De waanzinnige aanpak van
Pesten
Pesten op School Zo Opgelost! 1
Pesten is iets totaal anders dan wat de deskundigen ons willen wijsmaken Géén van de tot nu toe gebruikte anti pestenmethodes is in staat gebleken pesterijen op een adequate wijze aan te pakken. Dit wordt bevestigd met het Plan van Aanpak want dit zou niet nodig zijn geweest als zo’n methode wél zou bestaan. Het Plan van Aanpak zou wereldwijd respect kunnen krijgen als alle partijen een stem zouden hebben gekregen en de beoordelingscommissie geen banden zou hebben met de promotors van de aangeboden anti pestenmethodes, en deze ook niet zelf van een ‘wetenschappelijk verantwoorde’ onderbouwing hadden voorzien. Het Pestbriefje is afgewezen, niet omdat het niet goed is maar omdat het geen methode is. Toch er is kritiek op want volgens de beoordelingscommissie is het Pestbriefje ‘idiosyncratisch’. En daar ben ik heel trots op want daardoor kan het Pestbriefje wat die anderen niet kunnen, namelijk: Pesterijen snel, eenvoudig en zo geruisloos mogelijk laten stoppen!
Ik heb me nooit afgevraagd waarom mijn kind gepest werd, maar ik heb me afgevraagd waardoor dat andere kind ging pesten. Het antwoord hierop denk ik gevonden te hebben in de wetenschappelijke onderzoeken van prof. Jane Loevinger en prof. Michiel Westenberg. Vrijwel alle anti pestenmethodes hebben trainingen welke zich richten op de houding van het slachtoffer! Ik ben géén tegenstander van SoVa– of weerbaarheidstrainingen maar vind dat hun gebruik als anti pestenmethode verboden moeten worden!
© Augustus 2014, Rinus Rodenburg Aan dit boekje heeft niemand een bijdrage geleverd, een mening gegeven danwel een instemming of afwijzing geuit. Dit boekje mag alleen in ongewijzigde digitale vorm en gratis verspreid worden. Wijzigingen in de tekst zijn niet toegestaan. Uitprinten of drukken mag alleen als dat voor eigen gebruik is. Downloaden kan gratis via de website. Wij gebruiken uw e-mailadres om computerbots te weren en om het aantal downloads te tellen.
Pesten.uit
Pesten, wat moeten we ermee? Wat is pesten? Iedereen weet wat pesten is zolang daar niet naar gevraagd wordt. Er zijn daarom ook al heel veel pogingen gedaan om het te omschrijven maar een eenduidige beschrijving waarin het doel, de uitvoering, de omstanders, de dader, de meelopers en het slachtoffer is vastgelegd, bestaat niet. Pesten wordt gewoonlijk als volgt gedefiniëerd: “Pesten is een stelselmatige vorm van agressie waarbij één of meer personen proberen een andere persoon fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen.” Maar dit lijkt meer op de beschrijving van een psychopaat. Want een pester is er niet op uit om een ander pijn te doen, een pester vindt zichzelf boven de anderen verheven en zal dit zo nodig met geweld aantonen. Kinderen worden gepest mét ... en niet omdát! Het uiterlijk of het gedrag van het slachtoffer is niet de reden van de pesterij maar juist het middel waarméé een kind wordt gepest. Toch zijn er tientallen onderzoekers die beweren dat kinderen worden gepest omdat zij dik, dun, kort, lang, groot of klein zijn. Of omdat ze wel of niet: stotteren, rood haar hebben of ‘de verkeerde kleding dragen. Deskundigen beweren dan ook dat het afwijken van de norm de reden is dat een kind gepest wordt, maar dit is dan niet van toepassing op de meelopers. Dat de bewering stand houdt komt mogelijk doordat ieder kind ’anders’ is waardoor dit rare idee altijd van toepassing is. Het afwijken van de norm vormt dan ook de basis voor vrijwel alle anti pestenmethodes. Maar: De meeste opvattingen over pesten zijn verzinsels en subjectieve conclusies.
Pesten of plagen? Steeds weer zien we dat kinderen wordt uitgelegd dat pesten soms plagen kan zijn. Er volgt dan een, voor kinderen onbegrijpelijke, toelichting over machtsverschillen of ‘aan elkaar gewaagd zijn’. Men gebruikt daarbij woorden zoals ‘wederkerigheid’ en ‘goedmoedige bedoelingen’. Het zijn woorden die kinderen niet eens kennen. Het is onbegrijpelijk dat volwassenen dit doen want als een kind zegt dat het gepest wordt dan geeft het daarmee aan dat er iets naars is voorgevallen dat de volwassene blijkbaar niet weet. En daar zit nou het verschil tussen pesten en plagen. Want: Pesten wordt stiekem gedaan en plagen niet! Een kind dat pest houdt dit verborgen voor volwassenen omdat het weet dat pesten niet mag. Het is daarom niet te vergelijken met ruzie of onenigheid. Pesten is geen conflict omdat er geen sprake is van twee strijdende partijen. Een interventie moet dan ook gericht zijn op wat de pester doet en niet op wat het slachtoffer overkomt, want dat is dweilen met de kraan open.
1
Pesten...
Pesten, wat moeten we ermee? Oorzakelijk verband Pesten wordt bestreden vanuit de gedacht dat een pesterij wordt veroorzaakt door het gedrag of het uiterlijk van het slachtoffer. Dit idee is ontstaan vanuit het allereerste onderzoek naar pesten. Het is het gevolg van de vraagstelling: “Waarom word je gepest?” Het antwoord op deze vraag wekt de indruk dat pesten wordt uitgelokt door een onvolmaaktheid, en dat heeft tot de conclusie geleid dat de oorzaak van de pesterij bij het slachtoffer moet liggen. Dus als het slachtoffer zich hierop aanpast dan is er geen reden meer om te pesten. Inmiddels is duidelijk geworden dat zo’n drogreden geen enkel effect heeft, en daarom wordt er nu naar de groep verwezen. Want als kinderen leren om deze onvolmaaktheden te accepteren, dan zal er geen reden zijn om te gaan pesten. We zien dit denkbeeld steeds vaker in de social media opduiken en we zien ook dat dit door scholen wordt overgenomen in hun pestprotocol. Er volgt dus een nieuwe generatie die is opgegroeid met de overtuiging dat pesten wordt aangewakkerd door diversiteit. Hoewel deze eigenschappen voor elk individu verschillen, wordt er toch steeds weer een oorzakelijk verband gelegd tussen normafwijkingen en pesterijen.
Anti pestmethodes De complexiteit van pesten is recht evenredig met het aantal oplossingen. Op dit moment, mei 2014, is er een keuze uit meer dan 70 organisaties, zelfstandigen, sportscholen en coaches. 97% van deze methodes richt zich op het slachtoffer, en slechts twee richten zich tot de dader(s). Dat zijn ook de enige twee die direct effectief ingrijpen. De methodes die zich op het slachtoffer richten onderscheiden zich van elkaar door zich in het bijzonder te richten op:
Weerbaarheid Sociale vaardigheden. Fysieke vaardigheden. Cognitieve vaardigheden
Het doel van deze methodes is het voorkomen van pesterijen door de mogelijke slachtoffer(s) te wapenen tegen de mogelijke dader(s). Omdat deze methodes vooral gericht zijn op persoonlijke ontwikkeling is de kwalificatie ’opvoedprogramma’ in plaats van ‘anti pestenmethode’ meer van toepassing. Deze programma’s lijken veelbelovend te zijn maar ook hier zit het venijn in de staart. Men suggereert dat als het slachtoffer zich aanpast, dat dan de pesterij zal stoppen. De bron voor de pesterij legt men dus bij het slachtoffer.
