VITAéSANA. Vereniging voor antroposofische gezondheidszorg vzw Association pour les soins de santé anthroposophiques asbl

VITAéSANA Vereniging voor antroposofische gezondheidszorg vzw Association pour les soins de santé anthroposophiques asbl

NIEUWSBRIEF 46

NOUVELLES

Najaar 2010 Automne VITAéSANA Vereniging voor Antroposofische Gezondheidszorg vzw Association pour les Soins de Santé Anthroposophiques Klokstraat 10, B-2600 Berchem Tel: 03/605 78 19 Fax: 03/605.78.20 e-mail: [email protected]

1

NIEUWSBRIEF - 46 - NOUVELLES najaar 2010

Website: www.vitaesanavzw.be bankrekening: 523-0400258-14 t.n.v. Vereniging Antroposofische Gezondheidszorg

Inhoudsopgave

-2-

Zachte krachten

Henriette Roland Holst- v. d. Schalk

Lid worden van VitaéSana

-3-4-

Over VitaéSana

Redactie

-6-

Johannes Greiner

-7-

De zanger die inviel

Murali

- 19 -

De oude fadozanger

Cristina Santos

- 20 -

L’extrait de bambou

Jean Palaiseul.

- 21 -

David ServanSchreiber Jaap van d Weg

- 23 -

Lijst gezichtspunten

redactie

- 26 -

Andere publicaties Hoe bestellen via VitaéSana

redactie

- 27 -

Over de mutualiteiten en de terugbetaling van alternatieve therapieën

redactie

- 28 -

Congres van München of Beuys ?

Geluk is wat je de anderen geeft Nieuw gezichtspunt over alcohol

Ethisch verzekeren en beleggen

- 25 -

- 31 -

De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de ingezonden artikelen blijft bij de auteur ervan. Alle inzendingen voor het volgende nummer moeten op de redactie zijn ten laatste eind maart voor het lentenummer. .

2

De zachte kra cht en zullen zeker winn en in ’t ein d – dit hoo r ik a ls een innig fluistren in mij : zo ’t zweeg zou a lle licht verduistren alle warmt e zo u versta rren van binn en. De machten die de liefde nog o mkluist ren zal zij, allengs v oorts chrijdend, overwinnen, dan kan de grot e za ligheid beginnen die w’ a ls o nze ha rten aan dachtig luist ren in a lle t ederheden ruis en ho ren VITAéSANA als in klein e s chelpen Vereniging voor Antroposofische Gezondheidszorg de g rot e zee. (V.A.G.) vzw Liefde is de zin van ’t Association pour les Soins de Santé Anthroposophiques (A.S.S.A.) asbl lev en der plan eten Klokstraat 10, B 2600 Berchem en mens e’ en diere’. Er is n iets wat ka n Er is in de mate van het mogelijke permanentie voorzien op maandagen woensdagvoormiddag van 9.30 tot 12.00 uur storen ’t stijgen tot haa r. Dit is het zeekre wet en; Onze werking is geheel afhankelijk van de lidgelden en bijdragen die Naa r vo lmaa kte Liefde wij van leden en sympathisanten ontvangen. U kan zich als lid melden door overschrijving op onze rekening stijgt a lles mee . nr. 523-0400258-14 t.n.v. Vereniging Antroposofische Gezondheidszorg. Als lid hebt u jaarlijks recht op een gezichtspunt naar keuze (zie achteraan).

Het richtbedrag voor - een individueel lid is € 25 - het hele gezin is € 30 - voor een vereniging vanaf € 40 tot… naar eigen vermogen. - U kan ook maandelijks een vast bedrag storten, zoals veel leden doen. - Wij zijn uiteraard blij met elke schenking. bankrekening: 523-0400258-14 tel: 03 / 605 78 19 fax: 03 / 605 78 20 e-mail [email protected] web: www.vitaesana.be

3

Henriette Roland Holst-van der Schalk

VITAéSANA Vereniging voor antroposofische gezondheidszorg vzw Association pour les soins de santé anthroposophiques asbl

Une permanence est assurée dans la mesure du possible le lundi et mercredi de 9h30à10h Le fonctionnement de l’association est totalement dépendant des dons et cotisations de nos membres et sympathisants. Vous pouvez vous associer à notre travail en vous faisant membre. Pour cela il suffit de verser la cotisation au numéro de compte 523-0400258-14 en mentionnant bien vos coordonnées ( adresse, tel. , éventuellement adresse électronique) Comme membre vous recevez notre bulletin d’information ( 2 éditions par an), un accès direct à de nombreuses informations sur notre site Internet WWW.VITAéSANAvzw.be, un numéro( au choix)de la revue’gezichtspunt’, mais surtout vous participez de manière active au respect de la liberté du choix thérapeutique du patient et à la reconnaissance de la médecine anthroposophique.

La cotisation annuelle est de • • • • •

Individuelle € 25 La famillle € 30 Une association à partir de 40 euro et en fonction des possibilités Vous pouvez aussi nous verser une somme fixe chaque mois Nous sommes aussi très heureux de chaque don

Banque TRIODOS N° 523-0400258-14

VITAéSANA asbl Klokstraat 10 2600 Antwerpen Te. 03-605.78.19 Fax 03-605.78.20 e-mail [email protected] Web www.vitaesanavzw.be

Wat doet V IT Aé SAN A - V.A. G. v zw ? Zij wil de antroposofische gezondheidszorg bekendheid geven. Zij wil een platform zijn voor ontmoeting, uitwisseling, inspiratie en actie. Zij wil terugbetaling bevorderen van antroposofische geneeskunde. Zij ijvert voor de vrije keuze van de patiënt voor een arts of therapeut. Zij ijvert voor gelijke rechten van reguliere geneeskunde en complementaire geneeskunde. Zij geeft 2x per jaar een Nieuwsbrief uit. Zij verkoopt brochures over actuele thema’s vanuit antroposofisch perspectief. Zij geeft een adressenlijst uit van de antroposofische gezondheidszorg (op schriftelijk verzoek). Zij wil ontmoetingsdagen organiseren. Zij wil internationale contacten onderhouden met de patiëntenverenigingen om een groter draagvlak voor de antroposofische gezondheidszorg te waarborgen. Node n van V IT Aé SAN A - V.A. G. v zw - Iemand die zich wil inzetten om de internationale contacten te onderhouden. - Iemand die het contact met de scholen wil onderhouden, o.a. voor de activiteiten die daar plaats hebben. - Iemand die het contact met de heilpedagogische instituten wil onderhouden, b.v. voor artikels voor de Nieuwsbrief. - Iemand die zich wil inzetten voor het contact met de ziekenfondsen voor de terugbetaling. - Iemand die de P.R. van de V.A.G. wil verzorgen door o.a. contact met de therapeuticums, de verenigingen, - Iemand die wil helpen met de Nieuwsbrief. Voor de meeste van deze gebieden zou het fijn zijn als enkele ‘vrijwilligers’ onze ploeg zouden komen versterken. Wees welkom!

