Delen is het nieuwe zijn! Bouwen aan verbinding en een vangnet voor professionele zorg
Programma Werkbezoek Vaste commissie voor VWS vrijdag 22 maart 2013
Programma Werkbezoek Vaste commissie voor VWS vrijdag 22 maart 2013
De wijk als uitgangspunt ‘Zelfredzaamheid bij de cliënt begint bij een zelforganiserende professional in de wijk’
JUFFERENWAL ZWOLLE
Hartelijk welkom, leden van de Tweede Kamer! Vandaag brengt u een werkbezoek
10.45 u
ontvangst
Dat doen wij als voorzitters van de Raad van Bestuur en de Centrale Cliëntenraad
11.05 u
Egbert Gritter (RvB) en Rutger Scholte ter Horst (CCR) De wijk als uitgangspunt
samen. De inspraak en medezeggenschap van cliënten is in onze organisatie van
11.20 u
presentaties & verhalen
cliënten en de cliëntenraden opgezet en georganiseerd. Gezamenlijk vertellen wij u
Sylvia van Gelder (RIBW) Behoud van functioneren is hard werken
Ben de Fooij (RIBW) De kansen van een vangnet
Nelleke Vedelaar (gemeente Zwolle)
grotere gemeenten zijn vandaag van de partij. Graag gaan we gezamenlijk in dialoog over de
Marije Vollering en Ida Tulp (RIBW) Partners hebben elkaar nodig
uitdagingen waar wij allen in Nederland, en specifiek in Overijssel, voor staan: meer zelfredzaam-
12.15 u
lunch & dialoog
13.15 u
rondleiding Nicole Geerts en Paul Hulman (RIBW)
13.40 u
vertrek naar wijkcentrum De Pol
aan de RIBW Groep Overijssel. Het is ons een bijzonder genoegen u welkom te heten.
oudsher goed geborgd. Uw werkbezoek is dan ook in nauwe samenspraak met ons verhaal. Maar daar blijft het niet bij. Ook enkele partners in wonen en welzijn en bestuurders van twee
heid van mensen met een psychosociale en/of psychiatrische beperking. Voor ons is die uitdaging verbonden aan het fundamenteel grondrecht op professionele en langdurige zorg, op momenten dat dit nodig is. Dat recht staat momenteel zwaar onder druk De wijk staat centraal in de aanpak van de RIBW Groep Overijssel. We hebben onze organisatie per 2013 getransformeerd naar meer dan zestig zelforganiserende wijkteams. Daarbij focussen
WIJKCENTRUM DE POL ZWOLLE-ZUID
we op coachend en ontwikkelend leiderschap. In onze visie kunnen wij cliënten alleen zo maximaal
13.55 u
presentaties & verhalen
Maar daar waar noodzakelijk, blijvend te ondersteunen in een meer beschermende omgeving.
Lammie Bouwman (RIBW) Jij + ik = wij
Huub Egberink (gemeente Enschede) en Dennis Oude Nijeweme (RIBW) Met frontlijnsturing doen
activeren en begeleiden naar zoveel mogelijk zelfredzaamheid en verbinding in de eigen wijk.
wijkbewoners het weer zelf
Martin Bleijenburg (deltaWonen) Buurtgeluk: De kracht en de ambities van mensen
14.40 u afsluiting Egbert Gritter (RvB)
Egbert Gritter
Rutger Scholte ter Horst
Raad van Bestuur
Centrale Cliëntenraad
RIBW Groep Overijssel
RIBW Groep Overijssel
We gaan voor maximaal meedoen
De RIBW Groep Overijssel is een professio-
Focus op herstel
nele, innovatieve organisatie met een
De begeleiding is sterk gericht op herstel. Geen
maatschappelijke missie. Wij ondersteu-
herstel van ziekte maar herstel van meerdere
nen op jaarbasis ruim 3.000 mensen met
burgerrollen.
psychiatrische en/of psychosociale proble-
Uitgangspunt is mensen helpen om zo zelfstandig
men bij wonen, werken en welzijn. Dit
mogelijk deel te nemen aan de samenleving. Daarbij
gebeurt methodisch en deskundig. Doel
gaan we altijd uit van de wensen en mogelijkheden
is dat cliënten zoveel mogelijk zelf vorm
van de cliënt zelf.
kunnen geven aan hun dagelijks leven, in
Met kwalitatief goede ondersteuning zetten we in
de eigen wijk of buurt.
op het behouden en het versterken van hun functio-
In verbinding
neren. Daarmee wordt achteruitgang, sociale armoede en een toenemende zorgvraag voorkomen.
