Deel II: Jouw basis leiderschapscompetenties!
!
! !
Hoofdstuk 4: Communiceren met effect (hier en nu)!
Belang van communicatie voor een leidinggevende!
Waarom is communicatie voor een leidinggevende zo belangrijk? Het is als het ware een open deur instampen. Communicatie is belangrijk omdat je door communicatie duidelijkheid schept over waar je naar toe wil en wat je wil bereiken. Twee belangrijke aspecten bij het leiding geven. Hoe duidelijker het ook is voor jouw medewerkers, hoe groter de kans dat jullie ook samen deze richting, dat doel, zullen bereiken.! Weet ook dat jouw communicatie als leidinggevende heel bepalend is voor de resultaten die jouw medewerkers (zullen) halen. Als jij goed communiceert, dan is het ook voor hen een stuk gemakkelijker om daar naar toe te werken. Als je minder goed communiceert, dan zullen de resultaten die je bereikt heel waarschijnlijk minder goed of zelfs slecht zijn. Je zal dit niet alleen horen bij jouw medewerkers, maar van jouw leidinggevende. Deze laatste zal niet zo tevreden zijn en dit kan hele nare gevolgen hebben.! Als je weinig aandacht besteedt aan jouw communicatie, dan zal je snel merken dat je minder en minder grip hebt op het echt leiding geven aan jouw team. Het is dan als het ware dat er geen leiding wordt gegeven. Dat jouw medewerkers op een schip zitten zonder kapitein, dat maar wat ligt te dobberen op de oceaan.!
! !
Omgaan met anderen!
Als we omgaan met anderen en we kijken naar communicatie, dan hebben we het vooral over het belang van tweezijdige communicatie. Communicatie die gaat in twee richtingen van zender naar ontvanger en van ontvanger naar zender of anders gezegd van leidinggevende naar je medewerker(s) en van je medewerker(s) naar jou als leidinggevende. Tweerichtingscommunicatie omvat meer dan alleen informatie geven. Informatie geven is immers eenrichtingscommunicatie, waarbij de ontvanger normaal gezien niet reageert. ! Bij tweezijdige communicatie is zowel het spreken als het luisteren enorm belangrijk: het is een samengaan van spreken en luisteren. Op het ene moment spreek ik en op het ander moment luister ik naar de ander. Zo krijgen we ook het hoogste rendement uit ons gesprek. Luisteren is echt jouw 2 oren gebruiken waarvoor ze dienen. Bijkomend gebruiken we ook onze 2 ogen om te observeren wat er gebeurt. Als we in deze verhouding spreken 1 op 5, dan zitten we met een uitstekende communicatie. Dan zal je ook vaststellen dat het gesprek uitzonderlijk goed loopt.! Herhalen kan eveneens helpen om de communicatie nog te verbeteren. Dit kan op verschillende manieren. Ik als zender herhaal mijn woorden. Ik vraag aan de ontvanger om mijn boodschap te herhalen. Als ontvanger herhaal ik de woorden van de zender, en dit doe ik letterlijk. Waardoor de zender een grotere erkenning krijgt van zijn bericht. Ik kan ook herformuleren als ontvanger, ttz met mijn agenda woorden samenvatten wat ik gehoord heb en vragen aan de zender of dit ook juist is.!
! !
Effect …!
Actie zorgt voor reactie, oorzaak - gevolg is een andere manier om het te omschrijven. Als we iets doen, is er altijd iets dat volgt. Als ik een handeling stel, dan gebeurt er nadien ook iets door deze handeling. Er is altijd een resultaat. Een klein voorbeeld ter verduidelijking. Ik vraag iets als leidinggevende aan mijn medewerker om te doen. En … ja, je begrijpt het al, die medewerker doet het, doet het niet, doet het min of meer (en er zijn nog heel wat
schakeringen mogelijk). Dus elke actie zorgt voor een reactie. In communicatie spreken we van de zender van de actie en de ontvanger van de actie. Deze laatste is dan ook de zender van de reactie.! Als je communiceert heb je waarschijnlijk een resultaat voor ogen. Je wilt iets bereiken met je communicatie. Als ik terug ga naar het voorbeeld van de leidinggevende hierboven, dan wil hij dat zijn medewerker iets doet, bijvoorbeeld een verslag maken van de vergadering. Het gewenste resultaat, het effect dat ik wil bereiken als zender van mijn boodschap, geeft mij de mogelijkheid om nadien af te toesten of dit ook wel klopt. Als je geen doel voor ogen hebt met jouw communicatie, dan is alles wat je bereikt uit je gesprek prima. En om eerlijk te zijn, dit moet ook wel eens kunnen, bijvoorbeeld een los gesprek tijdens een koffiebreak. Als je goed wil communiceren, is het dus belangrijk om een duidelijk doel voor ogen te hebben, en vooral te kijken en te luisteren naar de resultaten, naar het effect van jouw communicatie. Indien je het gehoopte effect niet bereikt, dan kan je nog altijd jouw manier van communiceren aanpassen. Hierover straks wat meer.!
