December. Afdeling Haarlem. van. patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg

December 2012

Afdeling Haarlem van

patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg

Antroposofische therapieën/zorg vanuit het therapeuticum Fysiotherapie Mw. H.M. van Liemt Mw. A.M. Miedema Mw. A. Vloon Mw. I. Zwart

Vuurtonstraat 1 Vuurtonstraat 1 Praktijk Prinsen Bolwerk 12 Praktijk Prinsen Bolwerk 12

tel. 023-5762032 tel. 023-5762032 tel. 023-5313121 tel. 023-5313121

Euritmie Mw. A. Kraakman

Praktijk Prinsen Bolwerk 12

tel. 015-2567002

Kunstzinninge therapie Mw. P. A. M. van Steijn Mw. S. Pedrotti Praktijk Prinsen Bolwerk 12

tel. 023-5283529 (17.30-18.30 uur) tel. 06 22183871

Spraaktherapie Mw. R. Hartman

tel. 023-5240351

Ooster Tuindorplaan 14

Voedings / Dieettherapie Mw. M. Vlasveld Praktijk Prinsen Bolwerk 12 Eerstelijns Psychologen Mw. H. Dekkers-Appel Praktijk Prinsen Bolwerk 12 voor berichten: voor aanmeldingen uitsluitend op dinsdagen Hr. R. Kooy Praktijk Prinsen Bolwerk 12 voor aanmeldingen: op di en wo Mw. S. Janus Verpleegkundige zorg Mw. L. van Santen verwijzing via de huisarts Mw. T. Nijenhuis verwijzing via de huisarts Mw. A. Prins verwijzing via de huisarts

tel. 071-5226703

tel. 030-2291110 ( beantwoorder ) tel. 06-51991034 (13.00-14.00 uur ) tel. 030-2316791 ( 08.15-08.45 uur ) tel. 06-42808524 tel. 06-41721088 tel. 06-41721536 tel. 06-41008659 (ma. en do. middag)

Overige Antroposofische therapieën / zorg in Haarlem Bureau Ouder- en Kindzorg (0-4 jaar): Lorentzplein 30 2012 HJ H’lem Biografisch-kunstzinnige begeleiding: Mw. T. Bierens de Haan Biografisch Consulent Mw. H. Drupsteen Marnixstraat 90 zw.2023 RH H’lem Kunstzinnige kindertherapie: Mw. S.Niessen v.d.Vinnest.2a 2023 AH H’lem Kunstzinnige therapie: Mw. M. de Vries Sparenbergstr. 50 2023 JW H’lem Kunstzinnige therapie: Mw. S. Confino Voorduinstraat 33 2023 PC H’lem Werk- / levensvragen: Mw. L. Pultrum H`st. Dreef 141 2101 KC H’stede Antroposofische speltherapie ‘t Wisselhuis’ H’st. Dreef 141 2010 KC H’stede Schildertherapie: Mw. A. Robadey J.Haringstraat 3 2023 KA H’lem Biografische Ouderschapsbegeleiding Mw. D. Pap. 2101 XL H’stede

Inhoudsopgave:

tel: 023-5517848 tel: 023-5257855 tel: 023-5262941 tel: 023-5422994 tel: 023 5279555 tel: 06-28247682 tel: 023-5450373 tel. 023-5450373 tel. 06-11134037 tel. 023-5478996

bladzijde

Nieuws van ‘de Keerkring’ …..……………………………………….……………………………....… 1 Kerstviering ………… / Iets over het Kerstspel ……………………………….………….…….……. 2 Thema-avonden……. / Gedicht ………………. / Werkgroep GGZ ………………………..………. 3 Verslag Algmene Ledenvergadering ………………………………………………………………….. 4 Depressie en de nieuwe tijd …………………………………………………………………...………. 5 Depressie en uitwendige therapie ………………………………………………………….. 8 Fysiotherapie bij depressieve klachten …………………………………………………….. 9 Muziektherapie en depressie ……………………………………………………………….. 10 Kunstzinnige therapie en depressie ………………………………………………….…….. 11 Ingezonden: Een levensverhaal …………………………………………………………………..…… 12 Kerstverhaal ‘Het meisje met de zwavelstokjes ………..………………...……..………………….... 14 Moestuin Leyduin ……....………………………………………………………………………………. 15 De Vertelschuur pag.16 / …… Informatiecentrum voor Antroposofie .……………..…….…….. 17 Solidariteitsfonds pag.19 / …… Srebrenica …………..………………………………………..…. 21 Praktijkinformatie ……………………………………………………………………. 2 achterblad

Deze afleNieuws van vering van “De Keerkring” ons blad is bijna een themanummer. Het bevat een flink aantal bijdragen van artsen en therapeuten over het onderwerp ‘Depressie’. Aan dit onderwerp is de afgelopen tijd binnen het Therapeuticum extra aandacht besteed, wat dus ook zijn weerslag heeft gevonden in deze bijdragen. Door de belichting vanuit verschillende invalshoeken en therapieën geeft dit een goed beeld, wat de antroposofische gezondheidszorg kan betekenen op het gebied van depressies. We stellen het erg op prijs, dat de artsen en therapeuten op deze manier aan ons blad meewerken. Zaterdag 17 november heeft Antroposana haar zevenjarig bestaan gevierd in een bijzondere vergaderlocatie, de Oud-Katholieke schuilkerk in Utrecht. Er waren korte inleidingen, gevolgd door een bijzonder muzikaal intermezzo, waar iedereen met zijn of haar stem bij betrokken werd en een forum over de ‘competente’ patiënt. Daarna werd het jubileumboek ‘Gezondheid voor de Toekomst’ gepresenteerd. Het is een mooi vormgegeven boek geworden met twaalf artikelen over gezondheid en ziekte. In het laatste nummer van ‘Stroom’ zat een folder over het boek. Het was een geslaagde middag. Voorafgaand was er ’s morgens de halfjaarlijkse vergadering met de afdelingen van Antroposana. Een belangrijk onderwerp was, welke aanpassingen er moeten komen om de afbouw van de subsidie van de overheid te kunnen verwerken. Volgend jaar krijgt Antroposana nog 50 %, daarna niet meer. Er liggen plannen voor een verhuizing naar gezamenlijke huisvesting met verwante antroposofische organisaties en voor een gezamenlijk blad. Verdere uitwerking is nog nodig. Vrijdag 28 september was de Algemene Ledenvergadering van de Keerkring. Zoals gebruikelijk was de opkomst van leden beperkt, i.c. vier leden. De discussie was zeer geanimeerd, zodat we de hele avond aan de vergaderagenda hebben besteed. Er was dit jaar voor het eerst sinds een aantal jaren geen externe inleider gevraagd, maar daar zou ook geen tijd voor beschikbaar zijn geweest. In deze Keerkringkrant kunt u een kort verslag van de vergadering lezen. Deze tijd van het jaar is ook weer de tijd van het verlengen of overstappen van de zorgverzekering. Antroposana zorgt voor een vergelijking van een aantal belangrijke zorgverzekeraars met de Antroposanapolis van de Amersfoortse. Deze vergelijking wordt aan alle leden toegezonden en komt op de website van Antroposana te staan. Misschien heeft u al iets van gehoord van mogelijke nieuwe huisvesting van het Therapeuticum. In het Haarlems Dagblad van 23/11 is het ook genoemd. Het gaat om eventuele nieuwbouw tegenover het Therapeuticum, aan de andere kant van het Prinsen Bolwerk. Er is een bod uitgebracht op een stuk grond, waar de gemeente Haarlem op in wil gaan. Het initiatief moet nu verder uitgewerkt worden, waarbij financiële aspecten een belangrijke rol spelen. In de nieuwbouw zou ook het centrum van de antroposofische vereniging, dat nu op het Floraplein is gehuisvest, een plek moeten krijgen. De komende maanden moet duidelijk worden of het plan met name financieel haalbaar is. Het zou wel een unieke kans zijn om te gaan bouwen aan een nieuwe, aan de wensen van het Therapeuticum en van het Centrum voor Antroposofie aangepaste, huisvesting. Tenslotte wens ik iedereen, ook namens Anneke, Liesbeth en Henk, een gezellige en gezonde decembermaand en misschien tot ziens op de Kerstviering van het Therapeuticum op dinsdag 18 december. Bert van Westerop, voorzitter Keerkring 31

Kerstviering 18 december 2012 Ook dit jaar verzorgt de Werkgemeenschap van het Therapeuticum Haarlem haar jaarlijkse Kerstviering. ’s Middags om 17.00 uur wordt het Kerstspel voor de kinderen opgevoerd. ’s Avonds van 20.15 uur tot 22.00 uur is de viering voor de volwassenen. U bent van harte uitgenodigd. Mocht het vervoer een probleem zijn , wilt u dit dan bij de assistente melden? Namens de Werkgemeenschap Ineke Zwart

Kerstviering en -spel via het spel op een heel eenvoudige manier de boodschap aanreikt. We roepen het kind in onszelf en in de aanwezigen op, dat in staat is vanuit het kinderlijk bewustzijn door de werkelijkheid heen te kijken naar een ‘oer-weten’ dat er hoop is, alle chaos en onzekerheid ten spijt. Alles vanuit het besef, dat de wereld zowel de herders als de koningen nodig heeft.’’ De geschiedenis van het kerstspel in de antroposofische traditie gaat terug op Rudolf Steiner zelf. Hij maakte kennis met de boerenspelen in het Slowaakse Oberufer via zijn leermeester in de Duitse taal en letterkunde, professor Karl Julius Schröer. De taalkundige Schröer was geïnteresseerd geraakt in de taalcultuur van de bevolking, die oorspronkelijk afkomstig was uit de omgeving van het Bodenmeer op de grens van Duitsland en Zwitserland. Zestiende, begin zeventiende eeuw trokken de boeren daar weg naar het geïsoleerde gebied ten zuiden van Pressburg, aan een kant begrensd door de Donau, aan de andere zijde door verschillende kleinere riviertjes. Hun eigen taal en cultuur namen zij mee, zoals we dat van veel andere groepen emigranten overal ter wereld kennen.

