December e Jaargang. Nummer 97 In dit nummer onder andere:

BROKEN WINGS Het kwartaal informatie magazine van de Stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945

December 2012 In dit nummer onder andere:

25e Jaargang. Nummer 97

Een familiekiekje met een verhaal … Werkplaatsgeluiden … De man die niet bestond … Nacht van de Nacht ...Giften … In Memoriam Henk de Haan … In Memoriam Bram Kemp … Onbekend vliegtuigwrak geïdentificeerd … De dagelijkse Engelse bommen ...Volksempfanger … De adoptie van het graf van S/Sgt Donald Earl Savage … 68 jahre na dem tod endlich ein grab.

Herculesstraat 28 1812 PH Alkmaar Tel.:072-5402726 Fax.:072-5401118

NATUURSTEENHANDEL ANNEX STEENHOUWERIJ MARMERWERKEN EN GRAFMONUMENTEN, GRAFZERKEN, HARDSTEEN GRANIET LID NATUURSTEEN GRAFWERKSPECIALISTEN

NOG GEEN DONATEUR? Steun de werkzaamheden van de Stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945 en wordt donateur.

Wat krijgt u hiervoor: Tijdens de openingstijden van het museum gratis toegang met een introducé, 4x per jaar dit blad Broken Wings, een uitnodiging voor de donateursavond Minimum donatie € 15,00 per jaar. Stuur een briefje met uw adres naar de secretaris van de stichting. Zie voor het adres de colofon.

Of vul het donateur aanmeldingsformulier in via onze website www.arg1940-1945.nl

Broken Wings No. 97

December 2012

2

STICHTING AIRCRAFT RECOVERY GROUP 1940-1945 Inschrijving Kamer van Koophandel Zaandam, d.d. 6 november 1986 onder nummer 41231709

Doelstelling van de Stichting A.R.G. 1940-1945: Het bevorderen van de nagedachtenis aan, en de inzet van het luchtmachtpersoneel in de periode 1940-1945 alsmede de burgerslachtoffers van deze luchtoorlog.

BROKEN WINGSSeptemb2009

Luchtoorlogmuseum “Fort Veldhuis”, Genieweg 1, 1967 PS Heemskerk 0251-230670 Geopend iedere zondag in de maanden mei tot en met oktober, van 10:00 tot 17:00 COLOFON Voorzitter: Johan Graas 075-6874678 E-mail: [email protected] Vice-voorzitter Rico Halstein 0224-214637 E-mail: [email protected] Penningmeester: Linda de Reus 0224-214637 E-mail: [email protected] Secretaris & Donateursadministratie: Harm van.der Laan Dorpsstraat 204H 1566 AT Assendelft 075-6877430/06-20298691 E-mail: [email protected] Bestuursleden: Technische zaken Ron van der Aar 0251-244971 E-mail: [email protected]

December 2012 2010

e 25e 24 jaargang jaargang No. 2 4 (No.92) (No.97)

Beste donateurs, Het museumseizoen is al weer achter de rug en het winterseizoen heeft zich al weer gemeld in de vorm van de eerste sneeuw die inmiddels gevallen is. In het afgelopen museumseizoen hebben we helaas wat minder bezoekers mogen ontvangen dan het jaar daarvoor. Neemt niet weg dat ruim 4500 mensen ons museum hebben kunnen vinden. De reacties zijn zeer positief en de lezingen op de zondagen worden goed bezocht. Het aantal bedrijven en groepen voor een rondleiding waren helaas beduidend minder. Echter niet getreurd, we zijn al weer met vol enthousiasme bezig met het winterprogramma. Zo worden diverse delen van de expositie verbetert of heringericht. Verder moet het fort aan alle brandweereisen voldoen voordat we weer open gaan. Medewerkers moeten op cursus ivm het veiligheidsplan en ontruimingsplan enz. Tevens zijn enkele medewerkers de laatste maanden hard bezig geweest om onze nieuwe boot (de ARGonaut) geheel gebruiksklaar te maken. De marifoon is inmiddels geïnstalleerd en werkend gemaakt. Verder worden er allerlei kabels getrokken voor de zoekapparatuur. Het is tenslotte de bedoeling dat we komend voorjaar het IJsselmeer op gaan om vliegtuigwrakken te zoeken. Over het klussen aan de boot meer in de volgende Broken Wings. Bij deze wens ik U namens ons bestuur en al onze medewerkers Prettige Feestdagen toe en een goed begin van 2013. Johan Graas

Inhoud: Inhoud: Samenstelling en redactie “Broken Wings”: Harm v.d. Laan E-mail: [email protected] Ben Vrenegoor E-mail: [email protected] Dijon Boshoven E-mail: [email protected] Bankrelatie: Rabobank, Rekeningnummer 14.90.86.725 t.n.v. Penningmeester Stichting A.R.G. 1940-1945

Broken Wings No. 97

Een familiekiekje met een verhaal Werkplaatsgeluiden De man die niet bestond Nacht van de Nacht 27-10-2012 Giften In Memoriam Henk de Haan In Memoriam Bram Kemp Onbekend vliegtuigwrak geïdentificeerd De dagelijkse Engelse bommen Volksempfanger Adoptiegraf S/Sgt Donald E. Savage 68 jahre na dem tot endlich ein grab December 2012

Bart Mulder Ron van der Aar Bram van Kan Linda de Reus Dijon Boshoven Johan Graas Johan Graas Johan Graas

4 7 8 9 10 11 13 14

Gerco de Jong Willem Kleijn Chris v.d. Linden Via W. van Luijn

15 17 19 24

3

Een familiekiekje met een verhaal Door Bart Mulder In mijn geheugen gegrift stonden de foto’s van mijn opa, Dirk (Theodorus) Mulder, van zijn diensttijd op Terschelling tijdens de mobilisatieperiode in 1939-1940. Als klein kind vond ik dat reuze interessant en was dan ook speciaal geïnteresseerd in drie foto’s met daarop respectievelijk een Duitse en een Engelse zeemijn, met op de derde foto de afbeelding van een op het strand aangespoelde vliegboot. Jaren later toen mijn oma overleed en de fotoalbums van mijn opa tevoorschijn kwamen begon ik er weer naar te zoeken, dit waren aardig wat albums aangezien hij van eind jaren 40 tot eind jaren 50 de fotograaf van Assendelft was geweest. Helaas zijn er ook vele foto’s verloren gegaan, maar de bewuste oorlogsfoto’s zaten er nog bij. Met mijn huidige bescheiden kennis van vliegtuigen zag ik onmiddellijk dat het om een Dornier Do-18 vliegboot ging, echter zonder vleugel en motoren, met Duitse kentekens (slecht leesbaar ...2 + LK), enige tekst naast de foto ontbrak. Toch maar even de foto uit de vergeelde plakhoekjes halen om te zien of er iets op de achterkant staat, en jawel tekst! De tekst luidde; “Dit is De Dornier vlak na de aanval op het strand (Foto via Bart Mulder) het Duitsche vliegtuig stukgeschoten op 10 nov. 1939. De vliegers zijn geïnterneerd op Spijkerboor” Toch wel handig, dat zou ik ook meer moeten doen, dat opschrijven, maar in ons digitale tijdperk laten we er nog zo weinig afdrukken... toch wel jammer. Maar het digitale tijdperk kwam tevens meteen van pas, ik maakte van de foto’s een scan en plaatste het origineel weer in het boek. Vervolgens kwam er weer iets anders op mijn pad (het bouwen van een V-1 vliegende bom) en vergat het geheel. Tot ik begin dit jaar het boek “Illusies en incidenten” over de militaire luchtvaart en de neutraliteitshandhaving tot mei 1940 aan het doorlezen was. Tot mijn verbazing zag ik daar twee zeer duidelijke foto’s in staan met dezelfde vliegboot daarop, echter nu wat meer compleet met de vleugel en de motoren er nog op. Heel leuk, meteen maar even kijken naar de onderstaande tekst; ”De Do-18D M2 + LK van 2./106 (2e Staffel van Küstenfliegergrupen 106) bij laagwater op het strand van Ameland, na op 13 september bij het R-5 incident in moeilijkheden te zijn gekomen.” Mijn opa moet dus speciaal naar Ameland zijn afgereisd om de Dornier te bezichtigen en daar een foto van te maken. Reuze interessant, toch maar eens verder lezen. Het volgende verslag is een beknopte versie uit het hiervoor genoemde boek aangevuld met informatie van het internet en eigen documentatie: De oorlog tussen Engeland, Frankrijk en Duitsland was nog maar net begonnen, men beperkte de inzet nog alleen met het verkennen en aanvallen van puur militaire doelen, er was nog sprake van wederzijds “fatsoen” en de totale oorlog zou nog even op zich laten wachten. De Duitse marineluchtvaartdienst beperkte zich vooral tot het uitvoeren van verkenningen boven de Noordzee om zodoende geallieerde militaire-en koopvaardijschepen in de gaten te houden. Op woensdagmiddag 13 september 1939 startten tussen 13:43 en 13:54 (Duitse tijd) vanaf de vliegbootbasis te Nordeney zes Heinkel He-115 watervliegtuigen van 1./106 voor een verkenning boven de Noordzee. Om 14:20 vloog een Heinkel 115 (registratie M2 + LH) op vijf mijl uit de kust van Ameland ter hoogte van de vuurtoren van Broken Wings No. 97