4

Inlichtingen bij Nicole van Wilder via het e-mailadres van VITAéSANA - V.A.G. of [email protected]

CONGRES VAN MÜNCHEN OF BEUYS ? door Johannes Greiner In 2007 was het 100 jaar geleden dat het Congres van de Theosophische Vereniging in München plaatsvond. Het was toen ook 21 jaar geleden dat Joseph Beuys overleed. Beide gebeurte-nissen werden herdacht met publicaties, voordrachten, bijeenkomsten en tentoonstellingen. Wat gebeurde er 100 jaar geleden toen in München onder leiding van Rudolf Steiner het Theosophisch Congres plaatsvond en de antroposofie met de kunst verbonden werd ? Kort gezegd : Rudolf Steiner spoorde de mensen die met hem verbonden waren aan om de stap te zetten van de Indiërs naar de Perzen ! We kennen de indeling van de opeenvolgende cultuurperiodes. We weten hoe zeer de mensen van de oude Indische cultuurperiode eronder leden dat het goddelijke in de natuur niet meer zo sterk waarneembaar was als in de Atlantische tijden. De oer-Indiër ervoer de natuur als begoocheling, als maja en richtte zijn blik naar binnen om daar de laatste resten van de oude goddelijke wijsheid terug te vinden. Tot vandaag is de lotushouding in zwang gebleven als meditatiehouding : de voetzolen weg van de aarde, de blik naar binnen gericht. In de oer-Perzische periode ontwikkelden de mensen onder leiding van Zarathoestra een andere verhouding tot de aarde. Zarathoestra sprak niet van de lotushouding maar van het bewerken en veranderen van de aarde. Zijn boodschap luidde : als we in de natuur de goden niet meer zo sterk kunnen ervaren als vroeger, dan is dat niet alleen voor ons mensen een probleem, maar ook van de ganse natuur. Niet alleen de mens is tot dofheid vervallen, ook de ganse wereld is mee gevallen. Dit probleem in zijn totaliteit kan niet opgelost worden door ergens te gaan zitten en te mediteren om de goden in ons innerlijk terug te vinden. Want niet alleen de individuele mens, maar gans de wereld moet terug omhoog gebracht worden en tot het licht komen. Daartoe moeten wij de aarde omvormen en cultiveren. Wij moeten het gras tot koren veredelen, wij moeten de wolf tot hond herkweken, wij moeten de ganse natuur omvormen. Maar toentertijd leefden er niet alleen aanhangers van de leer van Zarathoestra, zijn impuls vond ook tegenstand: de Toeraniërs. In hen leefde nog veel van de oude helderziendheid. Zij wilden niet erkennen dat de aarde moest verbouwd en omgevormd worden, dat men voor een stukje van die aarde zo’n liefde moest kunnen opbrengen dat men er zich vestigde en de bodem ging vruchtbaar maken. Zij trokken als nomaden rond en namen en roofden alles wat ze konden vinden. Deze ingesteldheid, die roofbouw op de aarde pleegt, is ook in onze tijd duidelijk herkenbaar. In deze zin kan men van een heropleving van het oude Toeraniërdom spreken. De tegenstelling tussen Zarathoestra’s impuls om de aarde om te vormen en het Toeraniërdom trad bij het Congres in München terug op de voorgrond en werd opnieuw een probleem. In zijn autobiografie “Mijn Levensgang", die overigens afbreekt met de beschrijving van het bewuste congres, wijst Rudolf Steiner erop dat er op dat ogenblik vele mensen in de Theosophische Vereniging waren die niet wilden inzien dat de theosophie in het kunstzinnige moest uitmonden. Zij hadden genoeg aan het innerlijk leven, een uiterlijke cultuuractiviteit leek hun niet noodzakelijk. Het conflict dat daardoor ontstond zou de eigenlijke reden zijn geweest waarom de antroposofische vereniging zich moest losmaken van de theosophische. Met het Congres in München heeft Rudolf Steiner Zarathoestra’s impuls tot omvorming van de aarde vernieuwd. Maar daarmee kwamen ook weer de oude tegenstanders tevoorschijn. De drie fasen in de ontplooiing van de antroposofie

5

Het Kali Joega, het duistere tijdperk dat het de mensen moeilijk maakte om tot de geest door te dringen, liep ten einde in 1899. In dat jaar schreef Rudolf Steiner, naar aanleiding van de 150ste ver-jaardag van Goethes geboorte, een opstel over diens Sprookje. Weinig later hield hij over hetzelfde thema een voordracht waarvan hij later zei dat het de oerkiem van de antroposofische beweging was. In de volgende zeven jaar werkt Rudolf Steiner de geestelijke basis van de antroposofie uit. Men zou kunnen stellen dat in deze periode de antroposofie het denken heeft bemachtigd. In het jaar 1907 vindt het Congres in München plaats. Daarna begint de tweede fase van de antroposofische activiteit van Rudolf Steiner, tot ongeveer het begin van de eerste W.O. In de loop van de eerste W.O. ontwikkelt Rudolf Steiner de idee van de sociale driegeleding. Op dit fundament rust de derde fase, die de wil aansprak. Dit was de tijd dat de impulsen voor de Waldorfpedagogie, de antroposofische geneeskunde, de heilpedagogie, de biodynamische landbouw enz. gegeven werden. Wat gebeurde er nu in de middelste periode, van 1907 tot de eerste W.O. ? In deze tijd, ingesloten tussen de eerste (denk)fase en de derde (wils)fase, legt Rudolf Steiner de basis voor de vernieuwing van de kunsten en voor de vernieuwing van het begrijpen van de Christus. In deze periode zien we de nieuwe impulsen in de architectuur (Goetheanum), beeldhouwkunst (Mensheidsrepresentant), schilderkunst (koepelschilderingen in het eerste Goetheanum), muziek (voordrachten over het wezen van het muzikale), spraak (opvoering van “Het heilige drama van Eleusis" van Eduard Schuré, tijdens het Congres in München), euritmie; maar tegelijk ook de voordrachtencycli over de evangeliën, over de Apokalyps, over het verschijnen van de Christus in het etherische, en het vijfde evangelie. Door de manier waarop Christusverkondiging en vernieuwing der kunsten naast elkaar staan, kan men de indruk krijgen dat beide impulsen om zo te zeggen twee kanten van dezelfde munt zijn. Wanneer kunstvernieuwing en Christusinzicht door Rudolf Steiner in dezelfde stroom gegeven worden, waar ligt dan het christelijke in de kunstimpuls van Rudolf Steiner ? Wat stelde hij aan impulsen tegenover de algemene ontwikkeling ?