2
Zo Opgelost
Interventies Bestraffen versus corrigeren De oplossingsgerichte methodes grijpen in op beginnende en bestaande pesterijen. Dit gebeurt onder andere door de pester in het bijzijn van de groep over diens gedrag aan te spreken en de groep te bewegen zich tegen de pesterij te verzetten. Op deze wijze raakt de pester geïsoleerd en daarvan wordt veronderstelt dat de mogelijkheid tot pesten wordt ontnomen. Als dit niet het geval is dan kunnen er bestraffende maatregelen genomen worden zoals: Bestraffend toespreken. Laten nablijven tot de andere leerlingen weg zijn. Het verrichten van straftaken. Een tijdelijke schorsing. Een volledige schorsing. Het alternatief op bestraffen is corrigeren. Het doel van deze aanpak is de handelingen van de pester en meelopers om te buigen naar positief sociaal gedrag. Hierbij blijft de hiërarchische opbouw van de groep onaangetast waardoor de pester geen gezichtsverlies lijdt zodat diens leidinggevende rol gebruikt kan worden om de peergroep aan te sturen. In geval van corrigeren kunnen de volgende maatregelen genomen worden: Ouders van de pester aansporen het gedrag van hun kind te corrigeren. Afspraken maken met de pester en dit intensief (laten) controleren. De pester inzetten om de meelopers te laten stoppen met pesten. Leider en peergroep positief inzetten. Bijvoorbeeld als hulp-pleinwacht.
Pesten is proberen omstanders te overtuigen van de eigen superioriteit door een van te voren gekozen slachtoffer als minderwaardige te behandelen
3
Pesten...
Onderzoek Wetenschappelijk onderzoek Het allereerste wetenschappelijk onderzoek naar pesten is gedaan door de psycholoog Dan Olweus. Dit leidde tot het Bullying Prevention Program. Het was gebaseerd op de veronderstelling dat pesten wordt veroorzaakt door het afwijken van een norm. Deze norm kan allerlei vormen aannemen zoals het uiterlijk, het gedrag, afkomst, interesse, enzovoorts. Ook deze gedachte is mogelijk gevoed door de vraag waaróm, in plaats van de vraag waarméé het kind is gepest. De methode die hieruit werd ontwikkeld is op twee scholen in de praktijk getoetst met als resultaat dat het pesten bij de een afnam en bij de ander juist toenam. De veronderstelling dat een kind gepest wordt omdat het ’anders’ is vormt nog steeds de basis voor vrijwel alle anti pestenmethodes. Het resultaat van deze programma’s is dan ook dat het in de helft van de gevallen zal werken. Maar pesten is mishandelen dus hiermee wordt het kind nog maar voor de helft mishandeld. Op dit armoedige resultaat is de wetenschap zelf apetrots! Er zijn in vrijwel alle landen van de wereld wel een of meerdere onderzoeken gedaan naar oorzaken van pesten. Men onderzocht hiervoor onder andere: weerbaarheid, sociale vaardigheden, obesitas, geaardheid, ziekte, handicap, economische status, vriendschappen, rol van de ouders, etnische– en/of demografische achtergrond, groene schoolpleinen, gezinssamenstelling enzovoorts. Natuurlijk bleek in alle gevallen dat de onderzochte oorzaken belangrijke risicofactoren zijn. Maar het doet sterk denken aan kwakzalverij.
Géén wetenschappelijk onderzoek op pesters Wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak van pesterijen is uitsluitend gericht op de slachtoffers. Deze eenzijdige benadering geeft een incompleet en vertekend beeld van de werkelijkheid. Het is daardoor op zijn minst zorgelijk dat anti pestenmethodes wetenschappelijk onderbouwd moeten zijn. Vooral omdat is gebleken dat wetenschappelijk onderzoek in het belang van het bestrijden van pesten, nog steeds helemaal niets heeft opgeleverd. Wetenschappelijke publicaties zijn doorspekt met wat andere wetenschappers daarover denken. En er zijn maar enkele wetenschappers die het werk van een collega durven te betwijfelen, deze pioniers kennen we van de straatnaambordjes.
4
Zo Opgelost
De aanpak De ontwikkeling van interventies De tegenstrijdige resultaten van het Bullying Prevention Program hebben niet tot een andere methode geleid maar hebben er wel toe bijgedragen dat er methodes werden ontwikkeld die op een andere manier precies hetzelfde deden. Namelijk: pesterijen bestrijden door het slachtoffer aan te passen. De overtuiging dat pestgedrag wordt opgeroepen door een afwijking van het slachtoffer is op zichzelf al een afwijking. Immers: niet ieder kind wordt gepest terwijl wel alle kinderen van elkaar afwijken. Dit geldt uiteraard niet voor de meelopers want die worden, ondanks hun afwijkingen, niét gepest. Toen duidelijk werd dat deze aanpak geen resultaat had werd het idee van ‘anders’ zijn opgevolgd door de weerbaarheidstraining. Gepeste kinderen moesten voor zichzelf opkomen en men stortte zich op een nieuwe handel. Maar dit werkte ook niet dus stapte men over op de sociale vaardigheden en vervolgens op respect en daarna op het inlevingsvermogen dat kinderen voor elkaar moesten hebben. Hierna richtte men zich op de rol van de omstanders en inmiddels is men ervan overtuigd dat pesten een groepsproces is. Het begon met de opdracht: ‘Jij moet je anders gaan gedragen want daardoor zal de pester stoppen’, en het eindigt met de opdracht: ‘Jullie moeten ervoor zorgen dat de pester zal stoppen’. De oplossing voor een pesterij ligt dus niet bij de dader, maar bij de slachtoffers. Dus zij kunnen tegen betaling geholpen worden door een kindercoach die, soms met een opleiding van slechts vijf dagen, het kind weerbaar gaat maken. Maar wie zich verzet tegen de pester wordt harder gepest! Het succes van zo’n training is dan ook vergelijkbaar met krokussen uit de grond kijken: “Wie geduld heeft wordt beloond”.
Alternatieve middelen Door het slechte resultaat van de algemeen geaccepteerde methodes kwam er ruimte voor alternatieve oplossingen zoals: Stoeptegels met inspirerende plaatjes. Handmassage. Foto’s van een hand waarin ’STOP’ staat geschreven. Petities via internet. Complimentenmachine met Goedbezig-buttons. Polsbandjes Verhalenboekjes. Een film waarin het gepeste kind zichzelf ombrengt. Een televisieprogramma met een verborgen camera.
5
Pesten...
Richtlijnen van de overheid Sinds 2006 moet elke school een veilheidsplan hebben waarin een pestprotocol is opgenomen. De overheid zegt hierover: In een pestprotocol staat wat de school onder pesten verstaat. En hoe zij pesten probeert te voorkomen en hiertegen optreedt. Hieruit mogen we opmaken dat ook de overheid niet weet hoe er met pesten moet worden omgegaan. Dit wordt onderstreept met de eisen die men stelt aan het veiligheidsbeleid. Op het ‘Infoblad veiligheidsplan PO/VO’ is het volgende opgenomen: Er worden drie elementen getoetst door de Onderwijsinspectie: 1. Inzicht: Hebben scholen voldoende inzicht in de beleving van sociale veiligheid door leerlingen en teamleden en in de incidenten die zich voordoen? Een veiligheidsthermometer is daar een uitstekend instrument voor, maar ook incidentenregistratie is belangrijk. 2. Preventieve maatregelen: Hebben scholen een veiligheidsbeleid dat deze incidenten zo veel mogelijk kan voorkomen? Wat doet de school om het voor de leerlingen zo veilig mogelijk te maken? Denk aan: sociale vaardigheden, antipestprotocol, en gedragsregels opgesteld voor direct contact en online verkeer. 3. Curatieve maatregelen: Hebben scholen een beleid dat adequaat optreden na incidenten mogelijk maakt? Als een school twee van deze drie aandachtspunten gerealiseerd heeft, wordt het veiligheidsbeleid voldoende bevonden. Punt 1 is niet te controleren en punt 2 is zinloos. In punt 3 schieten alle methodes zodanig tekort dat dit de oorzaak van de gruwelijkheden is.