December 2012

4

Hollum, deze Heinkel vormde het meest zuidelijk vliegende onderdeel van de zogeheten “waaierpatrouille”. Vanuit de zon zag de Duitse bemanning plots een onbekend vliegtuig op hen af komen en daarbij snel voorbij vliegen. Onmiddellijk wendde de Duitse piloot de He115 om zodoende achter het onbekende toestel te komen. Het gelukte de Heinkel achter het onbekende vliegtuig, welke inmiddels richting de Nederlandse kust was afgedraaid, te komen en opende meteen het vuur met zijn 7.92mm MG15 machinegeweer. Het onbekende vliegtuig werd hierbij zwaar getroffen en men zag het een noodlanding op zee maken. Onbekend voor de Duitsers was dat het hier om een Nederlandse Fokker TVIIIw ging, dit toestel werd door de Marine Luchtvaart Dienst (MLD) als strategische verkenner/ torpedobommenwerper gebruikt en kan als te langzaam en zwaar verouderd beschouwd worden. De Fokker ontwerpen uit die tijd waren bij ingebruikname al verouderd en voorzien van te zwakke motoren. Tevens werden er door de Nederlandse Luchtvaart Afdeling teveel eisen aan het vliegtuig gesteld waardoor het eigenlijk voor geen enkele specifieke taak geschikt was. Dit was iets wat met elk ontwerp gebeurde gezien het zeer beperkte defensiebudget van die tijd. De betreffende Fokker TVIIIw , registratie R-5, was die middag opgestegen vanaf het Braasemermeer nabij De foto van de Dornier 18 op het strand van Ameland uit het fotoboek Roelofarendsveen voor van Opa Mulder. (Foto via Bart Mulder) een zogeheten neutraliteitspatrouille langs de Nederlandse kust. De bemanning bestond uit 4 personen te weten; ltz3. (luitenant 3e klasse) Van Rijn, sgt-vl.(sergeant vlieger) Buynink, kpl. (korporaal) Van Wingerden en kpl. Goudszwaard. Zij hadden het Duitse toestel al een tijdje in het zicht en waren naderbij gekomen om de identiteit te bevestigen, dit zou ze duur komen te staan. Nadat zij vast hadden gesteld dat het toestel een Duitse Heinkel 115 betrof werden zij, terwijl zij zich uit de voeten maakten richting de kust, zoals eerder beschreven aangevallen door de Duitser. Het Duitse vuur had een vernietigende uitwerking op de Nederlandse Fokker en vrijwel onmiddellijk werd de bakboord drijver van het toestel afgeschoten, tevens penetreerden de vijandelijke kogels de cockpit en romp van het toestel, hierbij werden het instrumentenpaneel en de plexiglas koepel ernstig beschadigd. Tevens werd Buynink in zijn voet geraakt en Van Rijn kreeg een schampschot achter zijn oor en langs zijn schouder te verwerken, over geluk gesproken... De Fokker was niet meer in de lucht te houden en besloten werd een noodlanding op zee uit te voeren. Wonder boven wonder gelukte dit op de toch wel woelige zee, er stond een lichte noordoosten bries van 2 beaufort. De Fokker sloeg bij het raken van het water vrijwel onmiddellijk over de kop, dit door het ontbreken van de bakboorddrijver. Het gelukte de bemanning uit het toestel te klimmen en vrij te zwemmen van het reeds zinkende wrak, de eens zo trotse R-5 was niet meer. De Duitsers besloten hierop de bemanning van het hun nog steeds onbekende toestel uit zee op te pikken, iets wat toch wel als kameraadschappelijk beschouwd mag worden. Echter ook deze landing verliep niet zoals het hoorde en ook de He-115 werd beschadigd aan een drijver. De Duitser bleef echter drijven en de Nederlandse bemanning werd uit zee ge-

Broken Wings No. 97

December 2012

5

red, pas toen werd voor de Duitsers duidelijk dat het hier om Nederlanders ging. Nu waren de Duitsers en hun gevangen genomen Nederlanders aan de beurt om gered te worden aangezien zij met de beschadigde drijver niet meer konden opstijgen. De He-115 zond een noodoproep uit naar zijn thuisbasis (rond 15:20 Duitse tijd) met het verzoek om assistentie. Dit bericht werd echter foutief ontvangen waardoor vervolgens drie toestellen (een Do-18 en twee He59’s) van de Duitse reddingsdienst (1. Seenotstaffel) naar een verkeerde positie vlogen. Bovendien steeg er nog een andere He-115 op om de oorspronkelijke missie van de in problemen geraakte He-115 af te ronden. Volgt u het nog?! We gaan nog een stapje verder..... Echter bij puur toeval kwam er onverwachts hulp opdagen in de vorm van onze op de foto afgebeelde Do-18 M2 + LK, deze Dornier had zijn missie afgelast nadat er zich problemen met zijn radio hadden voorgedaan. Besloten werd de beschadigde He-115 te gaan helpen en de Dornier zette de landing in, wederom sloeg voor de Duitsers het noodlot toe en de Do-18 sloeg tijdens de landing lek, nu dreven er twee beschadigde vliegtuigen richting de Nederlandse kust. Vlak daarvoor was al een extra bericht met de juiste coördinaten verstuurd en rond 16:55 arriveerde er een He59, registratie D-APIE, op het toneel. Deze trof tot zijn verbazing twee toestellen in nood aan. De beschadigde He-115 kon echter op eigen kracht toch opstijgen en deze bereikte zijn De half gezonken Dornier 18 op het strand van Ameland. thuisbasis Norder(Foto via Bart Mulder) ney. De reddingsactie was intussen afgeblazen. Echter toen bleek dat de Do-18 er nog steeds dreef, deze kon door zijn defecte radio natuurlijk niet aangeven dat ook zij in problemen zaten, werd de reddingsactie hervat. Al deze vliegbewegingen zo vlak voor onze kust waren echter niet onopgemerkt gebleven en vanuit Ameland werd er een reddingsboot gelanceerd en vanuit vliegbasis Eelde stegen er drie Fokker DXXI jachtvliegtuigen op om de boel te verkennen. Toen deze drie toestellen de Dornier vlak voor de kust zagen veronderstelden zij dat de vliegboot probeerde op te stijgen en vuurde daarop een waarschuwingssalvo af voor de boeg van de Dornier, deze draaide meteen weer richting de kust om vervolgens weer richting Noordzee te manoeuvreren. Dit werd door de Nederlandse jachtvliegtuigen als een regelrechte provocatie gezien en men besloot dan ook gericht te vuren. Het Nederlandse vuur trof de vliegboot in de neussectie, hierbij raakte een Duits bemanningslid licht gewond. Mogelijk is het vuur door de Dornier beantwoord, echter dit had geen uitwerking op de Nederlandse toestellen. Het lot van de vliegboot was echter wel bezegeld aangezien deze nu steeds meer water maakte en de bemanning besloot dan ook het vliegtuig te verlaten. Om 18:20 uur Duitse tijd vond het toestel zijn laatste rustplaats op een zandbank aan het strand van Ameland, de bemanning werd gearresteerd. De Nederlanders hebben later de motoren en de vleugel verwijderd, verdere pogingen om het toestel te bergen mislukten en waren al snel de moeite niet meer waard door het inwerken van het zeewater. Het wrak schijnt tot 1984 op het strand gelegen te hebben waarna het in zijn geheel verdwenen is, op het internet zag ik enkele