‘Feest van artsen, therapeuten, assistenten voor hun patiënten en cliënten’ Traditiegetrouw verzorgt de werkgemeenschap verbonden aan het Therapeuticum Haarlem half december weer de jaarlijkse Kerstviering, waarvan het Kerstspel, opgevoerd door artsen, therapeuten en assistentes van ons therapeuticum onlosmakelijk deel uitmaakt. ,,De Kerstviering is echt bedoeld als geschenk van de werkgemeenschap aan de patiënten’’, vertelt Ineke Zwart, als fysiotherapeute praktijkhoudend aan het Prinsen Bolwerk. ,,Begin jaren zeventig werd de viering opgezet door huisarts Joop van Dam vanuit het idee dat het belangrijk was, dat ook oudere mensen en eenzamen een positief gevoel aan de aloude kerstgedachte kunnen overhouden en elkaar tot steun kunnen zijn. Iedere jaar ervaren we, dat mensen er iets van mee naar huis nemen, waar sommigen wel een heel jaar op kunnen teren.’’ ,,Het verhaal van de engel Gabriël die als eerste bij de herders in het veld de geboorte van Jezus in de stal verkondigt, geeft ook hoop voor de toekomst aan wie níét leeft vanuit het christelijk bewustzijn. De kracht zit ’m erin, dat je 24

De oude traditie van hun boerenspelen bleef zo behouden en daarmee ook hun oorspronkelijke dialect. Het theater had van oudsher een religieuze oorsprong. De inwoners van Oberufer kende zo een Paradijsspel, Geboortespel, Herdersspel en een Driekoningenspel. Daarnaast bestond er rond het begin van de advent ook een Vastenavondspel. Hoe goed de vastenavondcultuur is voor het behoud van dialecten en oude gewoonten, weten we in Nederland van onze zuidelijke provincies, waar ieder dorp of gehucht zo zijn eigen dialecten en tradities kent. Zoals Steiner, volgens het uitgangspunt ‘Onderzoekt alles en behoud het goede’ wel vaker deed, verdiepte hij zich graag in de studie, die de literatuurdeskundige naar de boerenspelen en taal uit Oberufer verrichtte, om er vervolgens zijn eigen Kerstspel vanuit de antroposofische belevingswereld op te baseren. Daarbij combineerde hij elementen uit de eerste vier spelen. Op allerlei lagere en middelbare Vrije Scholen wordt het Kerstspel inmiddels jaarlijks ten tonele gevoerd. Maar ook binnen ons eigen Therapeuticum is het sinds Joop van Dam niet meer weg te denken. “Ook dit jaar doen er mensen mee, die eigenlijk altijd meespelen. Toch is het iedere keer weer een verrassing hoe de rolverdeling is uitgevallen’’, zegt Ineke Zwart geheimzinnig. ,,Wie zijn straks de drie waarden, van wie de laatste Jozef en Maria naar zijn stal verwijst, omdat er voor hen nergens plaats is in hun herberg? Wie zijn de herders?’’ Afwachten dus maar. Dinsdag 18 december is er eerst om vijf uur een opvoering voor de kinderen. ’s Avonds van kwart over acht tot tien uur volgt de viering voor de volwassenen, inclusief Kerstspel. Voor degenen die problemen hebben met vervoer, kan een telefoontje met de assistente van de huisarts hoogstwaarschijnlijk wel uitkomst brengen. Van advent tot aan epifanie alvast een mooie, fijne, mogelijk zelfs gezegende Kersttijd gewenst voor u en de uwen. Nuel Gieles

Thema avonden Mocht U heel graag een onderwerp behandeld willen zien op een van de thema avonden, dan vragen wij U dat door te geven aan Ineke Zwart, telfoon: 023-5313121 of per e-mail: [email protected]. Met de thema werkgroep zullen we dan bekijken wat er mogelijk is. Namens de thema werkgroep Therapeuticum Ineke Zwart

In samenwerking met het Centrum voor Antroposofie De laatste levensfase Workshop door Christof Zwart en Linda van Santen. Zij vertellen u op deze avond over de laatste levensfase en geven praktische wenken en gezichtspunten, waarmee u de stervende kunt bijstaan in deze fase. Datum: Maandag 21 jan. Tijd: 20.15 uur Plaats: Prinsen Bolwerk 12 Bijdrage: Zoals gebruikelijk bij het Centr. voor Antroposofie, €9.-

In het kind-zijn voel ik mij geborgen. Daar, waar het allemaal begint, waar men schoorvoetend wegen vindt naar de dag van morgen. Uit een gedicht van Joke Baardemans Bron: internet

Werkgroep Complementaire GGZ. Het InformatieSteunPunt in de 1e lijn GGZ (ISP) organiseert samen met de Cliëntenbond in de GGZ van het KAM-gebied een werkgroep Complementaire GGZ. Deze onderzoekt het belang van samenwerking tussen alternatieve en reguliere GGZ en zoekt daarbij naar waardevolle voorbeelden. Wilt u kennismaken met deze werkgroep, neem dan contact op met Martien Luijcks, 023-5342206 of 06-50486221 53

Verslag Alg. Ledenvergadering Aanwezige bestuursleden: Bert van Westerop, Liesbeth Schouten, Henk Stots en Anneke Koop Overige aanwezigen: 4 leden 1. Opening en vaststelling agenda De voorzitter opent de vergadering en heet iedereen van harte welkom. De agenda wordt akkoord bevonden. 2. Mededelingen: 1 lid heeft zich afgemeld. Er wordt medegedeeld dat de cliëntenbond van de GGZ zich ook zorgen maakt over de voorgenomen BTW verhoging voor complementaire zorg. 3. Ingekomen stukken: Geen. 4. Notulen ALV van 8 juni 2011 Naar aanleiding van deze notulen wordt verteld, dat de website nu bijna klaar is. Er komt een vraag over Zorgbelang. Dit is een erg grote koepel geworden, waar wij ons niet direct in herkennen. Een van de leden heeft daar ook zijn inbreng en zal de antroposofie ook naar voren brengen. Er stond begroting 2010. Dit moet 2011 zijn. De notulen worden goedgekeurd. 5. Jaarverslag 2011: alg. jaarverslag Naar aanleiding van dit jaarverslag wordt opgemerkt dat het ledenaantal weer is teruggelopen. Dit heeft mogelijk te maken met de ziektekostenverzekering via Antroposana. Misschien zou Antroposana bij de leden kunnen vragen waarom ze opzeggen en evt. een gereduceerd tarief aanbieden. Een andere mogelijkheid is, dat wij zelf alle leden die opgezegd hebben gaan benaderen en hen vertellen dat ze door opzegging bij Antroposana ook geen Keerkringlid en lid van het Solidariteitsfonds zijn. Naar aanleiding van het gebouwenfonds wordt meegedeeld, dat nieuwe aankoop veelal te duur is en dat onderzocht wordt of het huidige gebouw opgeknapt kan worden. Het jaarverslag wordt goedgekeurd.

6. Financieel jaarverslag De penningmeester geeft een toelichting op het financieel overzicht. We zitten nu met een tekort, maar door uit de overbetalingen de bibliotheek en het vrijwilligersetentje te betalen worden de financiën toch sluitend. Het financieel jaarverslag wordt goedgekeurd. Begroting 2012: Wordt goedgekeurd. Verslag kascommissie: De kascommissie heeft de financiële stukken goedgekeurd met de complimenten voor de penningmeester. Met dank aan de penningmeester Henk Stots wordt hem décharge verleend. De kascommissieleden Ton de Vries en Martien Luycks worden bedankt voor hun werk. Zij willen beiden nog een jaar doorgaan als leden van de kascommissie. 7. Jaaroverzicht en financieel verslag Solidariteitsfonds. De basisregels voor aanvragen voor het Solidariteitsfonds leiden nog wel eens tot misverstanden. Er komen nog af en toe aanvragen van mensen die niet voldoen aan deze regels. Er zijn verder geen opmerkingen bij deze stukken. 8. Bestuurssamenstelling Er is geen reactie gekomen op onze oproep voor nieuwe bestuursleden. Geadviseerd wordt om mensen individueel te benaderen. Het moet toch mogelijk zijn om onze taken over te kunnen dragen aan een paar van de 650 leden die we hebben. 9. Rondvraag Er wordt een warm pleidooi gehouden voor een apparaat om water te zuiveren. Het drinken van dit water zou een goede invloed hebben op onze gezondheid. Het bestuur zal hierover denken. Er wordt gevraagd naar de stand van Antroposana. In november is het zevenjarig bestaan, wat gevierd wordt met de uitgave van een boek. ‘Stroom’ wordt alom een slechte naam genoemd voor een mooi blad met goede artikelen. De ziektekostenverzekering heeft mogelijk invloed op het aantal leden. De opkomst bij de thema-avonden valt tegen. Anneke Koop 64

Depressie en de nieuwe tijd

Een goede leerling trekt zich vanaf zijn 15e levensjaar steeds verder terug, verbreekt de relatie met zijn vriendin en met 17 jaar laat hij weten van plan te zijn om een eind aan zijn leven te maken. In het ‘Tijdschrift voor Psychotherapie’ van november 2011 wordt hij zo geciteerd: “In mij huist een diep geworteld alles beheersend zelfbeeld van totale nietigheid […] Ik behoor tot de grote groep van mislukte jongeren voor wie het bestaan totaal zinloos is. Wij kunnen op geen enkele manier een meerwaarde bieden aan het universum, aan de natuur, aan de menselijke gemeenschap…..”

De Wereldgezondheidsorganisatie schrijft in haar jaarbericht van 2012 verontrust, dat er wereldwijd inmiddels zo’n 121 miljoen mensen lijden aan de een of andere vorm van depressiviteit en dat dit aantal de laatste jaren rapide toeneemt, met name onder adolescenten en jong volwassenen. Zij constateert daarbij verschillende begeleidende verschijnselen, zoals psychische of sociale isolering, maatschappelijke armoede, de gevolgen van het hebben ondergaan van of het hebben meegedaan aan oorlogsgeweld, vaak gevolgd door diverse verslavingen. In de groep van adolescenten is de voortijdige levensbeëindiging, de suïcide, de 2e doodsoorzaak na die van verkeersongelukken. Merkwaardig of niet, vooral in de landen van het nieuwe kapitalisme treden deze fenomenen van depressiviteit op, dat zijn de landen met een versnelde economische ontwikkeling of met aanhoudende oorlogsschade. De redenen daarvan zouden wel eens kunnen zijn, dat onze cultuur van concurrentie, prestatiedruk, hoge verwachtingen, snelheid en hypercompetenties de ziel en de geestelijke individualiteit geen plaats biedt en het individu maar heel beperkt armslag geeft om de eigen levensweg en levensroute te ontdekken of te ontwikkelen. Een voorbeeld uit de praktijk illustreert de dramatische situatie van een depressieve stemming:

Roof van de krachten, die voor de toekomst bestemd zijn Wat mankeert de jonge mensen op de drempel van het actief worden in de wereld? Het kapitalisme ontkent door zijn materiegerichte levensstijl de kern van de mens als doelbewust wezen, met een opgave in het leven. Onwillekeurig wordt de mens gezien als iemand die productie maakt, producten levert: een dokter draait productie, de buschauffeur draait productie-uren, de bakker draait productie. De leerling draait cijferproducties, de druk is hoog en de gevolgen van falen zijn niet prettig. Denken en doen verliezen hun midden: het nadenken, het afwegen, beoordelen, het experimenteren met wat je kunt 75

doen. Door deze compositie raakt het midden beklemd en in plaats van de gezonde hartslag, barmhartigheid, het hartevuur zien we meer en meer de symptomen van harteloosheid, levensverloochening. Drievoudig zien we dit terug in de fysiologie van de mens: in het middengebied benauwdheid en gejaagdheid, in het zenuwzintuigsysteem verlies aan open waarneming van de buitenwereld en in ons stofwisselings-ledematensysteem een afnemende wilskracht, een verlies aan karmisch gedragen wilsrichting. Of, anders ge-zegd, het lukt de menselijke individualiteit en de menselijke ziel niet om hun instrument - ons fysieke lichaam - volledig te doordringen, om het als levensinstrument te gebruiken. Juist dat veroorzaakt veelal de depressieve symptomen van de angst, de onrust, het inflexibele gedrag of de stemming van schuld, waardeloos zijn, van nutteloosheid of de gedachte nog helemaal niets bereikt te hebben, vaak met een verminderd perspectief voor het verdere leven, voor de maatschappij en voor de toekomst. Zelfs kan het tot sombere dwanggedachten leiden, tot verlamming en uitzichtloosheid. Partner, kinderen en soms ook het sociale netwerk zijn hierbij betrokken. De individualiteit - het ik en de ziel - is niet meer ‘thuis’ in het leven, in het lichaam. En waar geen ‘ik’ is ontstaat een vacuüm, waar niet door-‘ik’-te, negatieve krachten kunnen binnentrekken. Dit zijn depressieve krachten, die gebruik maken van de wilsenergie, die eigenlijk voor de toekomst bestemd is, maar ook van de offerbereidheid van andere mensen "Dat is juist wat er moet gebeuren: dat wij elkaar wezenlijk leren kennen, dat wij ons aan elkaar moeten slijpen en ontwikkelen; want in dit leren kennen sluimert iets bijzonders, daarin stijgen onbewust omhoog de nawerkingen van vroegere incarnaties... Uit het diepste van ons innerlijk moeten wij een verhouding tot andere mensen ontwikkelen; want de tijd is aangebroken, dat zonder deze in-

spanning de zonen en dochters hun ouders zullen kunnen kennen, de broers en zussen elkander begrijpen, de vaders en de moeders hun kinderen kunnen begrijpen." Rudolf Steiner in een voordracht van 10 Oktober 1916, vrij vertaald (GA 168). “Pas dan komen we dichter bij onszelf, – wanneer anderen ons wekken en zich openen voor ons zijn”. (R.Steiner, das Erwachen am Andern) “Om geestelijk wakker te worden tot wie wij zelf zijn, zijn wij afhankelijk van de aanwezigheid van een ander mens, van diens gerichte, onzelfzuchtige, congruente, zingevende interesse aan ons en van de innerlijke ruimte die deze ander ons geven kan, opdat wij onszelf leren begrijpen op onze zoektocht naar geesten zielevragen”. (Anthony Bateman and Peter Fonagy, Mentalization in the clinical practise) Dat brengt ons tot de vraag: ‘Wie is de ander eigenlijk?’ Laten we daarvoor eens kijken naar het gezonde oerbeeld. In de beide eerste zevenjaarsperiodes leidt de geestelijke wereld (de exusiai) de nog jonge mens zijn lichaam binnen. In deze periode is het kind volledig opgenomen in de groeikrachten. Hij verenigt met het lichaam datgene, wat er voor de geboorte werd voorbereid, dealiter begeleid door warmte, door positieve aandacht, door werkelijk waarnemen van het kind en door het ritme dat alle leven doorstroomt. Als de houding en de leefstijl van zorgende volwassenen nabootsingswaardig is, groeit het kind ook plezierig de mensenwereld binnen. Is er andersom sprake van verwaarlozing, afwijzing, geweld, misbruik of van het opzuigen van opvoedingskarikaturen, dan verstart het kind, lichamelijk en psychisch en kan deze verbinding moeilijk worden gemaakt. Daarbij kan soms een fundament van angst ontstaan, die reikt tot in de volwassen leeftijd en is het waarnemen en denken niet gebaseerd op de waarneming van de godgeschapen(!) wereld, dan kan dat nog op volwassen leeftijd gebeuren. Deze elementen kunnen tot diepe depressie leiden, 8 6

de dagelijkse wereld en de andere mens uitdooft. ‘Mind-Blindness’, emotionele blindheid, kan optreden, terwijl juist datgene, wat in de nacht tot ons moet komen als oereigenheid, wordt weggevaagd. De karma-wil wordt aan het egoïsme uitgeleverd, aan de instincten, driften en stofwisselingskrachten, juist daar, waar het ‘ik’ zou moeten werken.

tot gerommel van binnen en van buiten, tot een vertekende waarneming van de buitenwereld. In de tweede zevenjaarsperiode zetten de exusiai hun werk voort, in het ideale geval begeleid door waarachtige sociale relaties. Maar komt het tot een fragmentering van de sociale omgeving, tot het verlies van belangrijke karmische relaties of worden er te hoge eisen gesteld, dan verstart het eigen oordeel, het eigen karmische geweten en kunnen er dwangmatige of manischdepressieve storingen gaan optreden vanwege het ontbreken van het evenwicht scheppende midden.

Waarnemen, denken, oordelen De psychotherapie streeft ernaar, dat de mens ja kan zeggen op alle niveaus tegen wat er gebeurd is in het verleden en wat er op dat moment gebeurt. Om zijn eigen beslissingen te nemen heeft hij een gezonde verhouding tot zijn omgeving nodig. Die gezonde verhouding begint bij de waarneming en bij de manier, waarop de waarneming in ons verder leeft: de herinnering. Immanuel Kant heeft filosofisch een onoverbrugbare kloof gelegd tussen de mens en de waarneembare wereld: de mens staat geheel los van de wereld om hem heen. Daarom is hij ook vrij om met de wereld te doen wat hij zelf wil. Zo ook met zijn biografie. De biografie is dan niet meer dan het verhaal, dat hij er zelf van maakt. Daarentegen betoogt Steiner steeds weer, dat de mens zijn eigen levensloop is, een weefsel, samengesteld uit alle gebeurtenissen, die het leven hem aangereikt heeft. De gebeurtenissen weven zich in in het etherlichaam, in de organen. Zij werken door tot in alle lichamelijke processen. Wordt de lichamelijke grondslag voor de herinnering gestoord, dan laat ook het ‘ik’ stoornissen zien.

Depressie: is er een relatie met het incarnatiebesluit? Aan het begin van de derde zevenjaarsperiode vindt er een dramatische gebeurtenis plaats: de leiding wordt van de exusiai overgedragen aan de archai - de aartsengelen, de geesten van de persoonlijkheid -, van wie de leidende figuur Michael is. Nu ontwikkelt zich het stofwisselingsledematenstelsel, het voorspel voor de toekomstige taak van het mede-schepper zijn, van de door de wil ondersteunde vrije gedachtenontplooiing van de mens. Een voorgevoel van de eigen diepste opgave wordt merkbaar. Op het diepste punt van de fysieke slaap ‘ontwaakt’ de jonge mens langzamerhand voor een fundamentele verbinding met het zogenoemde ‘wereldmiddernachtelijk uur’, waarin hij ooit zijn inkarnatiebesluit nam. Iedere versnelling van deze ik-geboorte door prestatiedruk, door cybercommunicatie, door virtuele werelden vervreemden de nog kwetsbare geboorten van het ik en de ziel van hun oorspronkelijke intenties met de wereld. Ze raken ‘versplinterd’ in werelden van ‘pseudoik’, met logica, die de waarneming van

Zoals vroeger in de oer-indische periode het goddelijke via de ademhaling zijn intrek nam in de mens, zo kan heden ten dage in het tijdperk van de bewustzijnsziel de mens zelf via de waarneming het werk en de werking van het goddelijke vatten. Voor de waarneming moet de gewaarwordingsziel aan het werk. Aan het waargenomene moet dan betekenis verleend worden via het denken. Dat wil zeggen: de verstandsgemoedsziel is actief. Zo ontstaat van9 7

uit eigen impuls een nieuwe relatie met de buitenwereld en men verschaft zich helderheid over het eigen handelen: de mens wordt mede-mens. Dan beleeft men ook in hoeverre men zijn eigen levensdoelstellingen al dan niet in de werkelijkheid omzet. De wil tot het vormgeven van de toekomst wordt gewekt en verenigt waarnemen en denken in een nieuwe wilsbeweging: de bewustzijnsziel is aan het werk.

Depressie en uitwendige therapie Wanneer bij een patiënt een depressie is vast gesteld, kan de arts er voor kiezen om hem/haar eerst door te sturen naar de praktijkverpleegkundige. Deze geeft uitwendige therapie met het doel de vitaliteit van een depressieve en vaak uitgeputte patiënt te versterken. Door deze uitwendige therapie is het mogelijk een basis op te bouwen, van waaruit de patiënt weer energie krijgt om veranderingen in zijn leven te kunnen aanbrengen.