Pestprotocol En pestprotocol zegt dat pesten niet is toegestaan maar als pesten om welke reden dan ook toch voorkomt, dan neemt de school hierop de volgende maatregel(en) om dit onmiddellijk te (laten) stoppen: ... Althans, zo zou het moeten zijn want het pestprotocol moet duidelijkheid bieden voor leerlingen, ouders en iedereen die aan de school verbonden is en leerlingcontact heeft. Maar het pestprotocol is een reglement voor de leerling geworden. Het bestaat uit een opsomming van gedragsregels welke de leerling met een handtekening moet bekrachtigen. En de allerkleinsten mogen dit met een duimafdruk doen, aldus een bekend lid van de Tweede Kamer. Kinderen werken hier natuurlijk automatisch aan mee, maar ze begrijpen er niets van.
6
Zo Opgelost
Bewezen effectief Een bewezen effectieve methode om pesten te bestrijden bestaat niet of is nog niet algemeen bekend. Er zijn wel methodes waarvan wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoont dat deze effectief zijn, maar deze onderzoeken zijn gemaakt in opdracht van de methode zelf(!) Kinderombudsman Marc Dullaert sprak eerder al van 'zelfbenoemde coaches die grote bedragen vragen voor kwakzalverij'. En Drs. Johan Hoekstra (‘Soep van keistenen’) schreef in hetzelfde artikel in het dagblad Trouw van 16 april 2014: Het onderzoek is broddelwerk, de slager keurt zijn eigen vlees. Hier is niets wetenschappelijks aan. Vooral het vernietigende oordeel dat Zeger Wijnands bij de presentatie van zijn book ‘Als je wordt buitengesloten’ heeft gegeven, toont aan hoe zorgelijk het is gesteld met de huidige anti pestenmethodes.
Wetenschappers stellen criteria vast. De voornaamste criteria waaraan de interventie moet voldoen zijn: 1. Het programma is theoretisch goed onderbouwd 2. Het programma is empirisch adequaat onderbouwd 3. Randvoorwaarden om het programma uit te voeren zijn duidelijk beschreven De punten 1 en 3 zullen geen obstakel vormen maar punt 2 is discutabel. Hier staat namelijk dat het programma ‘deugdelijk op waarnemingen berust’ onderbouwd moet zijn terwijl niet één methode aantoonbaar succesvol is gebleken. Met deze criteria speelt de wetenschap in op het ‘Plan van Aanpak’ van staatssecretaris Dekker en kinderombudsman Dullaert. Hiermee willen zij het gebruik van effectieve anti pestenmethodes verplicht stellen voor alle scholen van Nederland. Dit zou natuurlijk overbodig zijn als zo’n methode al zou bestaan, maar omdat hieruit blijkt dat de bestaande methodes hier niet aan voldoen betekent dit dat alle nu bekende programma’s moeten worden afgewezen. Maar de niet geheel onpartijdige commissie besloot anders. Alle methodes die zich niet conformeren met de methodes van collegae zijn afgewezen. Wat resteert is een mengelmoes van slachtoffergerichte manipulerende opvoedprogramma’s waarin grote mensen zich gedragen als kleine kinderen, in de overtuiging dat kleine kinderen zich dan als grote mensen zullen gedragen.
7
Pesten...
Opvoedprogramma’s De huidige anti pestenmethodes zijn opvoedprogramma’s waarvan men hoopt dat hierdoor het pesten zal verminderen. En dat is precies wat er gebeurt, het vermindert het pesten met ongeveer 50%. Maar dat geldt voor elke vorm van aandacht die het pesten krijgt. Zelfs klootschieten kan dat! De aanpak met een opvoedprogramma is er op gericht alle kinderen in een groep te leren op een respectvolle wijze met elkaar om te gaan. Maar behalve de pester doen ze dat allemaal al. Zo’n groepsgerichte aanpak heeft als doel dat elk individu leert zich tegen de pester te verzetten. Dit terwijl iedereen weet welke gevolgen dat kan hebben. Het Plan van aanpak waarschuwt juist voor zulke contraproductieve methodes, maar dit wordt door de ‘deskundige’ leden van de beoordelingscommissie ‘goed’ en ‘veelbelovend’ genoemd!
Curatieve methodes Er zijn, alleen al in Nederland, tientallen methodes en honderden coaches en organisaties die pesterijen aanpakken door zich te richten op de groep of op het slachtoffer. Maar er zijn slechts twee methodes die zich op de dader richten terwijl dit, in een opvoedkundig perspectief gezien, de enige juiste weg is. Want kinderen groeien op door vallen en opstaan, en tijdens dit proces maken zij fouten. Die fouten moeten worden gecorrigeerd door de opvoeder en niet door de kinderen want die hebben zelf nog aansturing nodig. Ondanks dit heeft de wetenschap weer een nieuw speeltje verzonnen. Het heet ‘groepsproces’. Men maakt ons wijs dat pesten een groepsproces is terwijl juist dit ervoor zorgt dat het pesten stopt. Het gaat ook helemaal niet om het proces maar om de groep. Wetenschappers zien dat er groepen kinderen op het plein lopen die niet ingrijpen en dat vinden ze verkeerd. Maar het is volkomen zinloos om te verwachten dat de kinderen de pester aanpakken want iedereen weet dat ze dan het risico lopen zelf het slachtoffer te worden. Pesten kun je niet oplossen door te denken met je ogen. Het enige dat men hiermee bereikt, is dat de oplossing steeds verder weg komt te liggen. En hoe langer het duurt voor er een oplossing komt, des te groter wordt de schade. Zowel voor het slachtoffer als voor de dader.
8
Zo Opgelost
Wat nu? De wijze waarop pesten nu wordt aangepakt voldoet niet of nauwelijks. Het meest beangstigende hieraan is dat dit zich niet beperkt tot alleen Nederland. Op internationaal vlak komen we namelijk niet veel verder dan het Finse programma KiVa. Maar ook dat is gewoon een opvoedprogramma dat eigenlijk niets met pesten te maken heeft. Het scoort daardoor ook net zo slecht als de anderen. Een afname van 40% bereikte men in Finland. Maar welke ouders willen nu dat hun kind 40% minder gepest gaat worden? De wijze waarop pesterijen worden aangepakt is op zijn minst knullig te noemen. Er worden hiervoor methodes gebruikt die geen enkele ouder zou toepassen. Kinderen worden zogenaamd weerbaar gemaakt door hen in geënsceneerde situaties te laten spelen alsof ze de eindmusical instuderen. Zij moeten tegen klasgenootjes in het verweer komen en dat onder het toeziend oog van een volwassene. Maar zodra het kind buiten het zicht van de trainer of de veilige omgeving komt slaat de angst weer toe. Maar wat is er dan mis met een kind dat een lief en behulpzaam karakter heeft? Waarom moet dit door zulke trainingen kapotgemaakt worden? Dergelijke trainingen tasten de psyche van het kind aan, vooral wanneer we bedenken dat dit kind niets verkeerds doet. Want pesten wordt niet uitgelokt, het wordt aangedaan.
