen af en verlagen je risico, andere versterken of verzwakken elkaar

= rekensom

11



Genetische Varianten Erfelijke code - DNA ... C C A T T G A C... … G G T A A C T G... ... C C G T T G A C... … G G C A A C T G...

Er zijn 3 miljoen verschillen tussen twee mensen (0.1 %)

+ genetische identiteit - risicoprofiel

Genetische Risicofactoren Patiënten

Gezonde individuen

= drager van een DNA risicovariant

12



NIEUWE THERAPIE

Alzheimer pathologie

Eiwitklonters verstoren communicatie tussen de hersencellen: Amyloïde plakken en Tau kluwen

13


Risicoprofiel of Erfelijke fout DS en jongdementie


Ziekteproces

Klonters Amyloïde

Tau kluwen

Foute Amyloïde

Afsterven hersencellen

Neerslaan

Amyloïde plakken

celdood

DEELNEMEN AAN HET ONDERZOEK

14



Met Uw medewerking kunnen we binnen een aantal jaren andere mensen helpen! Wie komt in aanmerking voor deelname?  Patiënten, familieleden en gezonde vrijwilligers (ouder dan 18 jaar) Wat wordt er verwacht van de deelnemers?  Informatieformulier ‐ Ondertekend toestemmingsformulier  Informatie over de eigen ziektegeschiedenis  Voorkomen van dementie en hersenziekten bij de familie  Korte test van cognitie en geheugen  Een bloedafname voor DNA

Christine Van Broeckhoven

15

DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc

Recommend Documents