Mijn lot en ik zijn één De inzichten die het ‘ik’ in de geestelijke wereld in de nacht opdoet bevinden zich overdag diep in het onbewuste. Die inzichten hebben onder andere betrekking op de karmische betekenis, die gebeurtenissen voor ons hebben. Rudolf Steiner wijst erop, dat we deze kennis naar boven halen, omdat we die kennis al in het onderbewuste hebben. Maar die kennis mag niet het onderbewuste blijven, want het ‘ik’ moet een nieuwe, passende verhouding tot zijn lot zien te vinden (GA 64, voordracht van 15 januari 1915). Daaruit kunnen nieuwe impulsen ontstaan. Als men zijn ziel probeert los te maken van het lijden, waardoor we ons terugtrekken uit de wereld, en probeert los te maken van het geluksgevoel, waardoor we buiten onszelf raken, dan opent men de ziel voor nieuwe goddelijk-geestelijke impulsen. Dat is een voedingsbodem voor levensstabiliteit. Dat is een programma voor de psychotherapie: de ziel bevrijden van zowel het lijden als van het geluk om zich weer te voegen naar het lot. Als een dergelijk perspectief lukt, dan kan men op het eind zeggen: ik bèn mijn lot – mijn lot en ik zijn één. Het is de manier, waarop de gebeurtenis van het middernachtelijk uur in dit aardeleven gespiegeld geformuleerd kan worden. (Verschenen in Das Goetheanum. 13 Oktober 2012) Ad en Henriëtte Dekkers

Bij uitwendige therapie worden ritmische inwrijvingen gegeven, een vorm van massage met als doel een proces bij de patiënt in gang te zetten, waarbij het zelfgenezend vermogen wordt aangesproken. Er wordt een medicament of substantie via de huid toegediend. De patiënt krijgt een betere verbinding met zichzelf. Op verzoek van de arts kan een totale, ritmische inwrijving worden gegeven, en/of een aparte inwrijving, ter hoogte van een orgaan (b.v. hart, nieren). Ook kan een applicatie worden aangebracht. Een applicatie is het plaatselijk toedienen (b.v. op de lever) van een doek met olie, zalf of kruidenextract, die gedurende een bepaalde tijd blijft zitten. Bij ritmische inwrijvingen wordt de patiënt met een speciale olie op een rustige, aandachtsvolle manier ingewreven. De aanraking is lichter dan bij een massage. Een groot deel van het lichaam wordt ingewreven. Via de tastorganen van de huid worden deze bewegingen en de olie door het lichaam waargenomen. Vervolgens wordt de patiënt met lakens en dekens warm toegedekt en mag even narusten. In die rust kan het lichaam navoelen hoe het ermee is gesteld en het eigen lichaamsgevoel waarnemen. Deze ritmische inwrijving gebeurt in een ruimte waar het stil, rustig en warm is. Het is een prikkelarme omgeving; de praktijkondersteuner werkt met aandacht, vanuit een innerlijke rust. De patiënt moet zich veilig en vertrouwd gaan voelen. 10 8

Tijdens deze uitwendige therapie wordt d.m.v. gesprekken gekeken, waar een patiënt begeleiding nodig heeft. Altijd is er aandacht voor het aanbrengen van een dagritme. Er wordt weer structuur aangebracht door te wijzen op het belang van regelmatig eten, goede voeding, op tijd gaan slapen. De patiënt moet weer leren te zorgen voor lichaamsbeweging, voor de eigen warmte, of de kleding warm genoeg is of dat er op een andere manier (innerlijke) warmte moet worden toegevoegd. Er wordt gesproken over het bewaken van de eigen grenzen, over mogelijk aanwezige angsten of andere zaken die de patiënt zelf aangeeft. Door een patiënt deze behandeling in een ritme van liefst twee maal per week te geven en dit gedurende zes weken achter elkaar, wordt een gelegenheid geboden de vitaliteit op te bouwen. Linda van Santen

Fysiotherapie bij depressieve klachten Bij fysiotherapie denk je in eerste instantie aan klachten van fysieke aard en niet zo zeer aan indicaties vanuit de psychosomatiek. Te denken valt aan: slapeloosheid, depressies, burn-out, obstipatie, spanningsklachten etc. Dankzij de ritmische massage, een therapievorm vanuit het antroposofisch gedachtegoed, is het mogelijk geworden ook deze aandoeningen te ondersteunen. Deze massage beoogt de hele mens te behandelen, dus niet alleen het klachtengebied. Er wordt bij klachten vanuit gegaan, dat er een diepere oorzaak is, die zich afspeelt op zieleniveau en zich via het fysieke lichaam doet gelden. De behandeling kan dan ook middels het

fysieke lichaam plaats vinden, omdat dit op zijn beurt invloed heeft op de zieleprocessen van de mens. Door de ritmische massage is het mogelijk en soms noodzakelijk op afstand te werken. Dit zijn de zgn. afleidingsprincipes. Bij hoofdpijn werkt het werken aan benen en voeten verlichtend en bij sterke ischialie (d.i. zenuwpijn ) in een linkerof rechterbeen helpen intensieve lokale zuigende knedingen aan de tegenover liggende bovenarm. Zo ook kan een pijnlijke schouder via een tegenover liggend been worden afgeleid. Ook wordt er onderscheid gemaakt tussen het zgn. afbrekende zenuwzintuiggebied, wat zijn centrum in het hoofd heeft, t.o.v. het opbouwende stofwisselingsgebied, dat zetelt in de buik en ledematen. Hiertussen onderscheiden we het ritmische gebied, dat zetelt in het hart-longgebied. Deze 3 systemen zijn bij de gezonde mens in balans. Bij ziekte of aandoening is op zijn minst een van deze gebieden te zwak of te sterk. Bij vermoeidheid of uitputting zal veelal de opbouwende pool niet naar behoren functioneren, waardoor de afbrekende gaat overheersen. Het kan ook zo zijn, dat de afbrekende pool de opbouwende overheerst, zodat deze tekort gaat schieten. Bij de gezonde mens houdt het ritmische gebied de zaak in balans. Overdag overheerst de afbrekende pool en ’s nachts de opbouwende stofwisselingspool. Door verschillende handgrepen met handgreepkwaliteiten uit te voeren op daarvoor geëigende gebieden van het lichaam kan door de ritmische massage invloed uitgeoefend worden om een verstoord evenwicht te herstellen. De levensritmen in het lichaam worden beïnvloed. Verder kunnen ter ondersteuning orgaan inwrijvingen worden toegepast. Er wordt gebruik gemaakt van diverse specifieke oliën zoals lavendel, rozemarijn, hypericum etc., die de behandeling nog meer ondersteunen. Daar er gewerkt wordt aan het herstel van verstoorde evenwichten (tussen stofwisseling, midden gebied en zenuwzintuigstelsel), zie je dat de behandelingen een overwegend “opbouwend “ ka119

rakter hebben en het eigen vermogen tot herstel aanzetten.

Muziektherapie en depressie Na 5 jaar ervaring opgedaan te hebben in de psychiatrie durf ik met volle overtuiging te zeggen, dat dit (muziektherapie en depressie) een goede, werkzame combinatie is. Wij hebben in het depressieonderzoek binnen het Therapeuticum geprobeerd het therapieaanbod te koppelen aan de verschillende subdoelen in het behandeltraject bij depressie (vitaliteit versterken, in beweging komen, ademen, ritme en structuur, in verbinding komen, stemming verbeteren, verwerking, eigenheid versterken, enz.). We hebben daarbij gekeken welke therapie je wanneer zou kunnen inzetten. Ik had aanvankelijk willen roepen “Overal”, vond dit toch wat overdreven en heb mij hierin teruggehouden. Als je het mij nu weer zou vragen, ga ik er voor staan en ben ik ervan overtuigd dat je zoveel mogelijkheden hebt, dat je inderdaad met muziektherapie de cliënt in het hele traject zou kunnen ondersteunen. Wat zijn dan die vele mogelijkheden? Je kunt richting geven aan de muziektherapie door: de keuze van instrument (en), keuze in muzikale elementen (melodie/harmonie/ritme) en keuze van muzikale werkvormen. Omdat je samen muziek maakt, kun je goed afstemmen op de cliënt, hem of haar ondersteunen, meenemen, uitdagen, afhankelijk van welk doel je samen voor ogen hebt.

Bij de depressieve patiënt zie je vaak, dat er ook slaapproblemen zijn en weinig innerlijke beweging is. De patiënt zit als het ware in zichzelf opgesloten. De behandeling wordt meestal begonnen met een rug- en beenmassage, waardoor de patiënt zich weer meer aangesproken voelt in de onderpool en zich daar weer beter mee kan verbinden. Als olie wordt de hypericum (St. Janskruid) gebruikt. Deze ondersteunt het warmteproces en de lichtkwaliteit in het weefsel, dat in de zwaarte is gevallen. Bij elke behandeling worden een nieren een lever- en miltinwrijving gedaan om de opbouw te versterken en bovendien een hartinwrijving om de moedkrachten te versterken om de weg te bewandelen die men te gaan heeft. Een hartinwrijving heeft niet altijd met het fysieke hart te maken, maar helpt om moeilijk verteerbare zieleprocessen beter te verwerken. Meestal rond de zesde of zevende behandeling gaat de patiënt merken dat hij/zij beter gaat slapen en zich mentaal wat sterker gaat voelen. De behandeling wordt vaak uitgebreid naar een pentagrambehandeling, waarbij men begint met het linkerbeen, daarna de rechterarm, dan de linkerarm en tenslotte het rechterbeen om te eindigen met de buikmassage. Hiermee spreek je de totaliteit in optima forma aan en wordt er het meest harmoniserend gewerkt. Na 12 sessies merk je vaak, dat de patiënt innerlijk weer in beweging is gekomen, waardoor patronen doorbroken kunnen worden, die hem/haar in de weg zitten. Ook voelt hij/zij zich mentaal gesterkt. De behandelingen worden vaak in combinatie met psycholoog en huisarts gegeven. Fysiotherapeute Ineke Zwart

Enkele voorbeelden: Bij het versterken van de vitaliteit zou je de accenten kunnen leggen op opwekkende ritmes, stromend spelen. Als instrument zijn chrotta, gong, koperen klankstaven zeer geschikt. Daarnaast zou bijv. ook luistertherapie op de lier goed denkbaar kunnen zijn. Bij het in beweging komen zou je heel goed met maat/ritmeoefeningen en slagwerkinstrumenten kunnen werken. Bij de eigenheid versterken kun je prachtig werken met maken van eigen keuzes (bijv. van instrumenten) en is het werken met improvisaties een zeer geschikt middel. Verder heb je geen muzikale achtergrond nodig als cliënt; de instrumenten 12 10

zijn heel toegankelijk, soms speciaal voor de therapie ontworpen en ze zijn na enige oefening eenvoudig te bespelen. Het gaat altijd om het proces en nooit om de prestatie. Het mooie van muziektherapie is, dat zodra er muziek klinkt, er al iets gebeurt. Ik heb in de loop der jaren zo vaak getuige mogen zijn van de verandering bij de cliënt tussen binnenkomst (zwaar, moe, in zichzelf gekeerd) en vertrek (lichter, vitaler, in contact). Ook werd vaak door de cliënten bij de laatste therapiesessie zelf aangegeven in de evaluatie, dat zij de muziektherapie als ondersteunend hadden ervaren bij de gestelde doelen, zoals houvast, vertrouwen, inzicht. Vaak lukken bepaalde stappen eerder muzikaal dan in het dagelijks leven, ze geven een positieve ervaring en bereiden daarmee die stappen voor. Annemiek Vloon, muziektherapeut/fysiotherapeut.

