DEEL III: CEL CONSOLIDATIE & RESTAURATIE 1. Inleiding Omstandigheden noopten de Archeologische Dienst Waasland in 2012 te kiezen voor een reorganisatie binnen de dienst, zowel structureel als financieel. De werking binnen de ADW werd verdeeld onder drie cellen: Beheer & ontsluiting, Onderzoek en Consolidatie & restauratie. Deze laatste cel consolidatie & restauratie omvat de twee restauratieateliers: het keramiekrestauratieatelier dat sinds 2000 actief is, en het metaalrestauratieatelier dat in 2006 bij de ADW werd ondergebracht. Beide ateliers werden gedurende jaren in eerste instantie voor het beheer en behoud van de eigen omvangrijke archeologische collectie en algemene depotwerking ingezet. Na verloop van tijd droogden de opdrachten rond consolidatie en restauratie binnen de eigen collectie echter op, en werden hun activiteiten deeltijds vermarkt, met wisselend succes. De reorganisatie binnen de ADW en de nieuwe financiering van zijn werking betekent voor de aanwezige restauratieateliers het quasi volledig vermarkten van hun activiteiten vanaf 2012. De entiteit beheer & ontsluiting staat deze entiteit op verschillende vlakken bij: het promoten van de restauratieateliers via website en portofolio (zie verder), het administratief ondersteunen (o.m. loonadministratie, boekhouding, offerteopmaak ….). Zo blijven de restauratieateliers concurrentieel binnen de zeer beperkte markt voor restauratieopdrachten. Toch gebiedt de eerlijkheid hier ons erop te wijzen dat deze herstructurering voor deze ateliers niet zonder risico is. Bij het wegvallen of onvoldoende binnenhalen van de externe opdrachten zal deze activiteit binnen de werking van de ADW moeten worden afgebouwd. Hierdoor dreigt een schat aan jarenlang opgebouwde expertise in de consolidatie van archeologisch aardewerk en metaal verloren te gaan. IB 2. Intensieve promotiecampagne Consolidatie & restauratie In 2011 werd reeds gestart met twee initiatieven rond promotie voor keramiek- en metaalrestauratie. Op de homepagina van de eigen website werden twee fotolinks naar de pagina’s van de restauratieateliers gecreëerd. Tevens werd in samenwerking met de restauratoren voor zowel de keramiek- als de metaalrestauratie een portofolio samengesteld. Het layouten van deze documenten stond begin 2012 geprogrammeerd. Helaas viel midden januari keramiekrestaurator Florizoone weg wegens ziekte. Hierdoor dienden verdere stappen rond promotie voor het keramiekrestauratieatelier te worden stopgezet. Voor het metaalrestauratie werd in de 1ste helft van 2012 wel de portofolio gelayout. In juni werd dit document verspreid naar de vele archeologische spelers in Vlaanderen: IAD’s (intergemeentelijke archeologische diensten), musea met archeologische collecties, provinciale erfgoeddiensten, archeologische stadsdiensten, de verschillende erfgoeddiensten in de Vlaamse provincies, universiteiten enz. De binnengekomen reacties op de portofolio waren lovend en zorgden ondertussen al voor enkele contacten. Toch mag gesteld worden dat vooral het uitstekend werk dat de metaalrestaurator voor elke opdracht (groot of klein) levert, de beste reclame voor dit atelier is. Eens beroep gedaan te hebben op zijn diensten, komen deze externe opdrachtgevers steeds terug. IB 3. Opdrachten metaalrestauratieatelier 2012 EVALUATIE ARCHEOLOGISCHE METALEN Omdat sommige archeologische metalen (doorgaans ijzeren objecten) quasi onherkenbaar zijn doordat ze in een conglomeraat van omgevingsmateriaal zitten vervat, is een evaluatie van deze objecten essentieel. Dit gebeurt door het röntgenen van de voorwerpen. Op basis van de röntgenopnamen gebeurt een identificatie en evaluatie van de bewuste archeologica. 84
In 2012 gebeurde voor de volgende opdrachtgevers een evaluatie van archeologische metalen: AllArcheo bvba, Adede bvba, Earth Integrated Archaeology (NL), SOLVA, provincie Antwerpen, Adak (IAD), afdeling Research & development van KUL en dienst stadsarcheologie van Gent. HET ONTZOUTEN VAN IJZEREN ARCHEOLOGICA Als enige in Vlaanderen biedt de ADW het ontzouten van ijzeren archeologica (indien ze nog gereduceerd ijzer bevatten weliswaar) aan. Deze behandeling is essentieel om de verdere aftakeling van deze objecten tegen te gaan (voor meer toelichting hierover zie website www.a-d-w.be/werking/ dienstverlening/restauratiearcheologischemetalen). In 2012 werden diverse objecten uit ijzer van verschillende opdrachtgevers - afdeling Research & development van de KUL, Raakvlak, dienst stadsarcheologie Gent, KLAD, Adak, Solva en EAI) - in ontzoutingsbaden gelegd. OVERIGE CONSOLIDATIE- EN RESTAURATIEOPDRACHTEN In 2012 werkte het metaalrestauratieatelier aan de volgende consolidatie- en restauratieopdrachten voor externen: - voor het Provinciaal Archeologisch Museum – site Velzeke (PAM-Velzeke): - het herstellen van onderdelen van replica’s van Romeinse wapenuitrusting (lorica hamata en sigementata + 2 helmen); - het conserveren en restaureren van een bronzen Romeins recipiënt; - het vrijleggen en consolideren van 153 munten van de zilverschat (PAMV08598); - het leveren van logistieke ondersteuning bij de conservering van een Romeinse waterput; - het maken van afdrukken van stempels in houten onderdelen van dezelfde Romeinse waterput.