Broken Wings No. 97

December 2012

6

foto’s met onderdelen in het Aviodrome, daar ga ik zeker nog even over informeren. Ook zijn er foto’s op het internet te vinden welke tijdens de gehele actie genomen zijn, men kan deze vinden op de geweldige site: Maritiem digitaal (toets Dornier 18 in de zoekfunctie) Het verhaal is echter nog niet afgelopen, het eindigt namelijk veel dichter bij huis dan men zou denken. Zoals de tekst achter op de foto van mijn opa doet vermoeden is de Duitse bemanning richting Spijkerboor gebracht. In eerste instantie twijfelde ik aan de juistheid van deze gegevens omdat de datum welke op de foto stond, 10 november 1939, niet overeenkwam met de werkelijke datum van 13 september 1939. Maar gezien de staat van het toestel en de verwijderde motoren en vleugel is dat waarschijnlijk de dag waarop de foto genomen is. Achter in het boek “Illusies en Incidenten” staat namelijk het vervolg van dit verhaal. De bemanning is overgebracht naar het Fort bij Spijkerboor waar zij in eerste instantie gevangen gezet werden. Echter na verloop van tijd kregen zij hier steeds meer vrijheden en mochten zij onder begeleiding zelfs naar Alkmaar afreizen, zij moesten hierbij hun “erewoord” geven voor middernacht terug te zijn(!). Dit was natuurlijk de kat op het spek binden en al snel raakten zij bevriend met een van origine Duitse vrouw waarmee zij de mogelijkheid van een ontsnapping bespraken. Op 19 februari 1940 vond de werkelijke ontsnapping plaats waarbij zij met behulp van een Nederlander naar de Duitse grens gebracht zouden worden. Op de afsluitdijk vielen zij echter door de mand toen zij door de Nederlandse Marechaussee werden aangehouden. Hun ontsnapping was echter totaal niet bemerkt omdat men op Spijkerboor geen aanwezigheidscontrole had uitgevoerd! Dit werd de Fortcommandant natuurlijk niet in dank afgenomen en het was dan ook meteen afgelopen met deze privileges. Toen uiteindelijk de Duitsers ons land binnenvielen en de neutraliteitsperiode afgelopen was werden de Duitse bemanningsleden tezamen met 623 andere krijgsgevangenen met het Stoomschip “Proteus” richting Engeland afgevoerd... Voor hen was de oorlog voorbij... Hiermee is de cirkel rond en komt dit toch wel boeiende verhaal tot een eind, aankomend jaar wil ik toch met mijn vrouw en kind een bezoek brengen aan Ameland in de hoop toch nog iets terug te vinden van dit toestel al is het alleen maar voor het leuke uitje... Om wat meer te weten te komen over een Heinkel He115 kunt u volgend jaar onze nieuwe tentoonstelling komen bewonderen waar momenteel hard wordt gewerkt aan een Heinkel 115 op ware grootte!!

WERKPLAATSGELUIDEN Door Ron van der Aar De afgelopen maanden is het rustig geweest in het Fort. De meeste technische mannen zijn druk bezig geweest om de ARGonaut vaarklaar te maken. Ook zijn de nieuwste snufjes op het gebied van opsporing van vermiste vliegtuigen geïnstalleerd. In het fort zelf is het echter bij wat kleine klusjes gebleven. Gelukkig zakt de buitentemperatuur weer en is het fort weer klaar voor een winterse verbouwing. Cees Broere en George de Vries hebben namelijk een ambitieus plan. Het verruimen van de middengang. Op dit moment is de middengang van het fort erg smal en erg onoverzichtelijk. Vooral de twee Duitse stermotoren staan behoorlijk in de weg. Hoe de mannen dit gaan oplossen houden we nog even geheim, maar het belooft iets spectaculairs te worden. Een aanwinst voor de collectie. In de volgende Broken Wings houden we u op de hoogte van de vorderingen.

Broken Wings No. 97

December 2012

7

De man die niet bestond Door Bram en Marijke van Kan Beetgenomen Het lichaam van majoor Martin werd op 30 april 1943 voor de Spaanse kust door vissers gevonden. Hij was ogenschijnlijk met zijn vliegtuig neergestort in de Middellandse Zee; dankzij zijn reddingvest was hij blijven drijven. In een aktetas die met handboeien aan zijn pols was vastgemaakt zaten de plannen voor de aankomende geallieerde aanval op Zuid-Europa. Spanje, officieel neutraal maar dankzij generaal Franco gelieerd aan Duitsland, lichtte onmiddellijk Hitler in over de belangrijke vondst. Hier was het bewijs dat de geallieerden van plan waren de onderbuik van Europa op twee plaatsen aan te vallen: de Balkan en Sardinië En niet Sicilië zoals iedereen dacht. Hitler waande zichzelf een meesterlijk strateeg en toen hij van deze plannen hoorde, verspreidde hij zijn de troepen over het hele Middellandse Zeegebied, hierdoor ondervonden de geallieerden minder tegenstand toen ze toch op Sicilië landen. Ze hadden de Duitsers beetgenomen. Want zonder ook maar de minste argwaan te creëren waren de Duitsers in de luren gelegd door het Britse leger. Theaterkaartjes Majoor William Martin was namelijk volledig verzonnen door de Britse inlichtingendienst. De schijnbaar “Top Secret” brieven die hij bij zich droeg, waren bedoeld om in de handen van de Duitsers te vallen. De genoemde aanvallen in de Balkan en op Sardinië moesten de aandacht afleiden van de echte aanval, die nog altijd voor Sicilië gepland stond. Deze "Operatie Mincemeat" was een van de meest geslaagde afleidingsmanoeuvres uit de Tweede Wereldoorlog. Martin was helemaal niet neergestort met zijn vliegtuig. Hij was de nacht ervoor zorgvuldig in het water gelegd vanaf het dek van een Britse onderzeeboot. Ook was Martin niet eens militair; er werd het lijk gebruikt van een anoniem burger die voor drenkeling door kon gaan. Ze hadden hem helemaal verzonnen, Hij had zelfs speciaal geschreven liefdesbrieven en kaartjes voor het theater in Londen op zak. Ze wisten dat als zijn lichaam zou aanspoelen, de Spanjaarden, de inforHet graf van “Majoor Martin” in Huelva, Spanje. matie meteen zouden doorgeven aan de (Foto Bram van Kan) Duitsers waar ze mee sympathiseerden, dit nog voordat ze de Britten op de hoogte zouden brengen. De Britten konden de communicatie afluisteren tussen de Duitse ambassade in Spanje en het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken in Berlijn, en zo wisten ze dat de truc was geslaagd. Geheim Omdat Hilter de Duitse troepen over de hele Middellandse zeekust had verspreid, konden de Duitsers makkelijker worden uitgeschakeld. Het belang daarbij van “Operation

Broken Wings No. 97

December 2012

8

Mincemeat” werd pas tien jaar later onthuld door de leider van het project. Groot-Brittannië wilde het eigenlijk helemaal niet openbaar maken. Het had zo goed gewerkt, ze wilden het geheim houden de Britten waren de absolute meesters in spionage tijdens de Tweede Wereldoorlog Ik denk dat er zelfs vandaag de dag nog operaties zijn uit de Tweede Wereldoorlog waar we nog helemaal niks van af weten.