Haal het pesten uit de school De school zal bij ernstige zaken deskundigen inschakelen. Hierbij moeten we denken aan: remedial teachers, logopedisten, psychologen, enzovoorts. Deze zijn bedoeld voor de opvang en begeleiding van kinderen met een ‘rugzakje’. De verschillende aandachtsgebieden hiervoor zijn ondergebracht in vier clusters. Onder cluster 4 vallen gedragsproblemen maar pesten hoort daar niet bij. Want scholen krijgen geen geld, geen middelen, geen opleiding en geen begeleiding bij de aanpak van pesten. Het zou daarom veel beter zijn als ouders wordt opgedragen zelf hun kind te corrigeren. Daarbij kan de school zich als adviseur of begeleider aanbieden. Hiermee wordt de oplossing voor het pesten uit de school gehaald en overgedragen aan de verantwoordelijke ouders. Hierdoor worden pesterijen sneller en véél effectiever opgelost. Daarnaast kunnen zij er voor zorgen dat het kind ook buiten de school niet meer pest. Ook ouders van pesters willen niet dat hun kind dit doet. Het is een idee fixe dat het hen niet interesseert. Zij willen, gewoon net als iedereen, geen rechtstreekse mondelinge kritiek op hun kind krijgen. Een discreet briefje uit naam van de gepeste is voldoende.
9
Pesten...
Oorzaak van pesten Het is niet waar! De oorzaken waardoor een kind gepest wordt zijn onuitputtelijk en daardoor zijn ze allemaal niet waar! Dit is de enige verklaring waarom alle huidige anti pestenmethodes niet werken. En omdat pesten niet de handeling is die je overkomt, maar de behandeling is die je wordt aangedaan moeten we naar de pester kijken.
Wereldwijde overeenkomsten Pesten begint rond de leeftijd van 9-10 jaar en het duurt tot de leeftijd van ongeveer 15 jaar. Het is in alle landen van de wereld een groot probleem en we zien in alle gevallen steeds weer diezelfde leeftijdsgroep. Vanuit de ontwikkelingspsychologie weten we dat kinderen op hun weg naar volwassenheid door een aantal ontwikkelingsfasen gaan. Deze fasen zijn door professor Jane Loevinger in de ‘Stages of Ego Development’ ingedeeld. Dit begint met de Presociale Fase in de baby-tijd. Hierna komt het in de Impulsieve Fase, de Zelfbeschermende Fase, de Comformistische Fase en de Zelfbewuste Fase. Elke fase heeft bepaalde kenmerken en die tonen nauwe overeenkomsten met de eigenschappen van pesters en gepesten. Het kan een verklaring zijn waarom een kind gaat pesten, maar ook waarom een kind gepest wordt. Het kan ook een verklaring geven waarom gepeste kinderen zo destructief kunnen reageren en waarom pestende kinderen zich later vaak niets meer herinneren van hun gedrag. We zien waarom het lijkt of iedereen meedoet aan de pesterij en waarom een gepest kind op een andere school opnieuw gepest kan worden.
Impulsieve fase (5-10 jaar) Kinderen in de Impulsieve Fase reageren ongecontroleerd, ze kunnen heel boos worden bij kritiek maar dat gaat ook heel snel weer over. Ze protesteren bij een opdracht maar na enig aandringen doen ze schoorvoetend wat er van ze verlangd wordt. Ze zijn niet graag alleen, dit uit angst dat iets of iemand hen wat zal aandoen. De meeste kinderen zijn dol op de juf en de meester en ze verwachten dat zij hen zullen beschermen. Ze worden graag naar school gebracht en vinden het fijn daar weer opgehaald te worden. Ouders en verzorgers moeten aangeven wat zij moeten doen, en wat wel en niet mag.
10
Zo Opgelost
Pesten zit tussen de oren Zelfbeschermende fase (10-14 jaar) In deze fase rekenen kinderen zichzelf eigenschappen toe die een gewoon mens te boven gaan. Ze menen overal verstand van te hebben en brengen dit vol overtuiging over aan wie het maar horen wil. Het is de eerste stap op weg naar onafhankelijkheid. Op kritiek wordt nu nauwelijks meer gereageerd, ze houden de controle over zichzelf door te doen alsof het ze niets kan schelen. Ze hebben een sterk gevoel van de eigen superioriteit en vinden alle anderen sufferds. De meester en de juf, maar ook de kinderen in hun leeftijdsgroep vinden ze sukkels in vergelijking met zichzelf. Deze kinderen kunnen keihard zijn voor elkaar maar zoeken toch steeds weer elkaars gezelschap op. Ze overtreden de regels want ze zijn ervan overtuigd dat er toch niemand is die dat merkt. Ze laten zich omgeven door een groepje kinderen die ze veelal voor hun karretje spannen. Voor ouders en verzorgers is dit een moeilijke tijd want deze kinderen liegen, bedriegen en manipuleren om een positie met aanzien te bemachtigen of vast te houden. Ze laten zich niets aanrekenen en bij beschuldigingen verwijzen ze naar anderen. Zelf hebben ze nooit iets gedaan of vinden het te verwaarlozen in vergelijking met wat anderen hebben gedaan. In deze fase zijn zij vaak zelf het verkeerde vriend(innet)je.
Conformistische fase (14-18 jaar) Dit is de fase waarin het kind zich ervan bewust wordt dat het begrip moet hebben voor anderen. Het comformeert zich met een groep waarin leefregels, opvattingen of interesses met elkaar overeenkomen. Daarbij zijn de kleding en het uiterlijk belangrijke signalen van een sterke saamhorigheid. Binnen de groep is dan ook geen ruimte voor buitenstaanders. Ze willen allemaal bij een groep horen en daarvan buitengesloten te worden is desastreus.
Samenvatting Kinderen groeien op door vallen en opstaan. Dit komt omdat de hersenen groeien en de mens daardoor nieuwe dingen kan leren. Een afhankelijke baby moet een onafhankelijke volwassene worden en dat blijkt zich in sprongen te voltrekken. Ieder kind zal deze stappen doorlopen maar enkele kinderen doen dit ‘vroeg of laat’! En daaraan zien we hoe pesten ontstaat, het zit gewoon tussen de oren. Het onderzoek van professor Michiel Westenberg laat zien dat 10% van de kinderen (veel) te vroeg of juist (veel) te laat overstappen. Zo kan er in één groep een kind zitten dat zich al op 8-jarige leeftijd superieur vindt en er kan er een in zitten dat nog lang beschermd wil worden door de volwassene. Als dat snelle kind de anderen al sukkels vindt dan kan juist het tragere kind het gevaar lopen hier het slachtoffer te worden.
11
Pesten...
Wat je niet moet doen Straf geven Een kind dat pest moet gecorrigeerd worden. Het moet leren dat het verkeerd is om leiderschap met geweld af te dwingen, en dat anderen kleineren niet maakt dat je zelf beter bent. Het is de taak van de opvoeder om hier tegen op te treden. Kinderen in de Zelfbeschermende Fase kunnen heel agressief reageren op hun ‘verklikkers’. Door hen te straffen voor iets waarvoor ze nog niet zijn gecorrigeerd, kan die straf een wraakactie oproepen. Als blijkt dat corrigeren geen effect heeft, dan kan men het beste contact opnemen met de school om met elkaar tot een oplossing te komen. De school kan daarbij verwijzen naar instanties die hier kennis en ervaring mee hebben. De belangrijkste regel in deze is dat het kind er zelf mogelijk niets aan kan doen dat het zich zo gedraagt. Straffen heeft dan ook geen enkele zin. Pas wanneer het kind begrijpt welke gevolgen zijn/haar gedrag heeft zal het (uit zichzelf) stoppen met pesten. Maar dat kan wel tot de 14-jarige leeftijd duren. Een corrigerende aanpak geeft het beste resultaat want straf zien ze als kritiek. En op kritiek, zagen we, reageren ze nauwelijks.