! !
Ik en de anderen!
Communiceren doe je meestal niet alleen. Je gaat bijvoorbeeld gesprekken aan met je medewerkers. Dit kan zowel individueel zijn, je spreekt met één van je medewekers. En het kan ook naar een deel van je mensen zijn of naar de volledige groep. Deze gesprekken of deze communicatie zal waarschijnlijk toch wel iets anders verlopen, gezien het aantal personen ook anders is. Een ‚één-op-één gesprek zal waarschijnlijk wat diepgaandere gaan dan als jij een communicatie, een mededeling doet naar de volledige groep. De diepgang zal uiteindelijk afhangen van wat je wilt bereiken met je communicatie. ! Met je leidinggevende zal je ook regelmatig communiceren. Deze gesprekken zijn voor jou noodzakelijk om te weten enerzijds waar hij naar toe wil en anderzijds of jij wel goed bezig bent. Misschien heb je verschillende leidinggevenden. Dan zijn deze 2 dingen (richting en feedback) belangrijk. Waarschijnlijk communiceren zij dan niet allemaal op dezelfde manier en krijg je hierdoor een bijkomende uitdaging. Hoe helderder jij communiceert met hen, hoe meer duidelijkheid je zal krijgen en hoe gemakkelijker jouw werk zal verlopen.! En een derde persoon waar je mee zal communiceren, dat ben jij. Zoals reeds beschreven in hoofdstuk 2 hierboven, heeft de manier waarop jij communiceert met jezelf een enorme impact hoe jij je zal gedragen naar … je medewerkers en je leidinggevende(n).!
! !
Voortdurend communiceren!
Eigenlijk communiceren we altijd (van ‚s morgen tot ‚s avonds en soms ‚s nachts ook) en overal. Je ontmoet één van je medewerkers en de ontmoeting is communicatie. Je zegt ‚goeie morgen’. Je doet dit ook op een bepaalde manier. Misschien elke dag op dezelfde manier, of toch misschien wat anders in functie van je ochtendhumeur. Dat eerste contact met je medewerker is inderdaad je eerste communicatie met je medewerker. Ook als je rondwandelt in jouw bedrijf en komt her en der iemand tegen, ja, oeps, communicatie is daar. Je bent je er misschien niet altijd bewust van dat je hier ook communiceert, dat je hier ook de ander beïnvloedt op een bepaalde manier. Meestal gaat dit heel spontaan, niet voorbereid en zijn ons soms pas nadien bewust van de impact van wat we gedaan of gezegd hebben.! Het kan gebeuren dat er ook formeler gecommuniceerd wordt op bepaalde momenten. Ik denk bijvoorbeeld aan een vergadering of een evaluatiegesprek. Hier ga je waarschijnlijk ook wat aan voorbereiden waardoor de communicatie een stuk formeler is. De communicatie heeft ook een specifiek doel en om dat doel te bereiken is het inderdaad goed dat je zo’n gesprek voorbereid, dat je eens alles mooi op een rijtje zet. Je denkt na over hoe breng ik dit nu best zodat ik het grootste rendement krijg. Niet altijd even
gemakkelijk hé, want mensen zijn soms verschillend en ze reageren niet altijd op dezelfde manier. Hierover straks ook iets meer praktische tips.!
! !
Instructies geven!