Nacht van de Nacht 27 oktober 2012 Door Linda de Reus Thema:”Ondergedoken in de 20e eeuw” Bijna 7 uur ’s avonds. Aarzelend kwamen de eerste kinderen met hun ouders binnen. De kinderen hadden hun weg naar het fort gevonden door het met kaarsen verlichtte pad. Eerst even kennismaken en daarna flink babbelend is de groep aan tafel gaan zitten. Nadat de ouders waren weggegaan zijn de kinderen begonnen aan het 1e deel van de avond t.w.: Het verduisteren van het vertrekt naar buiten toe, zodat niemand kon zien waar we de avond zouden houden . Na het verduisteren gingen de kinderen een pompoen bewerken om daar een Halloween lampion van te maken. Het uithollen was voor de kinderen nog een hele klus, maar onder begeleiding lukte het uithollen perfect. Daarna ging ieder kind zijn of haar eigen afbeelding in de pompoen uitkerven. Elke pompoen had zijn eigen gezicht geDe kinderen zijn druk in de weer om hun pompoen uit te snijden. (Foto Rico kregen en dat was Halstein) heel erg leuk. Na het maken van de Halloween gingen de kinderen in een groep naar de filmzaal. De film was uiteraard in het teken van Halloween, griezelen dus. De kinderen hebben hiervan genoten!! De IJmond Radio Club werkte ook aan deze avond mee en hadden de griezelgeluiden voor deze avond verzorgd. Na de film haalde de kinderen hun pompoen op en gingen met de verlichtte pompoen het donkere fort in. Voordat de kinderen het donkere fort in gingen werd de meest originele inkerving beloond met een sjaal die beschikbaar was gesteld door de organisatie van de landelijke Nacht van de Nacht “De Natuur en Milieufederaties”. De tocht startte in de “Stirlingkamer” waar een eng verhaal werd verteld. De groep ging daarna kriskrassend door het donkere fort en bij de radiokazemat werd de tocht beëindigd. Al met al enthousiaste kinderen en een geslaagde avond.

Broken Wings No. 97

December 2012

9

Giften Door Dijon Boshoven Naam

Woonplaats

Gift

H. van der Werf E. van Leuven M. Wafelaar J. Cornelisse

Heerhugowaard Heemskerk Heemskerk Uitgeest

M. Koopman B. Kemp †

Heemskerk Wormer

J. Graas A.P. van Duin D. Boshoven C. de Pagter

Assendelft Castricum Heemskerk Heemskerk

H. Boon J. Back

Wormerveer Velsen-Noord

Henk en Trees de Haan † J. Gruijs A.A. Hoffman

Assendelft

J. de Meester

Heemskerk

DVD-speler met beeldscherm Algemene kaart Walcheren-Amsterdam RAF WW2 IJzeren Kruis 1914 8 oude tijdschriften; Boekje vernietiging Ludice (Tsjechië) door de Duitsers in WO2; Boekje Canada 1944-1945 ter herinnering 25x onderdelen Lancaster Kruisberg (Heemskerk) Broken Wings; Bladen Zaans Erfgoed; Terugblik 40-45; Bulletin Air War 1939-1945; 3 fotoalbums 6 mappen met grafregisters RAF Vliegtuigmodel; 7 boeken 2x TL-verlichting Kantoorartikelen; 4 videobanden; Elektra-artikelen; 3x Winkler Prins Encyclopedie; 25 pocketboeken; 10 tijdschriften natuur en techniek 6 boeken Kopie uittreksel verklaring politieke betrouwbaarheid tnv K. Back, afgegeven door gemeente Oostkapelle dd 19 september 1945 Blik koek uit de oorlog; Zaklamp; Carbidlamp; Herdenkingsblik vlucht DC-2 Uiver; Draagmechanisme voor granaten 2 ijzeren kisten met lichtapparatuur DVD Dambusters; DVD Connie L-749, Video Memphis Belle; 18 tijdschriften Duitse helm; 2x baret; 2 blikjes; Zakboekje soldaat; Certificaat mobilisatiekruis 1914-1918; oude foto paleiswacht Het Loo; diverse kranten; SS koppelgesp

Spierdijk

Donateursbijdrage 2013 Geachte donateurs, wat gaat de tijd toch snel, het jaar 2013 klopt al bijna op de deur.

Wij hopen dat u ons ook in dit nieuwe jaar weer wilt blijven steunen en verzoeken u dan ook vriendelijk, uw donatie voor 2013 te voldoen. Deze donatie (van tenminste € 15,00) kunt u overmaken op onze rekening bij: Rabobank Zaanstreek. Rekening nr. 14.90.86.725 Wij zijn u zeer erkentelijk voor de medewerking

Oproep Geachte donateurs, Zoals u weet is er een groep medewerkers, die ook allemaal donateur zijn, die zich tijdens het museumseizoen beschikbaar stellen voor de diensten in het museum. Helaas hebben enkele mensen aangegeven na een aantal jaren met hun werkzaamheden te stoppen. Gelukkig hebben zich ook weer nieuwe mensen aangemeld. Maar om het rooster goed in te kunnen vullen zijn we toch nog op zoek naar versterking van ons museumteam. U bent donateur van onze Stichting, dus in elk geval draagt u ons een warm hart toe. Als bestuur roepen wij u op om ons ook in het museum te steunen en u tijdens het seizoen enkele zondagen ter beschikking te stellen voor diensten in het museum. Dit kan zijn achter de bar, als toezichthouder en/of achter de kassa. U weet vele handen maken licht werk. Wij hopen op uw medewerking. Wilt u zich aanmelden of meer informatie, neem contact op met de secretaris. Broken Wings No. 97

December 2012

10

Antiquariaat

Neeven – v.d. Laan AVIATION & WAR BOOKS Bezoeksadres: Ambachtsweg 8 C, 1474 HW Oosthuizen, Tel: 06-34659844 Tel: 06-20298691 Elke Zaterdag geopend Van 10:00 tot 17:00 uur Bezoek onze website: www.aviation-warbooks.nl

In Memoriam Henk de Haan Door Johan Graas Op 21 september ontvingen wij het bericht dat onze medewerker Henk de Haan plotseling was overleden. Henk is slechts 72 jaar geworden. Als geboren Rotterdammer leerde hij op de katholieke jeugdbeweging zijn eerder overleden vrouw Trees kennen. Henk werkte als elektromonteur bij de papierfabriek Dit was ook de reden dat Henk en Trees toentertijd in Assendelft kwamen wonen. Zij kregen twee kinderen Anuschka en Michel. Na Henk zijn pensionering ging hij samen met Trees regelmatig naar hun geliefde vakantieland Frankrijk. Helaas duurde dit maar enkele jaren tot op het moment dat Trees ongeveer 6 jaar geleden kwam te overlijden. Doordat Trees een zeer sterke band met onze stichting had kwam Henk ook vaak mee. Henk zorgde dan dat de kachel lekker brandde, maakte een gezellig praatje met iedereen en was ongevraagd de hoffotograaf van onze stichting. Na het overlijden van zijn vrouw Trees bleef hij onze stichting trouw en draaide zo ook kantine diensten. Enkele maanden voor zijn overlijden kwam hij nog bij mij langs wat foto’s brengen die hij gemaakt had bij een kasteel in Frankrijk Het kasteel stond vol met oude motoren en op het buitenterrein stonden tientallen vliegtuigen. Echt iets voor onze voorzitter zal hij gedacht hebben. Terug kijkend was Henk een gezellige man en trad niet op de voorgrond. Namens het bestuur en al onze medewerkers wensen wij de kinderen en familie dan ook veel sterkte toe.