De weg van de kunst : van de hemel naar de aarde Als we in de oude mythen naar de dan komen we altijd bij goden of van de goden. Vandaag is het vanuit de mens. De kunst kwam stap uit een geestelijk gebied alsmaar stoffelijke, heeft zich almaar meer De neerdaling van de kunst vanuit de betekende tegelijkertijd dat de materie werd (bvb. de grootte van het orkest alsmaar belangrijker werd. Men kan de indruk hebben dat de verloor om de stof te vormen, om ten slotte alleen de ongevormde geluid overbleef. Als men een binnenwandelt, lijkt het alsof men in een soort materiaaldemonstratie.

6

oorsprong van de kunst zoeken, halfgo-den terecht : de kunst kwam anders. Vandaag komt ze ergens voor stap dichter bij de mens. Ze is meer neer-gedaald in het verbonden met het fysieke. godenwereld naar de aarde die bij het kunstzinnige gebruikt in de muziek) omvangrijker en mens meer en meer het vermogen haar vleugels te verlenen, zodat materialen, en in de muziek alleen museum voor moderne kunst en magazijn is terecht gekomen,

Materiaaldemonstraties – dat is het waar we in de 20ste eeuw zijn aangeland. Kan de kunst niet meer vliegen ? Kan de kunst ons niet meer over de geestelijke wereld vertellen ? Is ze dood ? Moeten we misschien al die rondslingerende onbewerkte materialen vergelijken met een dode mens wiens fysieke resten geen geest, geen ziel meer bevatten ? Heeft de kunst in de laatste eeuwen een doodsproces doorgemaakt ? Een beeld : in een ver verleden was de kunst een licht hemelpaleis in de geestelijke wereld. De mens die actief kunstscheppend was, verhief zich en trad dit hemelpaleis binnen en was daar te gast. Wat hij daar zag en hoorde deelde hij mee aan andere mensen. Later gaan de mensen weliswaar nog in het hemelpaleis binnen, maar ze willen niet meer luisteren naar wat de goden te zeggen hebben. Ze willen zelf spreken, willen zelf auteur zijn. De tijd van het Kali-Joega brengt mee dat de persoonlijkheid van de mens begint op te lichten terwijl het licht van de geestelijke wereld matter wordt. Dat leidt ertoe dat het hemelpaleis door het gewicht van de persoonlijkheid zwaarder wordt. De kunst is als het ware door het sleutelgat van het persoonlijke gegaan. In de romantiek wordt de kunst zelfs te persoonlijk. Hoe zwaarder het hemelpaleis wordt, hoe zwaarder het de mens valt om dit paleis te onderhouden, in orde te houden. Uiteindelijk wordt het hemelpaleis zo zwaar dat het neerstort in de fysieke wereld. Daar barst het uiteen. En als wij een museum van moderne kunst bezoeken, dan kunnen we daar de brokstukken van dit uiteengebarsten paleis aanschouwen. Het lijkt alsof we op een eindpunt zijn gekomen. Zó kan het niet verder gaan. Wij hebben nieuwe impulsen nodig. Opstandingskrachten moeten de zaak ter hand nemen. Uit de puinen moet een nieuw hemelpaleis ontstaan, één dat door mensen wordt gebouwd en dat zich door de mens terug kan verheffen tot de hoogten van de geestelijke wereld. De crisis van het etherlichaam in onze tijd Wanneer in de loop van de 19de en 20ste eeuw de kunst almaar meer een afdruk van een dood lichaam geworden, ligt het pro-bleem misschien in de constitutie van de mens ? Zou het kunnen dat de mensheid een crisis van het etherlichaam doormaakt ? Is de ontwikkeling van de kunst een beeld van het etherische dat zo zwak is geworden dat het aan het fysieke niet meer de schijn van het levendige kan geven ? Is het daarom dat wij tegenwoordig lijkenkunst hebben ? Ik geloof dat hier de werkelijke verklaring voor de crisis in de kunst ligt ! Tweeduizend jaar geleden was het fysiek lichaam van de mens in een catastrofale toestand. Het was zo vast geworden dat het de hogere wezensdelen (etherlichaam, astraal lichaam, Ik) niet meer kon opnemen. Daarom verscheen de Christus in een fysiek lichaam op de wereld. Hij moest het fysiek lichaam leren kennen en door Zijn dood mens en aarde opstandingskrachten geven die tot in het fysieke doorwerkten. Sindsdien zijn in alle mensen ongeacht hun persoonlijk geloof, krachten in het fysiek lichaam gelegd die het mogelijk maken dat de hogere wezensdelen verder kunnen opgenomen en gevormd worden. Vandaag is de situatie anders dan 2000 jaar geleden. Vandaag is het het etherlichaam dat zich in een crisis bevindt. Het dieptepunt van de kunst dat al in de 20ste eeuw werd bereikt is de uitdrukking van een crisis. Materiaaldemonstraties, lijkententoonstellingen, opstapeling van onbewerkte materialen zijn de uitdrukking van een menselijke constitutie waarin een zwak etherlichaam door het fysiek lichaam dreigt

7

opgeslorpt te worden, waardoor de verbinding met hogere wezensdelen teloor gaat. Het voorbeeld van de amusementsmuziek (pop, rock enz. ) toont dat duidelijk. We weten dat maat hoort bij het fysiek lichaam; ritme hoort bij het etherlichaam; melodie hoort bij het astraal lichaam. In de popmuziek wordt het ritme slaaf van de maat, het ritme wordt mechanisch, dat wil zeggen dat het etherlichaam aan het fysiek lichaam geketend wordt. Boven het gemechaniseerd ritme zweven sterke emoties, die echter niet met het ritme verbonden zijn aangezien de melodie waar het enigszins kan, syncopisch is. De versterking van het etherlichaam door de kunst Omdat het etherlichaam van de mens zich in een crisis bevindt die even ernstig is als de crisis van het fysiek lichaam 2000 jaar geleden, daarom gaat de Christus vandaag in een etherlichaam door de aardewereld. Wij hebben Zijn hulp nodig opdat het etherlichaam terug de krachten zou verkrijgen waardoor het überhaupt het mens-zijn kan in stand houden. Nu kunnen we begrijpen waarom Rudolf Steiner in de middelste periode, van 1907 tot 1914, zowel voordrachten over kunst als over het Christusbegrip heeft gehouden, twee facet-ten van één openbaring. En we kunnen ervan uitgaan dat het kunstzinnige zich in de toekomst in twee richtingen zal ontwikkelen. De ene soort gaat in de richting van de kadaverkunst, de andere gaat haar weg met Christus. Dat heeft niets met een geloofsbelijdenis te maken. Het betekent niet dat men kruisbeelden of andere Christusafbeeldingen moet gaan maken. Het is een kwestie van welke houding t.o.v. de aarde. Het is de houding die voor het eerst door Zarathoestra is gegeven en die Rudolf Steiner met het Congres in München terug onder de aandacht heeft gebracht. Het is niet toevallig dat Steiner met de euritmie een nieuwe kunst geschapen heeft die een bijzondere verhouding tot het etherlichaam heeft. In de euritmie kan het fysiek lichaam zo bewogen worden als ware het een etherlichaam. Dat wil zeggen dat het fysieke in de mens kan verschijnen als ware het iets hogers. De euritmie werd ons mensen gegeven om de krachten van het etherlichaam te verlevendigen en te versterken en om de waarneming van het etherische te scholen. De kilte na de wereldoorlogen en het verkommeren van het voelen Het Congres van München betekende in de ontwikkeling van de cultuur een omkeermoment, het begin van een keerpunt. Wat is er uit die impuls geworden en waar staan we nu ? Natuurlijk werd er veel gedaan in de zin van de impuls van München, maar nog niet genoeg ! Na het Congres van München zagen we twee wereldoorlogen. Vooral de tweede W.O. had verwoestende gevolgen voor de kunst. Wat door de wereldoorlogen is veroorzaakt wordt duidelijk wanneer we de ontwikkeling in de kunst in de 20ste eeuw eens bekijken vanuit het aspect warmte-koude, het element waarin ook het menselijk Ik leeft. In de tijd van 1900 tot het begin van de eerste W.O. hebben we cultureel gezien een warme atmosfeer. Op vele plaatsen woekeren de

