1 2 3 4
5 6
(deel) Studie aangaande Rouwprocessen en Rouwtaken Verdieping in de Emotie Rouw en Verdriet
november 2005 Cunera Vlaar Counsellor BA
Emotie Verdriet
1.1
Rouw en Rouwprocessen
Rouw Rouw ontstaat als een reactie op het verlies van iemand of iets wat een grote betekenis heeft in het leven van de rouwende. Des te groter de zingeving/ invloed daarvan is geweest op de rouwende, des te groter is de impact op het verlies. De pijn van dat gemis is de ‘prijs’ die personen betalen voor hun betrokkenheid, hun gerichtheid voor iemand of iets. Rouwenden staan voor afscheid nemen in de meest letterlijke en brede zin van het woord: het is je afgescheiden voelen van jezelf en iemand of iets waarna het leven nooit meer hetzelfde is als daarvoor. Rouwen is een proces van aanpassen aan dat wat er aan mogelijkheden overblijft. Hoe lang het rouwproces duurt, is voor iedereen verschillend. Rouw is verlies verwerken. Het is het verwerkingsproces waarmee we aan de slag moeten om verdriet hanteerbaar te maken. Rouwen is meestromen met het leven, met wat het leven met jou doet, jou aanbiedt, jou ervaringen geeft waar je niet om gevraagd hebt en die heel je leven overhoop gooien en die niet te vermijden zijn. Je hebt de keuze om, of lijdzaam en passief te zijn ofwel te gaan werken aan je verdriet en voelen wat er in je leeft, wat je voelt en wat je wilt laten gebeuren. Het woord rouwen associëren we in eerste instantie met het verdriet na het sterven van een dierbaar persoon. De gevoelens en reactiepatronen die beleefd worden bij rouwen na de dood van een dierbare persoon, herkennen we echter in meerdere of mindere mate bij alle verlieservaringen. Het verlies en de gevoelens van verdriet moeten we zodanig een plaats geven dat het dagelijks leven hierdoor niet meer belemmerd wordt. Het is ook een misverstand dat het gevoel van verlies overgaat. Verlies wordt deel van je leven. Het is normaal dat er na járen nog delen van de pijn over zijn en er op bepaalde momenten nog iets in je schrijnt om het gemis van het verlorene.
Rouwprocessen Rouwprocessen zijn processen waarin er in meer of mindere mate sprake is van ongeloof, verwarring, vooronderstelling, gevoel dat ‘de overledene’ nog aanwezig is, hallucinaties en visuele of auditieve waanvoorstellingen. Rouwprocessen zijn er bij vele vormen van verlies. Denk daarbij o.a. aan het verlies van een dierbaar levend wezen of een nationaal of zelfs op wereldniveau bekend persoon waarmee je geen enkele emotionele band denkt te hebben. Zo werd Martin Luther King vermoord en wereldwijd bracht dit een golf van rouw teweeg. Rouwprocessen vinden ook plaats indien er bijvoorbeeld sprake is van een verlies van o.a. een gedachte, hoop, bestaanszekerheid, rechten, integriteit, zelfbeschikking, eigen woning en je geestelijke- en/of fysieke gezondheid. Kinderen komen bij een scheiding vaak terecht in een niet voldoende onderkent rouwproces. Bij personen die vrij plotseling geestelijke en/of fysieke gezondheidsproblemen ondergaan kunnen er rouwprocessen plaatsvinden door het verlies van ‘kunnen’ en ‘zijn’ maar eveneens door o.a. een doodservaring. Veranderende belevingsaspecten, na het ondervinden van verlies a. externe aspecten die je al dan niet bewust bij jezelf ervaart Ø Verandering van de wijze waarop je naar buiten treedt Ø verandering van de wijze waarop men jou bekijkt Ø verandering van de wijze waarop jij de wereld om je heen waarneemt Ø verandering van de gespreksstof Ø verandering in de taken die je ten deel vallen
2
