Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst
december 2010
Inhoudsopgave
Een duurzame toekomst
3
Belang duurzaamheid
5
Toetsing 8 Corporate governance code De rol van accountants en consultants
9 12
Verantwoording 13 Contact 14
Een duurzame toekomst
Duurzaam ondernemen heeft zich ontwikkeld vanuit de idealistische sfeer naar een volwaardige groeistrategie. Als geïntegreerd onderdeel van de ondernemingsstrategie biedt duurzaamheid de mogelijkheid om de financiële prestaties van een organisatie te verbeteren. Deloitte gelooft dat alleen organisaties met een duurzame ondernemingsstrategie op termijn concurrentievoordeel behalen en doet er zelf alles aan om ervoor te zorgen dat duurzaamheid in de genen van de organisatie gaat zitten. Niet alleen streeft Deloitte dit na voor de eigen organisatie, maar ook voor haar klanten en relaties. In dit kader heeft Deloitte onderzoek gedaan naar hun duurzaam ondernemerschap.
Hoe kijken commissarissen aan tegen het thema duurzaamheid, en hoe zien zij hun rol in het streven naar duurzaam ondernemerschap? Wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van de corporate governance code en wat is de rol van de accountant in relatie tot het thema duurzaamheid? Deze vragen staan centraal in de Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst. In 2008 heeft Deloitte onderzoek gedaan naar de rol van de commissaris bij het vaststellen van bestuurdersbeloningen en de kennis van de corporate governance code. Een aantal vragen uit dit onderzoek, is nu wederom voorgelegd.
In het kort Duurzaamheid is (zeer) belangrijk
97%
Duurzame thema’s zijn opgenomen in organisatiedoelstellingen
69%
Duurzaamheidsdoelstellingen zijn opgenomen in kpi’s
26%
Commissaris is van mening dat organisaties duurzaamheids-kpi’s moeten opstellen
72%
Raad van Commissarissen moet een dominantere, corrigerende rol hebben bij bestuurdersbeloningen
93%
Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst
3
Belangrijkste uitkomsten Uit het onderzoek blijkt dat duurzaamheid hoog op de agenda staat en in de toekomst nog belangrijker wordt. Dat ziet 97% van de commissarissen bij hun organisatie. Commissarissen lijken echter hun rol die belangrijk is voor het streven naar duurzaam ondernemerschap nog niet erg dwingend in te vullen. Tweederde van de organisaties heeft duurzaamheid opgenomen in de strategische doelstellingen. Opvallend is dat slechts een derde het duurzaamheidsbeleid meeneemt in de kritische prestatie indicatoren (kpi’s), terwijl 72% van de commissarissen wil dat dit gebeurt. Bovendien geeft 93% aan dat zij weten dat de maatschappij meer toezicht van hen verwacht. In vergelijking met de survey die Deloitte in 2008 deed, blijkt dat meer commissarissen op de hoogte zijn van de corporate governance code. Toch geeft nog 5% aan maar matig op de hoogte te zijn van de code.
4
Maar er zit vooruitgang in, in 2010 is een op de twintig commissarissen matig op de hoogte, terwijl het in 2008 nog om een op de vier commissarissen ging. Ook de economische crisis en vraagstukken als globalisering, bevolkingsgroei en het opraken van fossiele bronnen blijken effect te hebben op de rol van commissarissen. Zij voelen zich aangespoord om door de druk die er vanuit de maatschappij komt meer te doen aan het duurzaam ondernemerschap van hun organisatie. Voor de toekomst ziet het ernaar uit dat commissarissen zich verder gaan professionaliseren. Uit de ingevulde vragenlijsten blijkt dat ze worstelen met het concretiseren van het thema duurzaamheid. In totaal 64% van commissarissen geeft aan dat zij advisering en ondersteuning van adviesorganisaties (zeer) belangrijk vinden. Commissarissen lijken nu vooral op zoek naar ondersteuning bij het concretiseren van het strategische duurzaamheidsbeleid en het vertalen daarvan in goede en transparante kpi’s.
Belang duurzaamheid
Vrijwel alle commissarissen vinden duurzaamheid (zeer) belangrijk (97%, niet in grafiek) en vinden het dan ook (zeer) belangrijk (97%, niet in grafiek) dat de organisatie(s) waar zij commissaris zijn hier aandacht aan besteedt/besteden.
Belangrijkste onderdeel duurzaamheid
37,4%
De meningen zijn sterk verdeeld over welk onderdeel van duurzaamheid het meest belangrijk gevonden wordt door organisaties.