Een pester is geen crimineel, Maar een kind dat gecorrigeerd moet worden In de meeste gevallen is een enkele correctie door iemand voor wie het kind ontzag heeft, voldoende om het pesten definitief te stoppen. Zie pesten als een verkeerde afslag op de weg naar volwassenheid. Het is beter om hen die weg te wijzen dan ze er naartoe te slaan.
Isoleren Om de pesterij te stoppen wordt een pester soms apart gezet of deze moet in de pauzes binnen blijven of mag pas naar huis als de anderen al weg zijn. Het kind ervaart dit als onrecht omdat het zichzelf superieur vindt temidden van allemaal sukkels. Deze vrijheidsbeperking en uitsluiting van de groep kan tot agressieve represailles naar de ‘verklikker’ leiden. Maar het kan er ook toe leiden dat de groep gezamenlijk besluit met de dader ‘af te rekenen’.
12
Zo Opgelost
Wat je wel moet doen Corrigeren Een kind pest niet uit vrije wil. Het wordt opgedragen door het brein en het is mogelijk bedoeld om afstand te kunnen nemen van de bescherming door volwassenen. Het kind gaat op eigen benen staan en doet dit op een nogal geforceerde manier. Maar dat kan ook niet anders omdat de zorg over het kind een dwangmatige handeling is die door de ouders met grote inzet wordt vastgehouden. Toch zal het kind op een dag zijn/haar eigen weg moeten gaan. De Zelfbeschermende Fase is de aanzet hiertoe. Het kind wil niet meer naar school gebracht worden en wil zelf de weg oversteken. Om ongelukken te voorkomen zullen de zaken, die eerst onder het toeziend oog van de verzorger veilig waren, nu met regels afgebakend worden. Er komen geboden en verboden die vanaf dat moment “normen en waarden” worden genoemd. Een aantal regels zullen blijven bestaan maar er komen heel veel nieuwe bij. Het kind zal moeten leren met deze regels om te gaan en het zal daarbij fouten maken. Deze fouten moeten gecorrigeerd worden en mogen pas bij bewuste herhaling bestraft worden De verzorger blijft de verantwoordelijke omdat het kind nog niet in staat is zelfstandig verantwoorde beslissingen te nemen. Ook kan het de gevolgen van het eigen handelen nog niet overzien omdat het gebied waarin dit wordt geregeld, de prefrontale cortex, nog niet volgroeid is. Het kind reageert in de meeste gevallen impulsief en zonder zich ervan bewust te zijn welke nare gevolgen dit kan hebben. Het begrijpt wel dat een schop of scheldpartij pijn doet, maar het kan zich het psychische leed van het slachtoffer niet voorstellen. Het lijkt wel alsof zij zich daar van afsluiten. Het wordt in ieder geval niet opgeslagen omdat zij het zich op latere leeftijd meestal niet meer kunnen herinneren. Zo worden de meest eenvoudige pesterijen ook door de slachtoffers vergeten, maar daarbij is het wel een voorwaarde dat het om kortdurende en niet ernstige pesterijen gaat. Het is daarom belangrijk om bij pesterijen direct corrigerend in te grijpen.
Pesten melden Kinderen zullen het gepest worden niet melden omdat ze ervan overtuigd zijn dat de volwassene hen zal beschermen en over hen zal waken. Maar als zich toch iets voordoet dan zullen ze de reactie van de beschermer afwachten omdat ze ervan overtuigd zijn dat deze direct zal reageren. Pas wanneer er niet of onvoldoende is gereageerd zullen ze gedwongen zijn hun protector erop te wijzen dat deze hen niet voldoende in bescherming neemt. En omdat het tegennatuurlijk is wanneer een kind een volwassene daarop moet wijzen, zal het kind zich hier voor schamen. Als de volwassene wel reageert dan kan de pester onterecht beschuldigd worden maar die trekt zich daar vanwege de Zelfbeschermende Fase niets van aan. Niet reageren is dus geen optie.
13
Pesten...
Pesterijen melden op school Waarschuwen Omdat kinderen de meeste tijd met elkaar op school doorbrengen is dit de plaats waar pesterijen het meest plaatsvinden. We moeten er dan ook voor zorgen dat we met elkaar een beleid voeren dat een pesterij op een eenvoudige manier laat melden en deze ook op een eenvoudige manier laat stoppen. De STOP-kaart is zo’n eenvoudig middel. Kinderen kunnen deze anoniem (laten) inleveren of in een ‘pestbus’ deponeren. De behandelaar schat de aannemelijkheid van de melding in en kan de genoemde dader(s) er op wijzen dat voortzetting van de pesterij ernstige gevolgen kan hebben. Het is niet de bedoeling dat er door het invullen van de STOP-kaart strafmaatregelen genomen worden omdat dit misbreuk van het middel kan uitlokken. De STOP-kaart is alleen bedoeld om de drempel bij het melden van pesterijen weg te nemen en de dader te kunnen waarschuwen voor de mogelijke gevolgen van zulk gedrag. Voor de pester is het een signaal dat er direct wordt ingegrepen en dat er bij herhaling ernstige maatregelen genomen zullen worden. Het gepeste kind hoeft hierdoor niets uit te leggen of een emotioneel geladen gesprek aan te gaan. De ingevulde STOP-kaart wordt door de behandelaar aan de leerkracht van de pester(s) gegeven die hem vervolgens in het betreffende leerlingdossier opbergt.
Maatregelen Terugkerende of ernstige pesterijen worden gemeld met het Pestbriefje. Dit is een vragenlijst die het gepeste kind, eventueel met de hulp van een vriend(in) ouder of leerkracht, mag invullen. De vragen hebben betrekking op: wie doet wat, waar en wanneer. En vragen over de gevolgen daarvan. De pester mag hier met een tweede vragenlijst op reageren maar mag daarbij niet geholpen worden door een vriend(in). Dit is om samenspannen te voorkomen en om de discretie te waarborgen. De behandelaar beoordeelt beide vragenlijsten op aannemelijkheid en probeert de pester te bewegen de pesterij onmiddelijk te stoppen omdat daarmee voorkomen kan worden dat zijn/haar ouders worden geïnformeerd over wat hij/zij aanricht. De ouders van de gepeste krijgen altijd de vragenlijst van hun kind te zien. Hierdoor zijn zij op de hoogte van wat hun kind overkomt en of er afspraken met de pester zijn gemaakt waardoor de pesterij onmiddellijk is gestopt. De inhoud van die afspraken hoeven niet bekend gemaakt te worden, dat is iets tussen de pester en de behandelaar. Als er geen oplossing wordt gevonden dan krijgen de ouders de ingevulde lijst van hun kind en een kopie van de vragenlijst van het andere kind. De ouders van de pester krijgen hiermee de onvrijwillige opdracht hun kind onmiddellijk te laten stoppen. De vragenlijsten moeten de ouders/verzorgers voor gezien onderteken en op de eerstvolgende schooldag (laten) inleveren.