Mevr. M. werkt met aandacht en toewijding. Ze vertelt veel en ze neemt de tijd om haar bevindingen uit te leggen. Door middel van biografisch onderzoek wordt meer inzicht verkregen in de eigen persoonlijkheid en in het unieke van de eigen levensloop Ze krijgt handvatten om de betekenis van zowel positieve als negatieve ervaringen uit het verleden te begrijpen in het heden en om in de toekomst te kunnen handelen. Om te beginnen tekent ze haar levensloop in zijn geheel. Ze tekent letterlijk een levenslijn van 0 tot 40 jaar. Op deze lijn noteert ze alle belangrijke gebeurtenissen, die ze zich kan herinneren. Met verschillende kleuren markeert ze alle gebeurtenissen die haar fysieke en/of emotionele leven kenmerken. Een aparte kleur markeert bijzondere gebeurtenissen. Zodoende krijgt ze een eerste globale visuele impressie van haar levensloop.

Kunstzinnige therapie en depressie Mevr. M. Is begin 40, ze lijdt aan depressieve klachten en tobt al jaren met fysieke lage belastbaarheid en moeheid. Mevr. M. is moeder van een dochter van 10 jaar. Ze heeft geen vaste partnerrelatie en geen werk. Ze wordt naar kunstzinnige therapie verwezen door haar huisarts voor biografisch werk. Haar vrije werk, drie schilderingen in de techniek ‘nat in nat’, laat zien dat de kleuren in het algemeen intens zijn met de tendens soms troebel te worden. Gerichtheid in de beweging, contrast in licht/donker en gevoel voor compositie zijn uitdrukkingen van een intens gevoelsleven.

Vervolgens verdelen we haar levensloop in periodes van 7 jaar. Thuis zoekt ze foto’s die representatief zijn voor de betreffende periode en beantwoordt ze een aantal vragen, die haar helpen om de wetmatigheden van de levensfase door te lopen. De volgende stap is het maken van een kunstzinnig werk: om te beginnen de kleurstemming en dan komen vanzelf beelden en bewegingen. Omdat kleuren en vormen een primaire uitdrukking zijn van de innerlijke ervaringswereld, kunnen gevoelens op een directe manier tot expressie komen en tot bewustzijn worden gebracht. Beelden en kleuren zijn verrassend en vertellen meer dat je zelf kunt verwoorden. Het ordenen van herinneringen en het kunstzinnig uitwerken ervan brengen mevr. M. steeds dichterbij de kern van het centrale thema in de therapie, met name de relatie met haar moeder. Vrijheid, zelfexpressie, eigenwaarde, onafhankelijkheid en respect zijn een aantal kernwoorden, die de zoektocht van mevr. M. kenmerken. Het doel van de therapie is nu zelfexpressie. Door middel van expressief

Vormkracht en begrenzing komen in de schilderingen niet helemaal tot hun recht. 13 11

tekenen, dynamisch en lichaamsgericht schilderen heeft mevr. M. geoefend om ruimte in te nemen, om zichzelf op een steeds individuelere en eigen manier uit te drukken. In de loop van de behandeling heeft mevr. M. zich aangemeld bij een psycholoog voor een verdere verdieping. Ook werd haar vergeten passie voor dans wakker en de relatie met haar moeder verbeterde.

je alles kunt, dat je de hele wereld aankunt. Een psychose is dan een soort uitbarsting, je gaat uit je dak, maar je weet ook niet meer wat je doet. Je bent niet meer toerekeningsvatbaar. Je kunt agressief zijn, maar ook heel bang. Ik werd opgenomen in het ziekenhuis op de psychiatrische afdeling, werd platgespoten met haldol, een antipsychoticum. Geleidelijk werd de dosering verminderd. Met Kerst kwam de omslag, toen kwam ik in een depressie en dat was vreselijk.”

Het grootste resultaat van de therapie zijn de bewustwording en de groeiende behoefte aan eigenheid en zelfexpressie.

Kun je die toestand beschrijven? “Maanden heb ik op de bank gelegen, ik kwam tot niets, helemaal niets. Ik had geen enkele impuls om eens te gaan wandelen of fietsen, ik bleef maar liggen. Een goede vriend zei tegen me: “Probeer in ieder geval elke dag één ding te doen, al zet je maar een kop koffie”. Die raad heb ik opgevolgd, één ding, dat heb ik gedaan. Later ben ik naar het Dercksen Centrum in Amsterdam gegaan op instigatie van mijn vrouw. Daar kreeg ik therapie, praten, bewegen, muziek. Dat hielp. In die periode werd ook de haldol langzaam afgebouwd. Ik heb overigens van mijn vrouw in al die jaren heel veel steun gehad. Zonder haar was het heel anders met mij gelopen. In mei ging ik weer naar mijn werk, een dag in de week. Ik werd goed opgevangen door de bedrijfsarts en door mijn collega’s. In december werkte ik weer hele dagen. Maar meteen kwam ik weer in een manische fase die eindigde met een psychose. Ik ging volledig uit mijn dak. Met hulp van een buurman, een maatschappelijk werker, kwam ik op de psychiatrische poli. Daar was de diagnose manisch-depressief. Ik kreeg toen voor het eerst lithiumcarbonaat, maar moest wel opgenomen worden in het AMC om de dosering goed in te stellen. Dat kan poliklinisch niet. Lithiumcarbonaat is een wondermiddel. Ik slik het nog steeds. Het vlakt de pieken en dalen in je gemoedstoestand af. Ik ben toen ook niet in een depressie terechtgekomen. Na een maand mocht ik weer aan het werk, full time. Ik ben meeverhuisd met het WG

Silvia Pedrotti, kunstzinnig therapeut

Ingezonden Een levensverhaal Manisch-depressief Ziektes kun je van diverse kanten in beeld brengen, vanuit de arts of de therapeut, vanuit de patiënt en vanuit betrokkenen in zijn omgeving, bijvoorbeeld partner of kinderen. In dit gesprek komt de patiënt zelf aan het woord en vertelt hij wat manisch depressiviteit voor hem betekent. Jan Stout, 66 jaar oud, woonachtig in Haarlem Zuid, was bereid zijn verhaal te vertellen voor dit nummer gewijd aan depressie. “In 1978 kwam ik voor de eerste keer in een depressie terecht, als gevolg op een psychose. Ik was begin 30, was net 2 jaar getrouwd, werkte als medisch analist op het laboratorium van het WG, het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam. Ik zat in de biochemische research. We ontwikkelden een biologische methode om prostaatkanker tijdig te kunnen diagnosticeren. In november ’78 kwam ik in een psychose. Dat was aan het eind van wat ik later leerde zien als een manische fase, een periode waarin je het gevoel hebt, dat 14 12

naar het AMC. Het ging jaren goed tot ik in april ’86 weer een psychose kreeg.”

alert zijn op de eerste symptomen. Als ik even wat slechter slaap, neem ik meteen meer medicatie. Na ’87 heb ik ook nooit meer een psychose gehad. Naast de lithium en een lage dosering antipsychoticum heeft Joost Laceulle mij preparaten van marmer en stibium (antimoon) voorgeschreven. Die middelen ‘houden mij als mens bij elkaar’, voorkomen desintegratie.“

Was daar een aanleiding voor? “De oorzaak was stress. Ik mocht op een congres in Basel een voordracht houden over het werk dat wij deden. Eervol voor een niet-academicus, maar ook heel spannend. Ik wilde het graag doen, maar kwam in de stress en kreeg toen die aanval. Ik word nog steeds emotioneel als ik daaraan terugdenk. Ik functioneerde goed en toen kwam die klap. Het is ook niet meer goed gekomen. Ik heb geprobeerd halve dagen te gaan werken, maar aan het eind van dat jaar ging dat ook niet meer. De depressiviteit kwam terug. Ik probeerde wel om niet op de bank te gaan liggen. Ik ging tekenen en schilderen op de Volksuniversiteit. Het jaar erop kwam ik bij een helderziende vrouw. Zij gaf mij energie. Ik kwam uit mijn depressie, maar ik schoot door ondanks de lithium. In juni ’87 kreeg ik een zware psychose. Ik werd opgenomen in Sancta Maria in Noordwijkerhout, drie maanden lang. Ik kreeg antipsychotica (melleril) naast de lithium.“

Werk je nog? “Een jaar lang heb ik geprobeerd om weer terug te komen, maar zelfs twee uur per dag was te veel. Ik was te ziek, had te weinig energie. Eén keer kreeg ik nog een spanningsaanval, maar gelukkig geen psychose. Ik ben toen weer drie weken opgenomen geweest. In 1990 ben ik afgekeurd. Het gewone werken was voor mij afgelopen. Joost Laceulle heeft me toen naar de Borgstichting gestuurd om daar andere dingen te gaan doen: hout bewerken, spinnen, weven, enz. Ik wilde niet, mijn zelfvertrouwen was weg, ik bedacht van alles om niet te gaan, maar ben er uiteindelijk toch elke dag geweest. Dat had ik met Joost afgesproken. Na een jaar ging het beter, begon ik er plezier in te krijgen. Na twee jaar ben ik op de BD tuin van Vrij Waterland gaan werken en uiteindelijk ben ik dankzij Ferry Schutselaars in de bijen terecht gekomen. Volkomen nieuw werk, maar erg leuk. We zorgen samen voor zo’n 25 bijenvolken. De spanningen zijn gebleven, maar ik kan er mee omgaan. Ik heb ze in de hand, ik heb de regie over mijn eigen leven teruggenomen.“

Was die aanval de schuld van de helderziende? “Nee, zeker niet. Het was vroeger of later toch gebeurd. De ziekte hoort bij mij, dat patroon van sterke ups en downs. Dit keer was de aanleiding de stress, die de verbouwing van ons huis met zich meebracht. Ik besefte toen dat de keuze was: deze ziekte onderdrukken of er mee leven. Voor het laatste heb ik gekozen. Dat betekent stress vermijden, goed slapen en heel

Heb je een boodschap voor mensen die manisch depressief zijn? “Twee punten. Het eerste is: besef dat je hulp nodig hebt, dat je er alleen niet uitkomt. Grijp de hulp die je aangeboden wordt, probeer er iets mee te doen. De vriend, die zei: “Doe elke dag één ding”, Joost, die zei: “Ga naar de Borgstichting”. Die hulp aanvaarden is jouw keuze. Het tweede is: “Kom afspraken na, breng die discipline op, ook als ze tegen je eigen zin ingaan, houd vol. Het zijn allebei keuzes, die jij zelf maakt.“ Maarten Gast 15 13

Haar beentjes trok ze onder zich op, maar ze kreeg het nog kouder, en naar huis durfde ze niet, want ze had geen zwavelstokjes verkocht en ook geen stuivertje gekregen. Haar vader zou haar slaan en thuis was het trouwens ook koud. Ze woonden vlak onder het dak en daar blies de wind doorheen, ook al waren de ergste kieren met stro en oude lappen dichtgestopt.