Emotie Verdriet b. interne aspecten die je al dan niet bewust bij jezelf ervaart Ø verandering van het gevoel van zelfwaarde Ø verandering van het 'zijns’ gevoel Ø verandering van de levensinvulling c. spirituele aspecten die je al dan niet bewust bij jezelf ervaart; Ø verandering van de veiligheidsbehoefte, 'bestaansveiligheid' Ø verandering in de beleving van de gehele wereld Ø verandering van de ander als persoon Ø verandering van jezelf als persoon Kübler-Ross heeft vijf zeer herkenbare fasen van het rouwproces in kaart gebracht. Deze fasen zijn aan te merken als elementen van het rouwproces omdat ze niet voor een ieder persoon in dezelfde chronologische volgorde tot uiting zullen komen. Deze elementen zijn ontkenning/ isolement; woede; marchanderen/ onderhandelen; depressiviteit en aanvaarding. Niet in de zin van berusten, het gaat eerder om een actief aanvaarden van de gevolgen die deze situatie meebrengt. Gedachten als ‘zo is het, dit heeft het leven me gebracht en ik kan beslissen ertegen te vechten of eraan ten onder gaan of het zien als een kans om te groeien’ zijn bij het proces van aanvaarding van belang. Acceptatie is me overgeven aan datgene wat is gebeurd (Kübler-Ross) en verantwoording nemen voor wat het met me doet. Erkenning dat er een wond, een verlies is dat voortaan deel uitmaakt van mijn leven. Als variant hierop beschrijft David Kessler vijf fasen van spirituele verzoening. Deze fasen zijn expressie/uiting; verantwoordelijkheid; vergeving; aanvaarding en dankbaarheid. Vanuit mijn eigen ervaring kunnen de voornoemde elementen ook al onbewust en bewust in ons denken en voelen doordringen in de fase voorafgaande aan het werkelijke verlies. Indien we deze elementen in het bewuste beleven en aangrijpen als mogelijkheid, om het proces naar het onvermijdelijke verlies te doorleven en daarmee te optimaliseren, kan de spirituele verzoening leiden tot een diep gevoel van langdurige dankbaarheid Voor een rouwproces heb je tijd, woorden en emoties nodig. In stilte rouwen is de moeilijkste omstandigheid, en heeft veel kans dat het rouwproces slecht zal verlopen. De pijn zal niet voorbijgaan. Het is een vorm van ontkenning en wordt het proces vastgezet. Hoeveel tijd heeft het rouwproces nodig? 1) een psyche-energetisch antwoord : Een rouwproces is de tijd die nodig is, het gebruik te recupereren, van het deel van mezelf dat ik geïnvesteerd had in wie of wat ik verloren ben en dit ergens anders of op iemand anders op te richten. Het einde van iets is het begin van iets anders, iets nieuws. Het einde van een rouwproces is als alle rouwtaken volbracht zijn. 2) een spiritueel antwoord : Een rouwproces is de tijd die nodig is om het " geschenk " te vinden. Deze beproeving kan een bron van buitengewone ervaringen zijn. Een rouwproces kan een groeiproces worden en een diepe transformatie teweeg brengen. De keuze je te richten op wat niet kan of op wat wel kan. Noot : het is belangrijk dat de persoon ZELF het geschenk vindt. Het gaat erom dit de persoon zelf te laten ontdekken. Deze ontdekking staat in verband met het bewustzijnsniveau van de persoon. Verschil rouwproces tussen een plotselinge, definitieve handicap en een langzaam voorschrijdende ziekte (Bron:linda Robben): Bij een evolutieve ziekte komen er steeds nieuwe belemmeringen en steeds andere beperkingen zich aandienen. Het is telkens opnieuw aanpassen aan weer een nieuwe limiet. Het is steeds opnieuw rouwen. Dat maakt het rouwproces van een evolutieve ziekte tot een repetief en dynamisch proces. Naarmate de evolutieve ziekte voortschrijdt zal het rouwproces in heftigheid iets afnemen maar toch is het rouwen nooit weg.