8

plantenvormen van de Jugendstil, het expressionisme treedt op . . . De atmosfeer is warm en vaak zwoel zoals in een serre. Dan trekken vele mensen begeesterd naar het front. De mensen strooien bloemen voor de soldaten. Lucifer heeft de mensen vleugels gegeven.

Jugendstil : Hans Christiansen (1866-1945), “L’Heure du Berger"

Tijdens de eerste W.O. komt het tot een ontnuchtering die tot een afkoelen en samentrekken in de kunst leidt. De vorm, het kristallijne wordt belangrijk : classicisme. 30th Street Station, Philadelphia, 1929-1933

Dan komt de tweede W.O. Die brengt de ziel van de mens tot het vriespunt. Na de tweede W.O. zien we zoiets als een stilstand, een warmtedood. Alleen de kunstenaars die reeds vóór de oorlog hun stijl hadden gevonden, creëren verder. De jonge generatie lijkt verstard. De koude werkt op de zielenkrachten denken, voelen, willen telkens anders. Het denken kan koel zijn, moet koel zijn, we moeten een frisse kop hebben om te denken. Maar een ijskoude wil hebben, dat is bedenkelijk. De wil moet warm zijn. Het voelen staat ertussen. In de kilte na de tweede W.O. kan de wil die nodig is als we de materie werkelijk willen omvormen, niet meer leven. De warmte ontbreekt. Het voelen is als bevroren. Het eerste dat uit de doodsslaap ontwaakt is het denken. Daarom is de kunst na de tweede W.O. zo intellectualistisch. Ze legt de nadruk op gedachten omdat in de heersende kilte alleen nog het verstand kan werken. In deze periode wordt er niet meer gevraagd naar de werking van de kunst op het voelen. De concepten, de ideeën, die zijn bepalend. Kunst wordt met wetenschap verwisseld maar : echt competent is het denken niet in het kunstzinnige. Het denken is competent in het gebied van de waarheid. Schoonheid hoort bij het voelen, zoals de goedheid bij de wil. Maar als het voelen uitgeschakeld wordt, waar blijft dan de kunst ? De hier beschreven problematiek zien we duidelijk bij Joseph Beuys. Hij denkt en spreekt zeer veel. Het zijn dikwijls zeer waardevolle gedachten die hij meedeelt want hij haalt het voor een groot deel uit de antroposofie. Maar wanneer men met het voelen zijn werken benadert, dan is het nauwelijks mogelijk om een verbinding tot stand te brengen tussen wat hij zegt en wat men aan gevoel krijgt bij zijn werken. Uit zijn onveranderde, alleen volgens intellectuele gezichtspunten gegroepeerde substanties, spreekt het onvermogen om de materie werkelijk zodanig om te vormen dat die een geestelijk bekleding krijgt. Dat men in de tweede helft van de 20ste eeuw het voelen uitgeschakeld heeft en alleen nog het denken liet gelden is meer dan ongerechtvaardigd. Het voelen van de mens heeft zich in de loop van de

9

ontwikkeling alsmaar meer uit het meebeleven van de wereld teruggetrokken, is almaar egoïstischer geworden, persoonlijker, zelfs te persoonlijk geworden, alles werd een kwestie van smaak. Het voelen, dat in de 20ste eeuw is overgebleven, dat is een voelen dat men niet meer au serieux kan nemen. In het vacuüm van het machteloze voelen is het denken geschoten. Maar in plaats dat het denken aan het voelen richtlijnen en steun gaf waarmee het zou loskomen uit de subjectiviteit en door goetheanistische waarnemingsoefeningen terug tot een objectiviteit zou kunnen komen, verdrong het denken het impotente voelen. Maar aan een dergelijke kunst ontbreekt het midden. Zij bevriest en verdroogt in de bloedarmoede van het intellect. Wij moeten een eind maken aan de onmondigheid van het gevoel. Op zichzelf gesteld is het gevoel niet competent hoewel eigenliefde en gemakzucht ons graag van het tegenovergestelde overtuigen. Wij moeten het voelen eerst opvoeden opdat het terecht op zijn plaats kan staan. Daartoe hebben wij het denken nodig, want alle zelfopvoeding – en daarover gaat het hier – begint met het juiste denken. Voor alle gebieden van de kunst moeten wij een scholingsweg van het gevoel vinden, zoals Rudolf Steiner die met zijn schetsen bvb. gegeven heeft voor de schilderkunst. Het werken aan een scholingsweg van het voelen is volgens mij het fundament van een nieuwe dageraad van een nieuwe kunstperiode. Anders zou het nacht blijven, alleen verlicht door het schijnsel van de sterren van kunstenaars uit lang vervlogen tijden. In mijn ogen betekent het Congres van München een eerste opflakkeren van dit opstandingslicht dat de Verrezene - en vandaag in het etherische weer verschijnende - tot redding van de mensheid en haar cultuur uitstraalt. Van Rudolf Steiner weten we dat een impuls die in de wereld komt in een ritme van 33,3 jaren verder werkt. Na drie keer 33,3 heeft deze impuls zgz. een denkfase, een voelfase en een fase van het willen doorleefd. Dan bestaat de mogelijkheid dat deze impuls een heropleving meemaakt . . . of dat hij verzandt. Of deze impuls van het Congres van München tot een geweldige opstanding van het kunstzinnige kan leiden of dat hij vergaat, dat ligt in onze handen. Hoe zit het met Joseph Beuys Vandaag is de situatie zo dat er een kunststroming is die nog altijd voortbouwt op oude tijden. Tot die stroming behoren diegenen die materialen nodig hebben om iets geestelijk te bewijzen of te tonen zoals bvb. de ikonenkunst of symbolische afbeeldingen. Daarnaast hebben wij een andere kunststroming die Rudolf Steiner, aanknopend bij Goethe, geïmpulseerd heeft. Die wil niet de gedachten tot het materiële brengen, maar wil het stoffelijke veranderen en verheffen naar boven. Joseph Beuys staat nog volledig in de oude neergaande stroom, die materie tot illustratie van gedachten nodig heeft. Zonder te willen ontkennen dat Beuys fantastische zaken heeft gecreëerd op het vlak van het politieke en het sociale, toch denk ik dat er nauwelijks een groter tegenstelling mogelijk is dan tussen de antropo-sofische kunstimpuls en dat wat Joseph Beuys heeft gedaan. ( . . . ) Beuys getekend door Gottfried Helnwein Dit artikel verscheen in DE BRUG nr. 67, een driemaandelijks tijdschrift over antroposofie.

