Kennisupdate SPO
De Wet Pensioencommunicatie Er opereren veel groepen op het terrein van pensioencommunicatie en er zijn net zoveel initiatieven en middelen om de deelnemer zijn pensioenregeling duidelijk te maken en om hem te informeren over de hoogte van zijn eigen pensioen. Het lijkt op een ‘overkill’ naar vorm en inhoud die de deelnemer ervan weerhoudt om ‘eens echt lekker in zijn pensioen te duiken’. Van informatie aanbieden naar pensioenkennis verwerven Met dit nieuwe wetsvoorstel dat aan de Tweede Kamer is aangeboden, moeten een aantal inhoudelijke aspecten beter geregeld worden. Te denken valt aan betere informatie over de onzekerheden in de aangeboden pensioenregeling, over de risico’s en de te verwachten koopkracht, en meer uniformiteit door een reductie of ineenschuiven van alle (liefst digitale) middelen. Het doel is alles wat pensioen betreft op één plaats bijeenbrengen. Dit draagt bij aan meer kennis van pensioen bij de deelnemer. Hij kan zichzelf een helder beeld vormen over welk pensioenbedrag hij mag verwachten. Met al die inspanningen is de verwachting dat de deelnemer kan worden aangezet tot meer zelfwerkzaamheid, zodat hij zelf zijn pensioensituatie leert kennen en actie onderneemt als hij dat nodig vindt. Je kunt het paard immers bij een mooie, met het juiste water gevulde drinkbak zetten, drinken moet het paard zelf. Hij moet er trek in hebben. De lange weg naar het wetsvoorstel In 2007 werden er informatiebepalingen in de pensioenwetgeving opgenomen. Dit was een belangrijke stap naar verbetering van pensioencommunicatie van pensioenfondsen en verzekeraars. Eind 2008 volgde een eerste rapport van OPF dat de noodzakelijke weg van generieke naar individuele informatievoorziening aanduidde. In mei 2011 kwam AFM met het visiedocument ‘Pensioenuitvoering’. Dat stelde: ‘Pensioencommunicatie moet deelnemers in staat stellen om vast te stellen of hun toekomstig pensioen toereikend is, [...] de pensioenfondsen moeten hun deelnemers zodanig voorlichten dat zij een financiële planning kunnen (laten) maken om vast te stellen of het verwachte pensioen bij pensionering, arbeidsongeschiktheid of overlijden voldoende zal zijn.’ Eind 2011 volgde het rapport ‘Evaluatie informatiebepaling pensioenwetgeving’ van Regioplan Beleidsonderzoek. Uit dat rapport blijkt dat de informatiebepalingen te gedetailleerd zijn, waardoor pensioenfondsen te weinig ruimte krijgen om maatwerk te leveren bij de informatieverstrekking aan hun deelnemers. Relevant is ook de conclusie dat belangrijke verplichte informatie-uitingen voor een deel van de deelnemers onvoldoende begrijpelijk en duidelijk zijn. © SPO 2015
Ook het rapport ‘Pensioencommunicatie; behoeften en barrières’ van TNS NIPO uit juni 2012 constateert dit: De informatie wordt niet begrepen: bijna de helft van de deelnemers heeft moeite met het begrijpen van de pensioeninformatie. Deelnemers staan niet open voor pensioeninformatie: bijna driekwart blijkt niet of nauwelijks open te staan voor pensioeninformatie. Alleen de pensioengerechtigden hebben aanzienlijk meer belangstelling (62%) voor informatie over pensioen. TNS NIPO geeft het advies om met vier groeipaden aan de slag te gaan, langs de twee assen ‘Meer bereik’ en ‘Beter begrip’. In juni 2012 kwam ook het position paper van de Pensioenfederatie en het Verbond van Verzekeraars uit, getiteld ’Aanbevelingen pensioencommunicatie’. Dit paper kent vijf speerpunten: Stap over op principle based informatiebepalingen. Maak goede afspraken over open normering in de wetgeving die de behandeling van de onderscheiden onderwerpen en de mogelijkheid tot digitale verstrekking regelt en de precieze invulling zo vrij als nodig laat. Bied pensioencommunicatie gelaagd aan; gebruik 3 lagen. Voorkom onduidelijkheid bij de deelnemer. Wees helder over bedragen; is dit koopkracht van nu of koopkracht straks. Voorkom stapeling; maak geen dubbele middelen. Kies voor duurzame en toekomstbestendige oplossingen. Het pensioendashboard binnen mijnpensioenoverzicht.nl zou dat pensioenoverzicht geen goed doen. Mijlpaal 1: dertig aanbevelingen In juli 2012 stuurde Henk Kamp, de toenmalig minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), dertig aanbevelingen naar de Tweede Kamer om de pensioencommunicatie te verbeteren. Deze aanbevelingen staan in het rapport ‘Pensioen in duidelijke taal’, het resultaat van de werkgroep Pensioencommunicatie van SZW, waarin ook de Pensioenfederatie vertegenwoordigd was. De dertig aanbevelingen bestrijken vijf deelgebieden. Het zijn aanbevelingen over: 1. Pensioencommunicatie in zijn algemeenheid als kaderstelling. 