In de visie van de RIBW is het niet aan de orde of mensen met psychiatrische en/of psychosociale problemen met ondersteuning in staat zijn om in
Onze kernprincipes
de samenleving te wonen. Het is vooral de vraag
• Zelfstandigheid voorop
hoe we dit samen mogelijk maken. De RIBW ziet
• Zuiver in denken en doen
de beste mogelijkheden in de verbinding van
• Mens centraal
mensen met hun eigen omgeving. En waar dat echt
• Toekomstgericht
nodig is, moet professionele begeleiding beschikbaar zijn. We willen met onze partners een samenhangend aanbod creëren. Hierbij spelen familie, buren en naastbetrokkenen altijd een belangrijke rol.
Behoud van functioneren is hard werken
‘Soms kun je niet meer dan koesteren wat je al hebt bereikt’ Sylvia van Gelder, begeleider RIBW
De RIBW begeleidt op de locatie in Heino
maar ook de erkenning van de familie, direct
vijftien cliënten. De cliënten zijn bekend met
betrokkenen en de cliënt zelf nodig.’
een ernstige psychiatrische problematiek. Zij hebben te maken gehad met langdurige
Noodzaak begeleiding
opnames. Met deze cliënten gaat het relatief
Sylvia: ‘Het is niet altijd mogelijk professionele
‘goed’. ‘Voor mensen met een ZZP3-indicatie
begeleiding los te laten. Een deel van onze cliënten
of hoger is juist het ‘er zijn’ van groot
valt dan tussen wal en schip. Zeker de cliënten met
belang’, vertelt Sylvia van Gelder.
een zware problematiek. En die zitten ook bij de
Blijvende begeleiding
groep met een ZZP3-indicatie.’
Sylvia is begeleidingscoördinator. Ze legt uit dat het
Koesteren wat je hebt
bij deze groep cliënten belangrijk is om hen te
Zelfstandigheid vindt Sylvia een breed begrip.
blijven opzoeken. ‘Duidelijk zijn, werkt goed. Doen
‘Wij streven altijd naar het hoogst haalbare, maar
wat je zegt en zeggen wat je doet. Met deze begelei-
dat is bij sommige cliënten het voorkómen van
ding zijn cliënten soms tot meer in staat dan we ooit
opnames of overlast. Soms is het maximale wat erin
hadden verwacht. Maar behoud van functioneren is
zit, dat je het mogelijk maakt dat iemand bij de
juist bij deze groep heel hard werken. Het is continu
RIBW kan blijven. Dat kan al meer zijn dan je ooit
zoeken naar mogelijkheden. Doen we dat niet, dan
voor mogelijk had gehouden. Dan koesteren wij dat
kun je rekenen op een terugval.’
we dat hebben bereikt en doen we er alles aan om
Flexibiliteit en vasthoudendheid Het team in Heino gaat voor het hoogst haalbare. ‘Dat vraagt veel flexibiliteit en vasthoudendheid van begeleiders’, benadrukt Sylvia. Zij en haar collega’s doen een beroep op een zo groot mogelijke zelfstandigheid van de cliënten. ‘Om dat mogelijk te maken, hebben we de deskundigheid van de behandelaar,
in ieder geval die situatie in stand te houden.’