Instructies geven klinkt misschien nogal militair, het gaat hem echter over het volgende: „hoe geef ik zo efficiënt mogelijk opdrachten aan mijn medewerkers?”. Het is eigenlijk heel eenvoudig. Maak gebruik van jouw 6 beste vrienden, namelijk: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe. Jouw 6 beste vrienden helpen jou te bereiken wat je graag wilt bereiken. Bij het geven van een opdracht is duidelijkheid heel belangrijk. En vooral dan duidelijkheid voor de ander, voor de ontvanger, voor degene die de opdracht gaat uitvoeren. Zo duidelijker jij communiceert naar hem toe, hoe meer kans je maakt op een perfecte uitvoering. Als jij wazig uitlegt wat je verwacht, dan hoef je niet verwonderd te zijn dat je resultaat beneden alle peil is. Schiet dan op die ander, hij heeft alleen maar gedaan wat jij hem vroeg. En als dit laatste niet echt duidelijk is, verwacht dan ook geen prachtig resultaat.! Ik neem eventjes een praktisch voorbeeld: „ik ga een nieuwe marketingcampagne lanceren voor een nieuwe training rond leiderschap”. Ik ‚zit samen’ met mijn 6 beste vrienden rond de tafel en ‚vraag’ hen eventjes na te denken over hun vraag en een antwoord te formuleren: ‚wie is er allemaal betrokken in de nieuwe marketingcampagne?’, ‚wat willen we juist bereiken met deze nieuwe marketingcampagne?’, ‚waar zal deze zich afspelen?’, ‚wanneer plannen we deze?’, ‚waarom ga we deze nieuwe marketingcampagne lanceren?’ en ‚hoe gaan we dit aanpakken?’. Als ik de duidelijke antwoorden heb gekregen van mijn 6 beste vrienden, dan kan ik de opdracht, de instructies geven aan mijn medewerker.! Dit is de kant van de zender, mijn kant. De andere kant, de ontvanger, mag ook niet vergeten worden: ‚is het wel duidelijk voor de ander wat ik vraag?’. Hoe je dit kan doen beschrijf ik verder hieronder.!
! !
Assertief communiceren!
Assertiviteit is opkomen voor jezelf met respect voor de ander. Beide elementen zijn belangrijk: enerzijds opkomen voor jezelf en anderzijds met respect voor de ander. Is slechts één van beide elementen aanwezig, dan krijgen we ofwel agressiviteit (enkel op komen voor jezelf) ofwel subassertiviteit (enkel respect hebben voor de ander). De grens is vrij vaag hé en het element respect voor de ander is hier doorslaggevend. Toon ik op de manier dat ik communiceer respect voor de ander. Niet zo eenvoudig.! Als ik communiceer en de tweezijdige communicatie evolueert richting éénzijdige communicatie, dan ben ik niet meer assertief aan het communiceren. Assertief communiceren is zeggen wat je denkt, voelt en doet met respect voor de ander. Respectvol communiceren is ook de ander betrekken in de communicatie, luisteren naar hem, hem een plaats geven, hem ook laten spreken, uitwisselen van ideeën, … Het is echt komen tot een dialoog tussen twee gelijkwaardige personen. De beide personen waarderen mekaar, geven mekaar waarde. Als beiden assertief communiceren, dan kan je denken aan het beeld van de communicerende vaten. Ze vullen mekaar aan. Het is geven en ontvangen van beide kanten.! Hoe weet je als je nog assertief aan het communiceren bent? Stel je de beide vragen: ‚kom ik op voor mezelf?’ en ‚heb ik respect voor de ander?’. Indien je antwoorden tweemaal ja zijn, dan zit je waarschijnlijk goed. Twijfel je, stuur dan je communicatie bij en communiceer assertiever.!
!
Duidelijk, helder communiceren!
!
Duidelijk en helder communiceren is niet altijd even gemakkelijk. Enkele praktische tips die je hierbij kunnen helpen. Allereerst let op jouw taal. Spreek vooral de taal van jouw toehoorders. Uiteraard spreken we hier Nederlands. Toch is er een verschil. Spreek namelijk op hetzelfde niveau als je publiek. Als je ingenieur bent en je spreekt tegen jouw medewerkers op dezelfde manier als je tegen collega-ingenieurs spreekt, dan is de kans heel groot dat ze jou niet zullen begrijpen. En misschien na een bepaalde tijd, dat ze zelfs niet meer zullen luisteren naar jou.! Tracht ook zo veel mogelijk jargon te vermijden. Zeker als je spreekt met iemand van een andere afdeling, divisie of bedrijf. Mensen zijn niet snel geneigd om je te bevragen over jouw jargon omdat ze denken als dom afgeschilderd te worden als ze dit vragen. Hoe minder jargon jij gebruikt, hoe gemakkelijker je ook te begrijpen bent. In jouw organisatie is het wel belangrijk om je aan te passen aan het woordgebruik omdat iedereen dit ook kent.! Een andere belangrijke tip is jouw diepgang van je communicatie aan te passen aan het doel van het gesprek. Met diepgang bedoel ik hier vooral de details die je mee geeft in jouw informaties. Als het niet echt nodig is om te detailleren, doe het dan ook liever niet, anders zal je je toehoorders irriteren en zal jouw boodschap niet goed overkomen. Als het echter wel nodig is (bijvoorbeeld het uitleggen van een procedure), dan moet je het zeker doen. Indien je dit dan niet doet, dan gaan je medewerkers weg met heel wat vragen zonder antwoorden en zal het resultaat van hun acties, hun handelingen ondermaats zijn.!