2. Communicatie over koopkracht en risico’s. 3. Transitiecommunicatie inzake het nieuwe pensioencontract. 4. Periodieke informatie over pensioenaanspraken. 5. Informatie over de gevolgen van belangrijke gebeurtenissen in de levensloop. De aanbevelingen staan vermeld in bijlage 1. Kennisupdate 'Pensioencommunicatie'
1
Mijlpaal 2: internetconsultatie Met al die input is sinds juli 2013 in diverse subwerkgroepen gewerkt aan het nieuwe wetsvoorstel Pensioencommunicatie. Dat ontwerpwetsvoorstel met de memorie van toelichting was gereed in november 2013. Op 29 november startte ook de internetconsultatie op basis van het voorontwerp. Deze consultatie duurde tot en met 17 januari 2014. De meningen van betrokken partijen na de consultatie In haar reactie signaleert de Pensioenfederatie (PF) medio januari 2014 deze zorgpunten: De vele vermeldingen dat bij of krachtens een AMvB, nadere regels gesteld worden, in het voorontwerp van de wet. De PF maakt zich zorgen of de gewenste open normen er wel komen en of het maatwerk mogelijk wordt dat essentieel is om de deelnemer centraal te kunnen stellen. Hoe kan er toezicht gehouden worden op de subjectieve norm ‘evenwichtig’, die wordt voorgesteld in het wetsvoorstel? Het inzichtelijk maken van de uitvoeringskosten die nodig zijn om alle wijzigingen te realiseren. En, daar waar mogelijk, bij te dragen aan de vermindering van de uitvoeringskosten van de pensioensector in het algemeen. De Stichting van de Arbeid (StvdA) stelt gelijktijdig dat: De uitvoeringskosten niet onnodig moeten worden verhoogd. Voorkomen moet worden dat de deelnemer te veel informatie krijgt waardoor onduidelijkheid wordt gecreëerd, zoals het UPO handhaven en daarnaast nieuwe middelen aanbieden. De (wettelijke) omgeving nog erg in beweging is, zoals het Financieel Toetsingskader (FTK). Kleine werkgevers hun communicatie ook (deels) moeten kunnen uitbesteden aan hun pensioenuitvoerder. Subjectieve termen als ‘correct’, ‘duidelijk’ en ‘evenwichtig’ beter binnen de pensioensector ingevuld kunnen worden dan door een AMvB. Maatwerk mogelijk moet blijven, omdat de pensioenregelingen zeer divers zijn. Bij het informeren over koopkracht een onderscheid moet worden gemaakt in de ontwikkeling door indexering en door overheidsbeleid. Een bruto-nettobepaling is onzeker gelet op de termijn en dat is ook niet de verantwoordelijkheid van het pensioenfonds. Het Verbond van Verzekeraars denkt dat de voorgestelde wettelijke maatregelen de kosten zullen doen oplopen zonder de zekerheid of de deelnemer er qua pensioenkennis wijzer van wordt. De wijze van communiceren sluit nog te weinig aan bij de behoeften van de klant en Tilburg University schat de kosten in tien jaar op zo’n 3,2 miljard euro. Het Verbond denkt dat een groot aantal beoogde wetswijzigingen niet zal leiden tot een verhoging van het pensioenbewustzijn, en ook niet zal helpen bij het toegankelijk maken van pensioeninformatie voor deelnemers. © SPO 2015