De kansen van een vangnet
‘Het is de kunst om in verbinding te blijven. Dat moet dan wel mogelijk zijn’
Ronald (22) heeft een autistische stoornis.
indicatie. Mogelijk houdt de professionele begelei-
heid en uiteindelijk meer persoonlijk geluk. Daar
Hij woont nu nog in een tweepersoons
ding bij wonen, werken en welzijn op omdat mensen
kunnen we ook zeker winst behalen. Maar als je het
woning van de RIBW Groep Overijssel, met
als Peter niet meer in aanmerking lijken te komen
niet goed regelt voor mensen zoals Ronald en Peter,
begeleiding op afstand. Die begeleiding
voor een ZZP-indicatie. En dan moet hij ook
en dat zijn er veel, kunnen onmenselijke situaties
bestaat vooral uit activering rondom de
zelfstandig gaan wonen.
ontstaan. Omdat langdurige en blijvende zorg niet
dagstructuur en ondersteuning bij huishou-
langer gegarandeerd is voor hen. Daar ben ik
delijke en financiële zaken. Ronald heeft een
Verlies van controle
ZZP 2 indicatie. Als die straks vervalt, moet
Volgens relatiemanager Ben de Fooij is Peter een van
hij zelfstandig gaan wonen. En kan hij
de mensen voor wie dat een onmogelijke opdracht
gebruik maken van allerlei voorzieningen in
is. Door de grote hoeveelheid medicatie, die
Dynamiek
de buurt. Om te voorkomen dat Ronald’s huis
vanwege zijn ziekte niet kan worden afgebouwd,
Ben de Fooij ziet veel kansen in een combinatie van
vervuild raakt of rekeningen niet worden
heeft Peter dagelijks forse opstartproblemen. Ook
voorzieningen in de wijk en professionele begelei-
voldaan, is een vangnet van belang. Ronald
verliest hij de controle over zijn emoties bij toene-
ding. Zoals door de RIBW Groep Overijssel of
moet snel kunnen terugvallen op een voor-
mende prikkels. Op dat moment heeft hij continue
andere, professionele organisaties. ‘Ik pleit voor een
ziening als het hem (even) niet lukt.
begeleiding nodig.
regionaal vormgegeven vangnet in de Wmo of de
Dat geldt zeker voor mensen met een zwaardere
Bezorgd
beperking. Zoals Peter (42). Hij heeft schizofrenie
Volgens Ben de Fooij is het dan ook een illusie om te
kunnen blijven maken van professionele begeleiding
en vertoont bij prikkels een agressieve, dreigende
denken dat alle cliënten met ZZP 1 tot en met ZZP 4
wanneer dit nodig is. Deze groep mensen vertoont
houding. Ook neigt hij dan naar zelfverwaarlozing.
zich uiteindelijk zonder professionele hulp kunnen
de grootste dynamiek in het ziektebeeld. Zij zijn nog
Na jaren opgenomen te zijn geweest in een psychia-
redden in het leven. ‘De Wmo is een voorzieningen-
enorm aan het zoeken in het leren leven met hun
trisch ziekenhuis, woont Peter nu in een woonvorm
stelsel. De wet gaat uit van de eigen kracht van de
beperking. Daar zit beweging in. De vraag is dan:
van de RIBW Groep Overijssel. Door de prikkelarme
samenleving. Die visie koesteren wij. Voor een aan-
welke kant gaat die beweging op? Het is de kunst om,
en beschermende omgeving vindt hij hier stabiliteit,
tal mensen met psychiatrische en psychosociale
als dat nodig is langdurend, met hen in verbinding
structuur en veiligheid. Peter heeft een ZZP 4
problemen zal de Wmo leiden tot meer zelfredzaam-
te blijven. Maar dat moet dan wel mogelijk zijn.’
bezorgd over. Dat zouden wij als maatschappij niet moeten willen!’
Awbz, juist voor de groep mensen die nu een ZZP 3 of ZZP 4 indicatie hebben. En daardoor gebruik
Hoe het gezin door de RIBW is ondersteund: • Zorgdragen voor een goed verloop van de inname van medicatie door moeder.
Partners hebben elkaar nodig
• Inzetten op interventie met behandelaar Dimence.
‘Je hoeft niet alles zelf te kunnen’
• Zorgen dat begeleiding van de kinderen wordt opgepakt. • Grootouders bij de problemen betrekken en vragen om hun hulp. • Tactus in contact brengen met vader vanwege de alcoholproblematiek. • De huisarts en de basisschool betrekken om zicht te houden op de situatie van de kinderen.