14
Zo Opgelost
Pesten op school aanpakken Stap 1 Pesterijen lijken te ontstaan als een kind zich superieur voelt ten opzichte van anderen en het kind hierdoor een machtspositie binnen de groep opeist. De erkenning voor dit gezag wordt afgedwongen door een vriend(in) te wijzen op de ’tekortkomingen’ van het slachtoffer. Hiermee wil het aantonen dat het zelf geen tekortkomingen heeft en als superieur moet worden gezien. Deze ’tekortkomingen’ kunnen allerlei vormen hebben maar het meest succesvol zijn de zaken waarvoor het slachtoffer het meest gevoelig is. Hierdoor ontstaat de indruk dat een pesterij wordt uitgelokt door het gedrag of uiterlijk van het slachtoffer. De enige manier om de pester de baas te blijven is door deze te laten corrigeren door iemand voor wie de pester zelf ontzag heeft. In de meeste gevallen zullen dit de ouders zijn en niet de leerkracht. Pesten op school is immers niet toegestaan en daarom wordt er stiekem gepest. De pester is zich hiervan bewust maar is niet in staat dit te weerstaan. Het brein zet hiertoe aan, net zoals het brein ertoe zal aanzetten om zichzelf voor kritiek te beschermen door aantijgingen te ontkennen, te bagetelliseren of te negeren. Met de STOP-kaart en de Pauzekaart wordt de macht van de pester gebroken, maar er is een grote kans dat dit proces zich herhaalt. En daarom is het heel belangrijk dat de drang naar gezag wordt omgezet in positief leiderschap zodat er geen noodzaak meer is om te pesten. Bijvoorbeeld als hulp-pleinwacht of toezichthouder in de fietsenstalling. Met een petje of hesje voelen ze zich erkent en worden ze door iedereen, dus ook door de pleinwacht, herkend.
15
Pesten...
Pesten op school aanpakken Stap 2 Deze stap wordt gezet als stap 1 geen of onvoldoende resultaat heeft gehad of wanneer de pesterij zo ernstig is dat er schade dreigt of al is toegebracht. Om een pesterij met deze eigenschappen te stoppen is het van belang te weten wat er precies is voorgevallen. Om dit zo eenvoudig mogelijk vast te leggen zijn er twee vragenlijsten, één voor het gepeste kind en één voor de pester. De gepeste mag de groene vragenlijst met hulp van een vriend(in) invullen waarna die tezamen met de gele vragenlijst aan de pester wordt voorgelegd. Om de bescherming vanuit de peergroep te voorkomen mag de pester de gele vragenlijst niet met de hulp van een vriend(in) invullen. Hiermee wordt ondermeer voorkomen dat de pester zijn/haar gezag over de peergroep verliest en een nieuwe leider die plaats kan innemen. De behandelaar kan aan de hand van beide vragenlijsten de ernst van de pesterij inschatten waarna er twee mogelijkheden zijn, te weten: 1. De pester krijgt een afschrift van de groene vragenlijst en moet deze en de gele vragenlijst door de ouders/verzorgers laten ondertekenen en op de eerstvolgende schooldag bij de behandelaar inleveren. 2. De behandelaar maakt afspraken met de pester om te voorkomen dat regel 1 wordt toegepast. De ouders/verzorgers van de gepeste worden met de groene vragenlijst ingelicht over hetgeen hun kind overkomt. De gele vragenlijst laat zien welke stappen de school neemt om verder leed te voorkomen. Dit kan zijn: 1. Een dwingend verzoek aan de ouders/verzorgers van de pester om hun kind te corrigeren maar niet te straffen! 2. Aangeven dat er dwingende afspraken met de pester zijn gemaakt om de pesterij onmiddellijk te stoppen. Om de vertrouwensrelatie tussen alle betrokkenen niet in gevaar te brengen wordt de aard van de afspraken niet bekendgemaakt. De pester krijgt een Pauzekaartje waarmee elke nieuwe aanwezigheid op het plein/aula direct bij aanvang gemeld moet worden bij de pleinwacht/conciërge. Deze bevestigt de melding met een paraaf. Het Pauzekaartje is een controlemiddel en geen strafmaatregel, hoewel het niet nakomen hiervan bestraft kan worden.
Stap 3 De leidinggevende rol van de pester wordt ingezet om te zorgen dat deze de peergroep inzet als hulp-pleinwachters. Zij verhogen de veiligheid in de fietsenstalling of bij de kapstokken. Een petje of hesje toont hun gezag en maakt dat zij voor iedereen herkenbaar en gemakkelijk aanspreekbaar zijn.
16
Zo Opgelost
Pesten op school aanpakken Schoolbrede aanpak De behandelaar kopieert de voorzijde van de ingevulde groene en gele vragenlijst en legt deze in het postvak van de betrokken collega’s, conciërges enz. Hierdoor is in zeer korte tijd het gehele team op de hoogte van de kwestie en kan een ieder ingrijpen als dat nodig is. Deze aanpak maakt teamoverleg veel eenvoudiger omdat alle betrokkenen dan precies weten om welke kinderen het gaat en op welke wijze er wordt gepest. De behandelaar of groepsleerkracht hoeft geen hulp in te roepen maar krijgt deze juist vanzelf aangeboden van de meest ervaren collega’s. Op deze wijze wordt een stringent anti pestenbeleid opgebouwd waarin ook de beginnende leerkracht zich snel thuis zal voelen. Deze schoolbrede aanpak betrekt ook de ouders bij de oplossing want de vragenlijsten zijn een belangrijk hulpmiddel bij de bespreking en zij kunnen de weg wijzen naar de oplossing van de kwestie. De school kan afspraken maken met de pester en diens ouders/verzorgers, maar kan ook voorstellen professionele hulpverleners in te schakelen.
Verantwoordelijkheid Het gedrag van een minderjarige valt altijd onder de verantwoordelijkheid van de ouders. Toezichthouders kunnen (mede)verantwoordelijk zijn indien hen een verwijt kan worden gemaakt. Bij kleine incidenten kan de school nog wel corrigerend optreden of zelfs straffen maar bij ernstiger feiten, zoals pesten, is dit onverstandig. Pesten is het middel waarmee een greep naar de macht wordt gedaan. Dit uit zich door met overmacht iemand te vernederen of te mishandelen. Hiermee worden omstanders indirect gedwongen zich aan de pester te onderwerpen. Pesten ondermijnt het gezag van de school en daar op ingrijpen, of hulp bieden aan het slachtoffer, ziet de pester als een persoonlijke minachting. Meelopers krijgen bescherming van de pester en worden daarmee voor het karretje gespannen.
Gezag is de beste aanpak Pestende kinderen laten zich alleen corrigeren door iemand voor wie zij ontzag hebben. In de meeste gevallen zijn dit de ouders/verzorgers en soms is dit iemand van de school. Als dit overwicht er niet is dan kan dit gedrag uit de hand lopen en zullen steeds meer kinderen zich bij de pester aansluiten waardoor er vaker en ernstiger gepest kan gaan worden. Het pestende kind probeert op een geforceerde wijze zelfstandig te worden. Het is beter dit te begeleiden en te verbuigen tot positief gedrag dan het met straf te bestrijden.
17
Pesten...
Pesten op school aanpakken Een kind is niet in staat zich tegen de psychologische verandering te verzetten. Ouders kunnen denken dat het kind is gaan puberen omdat het niet wil luisteren, een eigen wil heeft en zichzelf op gelijke voet stelt met de volwassenen. Men verliest de grip op het kind omdat het de ouderlijke zorg aantast. Ouders die dat niet accepteren en het kind onder de duim willen houden geven de pubertijd de schuld van de weerbastigheid van het kind. Maar het gaat bij kinderen van 8 tot 12 jaar niet om een seksuele maar om de psychologische ontwikkeling. Het te lang en volledig vasthouden van de ouderlijke zorg en bescherming ontneemt het kind de gelegenheid zichzelf tot een onafhankelijk individu te ontwikkelen. En omdat dit een natuurlijk proces is dat niet gestopt kan worden, kan dit tot een langdurig conflict leiden. Het kan een kind in een hoek drijven en dit kan, vanwege de Zelfbeschermende Fase, tot probleemgedrag leiden. Het verband dat vaak wordt gelegd tussen het gedrag van de pester en de onwrikbaarheid van zijn/haar ouders lijkt hierdoor verklaarbaar. Voor de kinderen die nog niet in de Zelfbeschermende Fase zitten, maar daar wel de leeftijd voor hebben, wordt de noodzakelijke ouderlijke zorg gemakkelijk gezien als overbescherming.