Het verbond wil met het periodiek ‘zenden’ van informatie tot een dialoog komen waarbij op het juiste moment wordt ingespeeld op de behoefte van deelnemers. Hierbij is een essentiële rol weggelegd voor het Pensioenregister, een succesvol platform. Het Verbond pleit voor wetsbepalingen aan de hand van open maar duidelijke normeringen, zonder dat de specifieke invulling van de communicatiemiddelen in lagere regelgeving tot op de letter wordt vastgelegd. Ook voor het Verbond is het op basis van dit wetsvoorstel onmogelijk om in te schatten wat de totale impact zal zijn. Voor alle artikelen bestaat namelijk de mogelijkheid om met een Algemene Maatregel van Bestuur nadere regels te stellen. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) zegt dat het wetsvoorstel zorgt voor pensioeninformatie die consumenten beter in staat stelt een goede financiële planning voor de oude dag te maken: 1. Hoeveel krijg ik? 2. Is dit genoeg voor mij? 3. Wat moet ik doen als dit niet genoeg is? Daarbij vraagt de AFM aandacht voor een goede en snelle uitbreiding van mijnpensioenoverzicht.nl. Dit bevat alle informatie rond opgebouwde AOW en werknemerspensioen en wordt steeds verder uitgebreid naar een pensioendashboard met nieuwe functionaliteiten, zoals inzicht in koopkracht en risico’s. De AFM vindt het van groot belang dat de uitbreiding van mijnpensioenoverzicht.nl snel en goed plaatsvindt. Het zal de belangrijkste informatiebron worden voor deelnemers. Hier volgt een overzicht van bovenstaande meningen en vraagpunten van deze vier partijen. Meningen/meningsverschillen Objectieve regels zijn nog onvoldoende uitgewerkt. Regels zijn te ver uitgewerkt; liever ‘open normering’. Maatwerk moet mogelijk blijven. De uniformiteit van middelen ontbreekt nog. Er zijn verschillende voorkeuren voor middelen. In bijlage 2 staat een overzicht van bestaande en beoogde middelen. Vraagpunten Wat kosten deze nieuwe communicatiemiddelen? Hoe ver moet je gaan met previews qua koopkracht? Gaat dit aanbod de deelnemer aanzetten tot zelfwerkzaamheid? Welke invloed heeft het nieuwe FTK (tijdpad en inhoud) op deze wet? Het wetsvoorstel Pensioencommunicatie werd voor advies aan de Raad van State verzonden in juni 2014. Op 2 september 2014 is het wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer. Kennisupdate 'Pensioencommunicatie'
2
Samenhang met andere wet- en regelgeving Het nieuwe Financieel Toetsingskader c.q. de inhoud van het nieuwe pensioencontract komt terug in de inhoud van de verplichte communicatie. Ook de Europese toezichthouder EIOPA deed intussen haar aanbevelingen voor gelaagde pensioencommunicatie. De partijen in de besluitvorming en hun taken De AFM; zij ziet toe op de nakoming van de verplichte pensioencommunicatie (deze nog aan te nemen wet). AFM let op de informatieverstrekking door pensioenuitvoerders, die in de pensioenwetgeving vastgelegde informatie moeten geven aan deelnemers. -
-
De sociale partners; zij onderhandelen over de pensioenovereenkomst en maken afspraken, bijvoorbeeld over de verdeling van de risico’s van het op te bouwen pensioen. Die risico’s voor de deelnemer inzichtelijk maken, is onderdeel van deze nieuwe communicatiewet. Het kabinet; zorgt dat deze wet er komt – al dan niet geamendeerd naar aanleiding van de actuele internetconsultatie en behandeling in de beide Kamers der Staten Generaal. Zij leggen samen in de pensioenwetgeving verplichtingen vast voor informatie en voorlichting over pensioen.
-
De Sociale Verzekeringsbank (SVB); zij is de uitvoerder van volksverzekeringen in Nederland, waaronder de AOW; de eerste pijler van het pensioen. De SVB speelt daarom een essentiële rol in de communicatie over pensioenen. De SVB levert nu de gegevens over de AOW aan het pensioenregister.
-
De Stichting Pensioenregister; een samenwerkingsverband tussen de Sociale Verzekeringsbank en alle pensioenuitvoerders (pensioenfondsen en pensioenverzekeraars) in Nederland. Zij beheert mijnpensioenoverzicht.nl.
De partijen en hun meningen AFM gaf in 2011 een visiedocument ‘Pensioenuitvoering’ af als input voor het wetsvoorstel. In januari 2014 gaf ze haar reactie aan het einde van de internetconsultatie (zie hierboven). De Stichting van de Arbeid (STvdA) gaf in juli 2013 een advies dat geordend was op een zestal punten. In januari 2014 gaf ze haar reactie aan het einde van de internetconsultatie (zie hierboven). De Pensioenfederatie (PF) ziet liever geen nieuw pensioendashboard, maar een aanpassing van het bestaande mijnpensioenoverzicht.nl. Zij gaf in januari 2014 ook haar reactie aan het einde van de internetconsultatie (zie hierboven).