Samenwerking met partners speelt een grote
Breed kijken
rol in de begeleiding van cliënten. In een
Het wijkgericht werken vanuit zelforganiserende
kleinere gemeente in Twente bijvoorbeeld
wijkteams is geen doel op zich. Het is een middel om
ondersteunt de RIBW Groep Overijssel een
goede zorg te kunnen leveren aan mensen met een
gezin, waarvan de moeder te maken heeft
beperking, zoals in dit gezin. Wijkgericht werken is
met een ernstige psychische stoornis. En de
dan ook een dynamisch concept dat medewerkers de
vader met alcoholproblematiek. Hierdoor is
mogelijkheid geeft om adequaat in te springen op
de situatie voor met name de kinderen
onverwachte situaties. Die zijn kenmerkend voor ons
schrijnend.
werk. De focus op de wijk biedt ruimte om altijd te
Passende begeleiding
zoeken naar de organisatie of partij die, zo mogelijk samen met ons, de beste oplossing biedt voor de
Dit gezin is een van de voorbeelden waarbij het recht
cliënt. Daardoor blijven wij als professionals zuiver
op zorg van groot belang is. Ook al wordt daar door
in onze eigen rol. En verantwoordelijk voor dat waar
de ouders niet direct zelf een beroep op gedaan.
we goed in zijn. ‘Werk uit handen geven is’, zoals een
Door goede samenwerking met het AMK (Advies-
begeleider in Twente het zelf zegt, ‘geen vorm van
en Meldpunt Kindermishandeling) hebben wij als
falen. Je hoeft niet alles zelf te kunnen’.
RIBW-professionals toch een goed contact kunnen krijgen en opbouwen met het gezin. Dat is cruciaal geweest in de begeleiding. Daarnaast is er veel overleg met andere partijen, zoals ggz organisatie Dimence, de basisschool en de grootouders. Die samenwerking maakt dat wij de moeder de best passende en effectieve begeleiding kunnen geven. En dat we zo samen werkelijk iets kunnen betekenen voor de kinderen.
Jij + ik = wij ‘We dagen ook professionals uit om op een nieuwe manier samen te werken’
Met frontlijnsturing doen wijkbewoners het weer zelf
In Zwolle hebben Travers Welzijn en de RIBW
In Enschede hebben de gemeente, de RIBW
meerwaarde van deze aanpak. Want gezinnen in
Groep Overijssel het verbindend, wijkgericht
Groep Overijssel en andere hulpverlenende
de wijk die hulp nodig hebben, kampen vaak met een
werken in de praktijk ontwikkeld. ‘Jij + ik = wij’ is
instanties meerdere wijkcoaches aangesteld.
combinatie van sociaal/economische en psychosoci-
een methode voor verbindend wijkgericht werken.
De wijkcoach ondersteunt bewoners op het
ale problemen. De wijkcoach stelt samen met hen
Dit betekent niet alleen een andere benadering
gebied van wonen, werk, inkomen, welzijn en
een plan van aanpak op. Het gezin lost vervolgens
van wijkbewoners, maar ook een nieuwe manier
zorg. En probeert met de bewoners gezamen-
zelf het probleem op, met het eigen plan als houvast.
van samenwerken tussen de verschillende profes-
lijk inzicht te krijgen in de eigen kracht en
sionals in de wijk.
talenten. Zodat bewoners beter in staat zijn
Gedragsverandering
om zelf problemen aan te pakken.
Omdat het wijkteam zichtbaar in de wijk aanwezig
Samen één doel
is, kennen de bewoners het team. En weten ze dat de
‘Jij + ik = wij’ gaat kort gezegd over buurtbewoners die
Zelf probleem oplossen
meer met elkaar in verbinding komen. Het gaat over de
In alle stadsdelen van Enschede is een wijkteam
van een oplossing voor vele problemen. Zo verbetert
professionals van verschillende organisaties, die elk hun
actief. Hierin zit minimaal één medewerker van
de situatie van de bewoners in de wijk. Doordat de
eigen taak en expertise hebben, maar samen aan één doel
vijf verschillende organisaties. Dit zijn MEE Twente,
teams dichtbij zijn, worden problemen vroegtijdig
werken. Dat is het creëren van een klimaat waarin mensen
Livio (thuiszorg/verzorging/verpleging), Stichting
gesignaleerd. Dit kan de inzet van zwaardere zorg
met en zonder beperking relaties met elkaar aangaan. Het
Maatschappelijke Dienstverlening Enschede-
voorkomen. Bij veel wijkbewoners is al een gedrags-
gaat dan om relaties waarin buurtbewoners betekenisvol
Haaksbergen, Bureau Jeugdzorg en de RIBW
verandering ontstaan waardoor de wijk vreedzamer
zijn voor elkaar. En om verbindingen die ondersteunend
Groep Overijssel. Het continu kunnen delen van
wordt.