25,3%
2% 4% 31,3%
investeren in medewerkers sociale betrokkenheid met de samenleving bescherming van het milieu geen van bovenstaande weet niet n = 99
Commissarissen verstaan onder duurzaamheid met name: zorgen voor een leefbare samenleving, beperken van verspilling en verantwoord risicomanagement voor organisaties.
Betekenis duurzaamheid
zorgen voor een leefbare samenleving
70%
beperken van verspilling
61%
verantwoord risicomanagement voortbestaan lange termijn
57%
beperken CO2-uitstoot
50%
nastreven integriteit en ethisch gedrag medewerkers
46%
beperken van energiegebruik gebouwen
41%
bieden opleidingsmogelijkheden medewerkers
35%
n = 99 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst
5
Vooral deze eerder genoemde thema’s, zij het in omgekeerde volgorde, verdienen volgens commissarissen meer aandacht binnen de organisaties waar zij commissaris zijn.
Thema's die meer aandacht verdienen verantwoord risicomanagement voortbestaan bedrijf lange termijn
47%
beperken van verspilling
39%
zorgen voor een leefbare samenleving
38%
bieden opleidings-/ ontwikkelingsmogelijkheden medewerkers
30%
beperken van energiegebruik gebouwen
28%
nastreven van integriteit en ethisch gedrag bij medewerkers
26%
n = 99 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Volgens de commissarissen besteden organisaties met name aandacht aan duurzaamheid omdat zo ondernemingsdoelstellingen op lange termijn beter gerealiseerd worden. Daarnaast wordt aandacht besteed aan duurzaamheid omdat dit bijdraagt aan een positief imago.
Reden aandacht voor duurzaamheid ondernemingsdoelstellingen beter realiseren op lange termijn
81%
draagt bij aan het positieve imago van de onderneming
75%
onderneming volgt hiermee (inter)nationale trends op
33%
protesten vanuit de samenleving worden hiermee voorkomen
18%
12%
hiermee nemen claimrisico's af
21%
anders
n = 99
Toch zijn volgens de commissarissen de financiële prestaties van een organisatie iets belangrijker dan duurzaamheid.
0%
20%
40%
60%
80% 100%
Belang duurzaamheid vs. financiële prestaties 50%
42%
40% 31%
30% 20% 10%
10%
17% n = 99
0% Duurzaamheid
6
Financiële prestaties
Volgens commissarissen neemt de maatschappelijk druk voor duurzaam verantwoord ondernemen door globalisering, bevolkingsgroei en milieuproblemen steeds meer toe. De huidige generatie is verantwoordelijk voor de erfenis naar toekomstige generaties. Er is meer bewustwording dat producenten en consumenten hun gedrag moeten aanpassen om te zorgen dat de maatschappij ook in de toekomst leefbaar blijft. Ook de financiële crisis heeft geleid tot meer bewustwording voor duurzaamheid. Slechts een enkeling ziet duurzaamheid als een modeverschijnsel.
“Het bewustzijn dat het hier een gezamenlijke verantwoordelijkheid van producent en consument betreft is groeiend. Daarnaast is het uiteindelijk dus in het belang van alle stakeholders.”
“Voor een deel is het welgemeende zorg over het milieu, en over de duurzaamheid van het financiële en economische stelsel. Voor een ander deel is het een hype. Een onderneming of organisatie kan het zich niet permiteren om geen aandacht aan duurzaamheid te besteden”
De verwachting van commissarissen is dat de aandacht voor duurzaamheid ook in de toekomst niet meer weg te denken is.
Toekomstverwachting aandacht duurzaamheid
dit onderwerp is dan niet meer weg te denken
84%
de aandacht voor dit onderwerp zal hetzelfde zijn als nu
12%
de aandacht voor dit onderwerp neemt af
n=99
3%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst
7
Toetsing
In het overgrote deel van de organisaties (87%) zijn toetsingscriteria voor duurzaamheidsdoelstellingen opgesteld door de Raad van Bestuur. De verantwoordelijkheid voor het houden van toezicht op de naleving hiervan zou volgens commissarissen vooral bij de Raad van Commissarissen (85%) moeten liggen, maar ook de Raad van Bestuur zou hier een rol in kunnen spelen (67%) (niet in grafiek). Bij een derde van de bedrijven zijn de thema’s investeren in medewerkers en bescherming van het milieu opgenomen in kpi’s. Bij de overige organisaties zijn deze thema’s vaak in de organisatiedoelstellingen opgenomen. Sociale betrokkenheid wordt het minst vastgelegd in kpi’s of organisatiedoelstellingen.