-
Stichting van de Arbeid (STvdA); is het landelijk overlegorgaan van de centrale organisaties van zowel werkgevers als werknemers in Nederland; zij adviseert het ministerie van SZW over inhoud van de nieuwe wet.
Het Verbond van Verzekeraars (VvV) ziet liever geen nieuw pensioendashboard, maar een aanpassing van het bestaande mijnpensioenoverzicht.nl. Zij gaf in januari 2014 ook haar reactie aan het einde van de internetconsultatie (zie hierboven).
-
Pensioenfederatie (PF); behartigt namens meer dan 300 pensioenfondsen de belangen van 5,6 miljoen deelnemers, 2,9 miljoen gepensioneerden en 8,3 miljoen gewezen deelnemers. Zij denkt en werkt mee aan deze nieuwe wet. Lees ook hun position paper uit juni 2012 dat zij schreven in samenwerking met het Verbond van Verzekeraars.
Het vervolgtraject en verdere mijlpalen 1. Opstellen aangepast wetsontwerp; klaar op 27-62014 2. Inzenden naar Raad van State; 27-6-2014 3. Behandeling in de Tweede Kamer; 2015 4. Behandeling in de Eerste Kamer; 2015 5. Publicatie van de wet in het Staatsblad als start voor de uitvoering; gepland op 1-1-2016 6. Uitvoering wettelijke bepalingen?
-
Verbond van Verzekeraars (VvV); de evenknie van de PF. Zij denkt en werkt mee aan deze nieuwe wet. Lees ook hun position paper uit juni 2012 dat zij schreven in samenwerking met PF.
-
De Nederlandsche Bank (DNB); zij let op de financiële positie van pensioenuitvoerders, hoe zij met het pensioengeld omgaan dat zij beheren en hoe het fonds wordt bestuurd. DNB adviseert ook het kabinet.
-
De pensioenfondsen; zodra deze wet er is, voeren de pensioenfondsen de besloten nieuwe wetgeving uit. De genoemde strenge communicatie-eisen brengen waarschijnlijk hogere kosten met zich mee. Een goede inzet van digitale middelen kan helpen de kosten laag te houden. © SPO 2015
Kennisupdate 'Pensioencommunicatie'
3
Bijlage 1
30 Aanbevelingen van SZW (bron: ‘Pensioen in duidelijke taal’, juli 2012) Algemene aanbevelingen over pensioencommunicatie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Sluit aan bij de informatiebehoefte en de kenmerken van de deelnemer Bied de deelnemer een handelingsperspectief Zorg voor gelaagdheid in informatie en relevantie van de communicatie Communiceer op maat: vormvrijheid waar mogelijk, standaardisatie waar nodig Maak meer gebruik van digitale communicatiemiddelen Ontwikkel een online interactief Pensioendashboard Geef de werkgever een prominentere rol in de communicatie over pensioen Help de deelnemer met het verkrijgen van inzicht in zijn pensioeninkomen Zorg voor herstel van vertrouwen bij de deelnemer
Aanbevelingen over transitiecommunicatie 19.
Communiceer open en transparant over de overgang naar een nieuw pensioencontract
20.
De AFM, DNB, Pensioenfederatie en het Verbond van Verzekeraars bieden in samenspraak met SZW pensioenuitvoerders handvatten, die zij kunnen gebruiken bij het opstellen van een communicatieplan
Aanbevelingen over periodieke informatie over pensioenaanspraken 21. 22. 23.
Aanbevelingen over communicatie over koopkracht en risico’s
24. 25.
10.
26.
11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
Bied een totaaloverzicht van de eerste pijler (AOW) en tweede pijler pensioenen Geef inzicht in het op dit moment opgebouwde pensioen en in het te bereiken pensioen op een bepaalde pensioenleeftijd Geef waar mogelijk netto bedragen per maand Gebruik afgeronde bedragen Laat de koopkracht zien van het toekomstig pensioeninkomen Communiceer over het toekomstig pensioeninkomen in euro’s van nu Laat zien wat de koopkracht is van het pensioen in vergelijking met het loon Maak de deelnemer duidelijk dat er risico’s verbonden zijn aan het pensioen Laat een boven- en ondergrens zien van het te bereiken pensioen
© SPO 2015
Verminder de hoeveelheid informatie in het uniform pensioenoverzicht (UPO) Schaf het toeslagenlabel af Maak informatie over toeslagverlening meer ‘principle based’ Geef de deelnemer inzicht in uitvoeringskosten Actualiseer op termijn de aanspraken van expartners jaarlijks in het pensioenregister Geef de deelnemer inzicht in betaalde premies voor meer pensioenbewustzijn
Aanbevelingen over informatie over de gevolgen van belangrijke gebeurtenissen in de levensloop (life events) 27.