! !
Vragen stellen!
Om jouw communicatie nog te verbeteren, om ze nog duidelijker te maken, kan je gebruik maken van vragen stellen. Wat is nu het belang van vragen stellen? Ik stel je deze vraag en wat gebeurde er bij jou. Denk eens na ‚wat gebeurde er?’. Wel, heel simpel, vanaf dat je als mens een vraag hoort, ga je op zoek naar antwoorden in je brein. Dus als ik je daarstraks de vraag stelde ‚wat is nu het belang van vragen stellen?’, dan begon je na te denken over wat kan nu het antwoord zijn. Door vragen te stellen, zetten we de ander aan tot nadenken en gaat hij op zoek naar mogelijke antwoorden. ! Naast het denken, is de persoon zo ook bezig met zijn zelfkennis te gebruiken. Je kan immers ook een reflectievraag stellen zoals bijvoorbeeld ‚hoe had je dit anders kunnen aanpakken?’. Dan werk je aan de ook aan zijn zelfkennis, maar dan vooral aan hoe kan hij zijn zelfkennis verbeteren.! Een vraag stellen heeft de mogelijkheid aan de ander om even de tijd te nemen om na te denken, om de dingen op een rijtje te plaatsen. En het creëert ook voor jou als vraagsteller een rustmoment. Je zal zien dat jouw communicatie ook merkbaar beter wordt als je meer vragen gaat stellen. Als je iets niet begrijpt, stel dan zeker een vraag. Het antwoord van de ander stelt je waarschijnlijk nadien in staat om zijn boodschap beter te begrijpen.!
! !
Aftoetsen van mijn communicatie!
Hoe kan ik mijn communicatie aftoetsen? Hoe weet ik dat de ander, de ontvanger mijn boodschap heeft begrepen? Hoe weet ik als leidinggevende dat mijn medewerker goed zal handelen? Het lijkt me heel interessant om dat ook te bespreken. Hoe belangrijker de communicatie zal zijn, hoe meer aandacht je hier zult aan geven. Bespreek dit met de ontvanger. Je wilt immers nadien een goed resultaat bekomen.! Je kan zelf de boodschap nog eens herhalen. Je kan dit doen met dezelfde woorden of met andere woorden. Soms zal de tweede manier vruchtbaarder zijn dan de eerste. Gelijk hoe herhaling is belangrijk en verhoogt de kans op juist begrip van de ontvanger.! Je zou ook kunnen vragen aan jouw medewerker om de opdracht te herhalen. Dit lijkt misschien wat kinderachtig. Het is echter een heel efficiënte manier om na te gaan of de
toehoorder jou wel goed begrepen heeft. Als je dit nog nooit hebt gedaan, pas dit toe de volgende keer als je een opdracht geeft aan iemand. ! Het maakt niet uit welke woorden hij gebruikt. De kans is reëel dat hij enkele van jouw woorden zal gebruiken en waarschijnlijk een aantal woorden anders zal benoemen. Dit is niet erg als het maar naar het doel leidt. Indien jouw woorden wel een enorm belang hebben, accentueer ze dan zeker.!
! !
Feedback geven!