De magie van muziek Twee verhalen, ingestuurd door de lezers van Paulo Coelho

De zanger die inviel Ingestuurd door Murali

10

Het gebeurde vele jaren geleden in de Opéra van Parijs. Er zou een beroemde zanger optreden en de voorstelling was uitverkocht. Maar op de vastgestelde dag, de zaal zat al vol, hoorde men dat de zanger vanwege problemen met het vervoer met geen mogelijkheid op tijd daar zou zijn. Onthutst beklom de directeur van de Opéra het podium, legde uit wat er aan de hand was en meldde dat hij een plaatselijke tenor had gevonden om in te vallen. Het publiek reageerde zoals te verwachten viel. Teleurgesteld stonden sommige toeschouwers op om hun geld terug te eisen en anderen bleven gewoon wachten op wat er komen zou. De tenor die inviel, besteeg het podium en zong zo goed als hij kon. Twee uur lang zong hij met heel zijn hart en ziel. Aan het eind bleef de zaal stil; deze zanger was immers niet waarop ze gehoopt hadden. Slechts één toeschouwer begon te applaudisseren. Een kinderstem riep: "Papa, je bent geweldig! Je bent geweldig!" Het volgende ogenblik rees het publiek op en gaf een staande ovatie; een eenvoudig woord van liefde had alles veranderd.

De oude fadozanger Ingestuurd door Cristina Santos Op een ochtend was ik bezig met wat huiselijke karweitjes, toen ik vanaf mijn balkon de armelijke, in lompen gestoken gestalte zag van een man. Als hij niet heel oud was, dan waren het leven en de tijd hem niet al te gunstig gezind geweest. Om zich te verplaatsen maakte hij gebruik van krukken, want een van zijn benen was verschrompeld. Hij maakte indruk op me, omdat hij er desondanks in slaagde hij een oude klassieke gitaar mee te sjouwen! Hij ging in een café aan de overkant zitten en begon te zingen. Zodra ik zijn stem hoorde, huiverde ik. De stem was zo mooi als die van een serene, gezegende engel, maar wel verdrietig. Langzamerhand vulde ze de hele omgeving, kaatste tegen de muren, omstrengelde me, tilde me op... Onwillekeurig rolden de tranen over mijn wangen en vielen op de grond. Ik had het idee dat de mensen geëmotioneerd hun balkon op kwamen om te komen luisteren. En dat de kinderen, verbaasd en verwonderd, ophielden met spelen... Ik begreep dat ik een moment beleefde van kortstondige eeuwig-heid, van eenwording met andere zielen, alsof we bij toverslag naar een andere dimensie waren geroepen, naar een mooiere wereld, waar misschien alles zin had... Of misschien wel niet. Ten slotte zweeg zijn stem en er volgde een stilte die een leeg, bijna beklemmend gevoel opriep, maar meteen klonk er een uitbundig applaus, op de gezichten van de toeschouwers verscheen een blije glimlach en de kinderen riepen enthousiast om meer. Alsof zijn missie volbracht was, pakte de man zijn krukken en vervolgde zijn weg. Ik rende het huis uit, achter hem aan, en ik stopte pas toen ik hem had ingehaald, buiten adem. Het was duidelijk dat de fado zijn kostwinning was, en daarom drukte ik hem zonder aarzelen een biljet in zijn hand, maar ik zweer dat pas toen ik hem ontroerd omhelsde en hem vroeg nooit te stoppen met zingen, zijn doorgroefde, vermoeide gezicht zachter werd. Hij schonk me een glimlach. Ik heb hem niet weergezien, maar ik wil wedden dat hij doorgaat met langs andere wegen zijn fado te huilen. Mocht hij bij u langskomen, zeg dan alstublieft tegen hem dat ik hem niet vergeten ben. Paulo Coelho is de Braziliaanse auteur van vele populaire boeken, waaronder De Alchemist. www.paulocoelhoblog.com

11

Dit artikel verscheen vroeger in ODE MAGAZINE. Meer weten over Ode ? Surf naar www.odemagazine.com

L’extrait de bambou du Dr Hauschka

( suite)