Huidige opname duurzaamheid in KPI’s
investeren in medewerkers
31%
bescherming van het milieu
29%
sociale betrokkenheid met de samenleving
67%
19%
0%
Vrijwel alle commissarissen zijn van mening dat de samenleving meer toezicht van hen verwacht op het gebied van duurzaamheid. Bijna driekwart is het eens met de stelling dat organisaties kpi’s moeten opstellen in het kader van duurzaamheid. Slechts een derde van de commissarissen is echter van mening dat de controle hierop gekoppeld moet worden aan de financiële audit.
73%
11%
66%
20%
40%
19%
60%
80% 100%
KPI's
organisatiedoelstellingen
geen van beide
niet ingevuld
Toezicht duurzaamheid
De samenleving verwacht tegenwoordig op het gebied van duurzaamheid meer toezicht van commissarissen.
10%
Organisaties moeten in het kader van duurzaamheid KPI’s opstellen, zodat inzichtelijk wordt hoe en in welke mate zij aandacht besteden aan dit onderwerp.
14%
Controle op het naleven van afspraken over duurzaamheid zou gekoppeld moeten worden aan de financiële audit.
83%
58%
5% 31%
0%
20%
20%
29%
40%
60%
28%
80% 100%
zeer mee eens mee eens niet mee eens, niet mee oneens mee oneens zeer mee oneens
8
Corporate governance code
Deloitte heeft in 2008 onderzoek gedaan naar de rol van commissarissen bij het vaststellen van bestuurdersbeloningen, (Synovate 2008). Enkele vragen uit dit onderzoek zijn opnieuw voorgelegd aan commissarissen om zo inzicht te verkrijgen in de ontwikkeling op dat gebied.
NB: Vanwege de geringe steekproefomvang zijn de resultaten uit het onderzoek uit 2008 indicatief.
Vrijwel alle commissarissen zijn redelijk tot goed op de hoogte van de bevindingen en aanbevelingen in het rapport van de commissie Frijns over de naleving van de corporate governance code. Slechts 5% zegt hier matig van op de hoogte te zijn. In 2008 was nog een op de vier commissarissen matig op de hoogte van de bevindingen en aanbevelingen in het rapport. Het aandeel commissarissen dat redelijk op de hoogte is, lijkt gestegen ten ten opzichte van 2008 (2010: 37%, 2008: 20%). Maar opvallend is dat het aandeel commissarissen dat goed op de hoogte is, de afgelopen twee jaar niet is toegenomen (2010: 58%, 2008: 55%) terwijl dit gezien de maatschappelijke aandacht voor dit thema wel in de lijn der verwachting zou liggen.
Op de hoogte van corporate governance code
58% goed 55%
37% redelijk 20%
5% matig 25%
0%
10%
20%
2010 (n=99)
Driekwart van de commissarissen denkt dat het wettelijk vastleggen van de corporate governanceregels geen effect zal hebben op de naleving van deze regels. Een op de vijf commissarissen denkt dat hierdoor de regels wel strikter zullen worden nageleefd. Deze situatie is vergelijkbaar met 2008.
30%
40%
50%
60%
2008 (n=20)
Strikter naleven corporate governance regels indien wettelijk vastgelegd
75%
nee, zou niet uitmaken
70% 19%
ja, zou strikter nageleefd worden
20% 6%
weet niet/geen antwoord
10% 0%
20%
2010 (n=99)
40%
60%
80%
2008 (n=20)
Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst
9
Op de vraag hoe men, zo nodig, zou willen ingrijpen in de hoogte en structuur van beloningen van bestuurders, antwoordt zeven op de tien commissarissen dat hij/zij voorstander is van zelfregulering. Bijna een kwart is voor een combinatie van zelfregulering en wettelijke/fiscale maatregelen. Slechts 5% is voorstander van enkel wettelijke/ fiscale maatregelen. Het aandeel commissarissen dat voorstander is van een combinatie van beide, lijkt te zijn toegenomen ten opzichte van 2008.
Manier ingrijpen beloningen
70%
zelfregulering
90% 22%
beide/mengvorm
10% 5%
wettelijke/fiscale maatregelen
0%
weet niet/geen mening
0%
2%
0%
20%
40%
2010 (n=99)
In het derde rapport van de commissie Frijns wordt de Raad van Commissarissen een dominantere, corrigerende rol toebedeeld als het gaat om de bezoldiging van bestuurders. Vrijwel alle commissarissen zijn het eens met deze aanbeveling van de commissie Frijns. In 2008 leken minder commissarissen het met deze aanbeveling eens te zijn.