Fig. 45. Een deel van de vrijgelegde en geconsolideerde munten van de zilverschat.
85
- voor de afdeling Research & development van de KUL: - het conserveren en restaureren van een spade en riembeslag, afkomstig van de opgraving Asse-Nerviërsstraat.
Fig. 46. IJzeren schoen van spade.
- voor de Katoennatie: - het herstellen van een gouden schijffibula.
Fig. 47. Gouden schijffibula.
86
- voor het departement cultuur van de provincie Antwerpen: - het consolideren van metalen archeologica van de site Rumst-Sleutelhof; - het consolideren en vrijleggen van een mondharp; - het behandelen van een antiek metalen brandblusapparaat uit het kasteel d’Ursel; - het behandelen van 22 grote fragmenten objecten uit WOI; - het behandelen van obusresten; - het behandelen van een scheermes (bronstijd).
Fig. 48. Mondharp.
- voor het private archeologisch bedrijf Earth Integrated Archaeology (EIA, NL): - het consolideren van de archeologische metalen van Culemborg; - het consolideren en determineren van een fibula uit Valkenburg-Broekkem. - voor SOLVA (intergemeentelijk samenwerkingsverband voor ruimtelijke ontwikkeling en sociaaleconomische expansie): - het consolideren van een selectie voorwerpen uit de opgravingen Sint-Maria-LierdeWolfsveld en Ronse-Pont West (11-SMA-WV-7+21+24, 11 RON-PW, 11 RON-PW 283+428+430 +436+281).
Fig. 49. Romeinse ijzeren ring met intaglio.
87
- voor de dienst stadsarcheologie van de stad Gent: - het behandelen van ongeveer 100 bronzen, tinnen en ijzeren objecten uit een beerput; - het behandelen van twee bronzen onderdelen van een dolkschede en drie grotere ijzeren voorwerpen; - het conserveren van een selectie archeologische metalen uit depot. - voor het private archeologisch bedrijf All-Archeo bvba: - het licht reinigen en aanbrengen van een beschermende deklaag op een ijzeren hengsel (Geel-Drijzillen).
Fig. 50. Detail van een eucharistielepel.
Fig. 51. Fragment van een ruiterspoor.
88
- voor het stedelijk Museum SteM (Sint-Niklaas): - het reinigen en het stabiliseren van 20 licht gecorrodeerde scheermessen uit de collectie ‘mens en lichaam’. - voor ADAK (intergemeentelijke Archeologische dienst Antwerpse Kempen) : - het behandelen van vier voorwerpen in koperlegering (2 munten, 1 riemtong en fragment bronzen bijl). - voor het archeologisch museum Oudenburg: - het behandelen van speren. Voor opdrachten in functie van de depotwerking van de ADW, verwijzen we naar Deel I, afd. 6.2.1. 4. Opdrachten keramiekrestauratieatelier Begin 2012 vielen de activiteiten binnen het keramiekrestauratieatelier stil door het ziekteverlof van keramiekrestaurator Florizoone (sinds 12 januari 2012). Een gestarte opdracht voor het SteM, nl. het restaureren van twee dolia uit de Gallo-Romeinse vicus Waasmunster-Pontrave in functie van een permanente tentoonstelling in de archeologische verhaallijn van SteM, werd noodgedwongen stopgezet. In de loop van 2012 werden enkel nog twee opdrachten inzake de consolidatie van prehistorisch aardewerk aanvaard en door de metaalrestaurator uitgevoerd, maar voor grotere restauratieopdrachten (met remontage en restauratie inbegrepen) kon niet worden ingeschreven. De geplande promotie d.m.v. het verspreiden van een portofolio viel eveneens in het water. Enkel de webpagina rond keramiekrestauratie op de website maakt nog melding van deze dienstverlening. Eind 2012 werd noodgedwongen intern de situatie grondig geëvalueerd. Gezien de onzekerheid over het terugkeren van de keramiekrestaurator, de lange inactiviteit van het keramiekrestauratieatelier en de onmogelijkheid om enige promotie te voeren, is met veel spijt beslist om de dienstverlening rond keramiekrestauratie definitief stop te zetten en de openstaande opdrachten te annuleren. IB
Fig. 52. Consolidatie van het prehistorisch aardewerk in het atelier van de ADW.
89