Broken Wings No. 97

December 2012

11

Broken Wings No. 97

December 2012

12

In Memoriam Bram Kemp Door Johan Graas Op 26 september 2012 ontvingen wij het bericht dat onze medewerker Bram Kemp na een lang ziekbed was overleden. Een groot verlies voor zijn vrouw, kinderen en familie maar ook een groot verlies voor onze stichting. Zijn inzet voor de stichting was enorm. Vaak hadden de medewerkers van de stichting het er over, wat te doen als Bram Kemp er niet meer zou zijn . Wat zijn ogen zagen maakte zijn handen . Dit was door niemand te evenaren. Persoonlijk ontmoette ik Bram voor het eerst tijdens een door Jon van der Maas en mij gehouden tentoonstelling in ONS HUIS aan de Zaanweg in Wormerveer. Bram vertelde over zijn ervaringen als jonge jongen gedurende de oorlogsjaren in Wormer. Sindsdien is Bram , die buiten zijn interesse over Wormer gedurende de oorlogsjaren ook geïnteresseerd was in alles wat met de luchtoorlog te maken had bij ons gebleven. Toen in 1989 het eerste museum in de kruitkamer aan de Zeedijk in Assendelft geopend werd melde hij zich direct aan om museumdiensten te gaan draaien. Eerder werden door hem enkele vitrines gemaakt en een soort wachthokje bij de ingang van het museum om zo droog te staan bij slecht weer. Hier bleef het niet bij. Toen onze stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945 verhuisde naar Fort Veldhuis in de gemeente Heemskerk begon hij motorbokken te maken waar de vliegtuigmotoren op konden staan. Ook een hijsbok voor het optillen van deze motoren was in een oogwenk klaar voor gebruik. Door de jaren heen maakte Bram ontelbare constructies voor gebruik in ons museum. Boeken Naast zijn activiteiten voor de Stichting, hield Bram zich ook bezig met het schrijven van enkele boeken. Zo kwamen er twee boeken uit van zijn hand over de luchtoorlog boven de Zaanstreek. Vlak voor zijn overlijden bracht hij , samen met zijn eerder overleden tweelingbroer Klaas nog het boek uit genoemd Wormer in oorlogstijd. Tijdens de presentatie van het boek in het gemeentehuis van Wormer werd hij geëerd met het ereburgerschap van de gemeente Wormer. Eerder was hij al lid van de orde van Oranje -Nassau . Een geweldige prestatie. Monumenten Een andere activiteit van Bram was het maken van monumenten voor de omgekomen vliegeniers gedurende WO II. Zo kwamen er 7 monumenten van zijn hand. Bram maakte de monumenten met veel passie en bracht er een hoop symboliek in. Zijn laatste monument werd op Marken geplaatst en werd opgedragen aan de 7 bemanningsleden die omgekomen waren in een Short Stirling Bommenwerper welke ten Oosten van Marken in het IJsselmeer was gestort. Vele nabestaanden waren bij de onthulling van het Monument op 11 november 2011 aanwezig en bewezen Bram hun waardering over dit prachtige monument. Bram was niet allen technisch maar was ook een goed mens. Ondanks zijn drukte met zijn eigen bedrijf vond hij altijd wel een gaatje om de vele klussen voor onze stichting uit te voeren. In het Luchtoorlog museum Fort Veldhuis heeft hij samen met zijn broer Klaas een expositie ingericht over Wormer in oorlogstijd, Georgiërs op Texel enz. Dit werden al vele jaren door ons de Kempkamers genoemd. Er is inmiddels besloten om deze kamers officieel deze naam te geven om zo de nagedachtenis aan Bram Kemp en zijn broer Klaas te behouden.

Broken Wings No. 97

December 2012

13

Onbekend vliegtuigwrak geïdentificeerd Door Johan Graas Enkele jaren geleden ontdekte de vissers van de VD64 uit Volendam op hun scan een wrak niet ver van de afsluitdijk (IJsselmeerzijde) ter hoogte van het monument . Na enkele duikacties werd het al snel duidelijk dat het hier ging om een Engelse zware viermotorige bommenwerper van het Type Handley page Halifax. Er werd ook al vrij snel een startmotor van een Rolls Royce Merlin motor boven gehaald waaruit we op konden maken dat het hier zou gaan om een Halifax mark II toestel. Op andere onderdelen kwamen we meerdere keren keurstempels tegen EEP wat zou duiden dat dit toestel bij English Electric in Preston gebouwd zou zijn. Met deze gegevens konden we al een heleboel toestellen van ons lijstje afhalen die misschien eerder wel eventueel in aanmerking kwamen als zijnde eventueel het betreffende toestel. Verder onderzoek was dus noodzakelijk. Zo werden in 2011 meerdere duiken uitgevoerd op het wrak wat resulteerde in de berging van het staartwiel met schokdemper, vleugelvoorrand delen enz. Het was een hele klus om het zware deel in ons kleine bootje te krijgen, maar waar een wil is is een weg..Helaas nog geen enkele aanwijzing waarmee we het toestel konden identificeren. We hadden overigens wel een vermoeden. Een van de Halifaxen die daarvoor in aanmerking zou komen stond genoteerd op 15 KM ten Oosten van Makkum in het IJsselmeer gestort. Nu is het zo dat er nog vele onbekende wrakken in het IJsselmeer liggen dus het zou ook een De vleugelvoorrand waarop later een deel van het serienummer zou worden Halifax kungevonden, korty nadat het boven werd gehaald. (Foto Johan Graas) nen zijn waarvan niet bekend is dat deze in het IJsselmeer terecht zou zijn gekomen. In de tussentijd is er een scan van het wrak uitgevoerd door een bedrijf uit Den Oever. Op deze scan waren de wrakdelen duidelijk te zien. Grote delen steken boven de bodem uit. De bodem bestaat ter plaatse uit zand waardoor een hoop grote delen niet in de bodem weggezakt waren. Door gebruik te maken van een scan werd het makkelijker om onze duikers meer gericht naar beneden te laten gaan. Dit jaar zijn we twee keer naar de locatie terug gegaan om het wrak te identificeren. Delen van de vleugelvoorrand en staart werden omhoog gehaald. De boot lag zo vol dat we onze kont niet konden keren. Bij het fort aangekomen zijn we een week later de delen met de hogedrukspuit gaan schoonmaken van de vele mosselen die op de delen zaten. De lucht van rottende mosselen was niet te harden maar de klus werd geklaard. Tijdens het schoonspuiten kwamen er heel vaag wat cijfers te voorschijn aan de binnenkant van een vleugelvoorrand. Gestopt met de hogedrukspuit en verder gegaan met kleine borsteltjes om zo veel mogelijk de cijfers te behouden. Een deel van het cijfer 2 was zichtbaar met daarachter de cijfers 17. Cees Broere en ik Broken Wings No. 97

December 2012

14

waren zeer verheugd , blijkbaar ging het hier toch om het toestel wat we al voor ogen hadden. De Halifax met het serienummer W1217. Neergestort op 23 mei 1943 .De bommenwerper was eerder om 22.42 uur opgestegen van het vliegveld Melbourne in Yorkshire Engeland. Om de Duitse stad Dortmund te bombarderen. Aan boord waren 7 bemanningsleden waaronder de 18 jarige Sergeant Hall. Deze behoorde tot de jongsten die sneuvelden tijdens Bomber Command Operations. Op de retourvlucht boven het IJsselmeer werd de Halifax onderschept door een Duitse nachtjager gevlogen door de commandant van het vierde staffel van het Nacht JagdGeschwader 1 (4. /NJG1), Major Helmut Lent. Dit was zijn 68e overwinning van de totaal 110 vliegtuigen die hij heeft neergehaald in zijn roemruchte carrière. Bij deze crash kwamen alle 7 bemanningsleden om het leven en spoelden op diverse plekken aan op de kust van het IJsselmeer. Vijf bemanningsleden liggen begraven in Woenseradiel (Makkum) . De andere twee zijn eerst begraven geweest op Huisduinen in Den Helder. Later zijn zij overgebracht naar Bergen op Zoom. Dit toestel kent dus geen vermisten meer..

De Dagelijkse Engelse Bommen. Door Gerco de Jong Rotterdam, Zwijndrecht, Zeist en elders. Vannacht omstreeks half vier zijn de inwoners van Schiebroek onzacht uit hun slaap gewekt door een aantallen explosies. Wederom wierp een Engels vliegtuig zijn bommen neer op de onschuldige Nederlandse burgerbevolking en wederom zijn slachtoffers gevallen. Een bom viel op een houten zomerhuisje,staande in het land achter een woning waarin drie mensen sliepen,die het in eigen huis te Hillegersberg niet veilig hadden geacht en van de eigenaresse van het huisje toestemming hadden gekregen daar des nacht te slapen. Dit uit drie personen bestaande gezin kwam aldus op tragische wijze om het leven.