Het meisje met de Zwavelstokjes

Ze had bijna geen gevoel meer in haar handjes van de kou. O, wat zou een zwavelstokje lekker warm zijn! Zou ze er eentje uit het bosje durven trekken en het tegen de muur afstrijken om haar handen te warmen?

Het was afschuwelijk koud, het sneeuwde en het begon donker te worden. Het was ook de laatste avond van het jaar, oudejaarsavond.

Ze trok er een uit. "Ritsss..." Wat vlamde dat, wat brandde dat! Het gaf een warm, helder vlammetje, net een kaarsje, toen ze haar handen eromheen hield.

In die kou en in dat donker liep er op straat een arm, klein meisje, zonder muts en op blote voeten. Ze had wel pantoffels aangehad toen ze van huis ging, maar dat hielp niet veel: het waren heel grote pantoffels, haar moeder had ze het laatst gedragen, zo groot waren ze, en het meisje had ze bij het oversteken verloren, toen er twee rijtuigen vreselijk hard voorbijvlogen. De ene pantoffel was niet te vinden en met de andere ging er een jongen vandoor: hij zei dat hij hem als wieg kon gebruiken als hij later kinderen kreeg.

Een wonderlijk licht gaf het. Het meisje dacht dat ze voor een grote, ijzeren kachel zat met glimmende koperen ballen en een koperen trommel. Het vuur brandde zo heerlijk, het was zo lekker warm. Maar wat was dat? Het meisje strekte haar voetjes al uit om die ook te warmen - toen ging de vlam uit, de kachel verdween - en zij zat met een stompje van het afgebrande zwavelstokje in haar hand.

Daar liep dat meisje dus op haar blote voetjes, die rood en blauw zagen van de kou. In een oud schort had ze een heleboel zwavelstokjes en één bosje hield ze in haar hand. Niemand had nog iets van haar gekocht, de hele dag niet. Niemand had haar ook maar een stuivertje gegeven. Hongerig en koud liep ze daar en ze zag er zo zielig uit, dat arme stakkerdje! De sneeuwvlokken vielen in haar lange, blonde haar, dat zo mooi in haar nek krulde, maar aan dat soort dingen dacht ze echt niet. Uit alle ramen scheen licht naar buiten en het rook overal zo lekker naar gebraden gans; het was immers oudejaarsavond en daar dacht ze wel aan.

Ze stak er nog een aan. Het brandde, het gaf licht en waar het schijnsel op de muur viel, werd die doorzichtig, net als een sluier. Ze keek zo de kamer in, waar de tafel gedekt was met een spierwit tafelkleed, met het fijnste porselein. De gebraden gans, gevuld met pruimen en appeltjes, stond heerlijk te dampen. En wat het allerheerlijkst was, de gans sprong van de schaal en waggelde met een vork en mes in zijn rug over de grond. Hij kwam recht op het arme meisje af; toen ging het zwavelstokje uit en was alleen de dichte, koude muur er nog.

In een hoekje tussen twee huizen, waarvan het ene een beetje vooruitstak, ging ze in elkaar gedoken zitten.

Ze stak er nog een aan. Toen zat ze onder de mooiste kerstboom, nog groter en nog rijker versierd dan de boom 16 14

die ze door de glazen deur bij de rijke koopman had gezien, vorig jaar met Kerstmis. Er brandden wel duizend kaarsjes aan de groene takken, en gekleurde prentjes, zoals je die in etalages ziet, keken haar aan. Het meisje strekte haar beide handen uit - toen ging het zwavelstokje uit, de vele kerstkaarsjes gingen de lucht in en veranderden in sterren, zag ze. Eentje viel er en liet een lange streep van vuur achter aan de hemel. "Nu gaat er iemand dood," zei het meisje. Want haar oude grootmoeder, de enige die lief voor haar was geweest, maar die nu dood was, had gezegd: "Als er een ster valt, gaat er een zieltje naar God."

Moestuin Leyduin is een feit! Nu verder…

De Nieuwe Akker, een initiatief dat aan de rand van Haarlem kleinschalige biologisch-dynamische tuinderijen wil opzetten, heeft al eerder ‘z’n gezicht laten zien’ in dit blad. Velen van u zullen in de wachtkamer of elders onze poster hebben zien hangen: een mand vol groente en een aardig jochie, dat hem vasthoudt met als onderschrift: 'Gezonde groente dicht bij huis'. Onze eerste tuinderij, aan de rand van Heemstede (landgoed Leyduin), beleefde afgelopen jaar zijn eerste teeltseizoen. Na een aanloopperiode waarin niet alles meezat, hadden we deze zomer alle wind mee: een prachtige oogst, een snel groeiend aantal deelnemers, die wekelijks zelf hun groenten komen oogsten, vele vrijwilligers, veel bezoek van wandelaars en grote betrokkenheid, wat mooi tot uitdrukking kwam in het gezamenlijk tot stand gebrachte Oogstfeest.

Ze streek weer een zwavelstokje af tegen de muur, het gaf licht en in het schijnsel stond haar oma, heel duidelijk, heel stralend, heel vriendelijk en lief. "Oma!" riep het meisje. "O, neem me mee! Ik weet dat je weg bent, als het zwavelstokje uitgaat. Weg, net als de warme kachel, de gebraden gans en die prachtige, grote kerstboom." Haastig streek ze de rest van de zwavelstokjes uit het bosje af, want ze wilde oma vasthouden. De zwavelstokjes gaven zoveel licht dat het klaarlichte dag leek. Oma had er nog nooit zo mooi en zo groot uitgezien. Ze nam het kleine meisje op haar arm en ze vlogen, stralend en blij, heel, heel hoog. Er was geen kou, geen honger, geen angst - ze waren bij God. Maar in het hoekje bij het huis zat in de koude wintermorgen het kleine meisje met de rode wangen, met een glimlach om haar mond - dood, doodgevroren op de laatste avond van het oude jaar.

Nu gaan we verder: er moeten meer van deze plekken komen, graag nog wat dichter bij de stad (loop en/of fietsafstand van het aanrecht). Er zijn onderhandelingen gaande, die er mogelijk toe kunnen leiden, dat we een paar hectaren in het Westelijk Tuinbouwgebied kunnen ‘veroveren’. We kunnen daarbij heel veel steun gebruiken. Als u donateur wordt van De Nieuwe Akker krijgen wij een extra duwtje in de rug! Wij houden onze donateurs met een nieuwsbrief op de hoogte van alle vorderingen.

Het werd nieuwjaarsochtend en de kleine dode zat daar met haar zwavelstokjes, waarvan een bosje bijna was opgebrand. Ze heeft zich willen warmen, zeiden ze. Niemand wist wat voor moois ze had gezien, hoe stralend ze met oma de vreugde van het nieuwe jaar was ingegaan. Een sprookje van Hans Christian Andersen uit het Deens vertaald door Annelies van Hees

17 15

U bent vriend/donateur wanneer u minimaal 15 Euro per jaar overmaakt op rek nr.39.03.86.537 t.n.v. De Nieuwe Akker o.v.v.: VRIENDBIJDRAGE. Op onze website www denieuweakker.nl kunt u alles lezen

en zien over dit initiatief. Bij voorbaat dank! Martha van der Most Marlies Pierrot tuinder Erik de Keulenaar

Vertelschuur

De voorstellingen zijn over het algemeen voor volwassenen bedoeld, maar vaak ok geschikt voor kinderen v.a. 12 jaar. 3x per jaar zijn er speciale kindervoorstellingen. Elke 2e zondag van de maand (oktober t/m mei) om 15.00 uur. De deur is open vanaf 14.30 uur, tenzij anders vermeld. Plaats: Krullenlaan 3, Bloemendaal. Luisteren naar verhalen: je raakt een diepere laag van de werkelijkheid aan. De toegangsprijs (incl. thee/koffie en taart): Volwassenen : € 10,Kinderen (tot 12 jaar) : € 5,-

Voorstellingen voor volwassenen zo. 16 december: 2012 ‘Maria’, vertelvoorstelling gebaseerd op “Our Lady of the lost and found” door Pauline Seebregts, met harpspel. zo. 20 januari: 2013 ‘De betamelijkheid voorbij…’ naar het boek ‘Skelettenvrouw’ van Clarissa Pinkola Estes, verteld door Maathe Commerina Boot, met Maria Delver (zang), Irene van den heuvel, cello, en Ellen Verburgt, piano en klarinet. Over verwaarloosde aspecten van de ziel. Over het vermijden van intimiteit, over afwijzing en toenadering. Over het verlangen naar liefde en het mysterie van de traan.

zo. 10 febr. 2013 ‘De kleine prins’ van de St. Exupéry, verteld en gespeeld door schimmentheater ‘Licht en Donker’ over vriendschap, voor grote en kleine volwassenen (vanaf 10 jr.). zo. 10 maart 2013 De brieven van Vincent van Gogh, verteld door Gerard Zuiderhof met muzikale begeleiding door Regina Ederveen (harp). Een dialoog tussen beide broers uit 1890, het jaar dat Vincent stierf, tot leven gebracht . zo. 24 maart 2013 ‘Christus en de groot-inquisiteur’, naar de roman van Dostowjeski, verteld door Manjo Joosten. In deze dramatische vertelling ontmoet de grootinquisiteur, die ketters laat verbanden, Christus, die is teruggekeerd om voor enkele ogenblikken zijn kinderen weer te zien. Een van de aangrijpendste verhalen uit de wereldliteratuur over vrijheid en de keuzes die daarmee gepaard gaan. zo. 14 april 2013 The Patchwork Coat, verteld door Kathleen van der Weerd en Jeroen Schipper, minstrel. Engelstalige voorstelling. When a garment appears in a story, it often resonates and delights us on many levels, being both a thing in itself and a reminder of things that concern us deeply. Our songs and stories celebrate this delight. zo. 28 april 2023 Binnen de Poorten, verteld door Eric Borrias, Gerard Zuiderhof, Josse Hornsveld en Bram Borrias Over de lotgevallen van Jules Schelvis (1921) en zijn familie. Jules Schelvis is 1 van de 18 Nederlanders, die het vernietigingskamp Sobibor overleefden.