Iets wat je waarschijnlijk ook heel regelmatig hoort is het belang van feedback of terugkoppeling. Inderdaad bij tweezijdige communicatie, zijn we minstens met 2 personen en we hebben ook graag dat de ander ons goed begrepen heeft. Dit kan gebeuren door die terugkoppeling te geven. Hier heb ik het eventjes over feedback geven, straks zal ik het ook hebben over feedback ontvangen. Hier ga ik wat dieper in op de situatie waar jij als leidinggevende feedback gaat geven naar één van jouw medewerkers of naar jouw leidinggevenden. ! Een eerste belangrijk element is duidelijkheid. Dit kan je geven door zo dicht mogelijk bij de feiten te blijven, door echt te beschrijven: wat er gebeurd is, wat je gezien hebt, wat je vastgesteld hebt, wat je gevoeld hebt, wat het gevolg hiervan was, … Je gaat niet afwijken van de feiten, je blijft bij de feiten en interpreteert zo weinig mogelijk (ik weet dat dit niet gemakkelijk is, hoe meer je dit oefent, hoe beter je hier in wordt). ! Spreek zoveel mogelijk vanuit je ik. Een praktische tip hier is, start jouw zinnen met ik: bijvoorbeeld ‚ik heb vastgesteld dat …’, ‚als je dit doet, dan voel ik me zo’, … Je zal vaststellen dat je ook veel rustiger spreekt en dat hierdoor de impact van jouw woorden veel groter wordt.! Het moment waarop je feedback geeft, zal medebepalend zijn voor het effect er van. Als ik je als leidinggevende 6 maanden na de feiten feedback geef, dan begrijp je ook wel dat dit eerst bijna niet zal binnenkomen en dat er nadien weinig of niets zal mee gebeuren. Het ideale momentum is zo snel mogelijk nadat jij het hebt gezien, gehoord, gevoeld. Als het gaat om positieve feedback, dan kan je dit ook in publiek doen. Als het eerder gaat om opbouwende feedback (feedback waarbij je graag iets veranderd ziet bij de ander), dan doe je dit beter in privé, ttz face-to-face.! Doe het vooral ook in alle openheid. Jij communiceert open naar jouw medewerker. Bij opbouwende feedback laat je ook openheid bij hem om hier mee aan de slag te gaan of niet. Dit laatste is uiteraard niet zo gemakkelijk, want je wilt oh zo graag verandering zien bij jouw medewerker.!
! !
Feedback ontvangen!
Naast feedback geven, zal je ook af en toe feedback ontvangen. Je medewerkers zeggen jou iets over jouw manier van leiding geven of je leidinggevende heeft je wat informatie over wat hij vindt van jouw manier van werken. Wat gebeurt er meestal als we positieve feedback ontvangen. Denk eens na, wanneer heb jij de laatste keer positieve feedback gekregen of wanneer gaf jij de laatste keer positieve feedback, hoe reageerde jij op die positieve feedback of hoe reageerde jouw medewerker hierop. Wel, meestal (in meer 80 %) van de gevallen, gaat de ontvanger dit minimaliseren door bijvoorbeeld te zeggen ‚ik heb toch maar juist mijn werk gedaan’. En wat gebeurt er op dat moment, eigenlijk zeg je dan tegen de gever, ik hoef je feedback niet.! De beste manier van reageren is allereerst je open zetten voor feedback van de anderen, zowel je medewerkers als je leidinggevende. En als je feedback ontvangt, dan zeg je ‚dankjewel’ en je neemt de informatie in je op. Nadien ga je onderzoeken wat je kan doen met deze informatie. Misschien kan je er ook iets uit leren. Door die feedback kan je
misschien iets veranderen waardoor jij ook beter wordt. Zeker als je feedback krijgt van een klant, neem deze met open armen aan en laat maar binnenkomen. En onderzoek wat je er mee bent, zowel de positieve als de constructieve.!
! !
Evalueren en bijsturen!
Bij communicatie draait het rond beïnvloeden, namelijk hoe kan ik de ander meekrijgen in mijn verhaal, naar een gemeenschappelijke richting, naar een gemeenschappelijk doel. Je hebt vooraf een bepaald resultaat voor ogen en door middel van communicatie ga je aan de slag om dat resultaat ook te bereiken. Na de tweezijdige communicatie krijg je een bepaald resultaat, het behaalde resultaat. Ja, een resultaat heb je altijd, ook al is het negatief. Als je beide vergelijkt, namelijk je gewenste resultaat en het behaalde resultaat, dan kan je een aantal situaties hebben. Het behaalde resultaat komt overeen met het gewenste resultaat, da’s schitterend. Indien het behaalde resultaat echter niet voldoet aan het gewenste resultaat, dan zitten we met een verschil, een kloof. De volgende stap van evalueren is dan het bijsturen: ‚wat ga je doen om die kloof te dichten?’. ! De meeste mensen herhalen hun initiële communicatie en krijgen weeral niet het gehoopte resultaat. Beter is om jouw communicatie aan te passen, te wijzigen en een nieuwe poging te doen om nu nog beter te communiceren. Als je dit blijft herhalen, zal je vroeg of laat komen tot jouw gewenste resultaat. Blijven doorzetten is hier wel de boodschap, want door vroegtijdig op te geven, kom je er waarschijnlijk nooit.!