Pourquoi la médecine, qui reste pratiquement désarmée, nous l’avons vu,devant la dégénérescence des disques intervertébraux, n’a-t’elle-pas eu l’idée de se tourner vers le bambou pour en tirer un remède enfin efficace ? Pourquoi, une fois que ce remède a été trouvé et que sa valeur thérapeutique a été démontrée sans aucun doute possible, ne s’est-elle pas empressée de l’adopter et de l’utiliser chaque fois qu’elle est en présence de sciatiques, lumbagos et autres troubles vertébraux chroniques ? C’set ce que j’ai demandé au Dr Hauschka. Parce que, m’a-t-il répondu, d’une part, la science officielle veut continuer à ignorer des phénomènes qui échappent à ce qu’elle appelle ‘ la logique’ et ‘le rationnel’ ; d’autre part, les procédés de fabrication que nous employons dans notre laboratoire ahurissent positivement les techniciens-chimistes et pharmaciens-qui demeurent prisonniers de l’enseignement qu’ils ont reçu … Pour le docteur Hauschka-qui était un disciple de Rudolf Steiner-si la science officielle piétine, c »est parce qu’elle croit au dogme de la préexistence de la matière. Elle s’attache à chercher les ‘substances efficaces’ dans les plantes et publie que la plante appartient à un univers vivant qui forme un tout. Pourtant, quelques expériences devraient lui donner à réfléchir ; ainsi elle a pu constater que certains alcaloïdes tirés des végétaux entraînaient des effets secondaires indésirables alors que l’on n’enregistrait aucune r&action défavorable quand on utilisait toute la plante. ‘D’ailleurs, dit-il, l’industrie pharmaceutique a tenu compte de ce phénomène et elle ajoute des alcaloïdes de complément, à la morphine notamment, afin d’éviter les inconvénients primitivement signalés.’ En fait, comme l’a affirmé Goethe, la plante est le reflet terrestre d’une image spirituelle qui est à l’origine de tout. L’esprit a précédé la matière et la matière n’est que de l’esprit à un niveau inférieur. A l’appui de cette conception quelque peu déroutante, le Dr Hauschka cite les travaux de nombreux savants, et en particulier ceux du baron Albrecht von Herzeele qui remontent à 1879 et qu’il a vérifiés personnellement depuis une vingtaine d’année. Dans son laboratoire de Berlin, von Herzeele a établi par plus de cinq cents analyses que les minéraux (potassium, magnésium, phosphore, calcium, souffre, etc..) contenus dans des graines mises à germer dans de l’eau distillée augmentaient de poids. Donc de la matière se créait et le savant allemand n’a pas hésité à proclamer que le premier milligramme de calcium n’est pas plus vieux que la première plante ; ce n’est pas le sol qui fait la plante, mais la plante qui fait le sol !Les expériences que j’ai effectuées, m’a dit le Dr Hauschka, en pesant dans un système clos et avec toutes les précautions scientifiques indispensables des graines qui germaient,ont pleinement confirmé les recherches de von Herzee-le ; leur poids varie en fonction des diverses phases de la lune. Ceux qui doutent n’ont qu’à répéter ces expériences ; ils obtiendront les mêmes graphiques que moi et alors ils en viendront à se demander, eux aussi, si la vie n’a pas précédé l’existence de la matière. À suivre

GELUK IS WAT JE ANDEREN GEEFT De anderen

gelukkigste mensen doen werk waar ze mee helpen. David Servain-Schreiber

12

We zitten te brunchen aan de rivier de Charles. Het restaurant ligt niet ver van Laura en Jacks laboratoria in het wereldberoemde Massachussets Institute of Technology (MIT) in Cambridge. We praten over hun glanzende carrière. Maar het ongewone is dat mijn vrienden — inmiddels in de vijftig en beiden gegadigde voor een Nobelprijs — hun blik telkens afwenden, terwijl ik ze altijd heb gekend met een open, zelfverzekerde blik. Ze geven toe dat ze hun brandende ambitie hebben verloren. ‘Na een poos ga je beseffen dat het zoveelste artikel in een wetenschappelijk tijdschrift de wereld niet gaat veranderen’, zeg-gen ze, ‘en dat uiteindelijk de prijzen, de eerbewijzen, de erken-ning op internationale conferenties weinig inhoud hebben. Die zijn geen voedsel voor de ziel. Dat hebben we ons misschien nogal laat gerealiseerd, maar we zijn nu aan het kijken hoe we onszelf opnieuw kunnen uitvinden…’ Een van hun taken als hoofd van een laboratorium motiveert hen nog wel: ‘Ons bezighouden met jonge promovendi die bij ons zijn komen werken, ze alles bijbrengen wat wij hebben geleerd, ze helpen creatief te zijn, ze stimuleren doortastender, moediger en nauwkeuriger te worden, ze helpen hun carrière op te bouwen… Aan dat aspect hebben we altijd enorm veel plezier beleefd. Misschien zouden we ons daar nu aan moeten wijden.’ Dit verbaasde me allemaal niets. Ik herinner me nog goed dat een van mijn docenten psychotherapie me vertelde dat de mensen die het gelukkigst zijn met hun baan werk doen waar ze anderen mee kunnen helpen: als brandweerman, psycholoog, predikant, arts, maatschappelijk werker… Ik had er zelf ook voor gekozen te stoppen met onderzoek in het laboratorium en meer tijd te wijden aan werken in klinieken en aan de hulporganisatie Artsen zonder Grenzen. Ik had liever dagelijks contact met mensen dan met de apparatuur van het onderzoekscentrum. Matthieu Ricard, een Franse monnik en boeddhistische filosoof, mag zijn lezers er graag aan herinneren dat de enige betrouwbare bron van welzijn niet schuilt in wat we voor ons eigen plezier doen, maar wat we doen om de mensen om ons heen gelukkig te maken. We hebben tenslotte allemaal het vermogen om anderen de hand te reiken, zelfs als onze motieven egoïstisch zijn omdat we zelf een goed gevoel willen hebben. Aan de universiteit van Vancouver in Canada gaf onderzoeker Elizabeth Dunn aan twee groepen studenten een klein bedrag. De eerste groep kreeg opdracht het aan zichzelf te besteden: rekeningen afbetalen, iets voor zichzelf aanschaffen. De tweede moest het geld gebruiken om een cadeautje voor iemand te kopen of het aan een goed doel te schenken. Toen de studenten na afloop terugkwamen, schreven de onderzoekers in 2008 in een artikel in Science, had de groep die kleren of een elektronische gadget had aangeschaft een moment van genoegen ervaren, maar geen blijvende voldoening. De andere groep echter, die zijn geld had gebruikt om iemand blij te maken, kwam helemaal stralend terug. Pater Ceyrac heeft eens geschreven: ‘Alles wat niet gegeven wordt, gaat verloren.’ Ik weet niet of ik zo ver zou gaan, maar wat ik wel weet, is dat we de volgende keer dat we een beetje somber zijn, beter af zouden zijn door aan iemand in onze omgeving te denken die we kunnen helpen, in plaats van te gaan

13

winkelen of een grote bak ijs naar binnen te werken. Als we nu allemaal dat voorbeeld van geluk door middel van altruïsme eens gingen over-nemen - daar zou de wereld alleen maar van kunnen opknappen. David Servan-Schreiber is hoogleraar psychiatrie in Frankrijk en Amerika, en auteur van Uw brein als medicijn en Antikanker. Dit artikel verscheen in Ode Magazine – Mei 2010

NIEUW GEZICHTSPUNT : ALCOHOL, wat doet het met ons? In vergelijking tot andere verslavende middelen is er iets opmerkelijks met alcohol: het is voor de meeste mensen doodnormaal om het te gebruiken. In deze brochure wordt met andere ogen naar alcohol gekeken. Wat doet het bij de mens, in lichaam, ziel en geest? Waarom werkt het verslavend en hoe verloopt zo’n verslaving? Wat zit er achter de verslaving en op welke manier kun je de strijd met de verslaving aangaan? Deze brochure helpt en verheldert. Hoe bestellen? Zie hieronder