De pester wordt een Bromsnor De Zelfbeschermende Fase maakt dat het kind zich superieur voelt. Het wil daar erkenning voor krijgen van de peergroep. Die erkenning moet veelal met psychisch of fysiek geweld worden afgedwongen omdat de andere kinderen zich nog laten beschermen en aansturen door de volwassenen. Zij zullen het niet accepteren dat die rol wordt overgenomen door een ander kind, tenzij de volwassene daar opdracht toe heeft gegeven. Door de pester een taak met aanzien en verantwoordelijkheid te geven wordt voorkomen dat dit wordt afgedwongen. Het kind krijgt status, maar is nog steeds onderworpen aan het gezag van de school. Het kan als hulp-pleinwacht de leiding nemen over een groep helpers die hiervóór nog meelopers werden genoemd. Het kan de veiligheid in de school en op het schoolplein ten goede komen. Deze aanpak heeft een educatief karakter want het laat kinderen van elkaar leren door elkaar te helpen. Het gezag van de school wordt in stand gehouden door de hulp-pleinwacht te laten rapporteren en daar kort mee te overleggen. Dit kost veel minder energie dan Bromsnor. De strenge, rechtvaardige en kindvriendelijke veldwachter uit de het kind voortdurend te moeten corrigeren. kinderserie “Swiebertje”
18
Zo Opgelost
Pesten thuis aanpakken De rol van de ouders Een kind dat pest voelt zich superieur, ook ten opzichte van de ouders. Het zal de pesterijen thuis niet melden. En als het daarvan wordt beschuldigd zal het de pesterij ontkennen of zal het de medeplichtigheid daaraan ontkennen. De Zelfbeschermende Fase waarin het kind zit zal ervoor zorgen dat het zichzelf ten allen tijden vrijpleit. Het laat het kind zelfs liegen en bedriegen. Dit wil niet zeggen dat het een naar kind is! Het wil alleen maar zeggen dat de belevingswereld van het kind verstoord is geraakt. Zo kan een kind zich thuis voorbeeldig gedragen terwijl het op school een kreng kan zijn. Een rechtstreekse mondelinge beschuldiging wordt door ouders ervaren als een aanval op hun kind. Hierop gaat ons brein direct in de verdediging met een tegenaanval. Ouders verdedigen hun kind met hun leven waardoor de situtie volledig uit de hand kan lopen. Zij gaan elkaar bevechten waarbij de ouders van het slachtoffer verwachten dat zij daarbij de steun van de school zullen krijgen. Het strijdtoneel heeft zich dan verplaatst van de pester naar de volwassenen. De school wordt als schuldige aangewezen omdat zij ‘niets doen’ en de pesterij kan ongestoord doorgaan. Dit is anders als de melding van de pesterij schriftelijk wordt gedaan uit naam van het slachtoffer. Hierbij moet wel uitdrukkelijk worden gevraagd het kind niet te straffen, maar dat het uitsluitend gaat om het stoppen van de pesterij. Het logische gevolg hiervan is dat de pester zich eerst tegenover de eigen ouders moet verantwoorden. Dit maakt de pesterij bespreekbaar waardoor het op discrete wijze kan worden opgelost. Want ook de ouders van de pester willen niet dat hun kind zich misdraagt. Het risico om daar bij herhaling van de pesterij financieel aansprakelijk voor te zijn zal daar aan bijdragen.
Schade voorkomen Kinderen in de Zelfbeschermende Fase kunnen keihard zijn tegen elkaar maar ze kunnen het over het algemeen best wel goed met elkaar vinden. Conflicten zijn van korte duur en meestal weer snel vergeten. Pesten is hier geen uitzondering op tenzij het een structureel karakter heeft. Daarom moet er bij elke pesterij zo snel mogelijk corrigerend ingegrepen worden door iemand voor wie de pester ontzag heeft.
19
Pesten...
Pesten in het VO/SO De onderbouw Pesterijen in het secundair onderwijs verschillen niet veel van die in het primair onderwijs. De pester zit in de Zelfbeschermende Fase en het slachtoffer nog niet, of zij zitten beiden in deze fase maar het slachtoffer is niet tegen de pester opgewassen. Nu zit inmiddels ook het grootste deel van de kinderen in deze fase en zij zullen de komende 2-3 jaar overstappen naar de Comformistische Fase. Dit is de fase waarin het groepsproces aanvangt. Kinderen vormen dan groepjes met overeenkomende interesses, en ze gaan zich richten op anderen. Het egocentrische gedrag stopt want het oordeel van de groep is belangrijker dan het eigenbelang. Ze zijn bang om afgewezen te worden of om voor gek te staan. Kritiek wordt als een persoonlijk falen gezien en dat trekken ze zich heel erg aan. Het groepsproces maakt dat ieder binnen de groep gelijk is en er geen plaats is voor één enkele pester. Zodra de pester in deze fase komt zal het pesten helemaal stoppen. Groepen worden vooraf samengesteld op basis van overeenkomsten en het kind dat gepest werd zal waarschijnlijk nergens bij horen. Dit kan heel beangstigend zijn omdat een buitengesloten kind zich doodongelukkig, zeer eenzaam en verloren voelt. Het zoekt aansluiting maar wordt overal keihard buitengesloten. Het zou kunnen dat dit de oorzaak van het geweld is dat een gepest kind zichzelf kan aandoen.
De middenbouw De meeste kinderen zijn nu ongeveer 15 jaar oud, de prefrontale cortex is inmiddels zover gegroeid dat kinderen de gevolgen van het eigen handelen kunnen overzien zodat zij niet meer impulsief reageren maar beslissingen eerst overwegen. Het groepsproces heeft voor gedragsregels gezorgd en deze worden nu gebruikt om anti sociaal gedrag, zoals pesten, af te wijzen. Enkele kinderen zullen zich superieur blijven voelen omdat niet elk kind alle fasen van de psychologische ontwikkeling zal doorlopen. Sommigen zullen niet eens uit de Zelfbeschermende Fase komen terwijl anderen er heel snel doorheen schieten. Pesterijen door kinderen die 15 jaar of ouder zijn hebben mogelijk een dieper liggende oorzaak. Maar omdat er nog steeds geen onderzoek naar pesters is gedaan kan dit vermoeden alleen achteraf bevestigd worden.
20
Zo Opgelost
Pesten en de wet Strafrecht Pesten is gelukkig niet strafbaar want een kind hoort niet in de rechtszaal. Behalve dit moeten we precies weten wat pesten is. De huidige definities zijn wat dat betreft beslist ontoereikend omdat deze er vanuit gaan dat pesten gedefiniëerd kan worden uit hetgeen je kunt zien. Hier komt dan nog bij dat het onderscheid tussen het onschuldige plagen en pesten niet voor iedereen duidelijk is, Dit wil niet zeggen dat de wet niets kan doen want een pesterij kan ook als mishandeling worden aangegeven. Helaas heeft de praktijk uitgewezen dat zo’n aangifte van mishandeling nauwelijks zin heeft. Het onderzoek vraagt teveel tijd en de uitspraak is gewoonlijk een reprimande of taakstrafje. Vanwege de Zelfbeschermende Fase zal het kind daar heel onverschillig op reageren.