Kindervoorstellingen: zo. 6 januari: 2013 ‘Koning van Katoren’ naar het boek van Jan Terlouw, door Eric Borrias (leeftijd 7+). De vrolijke koning van het land Katoren is gestorven, zes zure ministers regeren het land en hebben helemaal geen zin in een nieuwe koning, maar ..... (leeftijd 7+). zo, 17 februari: Verhalen. (leeftijd 4+). Christine Millet, met gitaarbegeleiding. ‘Het rode lantaarntje’, een humoristisch verhaal over de uitwerking van juiste en onjuiste intenties. ‘Honderd kinderen…’ een stoer verhaal over hoe je een onderdrukker slim af kunt zijn en nog allerlei andere verhalen.

Reserveren en informatie: 023-5257855 of www.devertelschuur.nl 1816

Centrum voor Antroposofie

Floraplein 27 2012 HM Haarlem Tel: 023-5324823

Openingstijden (Bibliotheek en winkel) Van 1 september 2012 t/m 30 juni 2013 Maandagmiddag 14.00-16.30 uur Dinsdagochtend 10.00-12.30 uur Woensdagmiddag 14.00-16.30 uur Donderdagochtend 10.00-12.30 uur Vrijdagmiddag 14.00-16.30 uur Zaterdagochtend 10.00-12.30 uur Gesloten van 24 december t/m 1 januari 2013, van 29 maart t/m 1 april, 5 en 9 mei en gehele maand augustus 2013. In de maand juli alleen op woensdagmiddag geopend.

Jaarprogramma

Lezingen

Ledengroepen

Over grenservaringen in het religieuze leven

Dinsdagavond 20:15 uur

Lezing door Siegwart Knijpenga Siegwart Knijpenga stelde in het blad ‘In beweging’ de vraag naar persoonlijke ervaringen met Christus. Ruim honderd mensen reageerden hierop met vaak meerdere ervaringen. Hierdoor ontstond een indrukwekkend en rijk geschakeerd beeld van dit ervaringsgebied, in de tijd gespreid over de afgelopen halve eeuw. Siegwart vertelt over deze ervaringen en hoe deze ons leren door de gewone dingen heen te kijken naar fundamentelere waarden. Datum: ma 10-12-2012 Tijd: 20.15 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem Kosten: € 9,-

Gelezen en besproken wordt ‘Wegen naar Christus’ (GA 131).

Informatie: Arthur Westra, 023 5316717 2e en 4e Woensdag 20:15 uur

Gelezen en besproken wordt ‘De Wetenschap van de geheimen der ziel.’ Informatie: Chris van der Most, 023 5313049

Studiegroep Donderdagmiddag 14:00

Gelezen en besproken wordt ‘Wegen naar Christus.’ (GA 131). Informatie: mw. J. Polman, 023 5849220

De zeven chakra’s als zintuigen van de ziel

Creatieve werkplaats

Lezing door Henk van Oort, leerkracht en auteur van o.a ‘Antroposofie, een kennismaking’. Chakra’s zijn centra van levenskracht. Door ons bewust te worden van hun werking ontstaat een hernieuwd contact tussen enerzijds ons ‘ik’ en anderzijds de geestelijke bron van de ons omringende wereld. Henk van Oort gaat in op vragen als hoe de chakra’s een rol spelen bij de dagelijkse contacten tussen mensen onderling, hoe de chakra’s zich tijdens de vroege jeugd ontwikkelen en hoe deze kennis kan leiden tot persoonlijk evenwicht en een gelukkiger leven. Datum: ma. 11-02-2013 Tijd: 20.15 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem Kosten: € 9,-

Woensdagmorgen 09:00 Inloopochtend voor iedereen die graag zelf een pop, kabouter, e.d. wil maken. Informatie: Irma Vonk, 023 5242062 Woensdagmorgen 10:00 Kunstzinnig werken: nat in nat schilderen, houtskool en pasteltekenen, boetseren. Informatie: Yvonne Juda, 023 4044608 Wilt u op de hoogte gehouden worden van onze activiteiten? Meldt u aan voor de digitale nieuwsbrief via onze website. Wilt u het jaarprogramma via de post gaan ontvangen? Stuur een email via onze website www.antroposofiehaarlem.nl, klik via pagina (contact) op Antroposofische Vereniging Haarlem. U kunt ook per post een bericht sturen naar het Centrum voor Antroposofie Haarlem.

Wandelen tussen contrasten Lezing door Désanne van Brederode Désanne neemt ons op haar eigen filosofische en literaire wijze mee op een wandeling tussen contrasten. De stille week en Pasen zullen een rol spelen. Désanne van Brederode is filosoof en schrijver van o.a. de roman ‘Stille Zaterdag‘. Datum: ma 25.03 20:15 uur Tijd: 20.15 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem Kosten: € 9,-

Wilt u het jaarprogramma niet meer ontvangen? Laat het ons weten en stuur een bericht via email of post.

Lezingen, Cursussen, Workshops enz. Plaats: Centrum voor Antroposofie, Floraplein 27, Haarlem, tenzij anders vermeld. Info/opgave via www.antroposofiehaarlem.nl of bij Eva Ouwehand tel. 023 5247356

19 17

Helderzienden en ingewijden, meesters en leerlingen Lezing door Peter Kapenga, Aan de hand van een aantal biografieën uit de 20ste eeuw vertelt Peter Kapenga over ingewijden en welke taken deze mensen op zich nemen. Alle besproken mensen kunnen ook nu nog steeds inspireren. Peter Kapenga is manager in de zorg. Datum: ma 15-04-2013 Tijd: 20.15 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem Kosten: € 9,-

Voorstellingen Euritmievoorstelling ‘De hazen van de koning’ door Euritmiegroep Peronniek o.l.v.Chantal Heijdeman, entree € 10.

De laatste levensfase Workshop door Christof Zwart, huisarts, en Linda van Santen, verpleegkundige. De laatste levensfase is een periode, waarin de mens zich op het sterven kan voorbereiden. Christof Zwart en Linda van Santen vertellen u op deze avond iets over deze laatste fase en geven praktische wenken en gezichtspunten waarmee u de stervende daarin kunt bijstaan. Waar kun je op letten, wat kun je zelf doen? Datum: ma. 21-01-2013 Tijd: 20.15 uur Plaats: Prinsen Bolwerk 12, Haarlem Kosten: € 9,-

Een oude koning heeft niet alleen een lieflijke dochter, hij heeft ook 300 zilveren hazen waar hij oneindig veel van houdt. Een sprookje vol humor met een uitbundig en vrolijk einde. Datum: vr 08-02-2013 Tijd: 20.15 uur Plaats: Vrije School Kennemerland, Weltevredenstraat 9, Haarlem Kosten: € 10,Euritmievoorstelling Masterpiece, soloprogramma door Chantal Heijdeman, In het veld van de inspiratie danst het alfabet, de contrabas en de elementen wezens. Met een compositie van Reyer Ploeg. Chantal Heijdeman is euritmist. Datum: za 01-06-2013 gewijzigde datum!!! Tijd: 20.00 uur Plaats: De Borgstichting, Vuurtonstraat 1a, Haarlem Kosten: € 15,-

Hoe kan je als ouder omgaan met: kinderen in de puberteit met hooggevoeligheid, ADHD, PDD NOS en angsten? Workshop door Marjan Zevenbergen en Sandra Wijker. Door onderzoek, oefeningen, handreikingen en uitwisseling werken we aan wat een kind met deze bijzondere eigenschappen in de puberteit vraagt van het ouderschap. Marjan Zevenbergen is psycholoog en Sandra Wijker is biografisch ouderschapscoach. Datum: ma 11-03-2013 Tijd: 20.15 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem Kosten: € 9,-

Workshop Voorjaarszang in de duinen door Wolter Bos. In het voorjaar ben je verzekerd van ontmoetingen met bijzondere vogelsoorten. Deze staan centraal op excursies in twee verschillende duingebieden met een gezamenlijke nabespreking. Wolter Bos is bioloog en leraar. Datum: za. 20-04-2013 en 25-05-2013 Tijd: 09.30 tot13.00 uur Plaats: De Vertelschuur, Krullenlaan 3, Bloemendaal. Kosten: € 20, te voldoen op de 1e ochtend

Cursussen Karmacursus Leven met besef van karma, onderzoekend op weg zijn door Drude van Houwelingen,docent. Aanmelden voor 7 januari 2013 bij: drudevanhouwelingen@ zonnet.nl of tel. 023-5317800 De biografie van Parcival en zijn tocht naar de graal zijn de leidraad om met elkaar oefenend, kijkend en spelend de werkingen van het karma op het spoor te komen. Datum: vanaf ma 04-02-2013, 5 bijeenkomsten Tijd: 20.00 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem. Kosten: € 50,- te voldoen op de 1e avond.

20 18

Kunstzinnige cursus Toon in toon – nat in nat, een cursus klankschilderen door Yvonne ten Brink en Marijke de Vries, Info/opgave: [email protected] of 023-5519667 Laat je onderdompelen in een wereld van klank en kleur. Zo wordt je reis naar binnen zichtbaar gemaakt. Yvonne ten Brink is muziektherapeut en Marijke de Vries is kunstzinnig therapeut. Datum: vanaf di 02.04.13, 4 bijeenkomsten Tijd: 20.00 uur Plaats: Muziektherapie Heemstede, Cloosterweg 7, Heemstede. Kosten: € 75,- te voldoen op de 1e avond.

Solidariteitsfonds Bij deze willen we u nogmaals wijzen op ons Solidariteitsfonds. Het Solidariteitsfonds is een onderdeel van de Patiëntenvereniging ‘De Keerkring’. Wij zijn een fonds, dat ruim dertig jaar geleden in het leven is geroepen, toen bleek dat sommige antroposofische therapieën niet of niet volledig werden vergoed door diverse Ziektekostenverzekeringen. Dit voor o.a medicijnen, kunstzinnige therapie, euritmietherapie, spraaktherapie of ritmische massage (fysiotherapie). Vanzelfsprekend moet u donateur van het fonds zijn (minimaal drie maanden), alvorens voor vergoeding in aanmerking te komen.

Euritmiecursus ‘De 7 woorden gesproken aan het kruis’ door Eva Ouwehand, euritmiste. Als voorbereiding op Pasen gaan we ons bezig- houden met de mysterieuze woorden die Christus aan het kruis spreekt. Datum: di 28-02-2013 7 bijeenkomsten Tijd: 19.30 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem Kosten: € 70,- te voldoen op de 1e avond.

Sinds ‘De Keerkring’ een afdeling is van Antroposana, is het fonds ondergebracht in een aparte stichting, die verbonden is met De Keerkring.