Gezichtspunten via VITAéSANA te verkrijgen De brochures kosten € 4,20 ( verzendingskosten inbegrepen) per stuk nr. 1- Antroposofische geneeskunst (Nico Francken) nr. 2- Nervositeit (Jaap van de Weg) nr. 4- Allergie (Otto Wolf) nr. 5- Mens en werk (A.H.Bos) nr. 6- Euritmietherapie (Roel Munniks) nr. 7- Depressie (A.J.Welman) nr. 8- Koorts (Peter Staal) nr. 9- Verslaving (Jac Hielema & Jelle van der Meulen) nr. 10- Aids en het ik (Arie Bos) nr. 11- Ziek-zijn, beter worden. Hyperventilatie en hoge bloeddruk (Aart v.d.Stel) nr. 12- Antroposofische geneesmiddelen (Huib de Ruiter) nr. 13- Tijd en ritme (Walther Bühler&A.Schütze) nr. 14- Vermoeidheid (Paul Meuwese) nr. 15- Mens en voeding (Machteld Huber) nr. 16- Biografie en ziekte (Jan Saal) nr. 17- Grenzen aan de automatisering (Paulus Morssink) nr. 18- Seksualiteit (dubbelnummer) (Manfred van Doorn) nr. 19- Verplegen vanuit antroposofisch perspectief (Patricia Wessels) nr. 21- Spreken en spreektherapie (Xandor KoesenYork) nr. 22- (Anti)conceptie (Luc Vandecasteele) nr. 23- Antroposofische fysiotherapie (Marie-J.Gijsberts, Bert v.d.Hart, Jos Hendriksma, Frank Sloot) nr. 24- Omgaan met angst (Jeanne Dictus) nr. 25- Orgaandonatie (Madeleen Winkler&Roel den Dulk) nr. 28- Heilpedagogie (Michel Gastkemper) nr. 29- Kunstzinnige therapie (Jan Saal) nr. 30- Burn-out (Jaap v.d.Weg) nr. 32- Vrouwenzaken (Johanna Priester) nr. 33- Salutogenese, oerbronnen van gezondheid (Michaëla Glöckler) nr. 34- Genezende klanken en vormen – Chirofonetiek (Alfred Baur) nr. 35- RSI Kop en staart van de muisarm - (Josée Hendriksma)

14

nr. 36- Sociale gezondheidszorg in levensloop en gemeenschapsvorming (Jan saal) nr. 37- Slapen en slaapproblemen (diverse auteurs) nr. 38- Het wezen van kunstlicht (Wilfried Nauta) nr. 39- Psychosociale hulpverlening (Jeanne Dictus) nr. 40- Zingeving in de laatste levensfasen (Jan Saal) nr. 41- Slapen en waken (Joop van Dam) nr. 42- Inenten (Marleen Winkler en Pieter Meester) nr. 43-Gezond op reis (Mieke Linders) nr. 44-Over plaaggeesten, spoken en engelen (Jaap van de Weg) nr. 46-Adem en ademhalingsproblemen (Jaap van de Weg) nr. 47-Alcohol, wat doet het met ons (Jaap van de Weg)

GEZICHTSPUNTEN : DUBBELNUMMERS de dubbelnummers € 6,80 (verzendingskosten inbegrepen) per stuk nr. 20- Gids voor ziektepreventie en zelfmedicatie (P.Meuwese) nr. 26- Levensvragen. Een vraagbaak bij biografisch zelfonderzoek (Roel den Dulk) nr. 27- Stervensbegeleiding. Hulp bij sterven (René Zeylmans)

nr. 31- Praktische oefeningen voor een innerlijke ontwikkeling (Roel den Dulk) GEZICHTSPUNT : SPECIALE UITGAVE Te bekomen door overschrijving van 9,00 euro op onze rekening nr. 45- Leven met reuma – met DVD – ANDERE PUBLICATIES -Kanker en Iscador. Gratis -In doeken gewikkeld het kindeke – Ervaring met het inbakeren baby € 4,20 (verzendingskosten inbegrepen)

HOE BESTELLEN? Deze publicaties worden, na betaling van het verschuldigde bedrag op bankrekening: 523-0400258-14 t.n.v. Vereniging Antroposofische Gezondheidszorg met vermelding van nummers/titel(s), verzonden aan uw adres. Bij betaling van het lidgeld van VitaéSana - VAG mag je een gratis gezichtspuntje kiezen uit bovenstaande nummers, vermeld het nummer bij ‘mededeling’ op je overschrijving. Het wordt je dan toegestuurd. Bestellen per e-mail kan ook via [email protected] Na ontvangst van betaling wordt alles toegestuurd.

Terugbetaling van de gezondheidszorg door de mutualiteiten Homeopathie Een terugbetaling van 20% van de aankoopprijs van erkende homeopa-thische producten die door een geneesheer werden voorgeschreven en in een apotheek werden aangekocht. De terugbetaling gebeurt na het indie-nen van de attesten van vergoedbare farmaceutische verstrekkingen in het kader van de bijkomende verzekering, afgeleverd door uw apotheker. Worden o.a. niet terugbetaald : voedingssupplementen, Chinese kruiden, oligo-elementen, allopathie, plantaardige producten en buitenlandse labo’s. Osteopathie - chiropraxie en manuele therapie Een tegemoetkoming van 10 euro per behandeling door een osteopaat, chiropractor of manuele therapeut, met een maximum van 6 behandelingen per jaar voor een alleenstaande en 12 behandelingen per jaar voor een gezin.