De overige bommen vielen, zoals gezegd,in het open land,terwijl een bom nog in een complex volkstuintjes is terecht gekomen. Het mag een wonder heten,dat hier geen slachtoffers gevallen zijn. In deze volkstuintjes namelijk heeft men ook houten huisjes gebouwd,waar verschillende mensen sliepen o.a. een Rotterdamse tramconducteur en zijn gezin. Voorts zijn talloze ruiten in wijde omtrek vernield. De bommenwerperei op niet militaire doelen heeft grote verontwaardiging in de omgeving gewekt. De slachtoffers van de bomaanval te Schiebroek zijn de heer A.van Oorschot,zijn echtgenote en hun negenjarige dochtertje. De Engelse luchtmacht heeft haar systeemloze bomaanvallen verder voortgezet boven een ander stadsgedeelte van Rotterdam. Hier verscheen omstreeks vier uur een vliegtuig,dat aan de rand der stad enige bommen liet vallen op een aantal woonhuizen. De gevolgen waren ontzettend. Hier vonden twee vrouwen en een meisje de dood. Het waren de 35-jarige D.de Jong,de 72-jarige L van Dijk en het 14-jarige meisje M.de Smit. Voorts werden twee personen ernstig gewond,namelijk de 59-jarige J.de Jong e zijn 64-jarige echtgenote J.de Jong-van Dijk,die beiden in het ziekenhuis aan de Bergweg moesten worden opgenomen. Tenslotte moest de G.G.D. een achttal personen behandelen,die kwetsuren van lichtere aard hadden opgelopen. .

Broken Wings No. 97

December 2012

15

Ook nabij Rotterdam treffers Een bom afkomstig uit een Engels vliegtuig,kwam vannacht terecht op een school in een gehucht bij Rotterdam,in gebruik bij de Luchtbeschermingsdienst. Er zijn een dode en een zwaar gewonde gevallen. Bommen op Zwijndrecht, Hedennacht werd te Zwijndrecht luchtalarm gemaakt,toen Engelse vliegtuigen boven de plaats vlogen. Er werden bommen uitgeworpen,waarvan een op tuinland terecht kwam. Er werd veel schade aangericht aan de tuinbouwgewassen en ongeveer 600 broeikasramen werden vernield. Een tweede bom kwam op het woonhuis der familie V. terecht,dat geheel verwoest werd. De bewoners een man,vrouw en drie kinderen werden gedood. Een brandbom,die hierna werden uitgeworpen veroorzaakte brand in een loods van de gemeentelijke reinigingsdienst. Het vuur kon worden geblust. Drie paarden kwamen in de vlammen om. Verscheidene bommen in Zeist, Hedennacht hebben zeer hoog vliegende Engelse vliegtuigen boven Zeist verschillende bommen laten vallen. 't Waren zowel brandbommen als explosieve bommen. Een huis in een der buitenwijken kreeg een voltreffer,waardoor de achterzijde volkomen werd vernield. Van de familie R.,welke dit huis bewoonde,werd de heer des huizes gedood. Zijn vrouw werd ernstig gewond naar het ziekenhuis overgebracht. De kinderen die aan de voorzijde sliepen,konden worden gered. Een andere tijdbom kwam terecht op een huis waarvan de bewoners toevallig niet op de slaapkamer waren. Zij hadden in verband met het in werking treden van het afweergeschut de kelder opgezocht. Geruime tijd na de inslag ontplofte deze bom,waardoor ook dit huis volkomen werd vernield. Voorts werden tal van huizen door scherven en de luchtdruk zwaar beschadigd. In een andere woning,welke door een brandbom werd getroffen,kon de bewoner door krachtdadig ingrijpen het gevaarlijke projectiel onschadelijk maken. In de omgeving van deze bominslagen waren geen militaire objecten. Verschillende bloemisten uit de nabijheid kregen grote schade aan hun broeikassen. Bom op Wieringen, In de afgelopen nacht om ongeveer vier uur zijn twee bommen geworpen op twintig meter afstand van de boerderij van den heer J.Mulder Nzn, in de polder Waard-Nieuwland. Een ware vernieling werd aangericht. In de kamer, waar het gezin sliep, zijn gaten in de wand gevonden, waaruit geconcludeerd wordt, dat de scherven dwars over de bedden zij gegaan. Een zoon van Mulder die op het geluid der vliegmachines het bed had verlaten, werd vrij ernstig aan het hoofd gewond. Dwars door kippenschuren en melkbussen zijn de scherven gevlogen. Verscheidene hoenders zijn gedood. Bommen op Woerden, In de afgelopen nacht is ook te Woerden een achttal bommen gevallen, dat aan verschillende percelen belangrijke schade toebracht. Vijf van deze bommen kwamen in de weilanden terecht, waardoor alleen aan de achterzijde van vele percelen, de ruiten werden vernield. De andere drie richtten aan enkele woonhuizen belangrijke schade aan. Twee bewoners hiervan, die niet ernstige verwondingen hadden opgelopen door glasscherven, werden naar het ziekenhuis overgebracht. Een der bommen kwam in een tuin tercht, maar explodeerde niet. Aan de andere zijde der stad was een begin van brand ontstaan, doordat vermoedelijk een lichtkogel het rieten dak doorboorde. De bewoners konden zelf het vuur met een slang op de waterleiding bedwingen. Bovenstaande is de weergave van een artikel uit de Volkskrant van zaterdag 13 juli 1940. Zo wordt dus propaganda bedreven. Broken Wings No. 97

December 2012

16

Volksempfanger Door Willem Kleijn Op zondag 7 oktober gaf ik een lezing over de Duitse KDF (Kracht Durch Freude), de reisorganisatie die onderdeel was van het arbeiders front uit de jaren tussen 1934 en 1945. Een van de activiteiten van KDF was de fabricage en het beschikbaar stellen van een middengolf radio aan het toenmalige Duitse publiek, natuurlijk om te kunnen luisteren naar de toespraken van Adolf Hitler en zijn trawanten. Inmiddels was ik in het bezit gekomen van een goed werkende zogenaamde Volksempfanger van het type VE310w en het was de bedoeling de radio te laten zien, liefst spelend en wel. Wel een probleem natuurlijk want het behoeft wel een lange antenne en dat is in de presentatie ruimte van het museum met al dat beton er omheen niet zondermeer mogelijk. De gang was dan ook naar de mannen van de IJRC in de radiokamer om te kijken of zij voor de lezing op 7 oktober iets konden organiseren. De mogelijkheid van de antenne hadden ze heel creatief opgelost door zelf maar een middengolf zender te bouwen voorzien van een eigen geluidsbron. Het geluid kwam via een USB stick naar de zend antenne die naast de ontvang antenne van de radio lag, het resultaat was geweldig na de ontvanger afgesteld te hebben kwam er Duitse mars muziek en de stem van Adolf Hitler kraakhelder uit de 75 jaar oude luidspreker. Ik stond paf zoals dat heet ,er werd mij uitgelegd hoe het werkte maar het ging mijn pet te boven, maar ik vond het wel geweldig. De radio speelde vlak voor en in de pauze en stal de show bij het publiek waarvan de meesten nog nooit zo`n radio hadden gezien. De eer komt voor het grootste gedeelte terecht bij de mannen van de radiokamer die er een stukje van hun hobby in hadden gelegd..

Broken Wings No. 97

December 2012

17

Bezoek ook eens de musea van onze zusterstichtingen

CRASH Luchtoorlog- en Verzetsmuseum ’40-‘45 Fort bij Aalsmeer Aalsmeerderdijk 460 1436 BM Aalsmeerderbrug

Museum Vliegbasis Deelen Hoenderloseweg 10 ‘Gebouw 20” 6816 SW Arnhem / Deelen Telefoon: 06 – 20901649 [email protected] www.museumvlbdeelen.nl

Wij vinden het leuk jullie te steunen!