! !
Communicatie met verschillende soorten mensen!
Communiceren mensen soms verschillend. Uiteraard gebeurt dit. En als we op een verschillend manier communiceren, is het alsof we naar een ander radiostation luisteren. We begrijpen mekaar en op de duur luisteren we ook niet meer met mekaar. Ik geef graag een voorbeeld. Sommige mensen communiceren eerder actiegericht. Ze hebben het vooral over de wat: ‚wat gaan we bereiken?’.Meestal zijn dit de mensen die eigenlijk niet zo veel woorden nodig hebben om effectief in de actie te stappen. Een andere groep mensen communiceert eerder taktiekgericht. Zij hebben het vooral over de hoe: ‚hoe gaan we dat aanpakken?’. En hebben bijgevolg nood aan een actieplan, een stappenplan, een procedure. Dit zijn mensen die de dingen ook wat langdradiger gaan uitleggen, veel meer details dan de eerste groep. Als een actiegericht en een taktiekgericht persoon samen communiceren en ieder behoudt zijn stijl, dan loopt dit niet zo goed af hé.! Andere mensen communiceren eerder mensgericht. Zij hebben vooral aandacht voor de wie: ‚wie kunnen we nog betrekken?’. Zij hebben het ook meer over gevoelens die bepaalde dingen oproepen. Zij zorgen voor een goede sfeer of stellen die in vraag. Hun gesprekken duren meestal ook wat langer en streven naar een goed gevoel. Een laatste groep zijn degenen die vooral ideeëngericht communiceren. Hun focus gaat vooral naar de waarom: ‚waarom zoek je een oplossing?’. Vanaf dat de waarom voor hen helder is, dan komen er 1.001 ideeën naar boven.! Je kan je al inbeelden dat als mensen communiceren vanuit hun voorkeuren (actie, taktiek, mensen en ideeën) dat dit niet altijd even gesmeerd loopt. Een geluk is dat iedereen die vier stijlen in zich heeft. Het vraagt wel een aanpassing om niet jouw voorkeurstijl in te zetten. Maar viertaligheid, het afstemmen naar de voorkeur van de ander, helpt jou in de communicatie heel wat stappen verder vooruit.!
! !
Communiceren met effect!
Als jij communiceert als leidinggevende, dan wil je een bepaald effect bereiken bij jouw medewerker(s). Door jouw stijl van communiceren zo veel mogelijk aan te passen aan de
stijl van de ontvanger, zal je zien dat de impact van jouw boodschap veel sterker zal zijn. Om je te kunnen aanpassen aan de ander, moet je wel eerst weten hoe de ander communiceer. Hoe beter jij jouw mensen kent, hoe beter je dit kunt inschatten en hoe gemakkelijker jij jou kunt aanpassen aan de ander.! Je kan het effect nog verhogen door coachend te communiceren, door je medewerker te begeleiden stap bij stap naar het gewenste resultaat. Bij de ene medewerker zal dit sneller gaan dan bij de ander. Door jouw medewerkers te begeleiden, leer je hen ook indirect hoe zij met hun collega’s beter kunnen communiceren en om zo ook betere resultaten te halen. Je zal vaststellen dat door jouw coachend communiceren, dat je op een bepaald moment je medewerker meer en meer zult kunnen loslaten. Zodat hij zelfstandiger en zelfstandiger zal kunnen werken. Het ultieme is dat je maar één woord nodig hebt en dat jouw medewerker weet wat jij bedoelt. Misschien heb je op een bepaald moment zelfs geen woorden meer nodig.! Communiceren met effect begint bij jezelf. Stapsgewijs zal je ook beter en beter worden en zal je vaststellen dat communicatie vloeiender en vloeiender gaat. En dat de impact van jouw communicatie sterker en sterker wordt.!