3
Emotie Verdriet
1.2
Rouwgedrag en Rouwtaken
Rouwgedrag Rouwgedrag laat zich herkennen als er sprake is een van verandering van de persoonlijke kenmerken van de rouwende personen. Veranderingen welke in meer of mindere mate plaats kunnen vinden zijn o.a. in het slaap- en eetpatroon; de mate van verstrooidheid; de sociale teruggetrokkenheid; het dromen over het verlorene; het uit de weg gaan van herinneringen; het zoeken of uitroepen van de naam van het verlorene; veel zuchten, hyperventilatie; rusteloosheid, overactiviteit, inactiviteit; beschadiging van zichzelf; huilen; vasthouden van de herinnering, dragen van kleding of ornamenten behorende tot het verlorene. Veel van dezelfde gedragingen doen zich voor zowel tijdens het rouwproces als wel tijdens een depressie. Indien de gedragsverandering bij een rouwproces te lang en te heftig duurt dan kan het rouwproces gemakkelijk overgaan in een werkelijke depressie. Factoren welke de rouwende sneller dan normaal in een depressie brengen zijn onverwerkte dan wel slecht verwerkte eerdere verliezen, eerder opgelopen trauma’s ofwel al bestaande persoonlijkheidsstoornissen. Bij de depressieve cliënt zijn de gedragsveranderingen in verhouding tot de rouwende langduriger, frequenter, dieper (zwaarder, boosaardiger) en breder (naar de wereld, zichzelf, de toekomst). Soms moeten we ons ook realiseren dat het een afweer kan zijn tegen het rouwproces. Als boosheid bijvoorbeeld is gericht tegen het ‘zelf’ dan is het een beweging die weggaat van het verlorene en dit houdt het verlorene juist in de beleving van de rouwende vast. Symptomen die meer behoren tot depressie dan tot rouwverwerking zijn: è Schuldgevoel over dingen die anders zijn dan acties die overlevenden uitgevoerd of niet uitgevoerd hebben op het moment van overlijden. è Gedachten over dood die anders zijn dan het gevoel van de overlevende dat hij of zij beter dood zou kunnen zijn of dood gegaan zou zijn gelijk met de overledenen. è Ziekelijke vooringenomenheid om niets te uiten è Aantoonbare psychomotorische achteruitgang. (Prolonged and marked functional impairment) è Hallucinaties anders dan hiervoor genoemd
Rouwtaken Rouwen is een werkwoord. We spreken dan ook van rouwtaken. Om het rouwproces goed te kunnen doorlopen is het nodig dat de rouwende als het ware taken op zich neemt. Door de pijn heen gaat en niet om de pijn heen laveert. Als de pijn werkelijk wordt doorleefd kan het doorgemaakte proces een vruchtbare voedingsbodem zijn voor verdere ontwikkeling/ doorgroei van de rouwende. De groei door de pijn heen verschaft uiteindelijk diepere inzichten in het leven, daarmee is dan aan een belangrijke ‘taak’ voldaan. De belangrijkste rouwtaken zijn o.a. de acceptatie dat het verlorene er ook echt niet meer is; het doorleven van het verlies zowel intellectueel als wel emotioneel; denken aan, omgaan met, kunnen en mogen doorgaan met de feitelijke doch essentieel veranderde dagelijkse omstandigheden waarin het verlorene wordt gemist. Aandachtspunten die ik persoonlijk in dit gehele proces van belang vind zijn: è Leren omgaan met de fragiliteit van het leven è Limieten van controle accepteren è Realiseren van de veranderde omstandigheden è Revisie/ herzien van dat wat was è Herschrijven van je persoonlijke doelstellingen in het leven è Geen gevangene zijn van de onmacht die je ten deel valt
4
Emotie Verdriet
1.3
Emotie Verdriet