Broken Wings No. 97

December 2012

18

De adoptie van het graf van S/Sgt Donald Earl Savage 331th Bomb Squadron/ 94th Bomb Group USAAF(H). door; Chris van der Linden Het was zomer 2004 en wij waren op vakantie in Zuid-Limburg. Wij komen al menig jaar naar dit prachtige gebied. Het is Nederland, maar je waant je toch een beetje in het buitenland. Zoals andere keren brachten we een bezoek aan de Amerikaanse Oorlogsbegraafplaats te Margraten. Op een of andere manier blijft deze plek mij trekken. Er heerst een ongekende sfeer , 8301 witte kruizen op een grasweide, zo verzorgd dat het een biljartlaken lijkt. Het is een indrukwekkend plaatje. Ook de “Wall of the Missing”, met meer dan 1700 namen van vermisten militairen erop. Meestal gingen we ook even langs Henri-Chapelle, ook een Amerikaanse begraafplaats net over de grens in België. Op HenriChapelle liggen 7989 militairen begraven en is net zo indrukwekkend. Op de begraafplaats Henri-Chapelle was ik op zoek naar de graven van de gebroeders Tester, 3 broers liggen hier naast elkaar begraven. Ook was ik op zoek naar het graf van Generaal; Frederick Castle, voormalig commandant van de 94th Bomb Group van de 8th Airforce. Tijdens het doorzoeken van de gravenindex werd ik aangesproken door de Amerikaanse beheerder van Henri-Chapelle. Hij maakte mij erop attent dat de graven waren geadopteerd. Ik vroeg hem of dit nog mogelijk was wat hij bevestigde dat dit nog voor enkele graven mogelijk was op de 3 US begraafplaatsen in de regio, Margraten, Henri-Chapelle en Neuville-en-Condroz, net onder Luik (B). Ik persoonlijk vond dit een eer om te doen en had een apart gevoel bij een crash van een B-17 die was neergeschoten bij Numansdorp (ZH) op 11 november 1943. S/Sgt Donald E. Savage Van de 7 omgekomen bemanningsleden waren er 5 begraven op Margraten en 1 persoon staat vermeld op de “Wall of the Missing”. Eén bemanningslid is na de oorlog op verzoek van de familie teruggebracht naar de Verenigde Staten en op een lokale begraafplaats herbegraven. Na de oorlog werden alle Commonwealth militairen die op Margraten lagen begraven overgebracht naar diverse begraafplaatsen, voornamelijk “Jonkerbos” in Nijmegen. Alle Duitse militairen die op Margraten lagen begraven werden overgebracht naar Ysselsteyn (L). Terug naar de B-17 die bij Numansdorp neerkwam.

Het betrof B-17G-5-VE, 42-39868, QE-K van het 94th BG/ 331th BS USAAF(H) welke op de terugweg was van een missie naar de Duitse stad Münster. Dit was de eerste vlucht van de 42-39868 die op 27 okt. 1943 was overgedragen aan 94th BG. De bemanning van B-17 , 42-39868, QE-K, bestond uit; - Piloot (P) 2Lt Robert B. O’Hara 0-672396 uit Texas - Co-Piloot (CP) 2Lt John F. Wolf 0-742042 uit Massachusetts

Broken Wings No. 97

December 2012

19

- Navigator (Nav) 2Lt Robert W. Combs 0-800230 uit Georgia - - Bommenrichter (BA) 2Lt Robert W. Becker 0-676501 uit Ohio - Boordwerktuig/Schutter (Eng/TTG) S/Sgt Herman A. Jeschke 32361478 uit New Jersey - Radiotelegrafist (RO) Sgt Edward J. Goldstein 32412752 uit New York - Buikkoepelschutter (BTG) Sgt John D. Petrus 33367122 uit Pennsylvania - Linker-zijschutter (LWG) Sgt John Czwak 32533108 uit New York - Rechter-zijluikschutter (RWG) S/Sgt Raymond W. Hicklin 3811546 uit Oklahoma - Staartschutter (TG) S/Sgt Donald E. Savage 31152617 uit Maine Savage was ingedeeld als LWG en had plaatsen gewisseld met Czwak deze vlucht. Eenmaal terug op Margraten vertelde de Nederlandse baliemedewerker dat het adopteren al was begonnen vanaf de aanleg van de begraafplaats, voornamelijk door de lokale bevolking. Hij gaf mij het adres van de Stichting “Adoptiegraven Margraten ‘. Eenmaal thuis ben ik contact gaan zoeken met de adoptiestichting. Ik kreeg te horen dat nog enkele graven nog niet waren geadopteerd. “Normaal”, krijgt men een graf toegewezen, maar ik had hun gevraagd of er nog graven “vrij”waren van de 42-39868 crew. Alle graven waren geadopteerd, alleen het graf van S/Sgt D.E. Savage, hiervan was de adoptant kort geleden overleden en de adoptie was niet overgenomen door familie. Ik kreeg dus S/Sgt Savage toegewezen als adoptie94th BG 3 31th BS graf. December 2004 kreeg ik het adoptiecertificaat toegestuurd van de Stichting. De Stichting verwacht van de adoptant dat men een aantal keer per jaar een bloemetje plaatst bij het geadopteerde graf, in speciaal de dagen als Kerst en Memorial Day. Sinds december 2004 ben ik op zoek gegaan naar informatie over Savage, zijn crew en de missie. Via de site; www.fallennotforgotten.nl, kwam ik in contact met een persoon die mij wilde helpen zoeken naar familie van Savage. Deze had al meerdere mensen geholpen en dit was zijn hobby. Inmiddels had ik Savage’s IDPF (Indiviual Deceased Personel File) opgevraagd en het MACR (Missing AirCrew Report) van de 42-39868 ontvangen. Via de gegevens uit zijn IDPF konden we op zoek gaan naar familie. Donald Earl Savage werd geboren op 30 juni 1921 in Phillips, Maine, USA. Donald was na 3 zussen enige zoon van Homer en Lena Savage. Na zijn middelbare school tijd werkte hij in een restaurant en ging op 25 september 1942 in militaire dienst. Zijn luchtschutter opleiding kreeg hij in Fort Myers, Florida en zijn Boordwerktuigkundige opleiding op de Vliegtuig Mechanische School in Amerillo, Texas. Opvolgende opleidingen deed hij in Pyote en Dalhart, Texas voordat hij in augustus 1943 naar Engeland werd verscheept. Daar aangekomen kreeg hij last van voorhoofdsholteontsteking waardoor hij niet mocht vliegen. Hierdoor werd hij, toen hij beter was, overgeplaatst naar een andere crew dan waar hij de opleiding had gedaan. Hij werd nu bemanningslid van de 42-39868 crew. Zijn originele crew werd tijdens de welberuchte “Schweinfurt”,raid op 14 oktober 1943 boven Frankrijk neergeschoten. Terug naar de zoektocht naar familie van Donald Savage. Met de gegevens die we hadden probeerde we eerst bij de lokale bibliotheek in Dixfield, de laatse bekende woonplaats van Savage. Het was meteen raak. De secretaresse opent normaal geen onbekende Emails, maar de naam Savage kwam haar bekend voor. Zij gaf de Email door aan haar manager die haar vertelde dat een vrijwilligster die daar gewerkt had Savage heette van haar meisjesnaam, Frances Carlton Savage. Frances is de 2e zus van Donald en het 3e kind van Homer en Lena De manager, die ook nog de locoburgemeester is in Dixfield gaf de brief door