zijn voor mensen met een beperking.
de expertise door de professionals is de grote
Kansen in meedoen Het doel van ‘Jij + ik = wij’ is het bieden van mogelijkheden aan wijkbewoners met een psychiatrische en/of psychosociale beperking om mee te doen in de wijk. Dat gebeurt door meer in te zetten op de eigen kracht en interesses van wijkbewoners met en zonder beperking.
professionals kunnen ondersteunen bij het vinden
De kracht en de ambities van mensen ‘Gelukkige burgers zijn productiever, creatiever en gezonder’ Woningcorporaties deltaWonen en SWZ in
Autonomie uit handen geven
Elkaar aanvullen
Zwolle zijn initiatiefnemer van het project
Martin Bleijenburg: ‘Zorg- en welzijnsinstellingen,
Drie maanden geleden is Buurtgeluk in Kampen en
Buurtgeluk. De corporaties werken hierin
gemeenten en woningcorporaties staan ten dienste
Zwolle gestart. Martin Bleijenburg ziet steeds meer
onder meer samen met de RIBW Groep Over-
van bewoners als er zaken moeten worden opgepakt
besef bij de bewoners ontstaan. En professionals
ijssel en met onder meer collega- instelling
die zij niet zelf kunnen. Dan moeten we elkaar niet
ervaren dat er in de buurt veel meer beklijft als
Frion, organisatie voor verstandelijk gehan-
met z’n twintigen voor de voeten lopen, maar één of
oplossingen voor problemen door wijkbewoners zelf
dicapten. In dit project wordt geen onder-
twee generalisten aanwijzen die namens de aanwe-
worden bedacht en georganiseerd. Martin Bleijen-
scheid gemaakt tussen wonen, welzijn en
zige ketenpartners kunnen optreden. Dat vraagt om
burg: ‘Bewoners realiseren zich dat zij veel meer
zorg. ‘Het gaat om de geluksbeleving van
bereidheid en vertrouwen van instellingen om hun
kunnen dan dat ze dachten. Bovendien voelen ze
bewoners. Geluk is iets waar je zelf verant-
autonomie gedeeltelijk uit handen te geven,’ vindt
zich beter als ze zelf zaken oppakken. Gelukkige
woordelijk voor bent. De buurt is aan zet’,
Martin Bleijenburg.
burgers zijn productiever, creatiever en gezonder.
aldus Martin Bleijenburg, programmamanager van deltaWonen.
Netwerken
Professionals dichtbij
En dat zien we. Ze komen met ideeën en gaan hiermee actief aan de slag. Buurtgeluk toont aan
Een beroep op elkaar doen. Dat is de kern van
dat bewoners en professionals elkaar goed aanvul-
Buurtgeluk. Martin Bleijenburg: ‘Maar niet elk
len. Dat is geweldig.’
In Buurtgeluk staat de eigen kracht van buurtbewo-
probleem in de wijk kan door een bewoner zelf
ners centraal. ‘Bewoners kunnen meer vanuit de
worden opgelost. Iemand met bijvoorbeeld een
eigen kracht doen en zelf regie voeren op wat in de
psychiatrische beperking heeft een specifieke
Wat betekent buurtgeluk?
wijk gebeurt. Buurtgeluk zie ik als een netwerkorga-
zorgvraag. Als bewoners in de buurt overlast
• Je voelt je veilig in je buurt
nisatie. Het gaat erom dat de bewoners en de
ervaren van deze persoon, dan moet men snel
• Je voelt je goed in je buurt
samenwerkingspartners in de wijk elkaar weten te
terug kunnen vallen op een organisatie als de
• Je woont lekker in je buurt
vinden. Een bewoner weet wat hij zelf aan een
RIBW Groep Overijssel. Daarom is het van belang
• Je maakt deel uit van je buurt
probleem kan doen en op welk punt hij dat niet kan’,
dat ook de professionals netwerkgericht opereren.’