Euritmiecursus ‘De 7 woorden gesproken aan het kruis’ door Eva Ouwehand, zie 28-02. Datum: vr 01-03-2013, 7 bijeenkomsten Tijd: 10.30 uur Plaats: Floraplein 27, Haarlem Kosten: € 70, te voldoen op de 1e ochtend.

Door met elkaar dit fonds te steunen met minimaal vijf euro per jaar kunnen we anderen - of u zelf - helpen om de gewenste therapie wél te ondergaan en vergoed te krijgen, indien dit nodig is.

Workshop spraakvorming door Agnes Zehnter Deze moet helaas verplaatst worden naar volgend jaar.

Wellicht ten overvloede: uw lidmaatschapsbijdrage voor de Keerkring gaat naar de landelijke patiëntenvereniging Antroposana. Daarom heeft het Solidariteitsfonds eigen inkomsten nodig. Als u uw bijdrage nog niet hebt overgemaakt of u wilt donateur worden kunt u minimaal 5 euro overmaken op Triodosbank nr. 212100548 t.n.v. St. Het Solidariteitsfonds van ‘De Keerkring’, Haarlem. Graag ook duidelijk uw naam vermelden. Omdat steeds meer verzekeringen gaan “bezuinigen”, is ons fonds van toenemend belang. Als u nog vragen heeft, kunt u bellen met Liesbeth Schouten. (penningmeester) tel. 023-5319358. Bij voorbaat dank, namens het bestuur, Voorzitter Roline van Pelser Berensberg 21 19

Het doel is kinderen en jongeren leren de angst te overwinnen en hun eigen toekomst in handen te kunnen nemen.

Srebrenica Graag willen wij u vragen een noodoproep te doen bij uw leden (instellingen, therapeutica en beroepsverenigingen) om het werk van Crea Thera in Srebrenica mee te ondersteunen. Crea Thera is een Belgisch-Nederlands -Bosnische vzw/stichting die sinds 2008 permanent creatief therapeutische zorg biedt aan kinderen en jongeren van de regio Srebrenica in Bosnië-Herzegovina. De organisatie is een initiatief van Thomas Deleu, antroposofisch muziektherapeut uit Brugge (België) opgeleid aan de Wervel (thans Hogeschool Leiden). De voortzetting van dit innovatief creatief therapeutisch project in de zwaar getraumatiseerde gemeenschap van Srebrenica is ernstig in gevaar vanwege 'geen subsidie'. Alhoewel we verder zoeken naar subsidiaire ondersteuning (in België, Nederland en Europa) blijven we niet bij de pakken neerzitten en willen we onze eigen Vriendenkring gevoelig uitbreiden. We spreken mensen en organisaties aan die op hun beurt hun vrienden- en kennissenkring willen aanspreken om ons te helpen. We bouwen aan een grote groep mensen, die het komende jaar elke maand €10,- willen schenken . Het zou mooi zijn als de antroposofische zorggemeenschap van Nederland zodoende de aankomende generatie van Srebrenica (de eerste postconflict-generatie) een kans op een kwaliteitsvolle toekomst biedt.

Korte termijn: opstarten van 4 deelprojecten in 2013 (startbudget €28000,-) 1. Wekelijkse sessies muziektherapie voor 40 kinderen in de regio Srebrenica (€8000,-) 1. Wekelijkse sessies creatieve beeldende therapie voor 40 kinderen (€8000,-) 3. Stimuleren van samenwerking tussen de conflictgroepen door middel van muzikale bijeenkomsten en internationale uitwisselingsprojecten voor 100 kinderen, jongeren en volwassenen (€8000,-) 4. Aanbieden van muziektherapie aan mensen met een verslaving in samenwerking met de therapeutische kliniek IZVOR voor 40 mensen met een verslaving (€4000,-) Langere termijn: scholenproject + capacity building (afhankelijk van beschikbare financiën) * Scholenproject: wekelijks aanbod van creatieve therapieën (muziek en beeldende therapie) voor de vele kinderen en jongeren bij wie emotionele en gedragsproblemen vastgesteld zijn in een recent Crea Thera onderzoek in 3 scholen van de regio (Srebrenica, Bratunac, Milici) Waar wordt het geld voor gebruikt? Voor het verzorgen van de therapiesessies: huur en inrichting 2 locaties, transport kinderen uit bergdorpen, aankoop therapeutisch materiaal, secretariaat, maken van documentaire over het innovatief werk van Crea Thera.

Ondersteun het werk van CREA THERA INTERNATIONAL in Bosnië en schenk maandelijks €10,-. (Triodos bank, Zeist) ANBI belastingsvoordeel. Crea Thera Nederland 198370709

Als je meedoet, stuur een mailtje naar: [email protected] Het project LETS CREATE 2013 TOGETHER is vanaf september te volgen op www.creathera.com

CREA THERA INTERNATIONAL verzorgt sinds 2008 creatieve therapieën voor kinderen en jongeren van Srebrenica. De organisatie is stevig verankerd in de lokale gemeenschap. Ze werkt met professionele vrijwilligers met de steun van een Vriendenkring en is op zoek naar structurele subsidiëring voor 2013, 2014 en 2015

CREA THERA INTERNATIONAL nodigt je uit op een jaarlijks festival in Brugge en Maastricht. Het 1e festival zal plaatsvinden in de zomer van 2013. Met dank en vriendelijke groet! Chris Deleu secr. Crea Thera Thomas Deleu projectleider 00387-62108270 (Bosnië) 2220

Praktijken Koninginneweg 36

Praktijken Prinsen Bolwerk 12

2012 DT

2011 MB

Hr. M.A.B.M. Christiaanse, huisarts tel.5315886

Mw. N.M. van der Veen, huisarts

023-5320218 (dinsdagmiddag en donderdag geen praktijk) Hr. C. A. Zwart, huisarts 023-5326469 (gehele woensdag afwezig)

(aanwezig maandag t/m woensdag en vrijdag) De praktijk is niet bereikbaar op woensdagmiddag vanaf 12 uur. Hr. J. L. Laceulle, huisarts 023-5312822 (maandag en donderdag afwezig)

Mw. I. van Rij, huisarts (op woensdag (hele dag) en vrijdagochtend aanwezig in de praktijk van Dr. Zwart; op donderdagochtend in de praktijk van Dr. van der Veen)

Maandag en donderdag: Mw. S. van Tuijl, huisarts 023-5312822 De praktijk is niet bereikbaar op dinsdagmiddag vanaf 12 uur. Assistentes praktijken Koninginneweg: Mw Petra van Steijn Mw Linda Vink Mw Seva Oktay Mw Janny Barger Mw Roline v. Pelser Berensberg

Assistentes praktijken Prinsen Bolwerk: Mw Cecile Stals Mw Margriet Brouwer Mw Didi Arons  Op werkdagen kunt u ons bereiken van 8 tot 17 uur, maar niet altijd krijgt u de assistente:  Als u uw huisarts telefonisch wilt spreken, kunt u zich via het keuzemenu van de telefoon (toets 4) opgeven. U wordt dan teruggebeld.  Herhalingsrecepten kunt u telefonisch aanvragen, via het keuzemenu (toets 3), maar als u dat lastig vindt, ook via de assistente.  Alle andere telefoontjes (maken van afspraken, opvragen van uitslagen etc.) 's morgens van 8.00 tot 9.00 uur, van 10.30 tot 11.30 uur en van 14.00-16.00 uur via de assistente.  Voor bloeddruk meten, urineonderzoek, injecties, oren uitspuiten etc kunt u dagelijks terecht bij de assistente tussen 9.00 en 9.45 uur zonder afspraak.  Bij Dr. van der Veen en Dr. van Rij zijn de ochtendconsulten bedoeld voor kleine, acute problemen; de middagconsulten zijn voor uitgebreide problematiek of bij meerdere klachten. Let op ! Dokter Zwart heeft ’s morgens de lange consulten!

 Op werkdagen zijn onze assistentes telefonisch bereikbaar van 8 tot 9 uur, 10.30 tot 12.00 uur en van 14.00 tot 16.00 uur.  Indien u ons voor een spoedgeval tussen 817 uur niet kunt bereiken, kunt u de doktersdienst bellen: 0900-1515  Voor spoedgevallen in avond/nacht van 17.00 tot 08.00 uur; weekend, vrijdag van 17.00 tot maandag 08.00 uur: altijd rechtstreeks bellen naar de HAP (Haarlemse huisartsenposten): 023-5453200

Bereikbaarheid bij afwezigheid:  Bereikbaarheid bij afwezigheid: bel altijd eerst het telefoonnummer van uw huisarts en beluister het bericht helemaal tot het eind. Tijdens vakantie van uw huisarts krijgt u via de doktersdienst (tel 0900-1515) een waarnemend huisarts aangewezen.  In het weekend en door de week na 17.00 uur belt u voor spoedgevallen naar de Huisartsenpost. 023-5453200

Na verandering van verzekeraar en/of verandering van polis is het raadzaam om uw nieuwe gegevens (naam van uw verzekeraar en polisnummer) bij de hand te hebben, als u een consult heeft bij uw huisarts.

Laatst bijgewerkt: november 2012

N.B. In principe is uw huisarts ook voor eerste hulp bereikbaar! Dit kan de ziektenkostenverzekering veel kosten besparen.

[email protected] 23 21

Prikbord

Oproep voor nieuwe bestuursleden !!! Het huidige bestuur is al 8 jaar actief en wil langzamerhand graag wat taken overdragen. Wie meldt zich om onze taken te komen verlichten?

Het Bestuur: Bert van Westerop (voorzitter) I.Bispincklaan 8 2061 EN Bloemendaal Tel: 023-5272576

Solidariteitsfonds Keerkring Bankrekeningnummer van Triodos: 212100548

E-mail: [email protected] Anneke Koop Scholtenlaan 19 (secretaris) 2105 PH Heemstede tel. 023-5340950 E-mail: [email protected]

Redactie: Trudy Veeken-Zoon (Lay out ) 2e Vooruitgangstraat 2 2032 NJ Haarlem Tel. 023-5354648 E-mail : [email protected]

Henk Stots (penningmeester) Oude Spaarneweg 34 2142 EA Cruquius Tel: 023-5293242 E-mail : [email protected]

Eveline Batenburg (Correctie) www.therapeuticumhaarlem.praktijkinfo.nl

Liesbeth Schouten (Algemeen ledenbestand Vrouwestraat 9 en solidariteitsfonds) 2011 JV Haarlem Tel: 023-5319358 E-mail : [email protected]

Kopieerwerk: Oplage: Aanleveren kopij:

24

Copy-Net Haarlem 800 stuks

vóór 1 maart a.s.