Broken Wings No. 97

December 2012

20

aan Frances die via een nichtje van haar, Lynn Berube, een berichtje via de Email terug stuurde. “Die moderne techniek was allemaal niet aan haar besteed”, zei Frances. Zo begon een uitzonderlijk warm contact met een familie die je niet kent, maar wel een band mee hebt. De familie vertelde dat zij niet wisten hoe Donald was omgekomen. Frances schreef dat zij in de jaren ’70, met haar oudste zus, Hazel, naar Margraten waren geweest om hun broers laatste rustplaats te bezoeken. Frances (87) en hazel (93), zijn beide nog in leven.(anno 2011). Via de Studie Groep Luchtoorlog 1939-1945 (SGLO39-45), kwam ik in contact met iemand die was gespecialiseerd in de ww2 crashes in het gebied “de Hoekse Waard”,waartoe Numansdorp behoort. Hij wilde mij helpen en had zelf al erg veel informatie achterhaald. Veel soorten rapporten kwamen boven water, Politie/ Gemeente/Luchtbescherming/Rode Kruis/Getuigen en veel meer. Ook vonden we een foto van de graven van de 42-39868 crew op de begraafplaats “Crooswijk”, Rotterdam, waar ze eerst zijn begraven na de crash. Verder vonden we informatie over de route die gevlogen was, kaart/flightplan/formatiesheet etc. Alleen jammer genoeg geen foto’s van desbetreffende crashlocatie. Het verhaal van de fatale dag , 11 november 1943 Op deze donderdag 11-11-1943 stond een missie naar Münster(D) gepland met 167 B-17’s. De 94th Bomb Group vertrok vanaf hun basis; Station 468, Burry St. Edmunds, Rougham, UK. Na take-off lukte het maar 57 B-17’s van 94th, 385th en 390th BG, een formatie te vormen in het erg slechte weer die dag. Deze formatie ging door en de rest keerden terug naar hun basis. Uiteindelijk vlogen de 57 toestellen over de Noordzee, Egmond, Zuiderzee, Kampen, Enschede naar Münster(D), één B-17 bombardeerde de stad Kleve(D) door een misverstand. Boven Münster bombardeerden de 56 B-17’s de rangeerterreinen met voornamelijk brandbommen. Op de terugweg, net voor Waalwijk, moest de fighter-escort de formatie B-17’s verlaten vanwege brandstoftekort. Het probleem was dat de escorte die de flight over zou nemen nog niet ter plaatse was. Dit zagen de Duitse jagers ook die inmiddels ter plaatse waren om de formatie te onderscheppen. Met minimaal 50 jagers, Bf109’s en Fw190’s gingen zij de confrontatie aan en namen de formatie van alle kanten onder vuur. Over de gehele dag werden ruim 300 Duitse fighters ingezet. Diverse Geschwarders kwamen in actie, waaronder de befaamde JG26 “Schlageter”, met azen als Naumann en Glünz. Totaal werden 4 B-17’s neergeschoten; 42-30795 (14:45, Waspik), 42-39868 (14:50, Numansdorp), 42-39855 (14:55, Fijnaart) en 42-39812 (15:15, Noordzee). Ook werden er 2 P-47D escortejagers van 56FG boven de Noordzee neergeDe graven van de gesneuvelde bemanningsleden in schoten, alsmede één P-47 van 356FG Numansdorp. op de heenvlucht bij Bennekom. 27 B-17’s raakten zwaar beschadigd door de aanvallen van de Duitse jagers. Van de neergeschoten bemanningsleden kwamen er 14 om het leven (KIA), 9 werden vermist (MIA), 19 werden krijgsgevangen genomen (POW) en 1 persoon wist te ontkomen (EVD). Het betreffende toestel van Savage, 42-39868, werd frontaal aangevallen en over de gehele lengte van het toestel doorzeefd met 20mm granaten. Savage raakte gewond aan zijn lies door een geëxplodeerde 20mm granaat en strompelde naar de radiokamer voor hulp. De Radiotelegrafist wees

Broken Wings No. 97

December 2012

21

Savage erop dat hij zijn parachute niet aan had én dat één van de rechter motoren in brand stond. Net toen Savage terug ging voor zijn parachute werd de B-17 weer aangevallen en werden de Piloot en Co-Piloot waarschijnlijk dodelijk getroffen, want het toestel viel uit de formatie en ging in een spin. Niet veel later explodeerde de B-17 en werd Savage, zonder parachute, uit het toestel geslingerd. 4 bemanningsleden konden zich met parachute uit het toestel vrijmaken en kwamen in het Hollands Diep terecht. Daar werden zij door vissersboten uit het water gehaald op één persoon na, 2Lt R.W.Combs. Combs werd niet gevonden en is tot op heden vermist (MIA). De B-17 kwam in delen in de “Molenpolder”en bij de oude haven van Numansdorp terecht. Daar werden de lichamen geborgen waarna ze werden overgebracht naar het vliegveld Waalhaven, waar ze door Duitse artsen werden geïdentificeerd. Na de identificatie werden de lichamen van de omgekomen bemanningsleden ter aarde gesteld in het apparte gedeelte voor omgekomen militairen, op de begraafplaats “Crooswijk”, te Rotterdam. Na de oorlog (1945-’46) werden de Amerikaanse militairen herbegraven op het Amerikaanse Ereveld te Margraten. Alléén Sgt. Petrus werd op verzoek van de familie teruggebracht naar de USA. Iedere familie kreeg dit recht en ruim 1/3 van alle omgekomen Amerikaanse militairen is op verzoek van de familie teruggebracht naar de USA. De Piloot van B-17, 42-39868, 2Lt Robert B. O’Hara, was de enige zoon/kind van de President Directeur van de Dr. Pepper Company in Texas, USA, Mr. J.B. O’Hara. J.B. O’Hara was getrouwd met Virginia Lazenby, de dochter van één van de oprichters van de Dr. Pepper Comp. De 42-39868 werd geclaimed en toegewezen aan ObLt. Rudolf Ernst Leuschel. Leuschel vloog bij het 8./JG26 vanaf de basis Cambrai-Epinoy met een Fw190A-6. Dit was Leuchels 7e overwinning van de in totaal 9 die hij maakte. Leuschel overleefde de oorlog niet, hij werd op 25 februari 1944 neergeschoten door een P-47 van de 4th FG boven de Frans/Luxemburgse grens. Rudolf Leuschel ligt begraven te Bourdon(Fr), op de daar aanwezige Duitse Oorlogsbegraafplaats. Rudolf Ernst Leuschel werd geboren op 11 november 1920 in Thalheim, Duitsland. Tot hij in militaire dienst ging woonde hij bij zijn ouders , vader Ernst en moeder Selma. Zijn lagere en Middelbare school deed hij op de Volksschool van Thalheim. In de herfst van 1939 ging hij naar de Hoge school in Stollberg, maar werd uiteindelijk 1 november 1939 opgeroepen voor militaire dienst. Nu zijn er een aantal toevalligheden; - De B-17 crash was op 11 nov, Leuschel was geboren op 11 nov!!!!! - 11 november is Remembrance Day!!!!! - Donald Savage was geboren op 30 juni, Ik in mijn persoon ben ook geboren op 30 juni. - Mijn zoon zou geboren worden op 11 nov 2011, maar NEE, het werd uiteindelijk 10 november Had wel erg toevallig geweest. Misschien was dit het aparte gevoel dat ik had tijdens de toewijzing van de adoptie van het graf van Savage? Misschien moest het zo zijn, wie zal het zeggen……….!!! Ik ben blij dat ik de familie Savage heb kunnen vertellen hoe hun broer zijn laatste uren waarschijnlijk heeft beleefd en wat er verder gebeurd is met hem, zelfs na meer dan 65 jaar. Dat de graven op

Broken Wings No. 97

December 2012

22

“ en Neuville worden geadopteerd wordt zeer gewaardeerd in de USA. Margraten, Henri-Chapelle Inmiddels heb ik ook met de andere adoptanten van de crew contact gemaakt en kan zo informatie uitwisselen. Ook heb ik contact met de dochter van de Bommenrichter, 2Lt Becker, en sinds kort ook met familie van een van de omgekomen P-47 vliegers. Ik probeer dat er een klein monument wordt gerealiceerd voor de omgekomen bemanningsleden op/nabij de crashlocatie. De polder “Molenpolder”,is verkocht aan een projectontwikkelaar die daar recreatiewoningen wil bouwen. Door de financiele situatie hedendaags staat dit op een laag pitje. Een monument is dus nog de vraag, wel is toegezegd dat er straatnamen zouden worden vernoemd. Over de Amerikaanse Begraafplaats te Margraten; Alle 8301 graven zijn heden ten dage geadopteerd alsmede alle namen op de De auteur met echtgenote en vader bij het graf van S/Sgt Savage op “Wall of the Missing”. IedeMargraten. re laatste zondag in Mei wordt er “Memorial Day”, gehouden op de begraafplaats. Alle graven zijn dan voorzien van een Amerikaans en een Nederlands vlaggetje. Er wordt een Eredienst gehouden die door vele hoogwaardigheidsbekleders wordt bijgewoond. Ook is er een militaire Erewacht van Amerikaanse en Nederlandse militairen alsmede twee muziekkorpsen. Een aantal personen houdt een toespraak en er worden meer dan 70 bloemenkransen gelegd. Aan het einde van de dienst wordt de “Last Post”, gespeeld en wordt een “Missing Men” formatie gevlogen door Amerikaanse en Nederlandse straaljagers. Al met al is het een groot en indrukwekkende gebeurtenis. Memorial Day 2012 wordt gehouden op 27 mei 2012. Voor mij is het adopteren van een graf een waardige manier om een gevallen ww2 militair te eren voor zijn ultieme offer, zijn leven, voor onze vrijheid ver weg van zijn eigen land en familie. Ik raad U aan, als U een keer in de buurt van Limburg bent, Margraten te bezoeken. Het is zeker de moeite waard en het zal je altijd bijblijven.

Broken Wings No. 97

December 2012

23

Broken Wings No. 97

December 2012

24