Twee van onze vier basis emoties zijn verdriet en woede. De invloed van woede op verdriet komt later nader aan de orde. Verdriet/ grief, is een status waarin de betrokken persoon terecht komt op het moment dat de beleving van het goed en gelukkig voelen verdwenen is. Verdriet beïnvloedt je totale menszijn. Het kan je schokken in heel je wezen. Het raakt je verstandelijk, lichamelijk, emotioneel, geestelijk en sociaal. Verdriet kost energie. Men voelt zich moe, ook al heeft men niets gedaan. Ver-WERK-ing…het is hard werken om verdriet te kunnen ervaren, jezelf te hervinden en daarna te helen. De tijd heelt alle wonden, is een algemene opvatting die leeft bij zeer veel mensen. Niets is minder waar. De tijd op zich geneest niet. Als men in een hoekje zit en tijd neemt om te genezen, zal de tijd slechts een weinig doen. Het is niet de tijd die geneest, maar wat men doet met de tijd. Je verdriet dient zich aan en gaat niet vanzelf over. Het laat zich zien en voelen in verschillende gradaties, vaak niet gelijkmatig maar vergelijkbaar als een oneffen terrein met al zijn hobbels en valkuilen. Er is openheid nodig, je zult moeten willen werken, je weer strijdbaar willen opstellen om door het verdriet te gaan en te werken aan heling. Verdriet loslaten kan alleen als je het eerst helemaal hebt vastgepakt, daarna is het loslaten van het verdriet of van het rouwproces pas het eindstuk. Verdriet is een emotie die sociaal geaccepteerd en zelfs gewaardeerd is. De vraag ligt eerder bij de toegestane periode voor verdriet. De maatschappij waar wij zelf deel vanuit maken verdraagt een steeds kortere tijdslimiet. In tegenstelling tot andere culturen dragen we in West Europa bijvoorbeeld geen rouwkledij waardoor er geen sprake is van een vorm van gezamenlijk dragen. Nu zijn alleen de direct betrokkene bekend met het verdriet en rust de draaglast op een betrekkelijk kleine groep. De gesprekspartners hebben er vaak snel genoeg van om steeds maar geconfronteerd te worden met de gesprekken over en rond het verdriet en proberen maar al te vaak de rouwende ervan te overtuigen dat het nodig is om te stoppen met verdrietig zijn. De rouwende gaat daarop vaak reageren met of zijn verdriet te ontkennen of te huilen als hij alleen is. Door de angst om mensen te verliezen gaat een rouwende soms pogingen doen om aan de verwachtingen van de omgeving te voldoen. Hiermee verliest de rouwende zo mogelijk zichzelf. Door je anders voor te doen dan wat je voelt, verraad je jezelf maar ook de ander en dat verzwaard het verdriet nog eens te meer. Het is belangrijk jezelf te respecteren in je gevoelens. Je heelt door je verdriet te voelen. Zo blijf je niet ‘hangen’ in je pijn. Er ontstaat een wond als we iets of iemand verliezen die van grote betekenis voor ons was, is. Een wond verzorgen we, geven we aandacht te geven en bieden we de gelegenheid om te helen. We accepteren zelfs dat er klein of wat groter litteken overblijft. Verdriet is noodzakelijk. verbittering is verdriet vermengd met rancune (rancune is ingehouden woede, woede die men in zich houdt), het is niet uitgedrukte woede. Als karakteristieke reactie van normaal ofwel acuut verdriet zien we somatische ofwel lichamelijke distress; het verdwijnen van de homeostase; vooronderstellingen aangaande het verlorene en het proces welke zich daaraan tijdens en voorafgaand afspeelt; schuldgevoelens in relatie tot het ontstaan; vijandige reacties naar anderen ofwel zichzelf; versterking van de prikkelbaarheid in brede zin en onvermogen om te reageren zoals dit voorafgaand aan het verlies mogelijk was. De wijze waarop we de ontstane gevoelens van verdriet kunnen uiten zijn, o.a.: droefenis in de vorm van huilen; stil zijn; teruggetrokken; boosheid vanuit onmacht; verlaten voelen; schuld; angst; eenzaamheid; vermoeidheid; hulpeloosheid; shock; verlangen; emancipatie, verzelfstandiging; opluchting; gevoelloosheid; destructief gedrag naar zichzelf en/of omgeving. Psychische gewaarwordingen van verdriet kunnen o.a. zijn: een hol, leeg gevoel in de maagbuikgebied; strak gevoel in de borststreek; strak gevoel in de keel; overgevoeligheid voor geluid; een gevoel van onwerkelijkheid, er ‘niet’ zijn; te kort aan lucht, ademnood; spierslapte; te kort aan energie en droge mond.