28. 29. 30.
Beperk het aantal verplichte informatieelementen bij indiensttreding en ontwikkel een alternatief communicatie-instrument voor de startbrief Onderzoek de wenselijkheid en de mogelijkheid om de kwaliteit van de (verschillende onderdelen van) de regeling in kaart te brengen. Geef de deelnemer inzicht in de gevolgen van een partnerpensioen op risicobasis Zorg dat de deelnemer beter weet wanneer hij zelf in actie moet komen bij life events
Kennisupdate 'Pensioencommunicatie'
4
Bijlage 2
Bestaande en beoogde informatiemiddelen Door middelen ter beschikking te stellen waarmee een deelnemer zelf kan werken en meer kennis over zijn persoonlijk pensioen kan verwerven, verwachten de betrokken partijen dat het pensioenbewustzijn hoger wordt. Maar een teveel aan (doelgelijke) middelen brengen ook geen helderheid of zekerheid. Het is een uitdaging voor alle deelnemers in dit traject om het eens te worden over uniforme middelen ten gunste van een beter pensioeninzicht bij de echte gebruiker. Bestaande middelen Mijnpensioenoverzicht.nl. Op mijnpensioenoverzicht.nl ziet een deelnemer, naast zijn AOW, hoeveel pensioen hij heeft opgebouwd en bij welke pensioenuitvoerder (pensioenfonds of verzekeraar). Ook ziet deze wat zijn nabestaanden krijgen als hij overlijdt. Mijnpensioenoverzicht.nl wordt verzorgd door de Stichting Pensioenregister. De Stichting Pensioenregister is opgericht door de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en alle Nederlandse pensioenuitvoerders. UPO Het Uniform Pensioen Overzicht toont het pensioeninkomen bij ouderdomspensioen, overlijden en arbeidsongeschiktheid. Het is een initiatief van pensioenfondsen en verzekeraars uit 2005 dat sinds 2007 een wettelijk karakter heeft. De – nieuwe – middelen die intussen zijn opgestart of in voorbereiding zijn Voor werkgevers • AFM publiceert sinds 2012 best practices in haar nieuwsbrief. • Een checklist van PF voor de werkgever om te gebruiken bij het arbeidsvoorwaardengesprek. • Een checklist van PF als leidraad bij een jaarlijks pensioengesprek tussen de werknemer (vanaf circa 55 jaar) en de werkgever (direct leidinggevende). • Een toolkit voor pensioenuitvoerders met handvatten om een sluitend communicatieplan met werkgevers op te stellen.
© SPO 2015
Voor deelnemers • De opzet van Pensioen123.nl; een informatie-set in drie lagen, als vervanger van de ‘startbrief’. Pensioen123 is opgesteld door de PF en het VvV en moet deelnemers op een toegankelijke manier inzicht geven in de meest relevante aspecten van zijn/haar pensioenregeling. Pensioen123 zal een helder en eerlijk beeld geven van de samenhang en de waarde van pensioen en informatiestapeling tegengaan. Op termijn zal Pensioen123 de startbrief en de toelichting bij het UPO waarschijnlijk gaan vervangen. Pensioen123 is begin 2015 nog niet definitief opgeleverd. •
Een uitbreiding van het UPO / mijnpensioenoverzicht.nl vanuit een actuele stand naar een vooruitblik met zicht op het pensioenbedrag met koopkracht en de risico’s. Daarbij wordt over een individueel pensioendashboard gesproken. Het idee is dat concept op te nemen in mijnpensioenoverzicht.nl.
Enkele andere initiatieven: een toename van online spreekuren vanuit PF en verzekeraars; intensievere samenwerking van PF met werkgevers,; de campagne Samenstajijsterk over de voordelen van collectieve pensioenregelingen; de Pensioen3daagse die al enkele jaren wordt gehouden.
Kennisupdate 'Pensioencommunicatie'
5