15

Iedere erkende osteopaat, chiropractor en manuele therapeut ont-vangt van ons ziekenfonds een getuigschriftenboekje. Na afloop van iedere sessie overhandigt hij u een getuigschrift aan de hand waarvan u de tussenkomst bij uw ziekenfonds kunt aanvragen. Acupunctuur Een tegemoetkoming van 10 euro per behandeling door een acu-puncturist met een jaarlijks maximum van 6 behandelingen voor een alleenstaande en 12 behandelingen voor een gezin. Naast geneesheren-acupuncturisten komen ook de verstrekkers aange-sloten bij een geregistreerde beroepsvereniging voor acupunc-turisten in België in aanmerking : BAF – ABADIC – EUFOM De tussenkomst wordt uitbetaald na voorlegging van het getuig-schrift afgeleverd door de acupuncturist. Belangrijk De terugbetaling van de 5 hiervoor vermelde therapieën is combineerbaar maar mag in het totaal het maximum voorziene bedrag per jaar niet overschrijden : 124 euro v. een gezin en 62 euro voor een alleenstaande CHRISTELIJKE MUTUALITEIT Homeopathie : Uw CM-voordeel en voorwaarde lid zijn van CM. CM betaalt 30 procent van uw uitgaven voor homeopathische geneesmiddelen terug. Deze tegemoetkoming is onbeperkt, er is dus geen jaarlijks maximumbedrag. Voor homeopathische magistrale bereidingen geldt eveneens een tegemoetkoming van 30 procent van uw uitgaven maar met een maximum van 50 euro per jaar per persoon. De geneesmiddelen zijn voorgeschreven door een arts die erkend is door het Riziv en aangekocht bij een apotheker die in België is gevestigd. De producten komen voor op de lijst waarvoor een CM-tegemoet-koming is voorzien. Ze worden op het attest van de apotheker aangeduid met een asterisk (*). BOND MOYSON Alternatieve geneeswijzen - Homeopathie Per jaar wordt 20% van de uitgaven voor de aankoop van homeopa-thische geneesmiddelen terugbetaald, met een maximum van 75 €. Voorwaarden? De homeopathische geneesmiddelen moeten voorge-schreven worden door een arts. De producten moeten aangekocht worden in een apotheek en voorkomen op een door de mutualiteit samengestelde lijst. Wat moet ik doen? De apotheker bezorgt u een computerattest waarop alle aangekochte homeopathische geneesmiddelen vermeld staan die voor een tegemoetkoming in aanmerking komen. VLAAMS EN NEUTRAAL ZIEKENFONDS Alternatieve raadplegingen Raadplegingen voor niet-conventionele praktijken nl. acupunctuur, antroposofische geneeskunde, chiropraxie, hippotherapie (voor patiënten met autisme of een motorische handicap), homeopathie en osteopathie worden gedeeltelijk terugbetaald. De tussenkomst bedraagt 10 euro per bezoek, met een maximum van € 50 per kalenderjaar en per rechthebbende. Dit maximum geldt voor alle disciplines samen. ONAFHANKELIJK ZIEKENFONDS Alternatieve geneeswijzen Homeopathie – fytotherapie: tot € 75,00 per persoon/per kalenderjaar en tot € 186,00 per gezin/per kalenderjaar.

16

Chiropraxie, osteopathie en acupunctuur: € 10,00 per zitting, tot 5 zittingen per persoon, per kalenderjaar. En daarbovenop betaalt OZ je voor 10 extra zittingen per gezin/per kalenderjaar nog eens € 10,00 per zitting terug. VOORWAARDEN Homeopathie – fytotherapie In regel zijn met de OZ-bijdragen comfort of standaard. De geneesmiddelen moeten voorgeschreven zijn door een arts en afgeleverd door een apotheker. Chiropraxie, osteopathie en acupunctuur In regel zijn met de OZ-bijdragen comfort of standaard en voor de 10 extra zittingen in regel zijn met de OZ-bijdragen comfort. Behandeling moet gebeuren door een geneesheer of kinesist (bij acupunctuur kan ook een A1 verpleegkundige). De osteopaat moet vermeld staan op de lijst van erkende osteopaten. HOE BEKOMEN Homeopathie – fytotherapie Bij OZ een door de apotheker afgeleverd attest indienen. Chiropraxie en acupunctuur Bij OZ een betalingsbewijs indienen. Osteopathie

WIST U DAT U MET UW VERZEKERINGSPOLISSEN MEER KUNT DOEN DAN ALLEEN MAAR VERZEKEREN? DAT U MET BELEGGINGEN MEER KUNT DOEN DAN ALLEEN MAAR BELEGGEN? TOCH KUNT U DAT! Het

makelaarskantoor

ETHIS

staat

namelijk

jaarlijks

minimum 10% van zijn commissie af aan een organisatie van uw keuze, een organisatie die u zelf de moeite waard vindt. Er worden nu reeds 35 organisaties in aanmerking genomen, waaronder het VitaéSana

Bij OZ het door het intermutualistisch goedgekeurde standaarddocument voorleggen. Meer informatie via Vereniging Antroposofische Gezondheidszorg tel. 03-605 7819, fax 03-605 7820, [email protected] www.vitaesanavzw.be Veranderen van ziekenfonds? U belt eenvoudig het ziekenfonds van uw keuze, zij regelen de nieuwe aansluiting en tevens de opzeg bij uw huidige ziekenfonds.

- VAG. U kunt dus zulke initiatieven financieel steunen zonder dat het u iets kost en met behoud van alle waarborgen die uw polissen u toezeggen. Het volstaat dat u ETHIS aanduidt als uw makelaarskantoor. Als bijkomend voordeel kunt u steeds beroep doen op deskundig advies.

17 Enkele toelichtingen op volgende bladzijde.

Ethis verzekeren CVBA is geen verzekeringsmaatschappij. U sluit uw polis af met de verzekeringsmaatschappij naar uw keuze. ETHIS treedt op als tussenpersoon. U kunt ook voor

polissen, die u in het verleden hebt afgesloten, ETHIS als uw makelaarskantoor aanduiden. Het hoeven dus geen nieuwe polissen te zijn. U hoeft zelf geen stappen te ondernemen. Met uw akkoord zal ETHIS het nodige doen. Alle verzekeringen komen in aanmerking: brand, auto’s, burgerlijke aansprakelijkheid, hospitalisatie enz... Er kan worden onderzocht of u niet te laag of te hoog verzekerd bent en of er betere of goedkopere alternatieven op de markt zijn. En niet te vergeten: bij uw beleggingen kan ETHIS u eveneens behulpzaam zijn, in het bijzonder voor levensverzekeringen, pensioensparen, beleggingsfondsen en leningen, groepsverzekeringen, vrij aanvullend pensioen e.d. Ook is er agentuur van de TRIODOSBANK, waardoor alle openingen van rekeningen en beleggingen kunnen verzorgd worden. Voor steun gaat de aandacht naar organisaties die op spirituele basis werken en een hoger doel nastreven. Zuiver commerciële ondernemingen en politieke partijen komen niet in aanmerking. In 2003 werden gesteund o.a. vzw Landwijzer (biologisch dynamische landbouw), Steinerscholen, De Christengemeenschap, Greenpeace, het V.A.G. en vele andere. U kunt zelf ook een organisatie aanduiden die door ETHIS kan worden aanvaard. Zaakvoerder is Leon Vervecken. U KUNT DUS AAN UW POLISSEN EEN INTERESSANTE MEERWAARDE GEVEN Wend u onbevangen tot CVBA ETHIS VERZEKEREN, Draaiboom 42, 2242 Pulderbos e-mailadres: [email protected] Tel. 03 / 484 44 50 Fax. 03 / 464 16 26



VITAéSANA vzw K Kllookkssttrraaaatt 1100--22660000--A Annttw weerrppeenn TTeell.. 0 03 3//6 60 05 57 78 81 19 9 FFaaxx.. 0 03 3//6 60 05 57 78 82 20 0 iin nffoo@ @vviittaaééssaan naavvzzw w..b bee w ww ww w..vviittaaeessaan naavvzzw w..b bee B Baan nkk TTrriiood dooss 5 52 23 3--0 04 40 00 02 25 58 8--1 14 4

18



19