5
Emotie Verdriet
Er zijn vele cognities en gedachtepatronen die het doorleven van verdriet kenmerken. Sommige gedachten blijven aanhouden (intrusive toughts) en prikkelen dieperliggende gevoelens wat bij aanhouding kan lijden tot depressie en angststoornissen. Onderzoeker Ard Nieuwenbroek van zijn trainingsbureau voor docenten, Ortho Consult in Esch, heeft onlangs een onderzoek laten houden onder meer dan honderd scholen voor het voortgezet onderwijs. Hieruit blijkt dat op vrijwel alle scholen meerdere leerlingen zijn die zichzelf verwonden. Hun innerlijke pijn zetten zij op hun manier om in lichamelijke pijn. Hun onverwerkt verdriet krijgt onvoldoende aandacht waardoor de jongeren zich in het beginstadium bewust verwonden en de (mis)handeling zich uiteindelijk volledig vanzelf voortzet, aldus Nieuwenbroek (Bron:Telegraaf 09-11-2005) Innerlijke woede doet een rouwproces vaak vastlopen. Sociaal gezien is er een begrenzen en een niet waarderen van het uitdrukken van woede. Woede is een niet graag geziene emotie en heeft een slechte reputatie in onze maatschappij. In het algemeen wordt er gemakkelijk gedacht in termen als: woede dient nergens doe, doet de dingen niet vooruitgaan. Woede wordt vaak verward met fysiek of verbaal geweld. De geweldloze woede is woede uitgedrukt in de ‘ik-vorm"’, ‘ik ben kwaad’ terwijl de gewelddadige woede ‘tegen iemand anders’. Om woede geweldloos te kunnen beleven, vraagt dat om de zin tot wraak los te laten. In woede is er de zin om op jouw beurt pijn te doen, te kwetsen en het gaat erom dit los te laten. We kunnen kwaad zijn zonder dit te richten naar iemand anders. Het vraagt om de totale verantwoordelijkheid op je te nemen voor de emotionele toestand waarin je verkeerd. Veel mensen leven in de overtuiging dat het niet goed is om woede te voelen en laat staan woede te uiten. Het tegengestelde gebeurd dan, hun woede wordt ontkend. Vaak wordt men dan verdrietig terwijl men eigenlijk woedend is. Nog een belangrijke reden waarom woede zo slecht aanvaard wordt is de overtuiging dat woede en liefde niet goed bij of met elkaar kunnen komen. Er wordt maar al te vaak gedacht dat woede onze vriendschaps-, familie-, of liefdesrelatie kan beschadigen. Wij nemen liever een niet zo groot risico en geven onszelf onbewust geen toestemming om woede/ boosheid te uiten. Niet alleen schaadt woede de liefdes-,of vriendschapsrelatie niet, ze laat toe deze relatie levendig te houden, ze te ‘reinigen’ van wat gezuiverd moet worden om ze voort te kunnen zetten zonder wrok op te stapelen. In het geval van rouw wordt de woede vaak niet geuit in het bijzijn van de persoon in kwestie, maar wordt ze geprojecteerd op een ander. Projectie is nooit zo doeltreffend als een echte woede bij de juiste persoon. Woede kan ook tegen zichzelf gekeerd worden. Dit wordt dan veelal geuit als schuld. Ga altijd op zoek of er ongeuite woede achter zit. Schuld is geen emotie, het stroomt niet, het is meer een staat van zijn. Als je bij de woede erachter komt, dan kan je de woede laten stromen. Er kan berouw gevoeld worden, dan stroomt het ook. Berouw wil worden uitgesproken, ver-Ont-Schuldigen is uitspreken van waar men schuld over denkt of spijt over voelt. Dit geeft ruimte in het hart, dan wordt het berouw ook wezenlijker gevoeld en ontstaat er ruimte om een nieuwe weg. in te slaan. Berouw is een beweging naar de ander, terwijl schuld in zichzelf gekeerd is. De schuldige, denkt en oordeelt negatief over zichzelf, dit heeft vaak alles te maken met ons eigen perfectionisme die zich tegen onszelf keert. Jezelf vergeven is de overtuiging, dat je er iets aan had kunnen doen, vervangen door het erkennen in jezelf dat jij, je best hebt gedaan. Daar proberen vrede in te vinden, niet volmaakt behoeven te doen. Woede maakt energie beschikbaar voor de persoon in kwestie en stelt die persoon zodoende in staat om de impact van zijn daden naar de buitenwereld te verbeteren. Ze vormt een belangrijke hulp bij de efficiëntie in het oplossen van problemen of het voldoen aan behoeften. Woede heeft tevens de functie om grenzen af te bakenen, ‘neen‘ te kunnen zeggen
6
Emotie Verdriet
2.1
Uit eigen werk
Diepere Lagen
De diepere lagen in ons zelf Verscholen onder een stenen gewelf Veilig afgesloten voor invloeden van buiten af Kunnen inwendig doorwerken als een bittere straf
Raken we deze diepere lagen in onszelf aan Om tot dat innerlijke proces over te kunnen gaan In een volledige bereidheid om voor onszelf open en eerlijk te zijn Dan pas kun je van buiten en binnen één en dezelfde zijn
Samen maar ook alleen Hak je jouw eigen levenspad uit in de levenssteen Jij kiest jouw vorm en de wijze waarop je het doet Waarbij jouw diepste innerlijk zich bevrijd voelt
7
Emotie Verdriet
2.2
Nadenkertjes
Begrijpen en aanvoelen: Je moet, zegt men, iets altijd met je verstand kunnen begrijpen, anders is het niet waar. Iets áchter de dingen zoeken en iets ‘aanvoelen’ telt voor menigeen niet zo erg mee. Toch weten we dat we niet alleen met onze hersenen kunnen leren; ook je hart kan je veel vertellen.