Civielrecht Pesten staat niet in de wetboeken vermeld maar het is een handeling die “In strijd is met de in het algemeen verkeer geldende opvattingen”. Pesten is dus een onrechtmatige daad en als daardoor schade is ontstaan dan moet die schade aan het slachtoffer vergoed worden. Als de dader jonger is dan 15 jaar dan zijn de ouders daarvoor aansprakelijk. Het maakt voor de wet niet uit of er meerdere daders zijn omdat elke dader volledig aansprakelijk is. Deze kan natuurlijk wel proberen de andere daders te laten meebetalen. Pesten kan psychische, materiële en letselschade veroorzaken maar geeft ook derving van levensvreugde. De kans om als ouder hiervoor aansprakelijk te worden gesteld zal een belangrijke reden zijn om het kind te corrigeren. Ingeval er al schade is toegebracht kan de rechtsbijstandsverzekering daarin adviseren, want: Niemand mag de spullen van een ander beschadigen, niet expres en ook niet per ongeluk. Dus mag ook niemand een kind beschadigen. Bij een juridisch conflict is de school geen strijdende partij, dus: Het aansprakelijk stellen en het eisen van een schadevergoeding gaat buiten de school om!
21
Pesten...
Cyberpesten Twitter, Ask, Facebook Vanachter de computer kun je schrijven wat je wilt, je kunt jezelf een andere identiteit geven en denken dat je onzichtbaar bent. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dingen te zeggen die een ander bewust of onbewust kunnen kwetsen. Sommigen gebruiken de social media om reacties uit te lokken. De kracht van het geschreven woord is dan groter dan zijzelf. Op het internet waant men zich onaantastbaar omdat men denkt anoniem te zijn. Maar dat is niet zo!
Dezelfde knullige aanpak Cyberpesten wordt net zo knullig aangepakt als het klassieke pesten. Men richt zich weer op het slachtoffer. Er worden trainingen gegeven over veilig internetten en er is ook al een protocol voor verzonnen. Je kunt je op een van de vele digitale klaagmuren melden maar ook hier is er niemand die je helpt. Cyberpesten is wellicht nog eenvoudiger aan te pakken dan het klassieke pesten. Dit komt omdat anonimiteit op het internet onmogelijk is want alle verzonden data moet door de ontvanger worden bevestigd. En dit kan alleen als de computer weet welke computer of welk mobieltje de afzender is. Voor het gebruik van het internet stelt de provider voorwaarden. Daarvoor wordt zelfs een overeenkomst afgesloten met de gebruiker. Als de gebruiker de voorwaarden schendt door verboden data te versturen, dan kan de provider daar op aangesproken worden. De provider kan het misbruiken van de anonimiteit tegengaan door te dreigen met een tijdelijke of gehele afsluiting. Verder moet de provider het recht hebben om eventuele schade op de verzendende partij te verhalen als deze getraceerd kan worden. Dit laatste is ter bescherming van de provider omdat de verzender een zodanige wijze van verzenden kan kiezen (via proxy's) dat de provider geen verwijt kan worden gemaakt. Maar dit vereist meer kennis van het internet dan de meeste kinderen hebben. De man, die vanuit een internet café op Costa Rica zijn leraar in Leiden bedreigde kon dankzij het IP-adres worden aangehouden. Misschien wordt er ooit eens een wet aangenomen die verplicht het IP-adres zichtbaar te maken, net zoals dat met het kenteken van auto’s is gedaan. De privacy blijft daarbij gewaarborgd want alleen de provider kent de abonnee.
22
Zo Opgelost
Zo Opgelost
Wat is er bereikt? Waar bemoeit de wetenschap zich mee? Kinderen vallen onder de verantwoordelijkheid van hun ouders. En er is geen enkele reden om hen dit met een anti pestenmethode uit handen te nemen. Of denken wetenschapper betere opvoeders te zijn dan de eigen ouders? De zogenaamde pestdeskundigen roepen dat iedereen zichzelf mag zijn maar ze moeten wel allemaal eerst een training volgen. En wat voor training! Over de tafels lopen aan de hand van je pestende vriendje, plankjes doormidden slaan of met een petje leren hoe je een klasgenootje moet afbekken. Zeger Wijnands heeft hier een indrukwekkend betoog over gehouden. Hij was de eerste die sprak van ’Slagers die hun eigen vlees keuren’. Zijn boek, “Als je wordt buitengesloten”, geeft een beeld van de buitengewoon knullige wijze waarop pesten wordt aangepakt. Kinderen worden met opvoedprogramma’s voorbereid op de mogelijkheid gepest te worden. Dit bevestigd de krankzinnige overtuiging dat kinderen de pesterij zelf uitlokken. En het allernieuwste ‘wetenschappelijk inzicht’ zegt dat pesten een ‘groepsproces’ is omdat de kinderen niet zelf ingrijpen. (Huh?) De wetenschappelijk aanpak van pesten is alleen maar symptoombestrijding, en zelfs daarin scoren ze nog niet eens 50%! Laura, Livia, Tim, Thomas, Myron, Fleur en Anass zijn er niet meer. Dat is niet vanwege het pesten maar vanwege het niet ingrijpen. De overgewaardeerde opvoedprogramma’s, liedjes, SoVa-trainingen en hebbedingetjes díe maken pesten levensgevaarlijk. Er is er niet één die kan zorgen dat een kind morgen niet meer gepest wordt. Deskundigen vinden pesten een complex probleem. Maar voor wie het niet wil snappen is ieder probleem complex. De aanpak van pesten is niet moeilijk, maar die betweters... In de strijd tegen het pesten heb je nog het minste last van de pester zelf. Volgens de commissie is het Pestbriefje geen methode en kan het dus niet als anti pestenmethode goedgekeurd worden. Daarnaast wijkt het af van hoe de wetenschap nu weer over pesten denkt. (En dat mag dus niet!) Het Pestbriefje blijft daarmee het enige onafhankelijke middel waarmee scholen en ouders de pesterij onmiddellijk kunnen stoppen.
23
Pestbriefje.com
Tot slot In de zoektocht naar wat een kind ertoe brengt om een ander kind te pesten, worden heel veel oorzaken genoemd maar die kunnen, op één na, allemaal weerlegd worden. Die ene uitzondering betreft de capriolen van ons brein. En dit is van korte duur want ook de meeste pesters worden gewone mensen. De ‘Stages of Ego Development’ van professor Jane Loevinger bevestigden mijn vermoeden dat pesten waarschijnlijk wordt veroorzaakt door ons brein. Pas later ontdekte ik ‘De psychologische Volwassenwording’ van professor dr. Michiel Westenberg. Nooit eerder heb ik zo aandachtig zitten lezen. Ik vind het werkelijk onbegrijpelijk dat wetenschappers, met betrekking tot hun onderzoek naar en hun opvattingen over pesten, hier geen aandacht aan hebben besteed. Want als hier een kern van waarheid inzit, dan wordt dit wereldwijd de grootste doorbraak in de strijd tegen pesten. Ik hoop dat er een wetenschapper is die het aandurft. Want het verwondert mij nog steeds dat er zoveel poespas wordt gemaakt over een kwestie die met één wijsvinger en een ernstig gezicht opgelost kan worden.
© Rinus Rodenburg Augustus 2014
Interessante links: VOF Het Pestbriefje: www.pestbriefje.com Pesten Punt Uit: www.pesten-punt-uit.eu De Psychologische Volwassenwording “https:// openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/5403/OR219.pdf? sequence=1” Stop, hou op, ...met de Kanjertraining (en met... https:// www.youtube.com/watch?v=AhPlBVBGLpY Soep van keistenen http://bijbelenonderwijs.nl/bijbel-en-onderwijs/soepvan-keistenen-de-kanjertraining-op-de-korrel/ Mevrouw Williams http://thuisbijdewilliams.blogspot.nl/2012/02/sovatraining.html
24
25
26
27
Pesten... Zo Opgelost
www.pestbriefje.com www.pesten-punt-uit.eu
[email protected] 28