• Je draagt bij aan je buurt
vertelt Martin Bleijenburg.
Wie staat er klaar voor burgers met beperkingen?
Wat hebben burgers voor elkaar over? Zijn
Niet vanzelfsprekend
burgers bereid naar medeburgers die
Uit dit onderzoek blijkt dat deze contacten niet
ondersteuning nodig hebben om te zien? Wat
vanzelfsprekend zijn, ook al wonen mensen met
is de aard van de contacten tussen hen?
verstandelijke of psychische beperkingen steeds
Vragen die ons steeds meer bezighouden nu
vaker gewoon in de wijk. Een minderheid van
de verzorgingsstaat ondubbelzinnig op zijn
wijkbewoners ‘zonder beperkingen’ blijkt (wel eens)
retour is. Mensen worden steeds meer
contact te hebben met wijkbewoners ‘met beper-
aangesproken op hun eigen kracht, hun
kingen’, maar dit contact is veelal oppervlakkig van
zelfredzaamheid en op het draagvermogen
aard. Hulp en zorg hoeven we van buurtbewoners
van hun netwerk. Professionele ondersteu-
niet te verwachten. Ook familieleden blijken vaak
ning wordt meer en meer tot een laatste
beperkt beschikbaar.
vangnet gezien, die pas kan worden ingezet als alle andere hulpbronnen zijn uitgeput.
Stof tot nadenken Steunende zorgnetwerken voor burgers met
Femmianne Bredewold heeft in opdracht van de
beperkingen zijn dus niet zomaar voor handen,
RIBW Groep Overijssel en Frion onderzoek gedaan
terwijl dit wel een verwachting is van de Wmo.
naar contacten tussen weerbare en kwetsbare
Dit is een constatering die tot nadenken aanzet,
burgers onderling. Op dit onderzoek zal zij dit jaar
nu de verwachtingen van de inzet van burgers
promoveren aan de Universiteit van Amsterdam.
hooggespannen zijn.
Delen is het nieuwe zijn!
Wij onderscheiden drie groepen cliënten
1
Waar we ons sterk voor maken
Mensen die zonder begeleiding levenslang
Maximale toepassing van de Wmo.
of tijdelijk geen enkel perspectief hebben.
De wet biedt nieuwe kansen!
Hun problematiek is onoplosbaar.
2
Een goed geborgd vangnet met gegarandeerde toegang Mensen die tijdelijk en wisselend intensief
tot professionele zorg. Dat is essentieel voor mensen
begeleiding nodig hebben, gericht op
met ernstige psychiatrische problemen.
Kennis uitwisselen. Een beroep doen op elkaar. Iets terugdoen voor de ander. Maar ook langdurig en blijvend gebruik kunnen maken van professionele zorg als dat nodig is. Dat is het nieuwe delen. Samen met de zorgverzekeraars, gemeenten, partners én wijkbewoners bouwt de RIBW Groep Overijssel aan nieuwe methodieken en waardesystemen. Zoals herwaardering van huidige zorgconcepten. Of zo mogelijk alternatieve valuta: ruildiensten. Steeds gericht op maatschappelijke winst. Zo krijgt de samenleving een nieuwe identiteit. Waarbij verbinding, zelfredzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid de kernwaarden zijn, naast het fundamenteel grondrecht op professionele zorg.
afbouw en uitstroom.
3
Géén scheiding van huisvesting en zorg voor Mensen bij wie de begeleiding is gericht
alle cliënten van ZZP 3 en hoger, gezien hun
op het meedoen in de samenleving.
grote kwetsbaarheid. Behoud van de regionale organisatie van beschermende en ambulante RIBW-zorg.
‘Wijkgericht werken is geen doel, maar een middel om professionele zorg te leveren’
ribw groep overijssel Dr. Klinkertweg 2 8025 BS Zwolle tel
088 825 00 10
mail
[email protected]
www.ribwgo.nl