Afstandelijke nabijheid: Deze twee woorden lijken elkaar tegen te spreken, maar het is de bedoeling, dat zij elkaar aanvullen. Als je té nabij bent bij de problemen van de mensen dan kun je, je werk niet volhouden. Je kunt niet vele malen per jaar dezelfde droefheid dragen als de naaste familie van een overledene. Als je té nabij bent, help je de mensen geen stap verder. Als je té afstandelijk bent, gaat het ook niet, want dan blijf je helemaal buiten de ander en diens verdriet. Het goede evenwicht bewaren is een hele kunst. Als de nabijheid van de ander jou téveel energie van je vergt dan is dit een teken dat je té nabij hebt gestaan.
Dankbaarheid: Wie zou je zijn zonder de symbolisch dragende schouders van anderen? Ook roept het op tot dankbaarheid, omdat jezelf op jouw beurt weer anderen op jouw schouders hebt gedragen en nog draagt. Zo mag je anderen in hun leven helpen en aan hun leven meer uitzicht geven. Het dragen van andermans taken is hiermee niet bedoeld. Wel het ondersteunen van je medemensen en hen letterlijk en figuurlijk inzicht en daarmee uitzicht geven.
8
Emotie Verdriet
Literatuurlijst Summiere gegevens over de genoemde schrijvers: Buuren, Ari van
hoofd v.d. Dienst Geestelijke Verzorging AZU
Fiddelaers-Jaspers, Riet
deed als eerste wetenschappelijk onderzoek naar rouw in de adolescentie
Kohnstamm, Rita
kinderpsychologe. In 1994 werd haar het eredoctoraat van de UVA verleend voor haar werk op het terrein van de ontwikkelingspsychologie en opvoeding.
Kübler-Ross, Elisabeth
medicus, psychiater, thanatoloog
Servan-Schreiber, David
professor in de klinische psychiatrie a.d. universiteit van Pittsburgh
A.J. Weaver, J.D.Preston, L.W. Jerome
Weaver, klinisch psycholoog; Preston, lid faculteit; Jerome, klinisch psycholoog
Worden, J. William
psychiater in California
De geraadpleegde boeken van de hierboven genoemde schrijvers: Buuren, Ari van
1998 de cirkel van leven en sterven
Fiddelaers-Jaspers, Riet
2005 Jong verlies
Kohnstamm, Rita
1980 Kleine ontwikkelingspsychologie, het jonge kind 1987 Kleine ontwikkelingspsychologie, de school leeftijd
Kübler-Ross, Elisabeth:
1985 Over de dood en het leven daarna 1997 De cirkel van het leven
Servan-Schreiber, David
2003 Uw brein als medicijn
A.J. Weaver, J.D.Preston, L.W. Jerome
1947 Counseling Troubled Teens & their families
Worden, J. William
1983 Grief Counselling and Grief Therapy 1996 Children and Grief
9
Emotie Verdriet
Nawoord
Het langdurig bezig zijn met de emotie verdriet is mij niet helemaal vreemd. Mijn leven slingert zich al sinds mijn vroege jeugd langs de verschillende vormen van rouw. Op het moment dat ik, alle uitwerkingen doornam bekroop me het gevoel alsof ik onbewust door alle herinneringen heen wordt getrokken. Reflexmatig werden mijn herinneringen geraadpleegd en kwam ik langs situaties die ik niet eerder in het bewuste denken heb getrokken. Dit alles met op de achtergrond de informatie welke ik tijdens de Master Class tot me heb kunnen nemen en de informatie welke ik heb gelezen in het boek ‘uw brein als medicijn’. Net na het verkrijgen van de persoonlijke opdracht word ik geattendeerd op het boek ‘uw brein als medicijn’. Dit boek heb ik letterlijk in één adem uitgelezen en het gaf mij een gevoel van thuiskomen, van herkenning. Het sloot