80%
100%
2008 (n=20)
Mening aanbeveling dominantere rol RvC
93%
mee eens
80% 6%
niet mee eens, niet mee oneens
mee oneens
15% 1% 5%
0%
20%
2010 (n=99)
10
60%
40%
60% 2008 (n=20)
80%
100%
Acht op de tien commissarissen hebben momenteel zowel een toetsende als een inhoudelijke rol binnen de organisatie waar zij commissaris zijn. Er zijn hierin geen verschillen met 2008.
Rol commissaris
80%
ook inhoudelijk
85% 20%
hoofdzakelijk toetsend
15%
0%
20%
40%
2010 (n=99)
Tweederde van de commissarissen verwacht dat zijn/haar rol de komende jaren zal verschuiven naar een nog meer inhoudelijke rol. In 2008 verwachtte de helft van de commissarissen een verschuiving naar een meer inhoudelijke rol.
60%
80%
100%
80%
100%
2008 (n=20)
Verwachting ontwikkeling rol commissaris
63%
(nog) méér inhoudelijk
50% 30%
verwacht geen verschuiving
45% 5%
(nog) méér alleen toetsend
5% 2%
weet niet/geen antwoord
0% 0%
20%
2010 (n=99)
40%
60% 2008 (n=20)
Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst
11
De rol van accountants en consultants
Tweederde van de commissarissen vindt het (zeer) belangrijk dat een accountants- of adviesorganisatie expliciet wijst op de consequenties die de advisering op duurzaamheidsaspecten heeft. Ruim een kwart heeft hier geen uitgesproken mening over.
Belang aandacht voor duurzaamheid accountants- of adviesorganisatie
zeer belangrijk
15%
belangrijk
49%
niet belangrijk, niet onbelangrijk
28% 6%
onbelangrijk zeer onbelangrijk n = 99
Commissarissen zien vooral voor consultants een belangrijke, inhoudelijke rol met betrekking tot het thema duurzaamheid. Zij kunnen een rol spelen in de opzet van een programma op gebied van duurzaamheid. Denk hierbij aan het opstellen van kpi’s, opstellen van een ‘duurzaamheidscode’, advies geven vanuit ervaring bij andere organisaties en benchmarking. Voor accountants geldt volgens commissarissen vooral een toetsende rol.
1% 0%
20%
40%
60%
“De rol voor de accountant is zeer beperkt. Voor consultants op de specifieke kennisgebieden zal deze groot zijn. De vraag naar hoogwaardige kennis en ervaring zal toenemen. Geen oppervlakkigheid meer.”
“Een consultant kan behalve technisch advies, ook de relevantie in termen van publieke perceptie, winstgevendheid en continuïteit duidelijk maken. Benchmarking kan hierbij nuttig zijn.”
12
Verantwoording
Doelgroep en respons Voor het onderzoek zijn commissarissen van beursgenoteerde ondernemingen, publieke instellingen en de middengrote bedrijven benaderd. In totaal hebben 851 commissarissen een verzoek tot deelname ontvangen. Daarvan namen 99 commissarissen deel aan het onderzoek. Dit is een respons van 12%. Resultaten In deze rapportage zijn de resultaten van het onderzoek op totaalniveau in grafieken getoond en beschreven. In de rapportage is verder een vergelijking gemaakt met resultaten uit een onderzoek over Bestuurdersbeloningen dat in 2008 is uitgevoerd door Synovate. Dit onderzoek is destijds telefonisch uitgevoerd onder 20 commissarissen. Door de geringe steekproefomvang zijn deze resultaten indicatief. Doordat de methode van onderzoek in 2010 anders is dan in 2008 zijn de resultaten niet één op één vergelijkbaar. Bron Blauw Research in opdracht van Deloitte.
Deloitte Commissarissen Survey Een duurzame toekomst
13
Contact Caroline Zegers Partner / Voorzitter Commissarissen Programma Deloitte
[email protected] 06 5318 3728
Paul van Kalleveen Deloitte Research NL
[email protected] 06 2277 9764
Wilma Bontes Persvoorlichter Deloitte
[email protected] 06 2127 2102
14
Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see www.deloitte.com/about for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms. Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 140 countries, Deloitte brings world-class capabilities and deep local expertise to help clients succeed wherever they operate. Deloitte’s approximately 170,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence.
© 2010 Deloitte The Netherlands Designed and produced by MCBD at Deloitte, Rotterdam.
1.301.031
This publication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, any of its member firms, or any of the foregoing’s affiliates (collectively the “Deloitte Network”) are, by means of this publication, rendering accounting, business, financial, investment, legal, tax, or other professional advice or services. This publication is not a substitute for such professional advice or services, nor should it be used as a basis for any decision or action that may affect your finances or your business. Before making any decision or taking any action that may affect your finances or your business, you should consult a qualified professional adviser. No entity in the Deloitte Network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this publication.