aan op de theoretische kennis die we tijdens de colleges hebben gekregen alleen met dit verschil dat er opeens een begrijpen was op een dieper niveau. Laat ik het uitleggen met mijn eigen woorden. Onze hersenen zijn onder te verdelen in de Neo Cortex en het Limbisch Systeem. De Neo Cortex is qua structuur complex en heel regelmatig, noem het maar geordend. Al hetgeen daar wordt opgeborgen aan informatie is bewust, herkenbaar, overzichtelijk in herkenbare ‘laadjes’ opgeborgen. Als de informatie onder ‘stabiele’ emotie wordt ontvangen wordt deze informatie opgeslagen met een ‘absolute waarde’ code. De Neo Cortex geeft dan ook vorm aan de uitvoer van taken. In het Limbisch systeem zijn de neuronen min of meer met elkaar versmolten waardoor er sprake is van ongestructureerdheid, onregelmatigheid. De informatieverwerking is daar dan ook veel primitiever, doch sneller en beter aangepast aan reacties die van belang zijn voor overleving. In het Limbisch systeem wordt de informatie opgeslagen met een ‘relatieve waarde’ codering welke afhankelijk is van de fysiologische status van ons lichaam tijdens het opslaan van de code. Het limbisch systeem draagt zorg voor de homeostase. Als de Neo Cortex (ons cognitieve brein) en het Limbische systeem (ons emotionele brein) met elkaar goed samenwerken kan er sprake zijn van innerlijke harmonie. Het emotionele brein kan het cognitieve brein uitschakelen. Bijvoorbeeld bij zware stress nemen de reflexen en de instinctieve handelingen (limbisch systeem) de zaak over. Bij paniekaanvallen slaat o.a. het hart op hol en is er eveneens sprake van uitschakeling van de cognitieve functies door de adrenaline stoot en is het cognitieve brein niet meer in staat een coherente reactie op de situatie te geven. Ook bij PTSS, Post Traumatic Stress Disorder, welke zich kan voordoen tijdens of na een ernstig verlies is er sprake van het uitschakelen van het cognitieve brein. De oorzaak hiervan is veelal een te snel alarm slaan door het overgevoelig zijn van allerlei prikkels. Onder invloed van een traumatisch moment wordt de daarbij behorende informatie opgeslagen in zogeheten ‘bad clusters’ Er wordt aan de informatie in de ‘bad clusters’ geen ‘absolute waarde’(cognitief brein) toegekend, waardoor foute of onbedoelde associaties worden opgeroepen op het moment dat er nieuwe informatie binnenkomt. Het grootste probleem is echter dat er door het trauma moment er een extreme ‘relatieve’ waarde’ code wordt toegekend aan de informatie welk wordt opgeslagen in het emotionele brein. Een relatieve waarde kan niet doorgegeven worden aan ons bewustzijn omdat hieraan allereerst een absolute waarde aan toegekend moet zijn. Dit alles in ogenschouw nemende is het nog meer dan ik me eerder bewust was van het allergrootste belang om niet goed verwerkte verliezen opnieuw op ons netvlies te krijgen. Door contact te maken met wat ons pijn doet of heeft gedaan, de pijn in de kern te durven voelen en te ervaren pas dan kunnen we onze eigen toereikende hulpbronnen gebruiken om een nieuwe waarden toe te kennen en nieuwe overtuigingen in ons cognitief brein op te slaan Aan alles twijfelen of alles geloven zijn twee even eenvoudige oplossingen om nadenken overbodig te maken (Henri Poincaré, Wetenschap en hypothese)
10
